AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

TEMAT:

ZATRUDNIENIE I BEZROBOCIE

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

CEL - ZAPOZNAĆ Z:



rynkiem pracy;



pomiarem bezrobocia;



produktywnością i zatrudnieniem;



polityką państwa na rzecz bezrobocia.

AKADEMIA MARYNARKI WOJENNEJ

LITERATURA:



Praca zbiorowa pod red. Milewskiego R.:
Podstawy ekonomii. Praca zbiorowa pod red.
Milewskiego R.: Podstawy ekonomii. PWN:
Warszawa 2006.



Czarny B.: Wstęp do ekonomii. PWE: warszawa
2006.



Bremond J., Couel J., Salot M.: Kompedium
wiedzy o ekonomii. PWN: Warszawa 2006.

WPROWADZENIE



Bezrobocie przed rewolucją przemysłową (Grecja,
Rzym, Turcja);



Bezrobocie w dobie rewolucji przemysłowej (II poł.
XX w.) – zastępowanie pracy ludzkiej techniką;



Siła robocza jako element sił wytwórczych;



Zależność czynników osobowych a czynniki
rzeczowe;



Współzależność

(substytucja)

nakładów

–

pracochłonność a kapitałochłonność;

WPROWADZENIE DO EKONOMII I GOSPODARKI

Zasoby gospodarcze

Naturalne

Kapitałowe

Osobowe

Technologiczne

Odnawialne

Nieodnawialne

Finansowe

Rzeczowe

Jakościowe

Ilościowe

Wiedza

Nauka

Struktura zasobów gospodarczych

WPROWADZENIE DO EKONOMII I GOSPODARKI

Czynniki produkcji

Człowiek

(praca żywa)

Środki pracy

(narzędzia + materialne

warunki wytwarzania)

Przedmiot pracy

(obrabiany, przetwarzany)

Siły wytwórcze

Środki produkcji

Schemat czynników wytwórczych

ZAJAWISKO BEZROBOCIA

Rok

1989

zapoczątkował

transformację

systemową

w

wymiarze

politycznym,

społecznym i gospodarczym

. Przyspieszenie

rozwojowe, obejmuje:



przebudowę stosunków społecznych

, kreowanie

nowych idei i systemów wartości, powstawanie

nowych klas (klasy średniej) itp.;



przebudowę systemu politycznego

, tworzenie

nowych

struktur

władzy,

współcześnie

ograniczanie roli państwa, powstawanie nowych

partii, zmianę ról związków zawodowych,

samorządów itp.;

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



przebudowę

stosunków

gospodarczych

,

współcześnie

przez

prywatyzację

i komercjalizacje gospodarki i inne działania
efektywnościowe;



restrukturyzację

(zmianę struktur) techniczną,

ekonomiczną,

organizacyjną,

zarządczą

i społeczną, w tym modyfikację systemu
pomocy społecznej.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



Z przekształceniami systemowymi wiązały się

zmiany popytu na pracę, wraz z nim zaś

ujawniło się bezrobocie nazwane bezrobociem

transformacyjnym,

gdyż

wynikało

z

systemowych przekształceń gospodarki.



Sytuacja stworzona przez transformację dla

zasobów pracy rozmieszczonych w różnych

segmentach

gospodarki

była

dalece

zróżnicowana, szczególnie gdy ich mobilność

pomiędzy tymi segmentami pozostawała

ograniczona.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



Celem transformacji gospodarczej

jest

stworzenie

takiego

systemu

ekonomicznego, który zapewni trwałą

możliwość

wzrostu

produktu

przypadającego na jednego mieszkańca

w warunkach stabilnych cen równowagi

wewnętrznej i zewnętrznej.



Rynek pracy

powinien przyczyniać się do

stabilizacji gospodarki, a w tym stabilizacji

cen, gdyż wysoka inflacja jest hamulcem

rozwoju.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



W tym kontekście należy umiejscowić
wielkość bezrobocia, które odzwierciedla
m.in.

elastyczności rynku pracy, który

powinien

sprzyjać

restrukturyzacji

gospodarki

przyspieszając

realokację

zasobów pracy w kierunku dziedzin,
regionów, firm, zawodów, kwalifikacji,
w których będzie najbardziej wykorzystana.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



Tempo wzrostu gospodarczego jest ściśle

związane z poziomem kwalifikacji zawodowych

zasobów pracy.



Rynek pracy powinien, stosując odpowiednie

zróżnicowanie płac,

tworzyć bodźce

do

podwyższania i zdobywania nowych kwalifikacji

i wysokiej z nich stopy zwrotu

.



Długotrwałe

pozostawanie

części

społeczeństwa poza pracą utrwala nierówności

społeczne, które w efekcie prowadzą do

niezadowolenia,

niepokojów

i

konfliktów

społecznych.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



Zjawisko

bezrobocia

związane

jest

z problematyką zatrudnienia i od lat
przyciąga uwagę ekonomistów i polityków.
Istnieją

kontrowersje

i

wątpliwości

dotyczące

podstawowych

cech

osób

bezrobotnych,

stąd w literaturze podkreśla

się jedynie ogólne kryteria identyfikacji
zjawiska

bezrobocia,

bez

wnikania

w szczegóły ich interpretacji.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA



Bezrobocie

definiuje się jako

zjawisko

polegające na tym, że część ludności w wieku

produkcyjnym, zdolnej i gotowej do podjęcia

pracy, pozostaje bez pracy pomimo podjętych

poszukiwań.



Bezrobocie jest sytuacją związaną

z brakiem zatrudnienia i niewykonywania

pracy zarobkowej przez osoby, które

z prawnie określonymi kryteriami, zdolne

i gotowe są do podjęcia pracy w danym

zawodzie lub służbie oraz podejmują

działania w celu jej pozyskania.

ZAJAWISKO BEZROBOCIA

1.

R Y N E K P R A C Y

Pracujący/Bezrobotni

W wieku dezaktywacji
zawodowej:
a) młodociani;
b) niezdolni do pracy;
c) renciści i emeryci.

przechodzenie

L U D N O Ś Ć

W wieku
aktywności
zawodowej – zasoby
siły
roboczej

RODZAJE BEZROBOCIA

W analizie bezrobocia duże znaczenie mają

zachowania osób pozostających bez pracy

w związku z tym wyróżnia się

bezrobocie

dobrowolne i przymusowe

.



Istotne znaczenie na rynku pracy ma

naturalna stopa bezrobocia

, która oznacza

taki poziom bezrobocia, przy którym rynek

pracy jest zrównoważony.



Naturalna

stopa

bezrobocia

uwzględnia

rzeczywiste, strukturalne cechy rynków pracy

i rynków dóbr, włącznie z rynkowymi

niesprawnościami oraz kosztami poszukiwań

pracy i kosztami mobilności.

RODZAJE BEZROBOCIA



Naturalna stopa bezrobocia

jest wielkością

charakterystyczną dla stanu równowagi, w tym

rynku pracy. Równowaga jest zależna od

czynników realnych dotyczących rynków pracy

(zmienia się wraz bodźcami do pracy), nie jest

zaś wrażliwa na zmiany czynników pieniężnych.



Istnienie naturalnej stopy bezrobocia

– w dynamicznej gospodarce pojawiają się na

rynku

pracy

frykcje

i

niedopasowania

strukturalne, których efekty nie mogą być

usunięte w krótkim okresie w warunkach

niedoskonałego funkcjonowania rynków.

RODZAJE BEZROBOCIA



Naturalna

stopę

bezrobocia

należy

traktować jako nieunikniony poziom bezrobocia

frykcyjnego i strukturalnego w gospodarce,

której rzeczywiste warunki funkcjonowania

odbiegają od doskonałej konkurencji.



Realna

stopa

bezrobocia

jest

równa

naturalnej

stopie

bezrobocia

,

gdy

poszukujący pracy znajdują ją w stosunkowo

krótkim

okresie

oraz

gdy

pracodawcy,

zgłaszający zapotrzebowanie na siłę roboczą,

mogą ją pozyskać bez opóźnienia.

RODZAJE BEZROBOCIA

Bezrobocie

wyróżnia

się

trzema

charakterystycznymi

cechami

i

dotyczy

jednostek:

1.

Pozostających

bez

pracy,

tzn.

nie

wykonujących

pracy

najemnej

i

nie

pracujących na własny rachunek.

2.

Zdolnych i gotowych do podjęcia pracy na
zgodnych z prawem warunkach występujących
w gospodarce.

3.

Poszukujących pracy.

RODZAJE BEZROBOCIA

Z punktu widzenia przyczyn wyróżnia się

następujące rodzaje bezrobocia:



frykcyjne (przejściowe, chwilowe)

– jest

rezultatem ruchu zasobów pracy na rynku pracy,

występuje

w

każdym

dynamicznym

społeczeństwie, także w warunkach pełnego

zatrudnienia. Tworzą je osoby pozbawione pracy

w krótkim okresie, co związane jest m.in.

ze

zmianą

miejsca

zatrudnienia,

miejscowości

zamieszkania,

zawodu

lub

dostosowaniem

kwalifikacji zawodowych

. Umożliwia dostosowania

podaży do popytu na pracę. Nie powoduje

zagrożeń ani większych kosztów społecznych;

RODZAJE BEZROBOCIA



strukturalne

– jest wynikiem dopasowania

struktury podaży zasobów pracy i popytu

na pracę m.in. pod względem kwalifikacji.

Bezrobocie

strukturalne

występuje

w gospodarkach szybko przekształcających

się

sektorowo

i

zawodowo

lub

podnoszących

pożądane

standardy

kwalifikacyjne

wobec

zasobów

pracy

(

przejawia się w ponadpodaży nisko

wykwalifikowanych osób, przy deficycie na

rynku pracy osób wysoko kwalifikowanych

).

RODZAJE BEZROBOCIA



Bezrobocie

strukturalne

może

być

następstwem

niezgodności miejsc pracy,

lokalizacji podmiotów gospodarczych
z popytem na pracę, z miejscami
zamieszkania osób poszukującej pracy

.

Stąd

brak

mobilności

terytorialnej

poszukujących pracy powoduje, że

w danych miejscowościach występuje
nadmierny popyt na pracę a w innych
nadmierna podaż pracy;

RODZAJE BEZROBOCIA



technologiczne

– jest odmianą bezrobocia

strukturalnego. Ma miejsce wówczas, gdy

tempo wzrostu gospodarczego jest niskie

lub gdy jest niska konkurencyjność GN, lub

firm na rynku globalnym, m.in.

na skutek

wysokich cen wytwarzanych produktów

obciążonych dużymi kosztami płacowymi

.

Podejmowane działania inwestycyjne mają

charakter

modernizacyjny,

związany

z przebudową i unowocześnieniem całej

struktury

gospodarczej

(firm)

przy

jednoczesnym spadku zatrudnienia;

RODZAJE BEZROBOCIA



instytucjonalne

– u jego podłoża leżą

specyficzne

bodźce,

wynikające

z ustawodawstwa, zwyczajów, powolnej reakcji na
zmianę warunków, ludzkiego oporu, zrzeszenia
się do zbiorowych przetargów o lepsze warunki
pracy,

skłaniające

pracodawców

i pracowników do zawierania długookresowych
umów lub kontraktów o pracę;



klasyczne

– to rodzaj bezrobocia pojawiającego

się wówczas, gdy płace utrzymują się na wysokim
poziomie, nie równoważąc popytu na pracę i jej
podaży;

RODZAJE BEZROBOCIA



koniunkturalne (cykliczne)

– powstaje wtedy,

gdy popyt globalny maleje, a ceny i płace nie

przystosowują się dostatecznie szybko i nie

przywracają pełnego zatrudnienia (gospodarka

jako całość lub pewne jej sektory wchodzą

w fazę recesji, a następnie w miarę rozwoju

ekspansji stopniowo zmniejsza się);



ukryte

– występuje w sytuacji, gdy część

pracowników zatrudnionych jest w niepełnym

wymiarze czasu (nie z własnej woli) lub na

niewłaściwych

stanowiskach,

gdzie

ich

kwalifikacje zawodowe są w niewielkim stopniu

wykorzystane.

BEZROBOCIE FRYKCYJNE I STRUKTURALNE



Trafna wydaje się definicja, w myśl której
określa się

bezrobocie frykcyjne

jako

sytuację,

kiedy wolne miejsca pracy

i bezrobotni współistnieją w tych samych
zawodach i w tym samym regionie

.



Za

bezrobocie strukturalne

uznaje się

sytuację,

kiedy bezrobotni nie mogą

znaleźć zatrudnienia, ponieważ wakaty
występują w zawodach innych niż te, które
mają, lub w innych regionach

.

BEZROBOCIE FRYKCYJNE I STRUKTURALNE



Za

bezrobotnego frykcyjnie

uważa się osobę

przejściowo bezrobotną,

która zaprzestała

pracy u poprzedniego pracodawcy lub pojawiła

się na rynku pracy i na skutek niepełnej

informacji o wolnych miejscach pracy

i oferowanej płacy, wolnej reakcji na sygnały

rynkowe, lub niewykorzystania mobilności,

potrzebuje określonego czasu na znalezienie

pracodawcy.



Trudność występuje w określeniu granicy

czasowej, zmienności i skali oddzielających

bezrobocie frykcyjne od strukturalnego

.

BEZROBOCIE INSTYTUCJONALNE



U podstaw

bezrobocia instytucjonalnego

leżą

specyficzne

bodźce

skłaniające

pracodawców i pracowników do zawierania

umów lub kontraktów o pracę.



Bezrobotni

dysponują

stosownymi

kwalifikacjami i mogliby podjęć pracę, ale

pracodawcy z różnych powodów preferują

utrzymywanie już zatrudnionych pracowników,

wydłużając ich czas pracy w przypadku wzrostu

popytu na pracę i nie tworzą nowych miejsc

pracy.

BEZROBOCIE

Na wynik bezrobocia ma wpływ kolejność

szacowania

komponentów

bezrobocia

strukturalnego

:



czy w pierwszej kolejności liczy się bezrobocie ze

względu na

niedopasowanie kwalifikacji

;



czy ze względu na niedopasowanie regionalne.
Wybór kolejności oznacza, że większą wagę

przywiązuje

się

do

niedopasowań

kwalifikacyjnych niż regionalnych mimo, że

łatwiej

ograniczać niedopasowania przestrzenne

przez migrację ludzi z brakującymi kwalifikacjami

lub przez napływ kapitału i tworzenie nowych

miejsc pracy

.

BEZROBOCIE



Nieuchronność występowania

bezrobocia

frykcyjnego

w

każdej,

zwłaszcza

dynamicznej gospodarce, a także problemy

z jego precyzyjnym odróżnieniem od

bezrobocia

strukturalnego

w

wąskim

znaczeniu, spowodowały, że

współczesna

ekonomia posługuje się w praktyce łącznym

analizowaniem

bezrobocia

frykcyjnego,

instytucjonalnego i strukturalnego

.

NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY

Przyczyny niedopasowania na rynku pracy



Na poziomie mikroekonomicznym stopa bezrobocia

jest wynikiem poszukiwań pracowników przez firmy,

poszukiwań

wolnych

miejsc

pracy

przez

bezrobotnych

oraz

technologii

dopasowania

(

prawdopodobieństwa, że pracownik skontaktuje się

z pracodawcą, spełni minimalne warunki

i zawrze umowę lub kontrakt o pracę

).



Funkcja dopasowań

jest zdeterminowana stopą

przyjęć oraz odejść (zwolnień) z pracy, a na

poziomie GD skłonnością siły roboczej do mobilności

sygnalizowanej przez rynek pracy.

NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY



Jednym

z

powodów

niedopasowań

strukturalnych

są

zmiany technologiczne

,

jakie towarzyszą długookresowym cyklom

koniunkturalnym, związanym z likwidacją

starych i powstawaniem

nowych miejsc pracy.



Innym powodem strukturalnej nierównowagi

jest

powolna reakcja rynku pracy na

gwałtowne

zmiany

popytu

wywołane

krótkotrwałymi zmianami koniunkturalnymi

w poszczególnych sektorach gospodarki

.

NIEDOPASOWANIA NA RYNKU PRACY

Wyodrębnia się

dwa czynniki

, które mogą powodować

zmiany w efektywności dopasowań liczby bezrobotnych

i wolnych miejsc pracy:

1.

Czynniki wpływające na intensywność poszukiwań

pracy przez bezrobotnych oraz pracowników przez

pracodawców.
Wyższe

zasiłki

dla

bezrobotnych

osłabiają

intensywność poszukiwań pracy i wydłużają okres

trwania bezrobocia.

2.

Efektywność

dopasowań

zależy

od

skali

niedopasowań strukturalnych w odniesieniu do

bezrobotnych i wolnych miejsc pracy, przede

wszystkim

w

przekroju

kwalifikacyjnym,

zawodowym i przestrzennym.

WYRÓŻNIKI BEZROBOCIA

1.

Wielkość bezrobocia

B = Zsr – Z

B

– bezrobocie;

Zsr

– zasoby siły roboczj;

Z

– zatrudnienie

2.

Współczynnik aktywności zawodowej

a = Zsr/Lp

a

– współczynnik aktywności zawodowej;

Lp

- ludność w wieku produkcyjnym

Im wyższy

współczynnik

, tym większa część

ludności w wieku produkcyjnym chce pracować

WYRÓŻNIKI BEZROBOCIA

3.

Rozmiary bezrobocia

B = a x Lp – Z

4.

Stopa bezrobocia (

b

) – to wyrażony

procentowo

udział

liczby

ludności

pozostającej bez pracy do ogólnej liczby
zasobów pracy

b = B/Zsr x 100

STOPA AKTYWNOŚCI

DANE DEMOGRAFICZNE

Stopa urodzeń, śmiertelność,

Saldo migracji

Ludność aktywna zawodowo

STOPA AKTYWNOŚCI

(struktura wg. wieku ludności,
wiek emerytalny, okres nauki,

zachowania społeczne

Ludność ogółem

Czynniki zmienności
ludności aktywnej
zawodowo

Stopa aktywności =
iloraz aktywnych/
nieaktywnych zaw.

NEGATYWNE SKUTKI BEZROBOCIA W SKALI
MIKROEKONOMICZNEJ

Negatywne skutki

Negatywne skutki

bezrobocia

bezrobocia

(w skali

(w skali

makroekonomicznej

makroekonomicznej

)

)

Negatywne skutki

Negatywne skutki

bezrobocia

bezrobocia

(w skali

(w skali

makroekonomicznej

makroekonomicznej

)

)

Osłabienie pozycji

Osłabienie pozycji

pracowników

pracowników

Spadek PKB

Spadek PKB

(prawo Okuna)

(prawo Okuna)

Spadek przeciętnej

Spadek przeciętnej

wydajności pracy

wydajności pracy

Zmniejszenie

Zmniejszenie

przychodów funduszy

przychodów funduszy

celowych

celowych

Koszty pośrednie

Koszty pośrednie

bezrobocia

bezrobocia

Koszty bezpośrednie

Koszty bezpośrednie

bezrobocia

bezrobocia

Zmniejszenie

Zmniejszenie

dynamiki wzrostu

dynamiki wzrostu

produkcji

produkcji

Zmniejszenie

Zmniejszenie

wpływów z podatków

wpływów z podatków

Koszty

Koszty

funkcjonowania

funkcjonowania

instytucji

instytucji

społecznych

społecznych

Niepełne

Niepełne

wykorzystanie siły

wykorzystanie siły

roboczej

roboczej

Negatywne skutki

bezrobocia

(w skali

mikroekonomicznej)

Negatywne skutki

bezrobocia

(w skali

mikroekonomicznej)

Pogorszenie położenia

ekonomicznego

Obniżenie standardu

konsumpcyjnego

Obniżenie stopnia

zaspakajania potrzeb

Spadek użyteczności

krańcowej

(„wypoczynku”)

Korzystanie z pomocy

społecznej

samorządów

Trudność w

gromadzeniu majątku

(kapitału)

Spadek dochodów

i dobrobytu

Okresowe korzystanie

z zasiłków dla

bezrobotnych

O

to

c

ze

n

ie

r

y

n

k

u

p

ra

c

y

O

to

c

ze

n

ie

r

y

n

k

u

p

ra

c

y

NEGATYWNE SKUTKI BEZROBOCIA W SKALI
MIKROEKONOMICZNEJ

Społeczne skutki

bezrobocia

Społeczne skutki

bezrobocia

Frustracja po utracie

pracy

Rozwój zjawisk
patologicznych

Obniżenie kondycji

zdrowotnej

Niechęć do zmiany

zawodu,

zainteresowań

Niechęć do

podwyższania

kwalifikacji

zawodowych

Pauperyzacja

społeczeństwa

Niepowodzenia
w poszukiwaniu

zatrudnienia

Zatracanie kontaktu

z otoczeniem

Zjawiska alienacyjne

Konflikty społeczne,

polityczne

O

to

c

ze

n

ie

r

y

n

k

u

p

ra

c

y

O

to

c

z

e

n

ie

r

y

n

k

u

p

ra

c

y

SPOŁECZNE SKUTKI BEZROBOCIA

POZYTYWNE SKUTKI BEZROBOCIA

POZYTYWNE SKUTKI BEZROBOCIA

Pozytywne skutki

Pozytywne skutki

bezrobocia

bezrobocia

Pozytywne skutki

Pozytywne skutki

bezrobocia

bezrobocia

Konkurencja o

Konkurencja o

miejsca pracy

miejsca pracy

Wzrost motywacji do

Wzrost motywacji do

kształcenia

kształcenia

Wyższe tempo

Wyższe tempo

wzrostu

wzrostu

gospodarczego

gospodarczego

Wzrost efektywności

Wzrost efektywności

gospodarowania

gospodarowania

Wzrost wydajności

Wzrost wydajności

i dyscypliny pracy

i dyscypliny pracy

Wzrost

Wzrost

przedsiębiorczości

przedsiębiorczości

ludzi

ludzi

Wzrost kwalifikacji

Wzrost kwalifikacji

zawodowych

zawodowych

Racjonalizacja

Racjonalizacja

procesu zatrudnienia

procesu zatrudnienia

Konieczność

Konieczność

podwyższania

podwyższania

kwalifikacji

kwalifikacji

Realokacja siły

Realokacja siły

roboczej

roboczej

O

to

cz

e

n

ie

r

y

n

ku

p

ra

cy

O

to

cz

e

n

ie

r

y

n

ku

p

ra

cy

WEWNĘTRZNE BARIERY MOBILNOŚCI

WEWNĘTRZNE BARIERY MOBILNOŚCI

PRACOWNICZEJ

PRACOWNICZEJ

Bariery

wewnętrzne

Bariery

wewnętrzne

Mała opłacalność

oferowanej pracy

Niechęć do zmiany

kwalifikacji

Rotacja kadr

kierowniczych

Sytuacja rodzinna,

mieszkaniowa itp.

Nieufność

pracodawców

Trudność w

dostosowaniu się do

nowej sytuacji

Nieodpowiednie

kwalifikacje lub ich

brak

Wiek, zdrowie

Mentalność

Stres kierowniczy

B

a

ri

e

ry

z

e

w

n

ę

tr

zn

e

B

a

ri

e

ry

z

e

w

n

ę

tr

zn

e