Marek Grzybicki

1

Marek Grzybicki

2

Odczucie ciężkości wysiłku  i 
zmęczenie

Sygnały  z  pracujących  mięśni  i  narządów  wewnętrznych, 

które są przenoszone przez nerwy czuciowe, integrowane są 

w  ośrodkowym  układzie  nerwowym  i  przekazują  informację 

o odczuciu ciężkości pracy.

Zakłócenia  w  prawidłowym  odczuwaniu  ciężkości  pracy 

mogą 

być 

spowodowane 

przez 

silne 

pobudzenie 

emocjonalne, 

zmęczenie, 

niekorzystne 

warunki 

mikroklimatu,  chorobę  lub  przyjmowanie  niektórych 

środków farmakologicznych.

Marek Grzybicki

3

Zmęczenie  jest  to  zmniejszenie  zdolności  do  pracy 

spowodowane przez wysiłek.

W  zależności  od  przebiegu  rozróżnia  się  następujące 

postacie zmęczenia:

1.znużenie,  które  występuje  przy  nie  dużym  wysiłku, 

zwłaszcza  w  przypadku  monotonii,  monotypii  i  przy 

braku zaangażowania emocjonalnego,

2.podostre, występujące przy krótkotrwałym, o średnim 

stopniu  obciążenia,  nie  zagraża  zdrowiu,  szybko 

ustępuje,

3.ostre,  występuje  po  bardzo  intensywnych  a  krótkich 

wysiłkach,

Marek Grzybicki

4

4.  przewlekłe,  jest  wynikiem  kumulowania  się 

mniejszych  zmęczeń,  rozciągnięte  jest  w  czasie,  trudne 

do rozpoznania,

5.  wyczerpanie  –  wysiłek  przewyższa  możliwości 

człowieka,  typowe  objawy  to:  drżenie  mięśniowe, 

nudności, powiększenie wątroby

Zmęczenie  jest  to  zmniejszenie  zdolności  do  pracy 

spowodowane przez wysiłek.

Marek Grzybicki

5

Mechanizm zmęczenia zależy od rodzaju wysiłku.

Krótkotrwały,  ciężki  wysiłek  (duże  nasilenie  procesów 

beztlenowych zachodzących w mięśniach)

Zmęczenie spowodowane: 

• kwasicą związaną z produkcją kwasu mlekowego,
•  zakłóceniami  równowagi  w  stężeniu  jonów  potasowych  w 

środowisku 

wewnętrznym 

i 

 

zewnętrznym 

komórek 

mięśniowych,  które  upośledzają  proces  ich  pobudzania  przez 

nerwy ruchowe.

Występuje  zmniejszenie  częstotliwości  pobudzeń  komórek 
mięśniowych,  które  wskazują    na  rozwój  zmian  w  układzie 
nerwowym kontrolującym czynność mięśni.

Marek Grzybicki

6

Długotrwały  wysiłek  o  umiarkowanej  lub  małej 
intensywności

Czynniki prowadzące do rozwoju zmęczenia, np.:

•  wyczerpanie  zasobów  glikogenu  w  komórkach 

mięśniowych,

• odwodnienie,
• wzrost temperatury

Marek Grzybicki

7

Wpływ obciążeń statycznych na rozwój zmęczenia

1. Grupy 

mięśni 

bezpośrednio 

zaangażowane 

w 

wykonywanie określonych operacji roboczych,

2. Mięśnie  spełniające  rolę  pomocniczą,  np.  utrzymujące 

określoną pozycję ciała,

3. Utrudniony dopływ i odpływ krwi do pracujących mięśni

• gromadzenie się produktów przemiany materii i ciepła,
• zmniejszenie siły skurczu na skutek upośledzenia funkcji 

aparatu skurczu komórek mięśniowych,

• szybkie narastanie bólu mięśni w związku z drażnieniem 

zakończeń bólowych nerwów czuciowych znajdujących się 

między 

komórkami 

mięśniowymi.

Marek Grzybicki

8

Czynniki wpływające na proces zmęczenia:
 rodzaj i intensywność wysiłku,
 rodzaj wykonywanej czynności i czas ich wykonywania,
 ilość i długość przerw oraz moment ich wprowadzania w 

czasie pracy,
 czynniki organizacyjne,
 motywacja i stopień zaangażowania pracownika,
  warunki:  zdrowotne,  adaptacyjne  pracownika,  jego 

sposób odżywiania,
 warunki środowiskowe,
  długość  i  sposób    wykorzystania  czasu  odpoczynku 

między  poszczególnymi  zmianami  oraz  wypoczynku 

wakacyjnego

Marek Grzybicki

9

Eliminacja zmęczenia następuje  w czasie wypoczynku.

Pełny  wypoczynek  oznacza  całkowity  powrót  do  normy 

wskaźników fizjologicznych, które uległy zmianie podczas 

wysiłku, i pełne przywrócenie zdolności do wysiłku.

Niepełny  wypoczynek  powoduje  kumulowanie  się 

odczucia  zmęczenia  i  występowanie,  tzw.  zmęczenia 

przewlekłego.

Jeśli  ten  stan  utrzymuje  się  przez  dłuższy  czas,  dochodzi 

do  rozwoju  zaburzeń  w  działaniu  mechanizmów 

kontrolujących  funkcje  fizjologiczne  organizmu  (przede 

wszystkim  układu  nerwowego)  i  rozwoju  stanów 

patologicznych

Marek Grzybicki

10

Proces  wypoczynku  przyspiesza  obciążenie  lekkim  lub 

umiarkowanym wysiłkiem mięśni, które wcześniej nie uległy 

zmęczeniu.

Jest  to,  tzw. 

wypoczynek  czynny

,  w  odróżnieniu  od 

spędzanego w bezczynności 

wypoczynku biernego

.

Jakakolwiek  inna  aktywność  od  tej,  która  spowodowała 

zmęczenie przyspiesza proces jego neutralizacji.

Praca zawodowa o zmiennej aktywności jest mniej uciążliwa niż 

praca o charakterze monotypowym.

Marek Grzybicki

11

Czynniki kształtujące zdolność do różnego rodzaju 

wysiłków

Zdolność  do  wysiłków  zależy  od  różnych  cech  organizmu 

człowieka:

 właściwości i sprawności jego układu ruchowego,
  sprawności  narządów  i  układów  współdziałających  w 

zaopatrywaniu  pracujących  mięśni  w  tlen  i  substraty 

energetyczne oraz usuwaniu nadmiaru ciepła z organizmu,
 koordynacji nerwowo-mięśniowej,
 cech psychicznych i motywacji.

Marek Grzybicki

12

Praca w warunkach obciążenia 
cieplnego

Dwa źródła obciążenia cieplnego organizmu:

•  ciepło  wytworzone  w  organizmie  w  wyniku  przemian 

metabolicznych (~intensywność wysiłku),

• środowisko gorące.

Niepożądana  reakcja  organizmu  człowieka  na  obciążenie 

cieplne:

• spadek ciśnienia tętniczego,
• zapaść krążeniowa,
• ogólny wzrost obciążenia układu sercowo-naczyniowego,
• utrata elektrolitów .

Marek Grzybicki

13

Praca w środowisku 

zimnym

Niepożądana  reakcja  organizmu  człowieka  na  niską 

temperaturę:

• wzrost ciśnienia tętniczego, 
• obciążenie układu krążenia,
• wzrost sztywności mięśni,
• pogorszenie zdolności manualnych

Spadek efektywności pracy

Marek Grzybicki

14

Praca  w  warunkach  ,  które  wywołują  zaburzenia  bilansu 
cieplnego  jest  możliwa  pod  warunkiem  przestrzegania 
wymienionych zasad:

1.Właściwa  selekcja  pracowników,  zarówno  pod  względem 
stanu zdrowia jak i wieku,

2.Zaaklimatyzowanie  pracownika  do  warunków  w  jakich 
będzie  pracował,  zarówno  do  środowiska  gorącego  jak  i 
zimnego,

3.Zabezpieczenie  odpowiedniego  ubrania  chroniącego 
zarówno  przed  utratą  ciepła  w  środowisku  zimnym  jak  i 
przed nadmiernym przegrzaniem w środowisku gorącym,

4.Zapewnienie  możliwości  odpoczynku  i  ogrzania  się  w 
zamkniętym  pomieszczeniu  pracownikom  wykonującym 
pracę w środowisku zimnym,

5.Uzupełnianie utraconych z potem płynów i elektrolitów,

6.Ograniczenie czasu pracy.