INTERWENCJA HUMANITARNA

Problem legalności interwencji

humanitarnej w prawie

międzynarodowym

ŹRÓDŁA UZASADNIENIA LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ



ETYCZNO-MORALNE (1)



PRAWNE (2)



POLITYCZNE (3)

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (1)



Zwolennicy teorii „wojny sprawiedliwej” -
kryterium moralne

św. Tomasz z Akwinu
Hugo Grocjusz
koncepcje z przełomu XVIII/XIX w.

Współczesne koncepcje „wojny sprawiedliwej”



Poszukiwanie legalności i legitymizacji interwencji
humanitarnej w czynnikach pozaprawnych –
nierozerwalny związek między filozofią, moralnością i
prawem



Źródłem praw państw na arenie międzynarodowej jest
poszanowanie przez nie prawa do życia i innych
wartości moralnych



Prymat (ochrony) praw człowieka nad suwerennością
państw



Gdy prawa człowieka są zagrożone istnieje moralny
obowiązek interwencji ze strony innych państw

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)



Zwolennicy odzwierciedlenia w teorii prawa
zmian

zachodzących

w

stosunkach

międzynarodowych – kryterium prawne

KN powinna być interpretowana tak, by uwzględnić

zmiany,

jakie

zaszły

w

stosunkach

międzynarodowych od momentu jej podpisania:

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2) - cd.



Art. 2 (4) KN zakazuje użycia siły, które miałoby
charakter agresji czy podboju terytorialnego.

Nie dopuszcza ani nie zakazuje interwencji

humanitarnej – stąd domniemanie jej legalności.



Art. 1 (3) KN Cele ONZ są następujące: (…)
zachęcać do poszanowania praw człowieka i
podstawowych wolności (…)

Użycie siły może być traktowane jako realizacja

powyższego zapisu.

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2) - cd.



Art. 2 (7) KN Żadne postanowienie niniejszej Karty nie
upoważnia ONZ do interwencji w sprawach, które z
istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej
któregokolwiek państwa (…)

Prawa człowieka nie należą do wyłącznej kompetencji

państwa.



Art. 24 KN obarcza odpowiedzialnością za utrzymanie
pokoju

i

bezpieczeństwa

na

świecie

Radę

Bezpieczeństwa.

Jednak jeśli RB nie wywiązuje się ze swoich zadań,

wówczas państwa powinny przejąć odpowiedzialność za
utrzymanie, bądź przywrócenie pokoju (tzw. link-theory)

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)



Zwolennicy

uwzględnienia

zachowań

państw – oparcie interwencji humanitarnej
o prawo zwyczajowe



Koncepcja stanu konieczności – w wyjątkowych
okolicznościach

może

istnieć

konieczność

przeprowadzenia działań, które w normalnych
warunkach stanowiłyby naruszenie prawa, lecz w
tych przypadkach mogą być usprawiedliwione.

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)



Komisja Prawa Międzynarodowego ustaliła
katalog sytuacji, kiedy odpowiedzialność państw za
naruszenie prawa może być wyłączona. Dzieje się
tak, gdy akt:

-

stanowi

jedyną

możliwość

dla

państwa

zabezpieczenia podstawowych interesów przeciwko
nagłemu i poważnemu niebezpieczeństwu;

- nie narusza poważnie interesów państw/a (…) lub

społeczności międzynarodowej;

- państwo nie przyczyniło się do powstania stanu

konieczniości.

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE LEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ (2)

Najpowszechniejsze stanowisko z tego nurtu głosi, że

interwencje można przeprowadzać, bo istnieje norma
prawa zwyczajowego, która na to zezwala.

- możliwość taka istnieje od początku XX wieku.

- możliwość taką uzasadnia działalność ONZ

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE NIELEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ

Zwolennicy tego nurtu określani są mianem legalistów.

Użycie siły jest możliwe tylko w przypadkach expressis

verbis określonych w KN.

II protokół dodatkowy do Konwencji Genewskich z 1977

r. zakazuje interwencji w sprawy wewnętrzne państw
z jakichkolwiek powodów.

Stanowisko MTS – w świetle prawa międzynarodowego

niedopuszczalna

jest

interwencja

zbrojna,

niezależnie od powodu, który motywowałby jej
podjęcie.

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE NIELEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ

Interwencje

humanitarne

otwierają

drogę

do

poważnych nadużyć.

Musi istnieć mechanizm kontrolny, który zapobiegałby

nadużyciom. Tylko ONZ, działająca na podstawie KN,
może taki mechanizm zagwarantować.

Interwencje humanitarne przekreślają dążenie do

pokojowego załatwiania sporów. Eliminują system
wczesnego ostrzegania i dyplomację prewencyjną.

KONCEPCJE ZAKŁADAJĄCE NIELEGALNOŚĆ

INTERWENCJI HUMANITARNEJ

Przyjęcie założenia o nielegalności interwencji w

świetle

prawa

międzynarodowego

przy

równoczesnym uznaniu jej za pożądaną i
usprawiedliwioną ze względów moralnych jest
rozwiązaniem

wskazującym

na

szczerość

intencji.

Rozumowanie legalistów opiera się na rozróżnieniu

między legalnością i zasadnością interwencji.
Nielegalna, z prawnego punktu widzenia,
interwencja może być uzasadniona (względami
moralnymi), a więc zasadna.

KONCEPCJE POŚREDNIE ZAKŁADAJĄCE BRAK

REGULACJI PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

PUBLUCZNEGO W ODNIESIENIU DO INTERWENCJI

Brak regulacji prawnych w zakresie interwencji

humanitarnych nie oznacza, że nie powinny być one
w określonych przypadkach podejmowane.

Aby wyeliminować lub ograniczyć nadużycia związane

z interwencjami humanitarnymi należy stworzyć
normy prawa międzynarodowego, które będą te
kwestie szczegółowo regulować.