Biologiczne
Biologiczne
Mechanizmy
Mechanizmy
Zachowania
Zachowania
-4-
-4-
Zachowania upustowe
Zachowania upustowe
i konflikt popędów
i konflikt popędów
Łańcuchy zachowań
Łańcuchy zachowań
•
W normalnej sytuacji pojawia się
W normalnej sytuacji pojawia się
ostatni bodziec kluczowy który
ostatni bodziec kluczowy który
uruchamia zachowanie spełniające.
uruchamia zachowanie spełniające.
•
Zachowanie spełniające składa się z
Zachowanie spełniające składa się z
wrodzonego sztywnego wzorca
wrodzonego sztywnego wzorca
zachowania oraz składowej orientującej
zachowania oraz składowej orientującej
Bodźce wyzwalające
Bodźce wyzwalające
•
Zestawienie bodźców wychwytywanych
Zestawienie bodźców wychwytywanych
przez określony WMW
przez określony WMW
•
Bodźce kluczowe (znaki)
Bodźce kluczowe (znaki)
•
Bodźce wyzwalacze (często suma bodźców)
Bodźce wyzwalacze (często suma bodźców)
•
Prawo heterogenicznego sumowania
Prawo heterogenicznego sumowania
bodźców – jeśli suma pobudzeń zmysłowych
bodźców – jeśli suma pobudzeń zmysłowych
z poszczególnych bodźców przekroczy
z poszczególnych bodźców przekroczy
właściwą dla danego działania wartość
właściwą dla danego działania wartość
progową to zostaje wyzwolona reakcja
progową to zostaje wyzwolona reakcja
Bodźce wyzwalające
Bodźce wyzwalające
•
Przykłady:
Przykłady:
głosy alarmowe
głosy alarmowe
schemat dziecięcości
schemat dziecięcości
ubarwienie dzioba
ubarwienie dzioba
sylwetka ptaka drapieżnego
sylwetka ptaka drapieżnego
Wrodzony mechanizm
Wrodzony mechanizm
wyzwalający
wyzwalający
•
Zdolność zwierząt do właściwego
Zdolność zwierząt do właściwego
reagowania na niektóre znaczące
reagowania na niektóre znaczące
biologicznie bodźce środowiskowe
biologicznie bodźce środowiskowe
(bodźce kluczowe) bez konieczności
(bodźce kluczowe) bez konieczności
wstępnego uczenia się
wstępnego uczenia się
•
Polega na ośrodkowym filtrowaniu
Polega na ośrodkowym filtrowaniu
bodźców
bodźców
Wrodzony mechanizm
Wrodzony mechanizm
wyzwalający
wyzwalający
•
Oparty jest na prostej analizie bodźca
Oparty jest na prostej analizie bodźca
•
Jest nieodporny na nietypowe sytuacje, np.:
Jest nieodporny na nietypowe sytuacje, np.:
–
wysiadywanie jaj przez mewę srebrzystą
wysiadywanie jaj przez mewę srebrzystą
–
usuwanie skorupek przez mewę śmieszkę
usuwanie skorupek przez mewę śmieszkę
–
agresja u ciernika
agresja u ciernika
–
lęk wzbudzany przez oko
lęk wzbudzany przez oko
–
zachowania epimeletyczne delfinów
zachowania epimeletyczne delfinów
–
migracje syberyjskich gęsi
migracje syberyjskich gęsi
–
bodźce ponadnormalne
bodźce ponadnormalne
Sztywny wzorzec
Sztywny wzorzec
zachowania
zachowania
•
Najczęściej składa się z c ciągu
Najczęściej składa się z c ciągu
dziedzicznych reakcji behawioralnych,
dziedzicznych reakcji behawioralnych,
z których jedna może być stosunkowo
z których jedna może być stosunkowo
prostym odruchem, ale też wszystkie
prostym odruchem, ale też wszystkie
człony mogą być nieskomplikowane
człony mogą być nieskomplikowane
np. dziobanie i połykanie. Wykonanie
np. dziobanie i połykanie. Wykonanie
SWZ jest torowane przez popęd
SWZ jest torowane przez popęd
(głodny zjada więcej).
(głodny zjada więcej).
Składowa orientująca
Składowa orientująca
•
Składają się na nią zachowania mające
Składają się na nią zachowania mające
na celu przestrzenne właściwe
na celu przestrzenne właściwe
skierowanie reakcji behawioralnych
skierowanie reakcji behawioralnych
tworzących sztywny wzorzec
tworzących sztywny wzorzec
zachowania
zachowania
•
Składowa orientacyjna niekiedy działa
Składowa orientacyjna niekiedy działa
równolegle do przebiegu SWZ
równolegle do przebiegu SWZ
Sztywny wzorzec
Sztywny wzorzec
zachowania
zachowania
•
Pierwotnie zachowanie instynktowne
Pierwotnie zachowanie instynktowne
•
Obecnie specyficzne gatunkowo ciągi działań
Obecnie specyficzne gatunkowo ciągi działań
•
Ruchy wspólne dla wszystkich osobników danego
Ruchy wspólne dla wszystkich osobników danego
gatunku
gatunku
•
element fazy konsumacyjnej zachowania
element fazy konsumacyjnej zachowania
instynktowego
instynktowego
•
Sztywność wzorca oznacza: morfologiczną stałość
Sztywność wzorca oznacza: morfologiczną stałość
(ale przy słabym pobudzeniu nie dochodzi do
(ale przy słabym pobudzeniu nie dochodzi do
pełnej ekspresji SWZ – ruchy intencjonalne) oraz
pełnej ekspresji SWZ – ruchy intencjonalne) oraz
genetyczną determinację (ale doświadczenie
genetyczną determinację (ale doświadczenie
osobnicze ma znaczenie)
osobnicze ma znaczenie)
Sztywny wzorzec
Sztywny wzorzec
zachowania
zachowania
•
Przykłady:
Przykłady:
ruchy ogona u kijanek
ruchy ogona u kijanek
ruchy skrzydeł u jaskółek
ruchy skrzydeł u jaskółek
zaloty kogutów
zaloty kogutów
polowanie mątwy
polowanie mątwy
dziobanie u kurczaków
dziobanie u kurczaków
budowa gniazda u papużek nierozłączek
budowa gniazda u papużek nierozłączek
śpiew wróbli
śpiew wróbli
polowanie tchórza
polowanie tchórza
W przeciwieństwie do
W przeciwieństwie do
odruchu SWZ:
odruchu SWZ:
•
Jest wyzwalany przez zbiór bodźców
Jest wyzwalany przez zbiór bodźców
•
Jest motywowany
Jest motywowany
•
Może wystąpić bez udziału bodźców
Może wystąpić bez udziału bodźców
zewnętrznych (zachowania
zewnętrznych (zachowania
upustowe)
upustowe)
Sytuacje skrajne
Sytuacje skrajne
•
Gdy popęd jest słaby pojawiają się tzw.
Gdy popęd jest słaby pojawiają się tzw.
zachowania intencjonalne. Inaczej ruchy
zachowania intencjonalne. Inaczej ruchy
intencjonalne. Polegają one na występowaniu
intencjonalne. Polegają one na występowaniu
zachowań próbnych lub zachowań w formie
zachowań próbnych lub zachowań w formie
początkowej
początkowej
•
Ruchy intencjonalne mogą wywoływać
Ruchy intencjonalne mogą wywoływać
zachowania allelomimetyczne innych
zachowania allelomimetyczne innych
osobników
osobników
•
Mogą mieć one również funkcje zachowań
Mogą mieć one również funkcje zachowań
przerzutowych
przerzutowych
Sytuacje skrajne
Sytuacje skrajne
•
Gdy bodziec kluczowy jest niebywale
Gdy bodziec kluczowy jest niebywale
silny (ponad normalny) to występuje
silny (ponad normalny) to występuje
intensyfikacja zachowania które
intensyfikacja zachowania które
wyzwala ów bodziec
wyzwala ów bodziec
BK
Wtaczanie
jaja
Sytuacje skrajne
Sytuacje skrajne
•
Jeśli przez dłuższy czas osobnik nie
Jeśli przez dłuższy czas osobnik nie
może natrafić w środowisku na
może natrafić w środowisku na
bodziec kluczowy to może mieć
bodziec kluczowy to może mieć
miejsce zachowanie typu
miejsce zachowanie typu
vacuum
vacuum
activity
activity
czyli upustowe. Pojawia się
czyli upustowe. Pojawia się
kolejne zachowanie z ciągu ogniw
kolejne zachowanie z ciągu ogniw
łańcucha chociaż nie ma
łańcucha chociaż nie ma
biologicznego sensu.
biologicznego sensu.
Gdy dwa popędy się
Gdy dwa popędy się
równoważą
równoważą
•
W sytuacji gdy osobnik motywowany
W sytuacji gdy osobnik motywowany
jest dwoma lub więcej działającymi z
jest dwoma lub więcej działającymi z
równą siłą antagonistycznymi
równą siłą antagonistycznymi
popędami mamy przypadek konfliktu
popędami mamy przypadek konfliktu
popędów.
popędów.
•
•
Sytuacja taka może mieć różnorodne
Sytuacja taka może mieć różnorodne
formy rozwiązania.
formy rozwiązania.
Konflikt popędów -
Konflikt popędów -
ambiwalencja
ambiwalencja
BK
Ucieczka
Atak
Agresja
Strach
Przejawem
ambiwalencji
jest
alternacja lub
nakładanie się
dwóch form
zachowania.
Grożenie
Konflikt popędów -
Konflikt popędów -
przeniesienie
przeniesienie
BK
Ucieczka
Atak
Agresja
Strach
BK
Konflikt popędów -
Konflikt popędów -
przerzucenie
przerzucenie
BK
Ucieczka
Agresja
Agresja
Strach
Higiena
BK
Czyszczenie się
Reakcje – normalnie
występujące na swoim miejscu
- autochtoniczne
występujące NIE na swoim
miejscu – allochtoniczne –
reakcje przerzutowe
Konflikt popędów
Konflikt popędów
•
Działania przerzutowe,
Działania przerzutowe,
przemieszczone i ambiwalentne są
przemieszczone i ambiwalentne są
swoiste gatunkowo i
swoiste gatunkowo i
charakterystyczne w danej sytuacji –
charakterystyczne w danej sytuacji –
dzięki temu pełnią one funkcje
dzięki temu pełnią one funkcje
swoistych wyzwalaczy, zaczynają
swoistych wyzwalaczy, zaczynają
same mieć znaczenie informacyjne
same mieć znaczenie informacyjne
dla osobników tego samego gatunku.
dla osobników tego samego gatunku.
Zachowania zrytualizowane
Zachowania zrytualizowane
•
Ewolucyjny proces prowadzący do
Ewolucyjny proces prowadzący do
przekształcenia pierwotnie użytkowych
przekształcenia pierwotnie użytkowych
form behawioralnych w informacyjne
form behawioralnych w informacyjne
nazywamy rytualizacją
nazywamy rytualizacją
•
Rytuały mogą mieć charakter
Rytuały mogą mieć charakter
przerysowanych „teatralnych” gestów lub
przerysowanych „teatralnych” gestów lub
póz, albo też sekwencji takich zachowań
póz, albo też sekwencji takich zachowań
Zachowania zrytualizowane
Zachowania zrytualizowane
•
Rytualizacja polega na:
Rytualizacja polega na:
–
Zmianie funkcji zachowania
Zmianie funkcji zachowania
–
Zachowanie podlega emancypacji – jest wyzwalane
Zachowanie podlega emancypacji – jest wyzwalane
przez inny popęd niż pierwotnie np. poza
przez inny popęd niż pierwotnie np. poza
przedkopulacyjna
przedkopulacyjna
–
Elementy zachowania zrytualizowanego są
Elementy zachowania zrytualizowanego są
uproszczone, przesadzone i stereotypowe
uproszczone, przesadzone i stereotypowe
–
Składowa orientująca ulega zmianie w porównaniu z
Składowa orientująca ulega zmianie w porównaniu z
działaniem autochtonicznym
działaniem autochtonicznym
–
Ruchy mogą utrwalać się jako pozy
Ruchy mogą utrwalać się jako pozy
–
Reakcja zrytualizowna wyzwalana jest przez słabsze
Reakcja zrytualizowna wyzwalana jest przez słabsze
bodźce niż pierwotna
bodźce niż pierwotna
–
Charakteryzuje się ona stałą intensywnością
Charakteryzuje się ona stałą intensywnością