Dialog międzykulturowy w

kształceniu zintegrowanym

opracowała Joanna Dembowa

EUROPEJSKI ROK DIALOGU

MIĘDZYKULTUROWEGO

2

3

4

Edukacja międzykulturowa

Zapytani

o

wielokulturowość,

odpowiadamy:

oczywiście, my to od dawna robimy. Organizujemy w
szkole dni poświecone różnym kulturom( Kluby
europejskie), robimy wystawy prac uczniów,
tematyczne gazetki ścienne, festiwale... To dobrze,
ale czy to wystarczy? Nauka o innych kulturach, o
zwyczajach dalszych i bliższych sąsiadów to tylko i
aż pierwszy krok. Sama wiedza to nie wszystko. Aby
prawdziwie zrozumieć otaczający nas świat,
przezwyciężyć w sobie lęk przed Obcym, potrzeba
kolejnego

kroku.

Jest

nim

edukacja

międzykulturowa.

5

Dlaczego edukacja

międzykulturowa?

•

zmiany

społeczne

we

współczesnym

świecie( rozpad krajów, społeczności )

• masowy napływ imigrantów z ubogich rejonów
świata oraz z terenów objętych konfliktami
etnicznymi czy religijnymi.

•

rozwój

systemów

komunikacyjnych

i

informatycznych

•kształtowanie nowego modelu współżycia ludzi
rożnych narodów, kultur i religii.

6

Czy polskiej szkole potrzebna

jest edukacja międzykulturowa?

Dziś w Polsce żyje ok. 800 tysięcy
przedstawicieli innych narodowości: Ukraińcy,
Niemcy,

Białorusini,

Litwini,

Łemkowie,

Ormianie, Czesi, Słowacy, Cyganie, Żydzi,
Tatarzy i in. Duża ich cześć to tzw. „miejscowi”
zamieszkujący w Polsce od wielu pokoleń.

7

•warsztat obejmujący kształtowanie postaw i

umiejętności kontaktu z innymi

•Kształcenie w sobie kompetencji interkulturowych

nie tylko w kontaktach z przedstawicielami innych
kultur, ale również z osobami z naszego kręgu
kulturowego którzy żyją, myślą inaczej niż my.

•Dotyczy zarówno kontaktów z imigrantami , osób

niepełnosprawnych, osób żyjących na marginesie
społecznym czy dotkniętych biedą.

•pozwala uczyć „do środka”, czyli od innych i z

innymi.

Co to jest edukacja

międzykulturowa?

8

Edukacja międzykulturowa to
dobra edukacja

Z A Ł O Ż E N I A:
    * w każdej społeczności dochodzi do interakcji
między jednostkami i grupami
    * każda interakcja zmienia i wzbogaca
uczestnika interakcji
    * każda jednostka jest niepowtarzalna, ma swoją
historię, jest twórcą kultury
    * kultura jest dynamiczna – jest procesem
nadawania znaczeń
    * nie ma hierarchii kultur
    * różnorodność jest wartością, gdyż umożliwia
rozwój kultury
    * uczenie międzykulturowe to praktyka, a nie
teoria

9

C E L E:

    * kształcenie obywateli kompetentnych
międzykulturowo
    * zwalczanie etnocentryzmu, uprzedzeń i
stereotypów
    * zapobieganie przemocy i agresji
    * uczenie pokojowego rozwiązywania konfliktów
    * uczenie otwartości i życzliwości w kontaktach
z reprezentantami obcej kultury
    * uczenie empatii, solidarności, pozytywnej
współzależności i współodpowiedzialności
    * zwalczanie postaw pasywnych
    * zachęcanie do krytycznego poznawania i
oceniania własnej kultury
    * uczenie o tym, co ludzi łączy
    * wspieranie mniejszości w jej prawach do
zachowania kulturowej odrębności
    * podnoszenie jakości kształcenia

10

J A K O Ś Ć KSZTAŁCENIA

    * uczenie oparte na współpracy i współdziałaniu w
grupie
    * wspieranie procesu uczenia pozaakademickim
doświadczeniem/historią
    * zastosowanie wiedzy i umiejętności w
praktycznym działaniu
    * przemyślana i sprawna organizacja lekcji
    * odpowiedni dobór treści zadań, sprzyjający
myśleniu koncepcyjnemu
    * oddanie uczniom części odpowiedzialności za
proces uczenia się
    * odwoływanie się do inteligencji zróżnicowanej
    * podnoszenie samooceny ucznia poprzez stałe
udzielanie mu wsparcia
    * rola nauczyciela: obserwacja, ewaluacja, wsparcie
    * nauczyciel dostrzega i reaguje na obecność
stereotypów i treści sprzyjających powstawaniu
uprzedzeń w podręcznikach i materiałach
edukacyjnych

11

W dokumentach Unii Europejskiej

przyjęte są następujące kryteria

różnorodności:

– rasa
– kolor skóry
– pochodzenie etniczne,
– narodowość
– religia
– płeć
– język
– stopień sprawności
– poglądy polityczne lub inne
– wiek
– orientacja seksualna.

12

Kompetencje

międzykulturowe

• Umiejętność komunikowania się z przedstawicielami

innych kultur: komunikacja to nie tylko słowa!

• Krytyczne myślenie (selekcjonowanie i analizowanie

informacji, które do nas docierają”)

• Umiejętność posługiwania się językami obcymi
• Wrażliwość kulturowa –umiejętność aktywnego

słuchania bez osądów

• Umiejętność radzenia sobie z nieznanym i z

niepewnością (kontakty międzykulturowe nie są

czasem łatwe )

• Umiejętność nawiązywania znajomości i

utrzymywania

• Otwartość na współpracę

13

Kategorie metod nauczania

przydatne w edukacji

międzykulturowej

• Metody poszukiwania wiedzy o innych
• Metody poszukiwania wspólnych korzeni
• Metody poszukiwania współczesnych powiązań
• Metody pracy ze stereotypami
• Metody zrozumienia i poszanowania odrębności
• Metody rozwiązywania problemów
• Metody budowania współpracy
• Metody poszukiwania scenariuszy przyszłości
• Metoda NIKE (Nauczanie interkulturowe w

kontekście europejskim)

14

Cele NIKE to :

1. wspólna praca
2. patrzenie na rzeczy z różnych perspektyw
3. umiejętność prawdziwego słuchania innych
4. komunikowanie swojego zdania
5. akceptowanie zmian i radzenie sobie z tymi

zmianami w sposób elastyczny

6. praca i myślenie kreatywne
7. używanie

umiejętności

posiadanych

przez

innych...

15

Wnioski!

Wynikiem

spotkania

międzykulturowego

będzie poszerzona zdolność postrzegania
obcych, zdolność zaakceptowania obcego jako
innego i wieloznaczności z tym
związanych.
Być może będziemy zdolni reagować bardziej
z wyczuciem, pozostaniemy
otwartymi na zachowanie eksperymentalne,
będziemy zdolni postawić pod znakiem
zapytania

własne

normy

kulturowe

i

rozwiniemy poszerzoną tożsamość kulturową.

16

W ocenie, na ile zbliżyliśmy się do ludzi innej kultury,

pomoże nam skala dystansu społecznego Bogardusa.

Zawiera ona siedem stopniowanych pytań:

1. Czy zawarłbyś małżeństwo?

2. Czy chciałbyś przyjaźnić się?

3. Czy chciałbyś pracować razem w jednej instytucji?

4. Czy chciałbyś mieć jako bliskich sąsiadów?

5. Czy chciałbyś mieć jako znajomych?

6. Czy wolałbyś, aby mieszkali w innej dzielnicy?

7. Czy wolałbyś, aby przebywali poza twoim krajem?

• Ilość odpowiedzi pozytywnych wskaże, na ile

zdołaliśmy zmniejszyć nasz dystans społeczny z

przedstawicielami obcej kultury.

17

Rok 2008 został ogłoszony przez Komisję

Europejską Rokiem Dialogu

Międzykulturowego.

Obchody Roku mają na celu:

1. poszanowanie

i

promocję

różnorodności

kulturowej

2. zapewnienie

równości

szans

wszystkim

mieszkańcom UE i przeciwdziałanie dyskryminacji

3. wsparcie idei solidarności i sprawiedliwości

społecznej

4. budowanie

partnerskich

relacji

z

krajami

członkowskimi i z krajami spoza Wspólnoty

18

Podstawą działań w naszym

kraju jest Strategia Polski dla
Europejskiego Roku Dialogu
Międzykulturowego

W dokumencie tym określono także cele i priorytety

narodowe

dla

Europejskiego

Roku

Dialogu

Międzykulturowego, za które uznano:

• ukazanie

społeczeństwu

polskiemu

różnych

kontekstów i rozumienia wielokulturowości w
Europie, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej
tradycji

i

doświadczeń

historycznych,

współtworzących dziedzictwo kulturowe kontynentu

• ukazanie chrześcijańskich korzeni Europy oraz

tradycji Polski wielowyznaniowej

• ukazanie lokalnych kontekstów wielokulturowości,

sprzyjającej lepszemu wzajemnemu zrozumieniu
mieszkańców i ich przyszłemu współdziałaniu.

19

Dodatkowo strategia kładzie

szczególny nacisk na:

•działania ukazujące znaczenie zaangażowania w
dialog międzykulturowy w życiu codziennym oraz
podkreślanie wkładu różnych kultur i przejawów
różnorodności kulturowej w dziedzictwo i sposób życia
w państwach członkowskich

•działania sprzyjające budowie płaszczyzny dialogu i
współpracy z sąsiadami Polski, a zwłaszcza z Ukrainą i
Białorusią,

pogłębieniu

dialogu

z

mniejszością

ukraińską i białoruską w Polsce oraz wspieraniu
ruchów demokratycznych w krajach będących obecnie
bezpośrednimi sąsiadami Unii Europejskiej

•działania realizujące ideę formalnej i nieformalnej
edukacji międzykulturowej, skierowanej zarówno do
dzieci i młodzieży, jak i do dorosłych.

20

Wymiar edukacji

międzykulturowej

• Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji ( wspieranie

na rzecz reformy i rozwoju edukacji w Polsce)

http://frse.org.pl/

• Uczenie się przez całe życie

( Comenius,Erasmus,

Leonardo da Vinci, Grundtvig, Program

Międzysektorowy, Program Jean Monet,

• Młodzież w działaniu (Wymiany, projekty

młodzieżowe, demokracja

21

Podstawa programowa

– Cele edukacyjne

• umiejętności nawiązywania i

utrzymywania poprawnych
kontaktów z innymi dziećmi,
dorosłymi, z osobami
niepełnosprawnymi,
przedstawicielami innej narodowości
i rasy,

22

Podstawa programowa

- treści nauczania

8) obrazy z życia dzieci w innych krajach,

w szczególności w kraju nauczanego

języka

obcego,
40) podobieństwa i różnice między

ludźmi, zrozumienie a tolerancja,

48) różnorodność dziedzictwa i

poszukiwań w sferze kultury,

51) rozumienie, akceptacja i tolerancja

dla innych wypowiedzi artystycznych,

DZIAŁANIA

PRZYKŁADY DOBREJ

PRAKTYKI

24

Projekty edukacyjne

•

Tradycje świąt Bożego Narodzenia w różnych

religiach

•

Tydzień Tolerancji pod hasłem „Każdy jest inny”

•

Kultura Romska

•

Poznajemy zabytki kultury żydowskiej

( cmentarze, macewy - Święto Zmarłych,

synagogi)

•

Kultura prawosławna (cerkiew, ikona)

•

Cudzoziemcy w Polsce (np. Wietnamczycy-

religia buddyjska)

25

KRZYŻÓWKA GRUZIŃSKA

26

KRZYŻÓWKA CYGANIE

27

Rodzina chińska, czyli jak zorganizowany
jest świat społeczeństwa "Dwa plus jeden"

Standardowa chińska rodzina to, w rozumieniu
Europejczyka, model "Dwa plus jeden". Czyli rodzice i
dziecko.
Jak funkcjonuje społeczeństwo wychowujące od
trzydziestu lat jedynaków? Co zachowało się z tradycji
posiadania licznej rodziny, w której najważniejszy był
potomek płci męskiej, w kraju, w którym prawo
zezwala na posiadanie jednego dziecka?

28

Opracowano na podstawie:

• Prezentacji Jana Bartczaka ODN

Kalisz

• http:// frse.org.pl
• http:// miedzykulturowa.org.pl
• http:// dialog 2008. pl
• http:// ceo.org.pl