Zarządzanie finansami w

sektorze finansów

publicznych

Budżet jednostek samorządu terytorialnego jest

podstawowym planem finansowym danej jednostki, o czym

świadczy jego zakres podmiotowy i przedmiotowy, forma,

w jakiej jest uchwalony i wyłączna właściwość organu

stanowiącego do jego uchwalenia. To plan finansowy

uchwalony w drodze uchwały przez radę gminy na okres

jednego roku kalendarzowego, o charakterze dyrektywnym

i jednostkowym, na podstawie, którego gmina prowadzi w

sposób jawny i samodzielny swoją gospodarkę finansową.

Zasady wykonywania

budżetu

gminy

Wykonywanie budżetu polega przede wszystkim na

pobieraniu dochodów i dokonywania wydatków w nim

zaplanowanych. Należy do kompetencji zarządu

gminy.

Jest to proces obejmujący wiele różnych czynności

faktycznych i prawnych, których przedmiotem jest

realizacja zadań finansowych ustalonych w budżecie.

Organem odpowiedzialnym za prawidłową realizację

budżetu jest organ wykonawczy - wójt i zarząd.

Przysługuje mu wyłączne prawo dokonywania wydatków

budżetowych, zaciągania zobowiązań mających pokrycie

w ustalonych w budżecie kwotach wydatków i emitowania

papierów wartościowych. W przypadku stwierdzenia

niegospodarności w określonych jednostkach, opóźnień

w realizacji zadań, nadmiaru posiadanych środków oraz

naruszenia zasad gospodarki finansowej zarząd gminy

może podjąć decyzję o zablokowaniu planowanych

wydatków budżetowych.

W toku wykonywania budżetu może dojść do

konieczności dokonania zmian w zaplanowanych

dochodach i wydatkach budżetowych. Zmiany te

mogą polegać na zmianach budżetu (zmiany

ogólnej kwoty planowanych dochodów lub

wydatków) oraz na zmianach w budżecie (zmiany

przeznaczenia lub wielkości wydatków

planowanych w poszczególnych podziałkach

klasyfikacji bez zmiany ogólnej sumy wydatków).

Zmiany budżetu należą w zasadzie do wyłącznej

kompetencji organu stanowiącego. Mogą być

jednak dokonywane tylko z inicjatywy organu

wykonawczego. Następują one w formie uchwały.

Uchwały organów gminy dotyczące zobowiązań

finansowych muszą jednocześnie wskazywać

źródło ich pokrycia. Nie zrealizowane kwoty

planowanych wydatków budżetowych wygasają z

upływem roku budżetowego.

W trakcie realizacji budżetu ważną role odgrywa skarbnik

gminy. Sprawdza on ważne czynności prawne pod

względem legalności oraz budżetowego ich

zabezpieczenia.

Czyni to przez odmowę tzw. kontrasygnaty, tj. podpisu pod

dokumentem nie spełniającym wyżej wymienionych

wymogów. Jeżeli jednak jego zwierzchnik wyda mu

pisemne polecenie podpisania takiego dokumentu, to

wprawdzie dokonuje kontrasygnaty, ale powiadamia o tym

rade gminy i regionalna izbę obrachunkową.

Istota zarządzania

finansami

w gminie.

Podstawowym obszarem zainteresowania

finansami samorządowymi jest poszukiwanie

odpowiedzi na pytania związane ze skutecznością i

efektywnością pobierania i gromadzenia

dochodów

budżetowych jednostek samorządu terytorialnego,

zasadniczością i racjonalnością wydatków

ponoszonych przez organy tych jednostek oraz

pytania dotyczące poziomu i struktury długu

jednostek samorządu terytorialnego.

Finanse gminy są częścią finansów

publicznych. Są zjawiskami i procesami

pieniężnymi.

Mają obiektywny charakter. Finanse to

stosunki społeczne powstające w związku z

gromadzeniem i wydatkowaniem środków

pieniężnych.

Obejmują zjawiska i procesy związane z

gromadzeniem oraz rozdysponowaniem środków

publicznych przez gminy i podległe im jednostki

organizacyjne. Taka polityka finansowa odnosi się

do odpowiedniego gospodarowania funduszami

własnymi i obcymi w celu zapewnienia gminie

środków niezbędnych w jej działalności.

Gospodarka finansowa

Z kolei, gospodarka finansowa polega na

pozyskiwaniu funduszów pieniężnych z różnych

źródeł i na ich wykorzystaniu. Obejmuje

wszystkie

formy działań związanych z przygotowaniem

przeprowadzenia wszelkiego rodzaju operacji

pieniężnych, faktyczną realizację operacji

pieniężnych, rewidencję i analizę operacji

pieniężnych w przeszłości w celu kształtowania

przyszłych działań.

Konstytucyjne zabezpieczenie

interesów

finansowych gmin polega m.in. na:



zapewnieniu jednostkom samorządu

terytorialnego udziału w dochodach

publicznych odpowiednio do

przypadających mu zadań,



dochodami jednostek samorządu

terytorialnego są ich dochody własne

oraz subwencje ogólne i dotacje

celowe

z budżetu państwa,



źródła dochodów jednostek samorządu

terytorialnego mają być określone

ustawami,



wszelkie zmiany w zakresie zadań

i kompetencji jednostek samorządu

terytorialnego winny następować wraz

z odpowiednimi zmianami w podziale

dochodów publicznych.

Zarządzanie finansowe

Zarządzanie finansowe to perspektywiczne

i bieżące zapewnienie środków, pozwalając

skutecznie i ekonomicznie realizować zamierzenia

wynikające ze strategii rozwoju jednostki poprzez:



wyznaczenie zakresu możliwości finansowych

w perspektywie wieloletniej,



określenie standardów przygotowania

programów i zadań do finansowania,

z uwzględnieniem sposobów ich pomiaru,



zestawienie rocznych i wieloletnich

planów jako sumy projektów i zadań

bilansujących się z możliwościami

finansowania,



powiązanie środków z celami

(planowanie, monitorowanie,

sprawozdawczość, ocena).

Wyjściową funkcją zarządzania jest

planowanie,

po niej następuje organizowanie i kontrola.

Elementami zarządzania finansami gminy są:



planowanie budżetowe, w którym zapisane są

bieżące dochody oraz bieżące wydatki.



planowanie finansowe o charakterze średnio

i długookresowym związane jest z

zaciągnięciem kredytu.

Ustawa o finansach publicznych

przewiduje

ograniczenia w tym zakresie

W tym celu sporządza się prognozy

wielkości

obsługi długu i wielkość dochodów

budżetowych w kolejnych latach.

Finansowanie inwestycji ukazuje z jednej strony

dochody kapitałowe – dotacje na zadania

inwestycyjne i dochody z majątku, a z drugiej,

wydatki o charakterze majątkowym (Przede

wszystkim inwestycyjnym). Znaczna część

wydatków budżetu inwestycyjnego finansowana

jest przez środki dłużne – kredyty, obligacje.

Badanie płynności finansowej oraz zarządzanie

długiem związane jest głównie z koniecznością

zasilania finansowego jednostki samorządu

terytorialnego.

Dług publiczny może zostać zaciągnięty jedynie

wówczas, gdy planowane wydatki budżetowe są

większe od dochodów budżetu.

Wiodącym aktem prawnym regulującym

kwestie zewnętrznej kontroli finansowej

jest

ustawa z 7 października 1992 roku

(Dz. U. Nr 249, poz. 2104 z późn. zm.)

o Regionalnych Izbach Obrachunkowych.

Gospodarka finansowa gminy podlega

również kontroli jej mieszkańców,

którzy w

wyborach samorządowych dokonują

wyboru

rady gminy i których podatki stanowią

źródło dochodów budżetu gminnego.

Zarządzanie w jednostkach

samorządu terytorialnego

Zarządzanie w jednostkach samorządu

terytorialnego jest procesem decyzyjnym, który

wymusza podejmowanie działań na rzecz

zwiększenia efektywności funkcjonowania oraz

lepszego i racjonalnego wykorzystania

publicznych

zasobów pieniądza tak, aby przy danych środkach

zadanie zostało wykonane celowo, oszczędnie

i terminowo.

Szczególne miejsce pełni analiza finansowa.

Zajmuje się przede wszystkim wielkościami

ekonomicznymi w ujęciu pieniężnym, a w tym

sytuacją finansową jednostki samorządu

terytorialnego w określonym momencie

czasowym

oraz wynikami osiąganymi w analizowanym

okresie.

Zajmuje się badaniem stanu i rozwoju szeroko

rozumianych finansów JST oraz analizą i diagnozą

finansowych skutków podejmowanych działań

oraz

realizowanych zadań przez JST. Można stwierdzić,

że analiza finansowa dotyczy dwóch aspektów:

efektywności gospodarowania publicznymi

zasobami pieniężnymi oraz oceny sytuacji

finansowej.

Wskaźniki dochodowe

Wygodnym narzędziem analizy finansowej jest

metoda wskaźnikowa, która sprowadza się do

obliczenia szeregu relacji między wielkościami

występującymi w bilansie.

Podstawą do opracowania wskaźników są

dochody gminy (ogółem i własne), wydatki

ogółem i inwestycyjne, zadłużenie gminy oraz

wolne środki.

Wyróżniamy trzy rodzaje wskaźników

finansowych- dochodowe, wydatkowe

i zadłużenia, których właściwa ocena

pozwala na określenie wiarygodności

kredytowej oraz pozwala zidentyfikować te

obszary zarządzania, które wymagają

poprawy.

Jednym ze wskaźników dochodowych jest

wskaźnik dochodów ogółem z wyłączeniem

dotacji celowych przeznaczonych na

finansowanie inwestycji.

Dochody ogółem = dochód ogółem

–

dotacje celowe

Rosnące dochody wpływają korzystnie na

sytuację

gminy.

Kolejnym wskaźnikiem z grupy dochodowej jest

wskaźnik dochodów na jednego mieszkańca gminy.

dochody

ogółem

Dochód na 1 mieszkańca = ----------------------- x

100

liczba mieszkańców ogółem

Aby przekonać się o wrażliwości gminy i jej

budżetu na ewentualne zmiany w wielkości

poszczególnych rodzajów dochodów oblicza

się wskaźnik udziału subwencji ogólnych

i dotacji celowych w dochodach ogółem.

Udział subwencji ogólnych

w dochodach ogółem

subwencje ogółem

------------------ x 100

dochody ogółem

Większy udział subwencji w strukturze dochodów

budżetu J.S.T. stwarza zagrożenie zmniejszania się

możliwości realizacji przez nie zadań wraz

z postępującymi kłopotami budżetu państwa ze

względu na braki środków.

Malejący udział subwencji przy rosnącym

dochodzie ogólnym nie powinien stanowić

zagrożenia dla budżetu gminy.

Innym rodzajem dochodów J.S.T. są dotacje

z budżetu państwa, funduszy celowych

i funduszy Unii Europejskiej.

Udział dotacji celowych w dochodach

ogółem

dotacje celowe

= ----------------- x 100

dochody ogółem

Kolejnym wskaźnikiem obrazującym sytuację

finansową gminy jest wskaźnik udziału

wolnych środków w dochodach ogółem.

Środki te są obliczane w następujący sposób

wolne środki = dochody ogółem –

wydatki

bieżące –

koszt

obsługi długu

Wysokość wolnych środków świadczy o względnej

swobodzie finansowej gminy i określa jej zdolność

kredytową, gdyż środki te mogą zostać

wykorzystane na spłatę zaciągniętych przez gminę

kredytów. Relacja wolnych środków do dochodów

ogółem informuje, jaka część dochodów zostanie

w budżecie po dokonaniu wydatków bieżących.

Interpretacja wskaźników dochodowych

informuje o samodzielności finansowej danej

J.S.T. w kreowaniu i generowani dochodów

własnych. Wskazuje również na inne rodzaje

dochodów, które stanowią największy udział

w puli dochodów.

Wskaźniki wydatkowe

Wskaźniki wydatkowe uwzględniają

całkowite możliwość realizowania

wydatków

prorozwojowych finansowanych

dochodami i

przychodami budżetowymi.

Jednym z tych wskaźników jest wskaźnik udziału

wydatków

bieżących w wydatkach ogółem:

wydatki bieżące

Udział wydatków bieżących

w wydatkach ogółem

wydatki bieżące

= ----------------- x 100

wydatki ogółem

Wysoki udział wydatków bieżących

w wydatkach ogółem może się wiązać

np.

z utrzymaniem rozbudowanej

administracji,

a także wynagrodzeniami działu oświaty

i opieki społecznej.

Innym wskaźnikiem tej grupy jest wskaźnik

wydatków majątkowych ogółem.

Udział wydatków majątkowych

w wydatkach ogółem

wydatki majątkowe

= ------------------------ x 100

wydatki ogółem

Innym wskaźnikiem obrazującym

kondycje

finansową gminy jest poziom wydatków

1 mieszkańca

wydatki ogółem

=---------------------------

x100

liczba mieszkańców

Analiza wskaźników wydatkowych informuje

o wielkości wydatków przeznaczonych na

zadania bieżące i inwestycje.

Jaki procent wydatków ogółem stanowią

wydatki bieżące , a jaki -wydatki

majątkowe.

Czy pieniądze są wykorzystywane w sposób

racjonalny i właściwy.

Wskaźnik zadłużenia

Dokonywanie wydatków publicznych, które

nie mają pokrycia w dochodach

budżetowych może powodować konieczność

zaciągania przez gminę zobowiązań.

Brak możliwości ich spłaty na koniec roku

budżetowego kreuje w sposób skumulowany

dług publiczny.

Ocena zadłużenia gminy i maksymalnych

jej

granic dokonuje się w oparciu o relacje,

które wynikają z obowiązujących przepisów.

Przyczyną zadłużania się gmin jest deficyt

budżetowy, czyli ujemna różnica między

dochodami a wydatkami budżetu.

Nadwyżka (deficyt) budżetowa = dochody

ogółem – wydatki ogółem

Przychody gminy umożliwiają pokrycie

występującego w ciągu roku budżetowego

niedoboru budżetu. Korzystanie przez

gminę

z przychodów o charakterze zwrotnym

powoduje wzrost poziomu zadłużenia.

Do wskaźników zadłużenia zaliczany jest

wskaźnik udziału długu w dochodach

ogółem=

dług ogółem

------------------------------ x100

dochód ogółem

Bariera ustawowa - 60%

Wskaźnik obsługi długu,

który informuje, czy

istnieją jeszcze rezerwy dla zadłużania się.

Wskaźnik kwoty obsługi długu

kwota obsługi długu

= --------------------------- x 100

dochody ogółem

Łączna kwota obsługi długu nie może

przekroczyć

w danym roku budżetowym 15%

Dobrym źródłem informacji o finansach gminy

jest

wskaźnik wydatków inwestycyjnych do wolnych

środków.

Wskaźnik wydatków inwestycyjnych do wolnych

środków

wydatki inwestycyjne

= -------------------------- x 100

wolne środki

Rosnący poziom relacji wydatków

inwestycyjnych do wolnych środków

świadczy o tym, że stopniowo

zmniejszają

się środki własne w miarę wzrostu

zaangażowania w realizację inwestycji.

Zaprezentowane wyżej wskaźniki

zadłużania

informują z jednej strony o wielkości

zadłużenia ogółem gminy oraz o

obciążeniu

budżetu spłatą długu publicznego,

natomiast z drugiej spełniają funkcję

ograniczającą możliwość zadłużania się.

Ostatni wskaźnik stanowi efekt ilorazu

dochodów

ogółem, łącznie z dotacjami na inwestycje

do wydatków ogółem.

Efekt ilorazu dochodów ogółem, łącznie

z dotacjami na inwestycje do wydatków

dochody ogółem

ogółem = -------------------------- x 100

wydatki ogółem

Odwrotnym do omawianego jest wskaźnik

udziału

wydatków ogółem w dochodach ogółem, który

służy do oceny adekwatności środków

finansowych

przyznanych J.S.T. (środki bezzwrotne) do

zakresu

realizowanych przez nie zadań.

Jeżeli wskaźnik ten przekracza 100%,

świadczy to o tym, że J.S.T. decyduje się na

deficytowe finansowanie swoich zadań.

Powstający deficyt związany jest z

podejmowanym wysiłkiem inwestycyjnym,

kiedy to planowane/ zrealizowane wydatki

przekraczają planowane/wykonane dochody.

Zawartość informacyjna wskaźników to wskazanie

faktycznych możliwości finansowania nakładów

związanych

z rozwojem danej jednostki samorządu terytorialnego,

z tym że wskaźnik dochodowy określa możliwości

wynikające z rzeczywistej nadwyżki wolnych środków

finansowych, natomiast wskaźnik wydatkowy uwzględnia

całkowite możliwości realizowania wydatków

prorozwojowych finansowanych dochodami budżetowymi.

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53

Finanse Publiczne Zarządzanie finansami 2

Document Outline