Grupowa

Grupowa

natura świata

natura świata

społecznego

społecznego

Sytuacje

Sytuacje

społeczne

społeczne

Współczesny człowiek niemal zawsze znajduje się w

sytuacjach społecznych.

Są to takie sytuacje, w których inni ludzie przez

swoją obecność w zasadniczy sposób modyfikują

zachowania poszczególnych jednostek.

Każda jednostka uczestniczy w życiu grupowym. To,

jak się zachowuje, nie zależy jedynie od tego, kim

jest, ale też od tego, do jakiej grupy należy, jaką ma

w niej pozycję.

Działania jednostek są więc wyznaczone przez

szeroki kontekst społeczny.

Możemy mówić o kontekście społecznym:

1. Bezpośrednim
2. Pośrednim

– obecnym za sprawą materialnych i

niematerialnych produktów ludzkich działań

Kilka pojęć socjologicznych

Kilka pojęć socjologicznych

á propos

á propos

kontekstu społecznego

kontekstu społecznego

Kategoria statystyczna:

zbiór jednostek

podobnych pod względem jakiejś wybranej cechy i

różniących się pod tym względem od innych.

Kategoria socjologiczna:

zbiór ludzi podobnych

pod względem istotnej społecznie cechy, która implikuje

realne podobieństwo sytuacji życiowej, interesów,

szans.

Kategoria społeczna:

zbiór ludzi podobnych pod

względem jakiejś istotnej społecznie cechy, którzy są

świadomi tego podobieństwa (ta cecha ma dla nich

znaczenie, jest wartością) i swojej odrębności od

innych.

Czym jest grupa?

Co to takiego?

Definicja grupy

Grupa społeczna:

zbiór jednostek, w

którym wspólnota pewnych istotnych

społecznie cech wyraża się w

tożsamości zbiorowej i towarzyszą

temu kontakty, interakcje i stosunki

społeczne w jej obrębie częstsze i

bardziej intensywne niż z osobami z

zewnątrz.

Inaczej:

to zbiorowość ludzi, pomiędzy

którymi występuje

więź obiektywna,

subiektywna i behawioralna

Społeczeństwo

= kompleks grup

społecznych podporządkowanych

określonej grupie nadrzędnej

Założenia dotyczące grup społecznych

Założenia dotyczące grup społecznych

Dorwin Cartwright i Alvin Zander:

• Grupy są zjawiskiem powszechnym,

istnieją zawsze i

wszędzie, są wszechobecne. Liczba grup, w których

uczestniczymy, jest wskaźnikiem naszej aktywności

społecznej.

• Wszechobecne grupy wywierają bardzo silny wpływ

na swoich

członów, głównie na procesy poznawcze, zachowania,

postawy jednostek.

• Istnieją grupy odniesienia

, tzn. takie, do których odnosimy

swój status (pozycję społeczną), z których czerpiemy wzory

postępowania, wartości (bądź je odrzucamy); to grupy

odniesienia porównawczego bądź normatywnego

• Wpływ grupy na jednostkę, ze względu na interes społeczny,

może być bądź pozytywny, bądź negatywny.

• Zrozumienie procesów grupowych

może pozwolić danej grupie

na zwiększenie jej pozytywnych wpływów na jednostkę i

zmniejszenie wpływów negatywnych.

Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia

Typy grup i kryteria ich wyodrębnienia

1. Kryteria obiektywne

a. liczebności

(małe – duże);

b. trwałości

(grupy przelotne i trwałe);

c. sposobu rekrutacji

/przypisania, zapisania się

(ekskluzywne, inkluzywne);

d. intensywności uczestnictwa

(jednofunkcyjne, wielofunkcyjne; żarłoczne,

totalitarne – o rozbudowanym rygoryzmie,

zakresie kontroli);

e. korzyści

(autoteliczność-instrumentalność-

heteroteliczność);

f. zorganizowania

(zorganizowane–

niezorganizowane);

2. Kryteria subiektywne (związane z

identyfikacją, solidaryzowaniem się, zaufaniem

lub brakiem tego typu odniesień

Typy grup – ujęcia syntetyczne

Typy grup – ujęcia syntetyczne

Charles Cooley:

Grupy pierwotne: niewielkie, nieformalne,
spontaniczne, o bezpośrednich kontaktach i
interakcjach (face to face) członków
rozpoznających się nawzajem, podejmujących
zróżnicowane działania, częściowo z pobudek
autotelicznych (rodzina, wspólnota sąsiedzka)

Grupy wtórne: liczą wielu członków, w
większości wzajemnie anonimowych, pomiędzy
którymi zachodzą sformalizowane i pośrednie
stosunki realizujące się w wysoce
wyspecjalizowanych działaniach

Ferdinand Toennies

: wspólnoty, stowarzyszenia

Cechy konstytuujące grupę społeczną

Cechy konstytuujące grupę społeczną

1. Zbiór osób
2. Identyczność wskazująca na

odrębność grupy

3. Wartości wspólnogrupowe
4. Więź społeczna
5. Struktura (struktury)/organizacja
(pojęcia roli społecznej, pozycji

społecznej)

Grupa społeczna a liczebność

Grupa społeczna a liczebność

• Już dwie osoby tworzą grupę, ale trzy lepiej –

• bo generują 3 stosunki interpersonalne, a nie

jeden

• WZÓR liczby stosunków interpersonalnych: N (n-1)

• 2

• im większa l. członków, tym mniej aktywny udział w

działaniach grupy

• im większa liczba, tym mniejsza jednolitość, większe

różnice poglądów

• im więcej członków, tym potrzebne jest większe

zorganizowanie

Georg Simmel mówił o: diadzie, triadzie,

kwadracie, pięciokącie...

Identyczność

Identyczność

Identyczność

- zapewnia

zadośćuczynienie zasadzie

odrębności - przez pewne wartości

materialne, duchowe i symbole.

Grupa ustala pewne wzory

zachowania, a czasem nawet

wzory fizyczne /np. wygląd, strój/.

Ważność wzoru (szczególnie

fizycznego) polega na tym, że pełni

on rolę środka identyfikacji

jednostki jako członka grupy. Jest

więc środkiem utożsamiania się i

wyodrębniania.

Wartości

Wartości

1.Często stwierdza się, że grupa społeczna polega

na skupianiu się zbioru ludzi wokół wspólnych

wartości (celów, zadań, wspólnego dobra).

CEL

- to punkt o wartości pozytywnej, do którego

prowadzi określony ciąg działań zmierzających do

jego osiągnięcia, np. otrzymanie stypendium.

Cele:

wyznaczają organizację wewnątrz grupy,

wynikają z wzajemnych interakcji pomiędzy

członkami, motywują członków grupy do działania.

Szczególnie pożądane są cele, które są

wartościowane przez członków pozytywnie,

wynikają z osobistych motywów, są podobne u

większości członków grupy.

2. W ujęciu funkcjonalno-strukturalnym (Robert

Merton) mówi się, że ośrodkiem grupy są

funkcje.

Funkcje mogą być jawne i ukryte, świadome i

niezamierzone, przypisane i rzeczywiste.

Więź społeczna

Więź społeczna

Wg Jana Turowskiego:

Więź społeczna (grupowa)

to ogół stosunków

społecznych wiążących członków w danym zbiorze

ludzi oraz postaw członków tego zbioru do grupy

jako całości.

Etapy kształtowania się więzi:

- styczność przestrzenna

– jednostki spostrzegają

innych ludzi, lokalizują ich w przestrzeni i

uświadamiają sobie ich obecność. Spoiwem jest

wspólnie użytkowana przestrzeń (np. stołówka, sala

wykładowa)

- styczność psychiczna

– zaczynamy czuć

zainteresowanie innymi, ponieważ dostrzegamy, że

inni mogą zaspokoić nasze potrzeby.

- styczność społeczna

– kiedy wystąpi wspólne

przebywanie i zainteresowanie, osoby zaczynają na

siebie oddziaływać, komunikować się, podejmować

wspólne działania.

Więź społeczna

Więź społeczna

Więź społeczna może mieć charakter

asymetryczny, gdy jej aspekt obiektywny

(strukturalny) będzie miał znak inny niż aspekt

subiektywny (świadomościowy)

Więź społeczna występuje tu w rozumieniu:

- psychospołecznym

– świadomość grupowa i zbiorowa,

poczucie

łączności, solidarności, identyfikacja, utożsamianie się

- strukturalnym

– wynika z podziału ról w grupie

- dwuaspektowym

- strukturalno-psychospołecznym

(obiektywno-subiektywnym)

Wg Pawła Rybickiego można wyróżnić więzi:

• naturalną – wynikającą z pochodzenia,

pokrewieństwa

• zrzeszeniową – z dobrowolnych związków

• stanowioną – więzi narzucone

Więź społeczna

Stosunek społeczny to, wg Jana

Szczepańskiego:

Układ zawierający następujące elementy: dwóch

partnerów (jednostki lub grupy), jakiś łącznik, czyli

przedmiot, postawę, interes, sytuację, która stanowi

„platformę” tego stosunku, dalej pewien układ

powinności i obowiązków, czyli unormowanych

czynności, które partnerzy powinni wobec siebie

wykonywać;

W każdym stosunku występuje określona...

podstawa zależności (stosunek służbowy wynika

ze stanowiska w strukturze hierarchicznej, stosunek

pokrewieństwa z pochodzenia – biologicznego lub

społecznego, stosunki sąsiedzkie – z bliskości

zamieszkania); wynikający z niej...

układ wzajemnych uprawnień i obowiązków

(oczekiwań)

system wzajemnych czynności

regulowanych

(oczekiwanych) przez partnerów...

Wewnętrzna organizacja grupy

To system pozycji i ról społecznych oraz
instytucji grupowych podporządkowanych
instytucji władzy grupowej (lub stanowisku),
realizujący jakieś istotne społecznie funkcje.

Pozycja (Ralph Linton)

– wiązka uprawnień i obowiązków

(oczekiwań) / trzeba ją odróżnić od prestiżowej pozycji
społecznej

Rola społeczna

– rodzaj, zakres i wzory czynności, jakie

jednostka wykonuje czy powinna wykonywać w imieniu i na
rzecz grupy, wynikające z zajmowanej przez nią pozycji
społecznej (źródła ról: charakter grupy, jej funkcje)

Instytucje (grupowe, społeczne)

- (pierwsze rozumienie) trwały sposób postępowania
- (drugie rozumienie, powszechniejsze) zespoły ról i stanowisk,
obejmujące czynności określone publicznie, a skierowane do
realizacji funkcji grupy, oraz zespoły osób czynności te
sprawujących za pomocą urządzeń i środków rzeczowych

Organizacja wewnątrz grupy

Organizacja wewnątrz grupy

Pozycja może być

• przypisana

- jest to pozycja w środowisku pracy,

miejscem hierarchicznym w układzie stanowisk

wraz z przypadającym zakresem władzy, praw i

obowiązków

• osiągnięta

- wiąże się z autorytetem osobistym

jednostki pełniącej określoną role

Jednostka zajmuje tyle pozycji, ile pełni ról.

• organizacja umożliwia współdziałanie,

funkcjonowanie grupy tu i teraz

• więź społeczna – trwanie i rozwój grupy

Organizacja wewnątrz grupy

Organizacja wewnątrz grupy

Jądrem organizacji jest struktura, tj. forma

wielokierunkowych stosunków społecznych. W

zależności od tych „kierunków” można wyróżnić...

...cztery rodzaje struktur:

1. władzy
2. socjometryczną (wzajemnej atrakcyjności)
3. komunikowania się
4. awansu – powiązania uwarunkowane są

możliwością obejmowania wyższych pozycji w

strukturze grupy

Struktura może być nadawana lub powstawać w

wyniku interakcji. Może być formalna (ujęta w

przepisach) lub nieformalna (socjometryczna).

Struktura władzy

Struktura władzy

Władza

to możliwość podejmowania decyzji o zachowaniu

innych ludzi i stosowanie względem nich systemu nagród i

kar, to możliwość narzucenia innym własnej woli.

Typy panowania wg Maksa Webera z uwagi na źródło

władzy:

a. Legalne (oparte na ustanowieniach prawnych)
b. Tradycjonalistyczne (oparte na tradycji uznającej daną

warstwę, ród jako uprawnione do sprawowania władzy)

c. Charyzmatyczne (władza przyznawana jednostce ze względu

na jej szczególne przymioty, talenty itp.)

Władza może być również oparta na: wiedzy (władza eksperta),

na możliwości nagradzania i karania, na identyfikacji.

Kurt Lewin wyróżnił trzy modele sprawowania władzy:

• autorytarny

• demokratyczny

• liberalny

Komunikacja

Komunikacja

Komunikacja polega na przekazywaniu informacji

pomiędzy uczestnikami życia społecznego, które

dokonuje się za pomocą rożnego rodzaju znaków,

symboli, a głównie za pomocą języka.

W systemie łączności występują elementy:

nadawca, środki, drogi (tzw. kanały

komunikacyjne), odbiorca.

Komunikacji i łączności przypisuje się funkcje:
- informacyjno-organizatorską
- motywacyjno-inspirującą

Modele łączności w grupie

Modele łączności w grupie

Interakcje wewnątrzgrupowe

Interakcje wewnątrzgrupowe

Robert Bales obserwując grupy społeczne wykonujące zadania,

stwierdził, że posługują się systemem 12 kategorii interakcji:

• solidaryzowanie się z inną osobą, podwyższanie jej pozycji, pomoc,

nagradzanie

• rozładowywanie napięcia emocjonalnego, śmianie się, żartowanie,

zadowolenie

• wyrażanie zgody, bierne akceptowanie, rozumienie sugestii,

uleganie

• dawanie sugestii, wskazywanie kierunku, pozostawienie innym

autonomii

• wyrażanie opinii, dokonywanie oceny, wyrażanie życzeń i uczuć

• orientowanie się, udzielanie informacji, powtarzanie, wyjaśnianie

• pytania i prośby o zorientowanie, o informacje, powtarzanie,

potwierdzanie

• pytanie o ocenę, analizę, opinię, wyrażanie uczuć

• prośby o sugestię, o pokierowanie, o możliwe sposoby działania

• niezgadzanie się, bierne odrzucanie sugestii, wstrzymywanie

pomocy

• ujawnianie napięcia emocjonalnego, prośba o pomoc, usuwanie się

z pola

• ujawnianie antagonizmu, obniżanie pozycji innej osoby, bronienie

się, domaganie się uznania

Interakcje wewnątrzgrupowe

Interakcje wewnątrzgrupowe

Bales stwierdził, że

• jeśli przed grupą postawimy zadanie do wykonania, to w

pierwszej fazie dominować będą reakcje skierowane na

orientacje, w drugiej fazie na ocenę, w trzeciej na kontrolę. W

każdej fazie pojawiają się reakcje pozytywne i negatywne.

• 56 proc. reakcji członków grupy jest nakierowanych na

rozwiązanie problemu, natomiast 44 proc. reakcji na emocje.

Na tej podstawie stworzył koncepcję dwóch typów uzupełniających

się kierowników grup

:

-kierownika zorientowanego na działania, zadania
-kierownika zorientowanego na stosunki społ.-emocjon.
W grupie można wyróżnić również:
Aktywnego dewianta

– to człowiek tylko aktywny, który nie

przyjmuje interakcji z zewnątrz.

Mało aktywnego dewianta

– nie spełnia żadnych funkcji

Funkcje interakcji

• pobudzają aktywność grupy

• pomagają grupie w osiągnięciu celu

• prowadzą do pojawienia się takich działań społecznych, które

przyczyniają się do utworzenia pozytywnych, serdecznych

stosunków wewnątrzgrupowych.

Komunikacja interpersonalna

Komunikacja interpersonalna

Komunikacja interpersonalna (z łaciny

communicatio - rozmowa, wymiana, łączność),

proces, podczas którego ludzie dążą do dzielenia

się znaczeniami za pośrednictwem symbolicznych

(dźwięki, litery, słowa) informacji (komunikatów).

Komunikowanie się może być realizowane

przez wypowiedzi ustne, pisemne i rożne formy

wizualne oraz tzw. mowy ciała, np. rożnego

rodzaju gesty, barwę i ton głosu, mimikę twarzy.

Komunikowanie się może być:

- jednokierunkowe - nadawca przekazuje

informacje bez oczekiwania ich potwierdzania

przez odbiorcę

- dwukierunkowe - nadawca uzyskuje

potwierdzenie przekazanej informacji, np. w

formie pytań zadawanych przez odbiorcę.

Komunikacja interpersonalna

Komunikacja interpersonalna

Należy pamiętać, że

(psycholog Albert Mehrabian,

specjalista od komunikacji niewerbalnej)

:

• 55 proc. informacji przekazujemy za pomocą gestów (układ

ciała, spojrzenia, mimika itd.),

• 38 proc. za pomocą akcentu,

• 7 proc. słowami

Szum

- jest to każdy czynnik, który zakłóca, powoduje

zamieszanie lub w inny sposób przeszkadza w komunikacji.

Mamy dwa rodzaje szumów:

- szum wewnętrzny - związany jest z tzw. „wyłączeniem się”,

z zamyśleniem, z brakiem uwagi i koncentracji; jest to tzw.

strata kontaktu z rzeczywistością;

- szum zewnętrzny - proces komunikacji jest zniekształcony

przez rożne dźwięki dochodzące z zewnątrz.

Sprzężenie zwrotne

- jest to odwrócenie procesu

komunikowania się; wyraża się w nim reakcja na komunikat

nadawcy; odbiorca staje się więc nadawcą, a nadawca staje

się odbiorcą.

Interakcje społeczne

Interakcje społeczne

Interakcja społeczna

to wzajemne oddziaływanie

na siebie dwóch lub więcej jednostek,

oddziaływanie grup albo jednostki i grupy,

polegające na obustronnym wpływaniu na swoje

zachowania.

Rodzaje interakcji:

- niezogniskowana

- zogniskowana

- symboliczna

- transakcyjna

- face to face

- wirtualna

Zbiorowości oparte

Zbiorowości oparte

na podobieństwie zachowań

na podobieństwie zachowań

Publiczność

– w tym samym lub zbliżonym czasie

grupa ludzi odbiera identyczny przekaz.

Publiczność może być zebrana (audytorium), lub

rozproszona (np. przed TV)

Zbiegowisko

- przelotne skupienie kilku, kilkunastu

osób, wywołane jakimś zdarzeniem (np.

wypadkiem)

Tłum

– zgromadzenie większej liczby osób, raczej

przelotne, spontaniczne, bezpośrednie. Nie jest

zorganizowane, brak w nim kontroli, często

towarzyszy mu gniew.

Rodzaje tłumu: agresywny, terroryzujący,

uciekający, demonstrujący