Marek Grzybicki

1

Marek Grzybicki

2

Odczucie ciężkości wysiłku i
zmęczenie

Sygnały z pracujących mięśni i narządów wewnętrznych,

które są przenoszone przez nerwy czuciowe, integrowane są

w ośrodkowym układzie nerwowym i przekazują informację

o odczuciu ciężkości pracy.

Zakłócenia w prawidłowym odczuwaniu ciężkości pracy

mogą

być

spowodowane

przez

silne

pobudzenie

emocjonalne,

zmęczenie,

niekorzystne

warunki

mikroklimatu, chorobę lub przyjmowanie niektórych

środków farmakologicznych.

Marek Grzybicki

3

Zmęczenie jest to zmniejszenie zdolności do pracy

spowodowane przez wysiłek.

W zależności od przebiegu rozróżnia się następujące

postacie zmęczenia:

1.znużenie, które występuje przy nie dużym wysiłku,

zwłaszcza w przypadku monotonii, monotypii i przy

braku zaangażowania emocjonalnego,

2.podostre, występujące przy krótkotrwałym, o średnim

stopniu obciążenia, nie zagraża zdrowiu, szybko

ustępuje,

3.ostre, występuje po bardzo intensywnych a krótkich

wysiłkach,

Marek Grzybicki

4

4. przewlekłe, jest wynikiem kumulowania się

mniejszych zmęczeń, rozciągnięte jest w czasie, trudne

do rozpoznania,

5. wyczerpanie – wysiłek przewyższa możliwości

człowieka, typowe objawy to: drżenie mięśniowe,

nudności, powiększenie wątroby

Zmęczenie jest to zmniejszenie zdolności do pracy

spowodowane przez wysiłek.

Marek Grzybicki

5

Mechanizm zmęczenia zależy od rodzaju wysiłku.

Krótkotrwały, ciężki wysiłek (duże nasilenie procesów

beztlenowych zachodzących w mięśniach)

Zmęczenie spowodowane:

• kwasicą związaną z produkcją kwasu mlekowego,
• zakłóceniami równowagi w stężeniu jonów potasowych w

środowisku

wewnętrznym

i

zewnętrznym

komórek

mięśniowych, które upośledzają proces ich pobudzania przez

nerwy ruchowe.

Występuje zmniejszenie częstotliwości pobudzeń komórek
mięśniowych, które wskazują na rozwój zmian w układzie
nerwowym kontrolującym czynność mięśni.

Marek Grzybicki

6

Długotrwały wysiłek o umiarkowanej lub małej
intensywności

Czynniki prowadzące do rozwoju zmęczenia, np.:

• wyczerpanie zasobów glikogenu w komórkach

mięśniowych,

• odwodnienie,
• wzrost temperatury

Marek Grzybicki

7

Wpływ obciążeń statycznych na rozwój zmęczenia

1. Grupy

mięśni

bezpośrednio

zaangażowane

w

wykonywanie określonych operacji roboczych,

2. Mięśnie spełniające rolę pomocniczą, np. utrzymujące

określoną pozycję ciała,

3. Utrudniony dopływ i odpływ krwi do pracujących mięśni

• gromadzenie się produktów przemiany materii i ciepła,
• zmniejszenie siły skurczu na skutek upośledzenia funkcji

aparatu skurczu komórek mięśniowych,

• szybkie narastanie bólu mięśni w związku z drażnieniem

zakończeń bólowych nerwów czuciowych znajdujących się

między

komórkami

mięśniowymi.

Marek Grzybicki

8

Czynniki wpływające na proces zmęczenia:
 rodzaj i intensywność wysiłku,
 rodzaj wykonywanej czynności i czas ich wykonywania,
 ilość i długość przerw oraz moment ich wprowadzania w

czasie pracy,
 czynniki organizacyjne,
 motywacja i stopień zaangażowania pracownika,
 warunki: zdrowotne, adaptacyjne pracownika, jego

sposób odżywiania,
 warunki środowiskowe,
 długość i sposób wykorzystania czasu odpoczynku

między poszczególnymi zmianami oraz wypoczynku

wakacyjnego

Marek Grzybicki

9

Eliminacja zmęczenia następuje w czasie wypoczynku.

Pełny wypoczynek oznacza całkowity powrót do normy

wskaźników fizjologicznych, które uległy zmianie podczas

wysiłku, i pełne przywrócenie zdolności do wysiłku.

Niepełny wypoczynek powoduje kumulowanie się

odczucia zmęczenia i występowanie, tzw. zmęczenia

przewlekłego.

Jeśli ten stan utrzymuje się przez dłuższy czas, dochodzi

do rozwoju zaburzeń w działaniu mechanizmów

kontrolujących funkcje fizjologiczne organizmu (przede

wszystkim układu nerwowego) i rozwoju stanów

patologicznych

Marek Grzybicki

10

Proces wypoczynku przyspiesza obciążenie lekkim lub

umiarkowanym wysiłkiem mięśni, które wcześniej nie uległy

zmęczeniu.

Jest to, tzw.

wypoczynek czynny

, w odróżnieniu od

spędzanego w bezczynności

wypoczynku biernego

.

Jakakolwiek inna aktywność od tej, która spowodowała

zmęczenie przyspiesza proces jego neutralizacji.

Praca zawodowa o zmiennej aktywności jest mniej uciążliwa niż

praca o charakterze monotypowym.

Marek Grzybicki

11

Czynniki kształtujące zdolność do różnego rodzaju

wysiłków

Zdolność do wysiłków zależy od różnych cech organizmu

człowieka:

 właściwości i sprawności jego układu ruchowego,
 sprawności narządów i układów współdziałających w

zaopatrywaniu pracujących mięśni w tlen i substraty

energetyczne oraz usuwaniu nadmiaru ciepła z organizmu,
 koordynacji nerwowo-mięśniowej,
 cech psychicznych i motywacji.

Marek Grzybicki

12

Praca w warunkach obciążenia
cieplnego

Dwa źródła obciążenia cieplnego organizmu:

• ciepło wytworzone w organizmie w wyniku przemian

metabolicznych (~intensywność wysiłku),

• środowisko gorące.

Niepożądana reakcja organizmu człowieka na obciążenie

cieplne:

• spadek ciśnienia tętniczego,
• zapaść krążeniowa,
• ogólny wzrost obciążenia układu sercowo-naczyniowego,
• utrata elektrolitów .

Marek Grzybicki

13

Praca w środowisku

zimnym

Niepożądana reakcja organizmu człowieka na niską

temperaturę:

• wzrost ciśnienia tętniczego,
• obciążenie układu krążenia,
• wzrost sztywności mięśni,
• pogorszenie zdolności manualnych

Spadek efektywności pracy

Marek Grzybicki

14

Praca w warunkach , które wywołują zaburzenia bilansu
cieplnego jest możliwa pod warunkiem przestrzegania
wymienionych zasad:

1.Właściwa selekcja pracowników, zarówno pod względem
stanu zdrowia jak i wieku,

2.Zaaklimatyzowanie pracownika do warunków w jakich
będzie pracował, zarówno do środowiska gorącego jak i
zimnego,

3.Zabezpieczenie odpowiedniego ubrania chroniącego
zarówno przed utratą ciepła w środowisku zimnym jak i
przed nadmiernym przegrzaniem w środowisku gorącym,

4.Zapewnienie możliwości odpoczynku i ogrzania się w
zamkniętym pomieszczeniu pracownikom wykonującym
pracę w środowisku zimnym,

5.Uzupełnianie utraconych z potem płynów i elektrolitów,

6.Ograniczenie czasu pracy.