Psychopatologia człowieka
dorosłego -

objawy i klasyfikacja

■Definicja pojęcia psychopatologia
■ Definicja pojęcia funkcjonowanie odbiegające od

normy
■ Opis objawów zaburzeń psychicznych
■ Klasyfikacja zaburzeń psychicznych –grupowanie

objawów w zespoły
■ Definicja pojęcia zaburzenie psychiczne jako zespołu

objawów
■ Etiologia
■ Modele leczenia

Pojęcie psychopatologia

Psychopatologia to dziedzina wiedzy z pogranicza psychologii

i medycyny. Opisuje i kategoryzuje zjawiska psychiczne

odbiegające od normy

● ogólna opisuje objawy zaburzeń w zakresie (1) funkcji

poznawczych, (2) procesów emocjonalnych i motywacji do

działania i (3) zachowania

● szczegółowa klasyfikuje, w ten sposób, że łączy objawy w

syndromy i tworzy jednostki chorobowe, podaje etiologię i sposób

leczenia tych jednostek chorobowych

● rozwojowa analizuje czynniki, które wiążą się z powstawaniem

zjawisk psychicznych odbiegających od normy w różnych okresach

życia człowieka

Pojęcie norma

Norma to wzorzec
■ przebiegu procesów psychicznych
■ zachowania
■ osobowości
■ rozwoju

1.

Norma ilościowa funkcjonowania psychologicznego to wzorzec przeciętnego poziomu

funkcjonowania w danym zakresie, np. przeciętny poziom objawów depresji. Jest

wynikiem pomiaru i odzwierciadla, jak funkcjonuje większość ludzi

2. Norma społeczno – kulturowa to wzorzec zachowania uznanego w danej kulturze za

pożądany.

■ wyrażone są w kodeksie prawnym
■ wyrażone są w kodeksie moralnym np. kodeks zawodowy
3. Norma teoretyczna to wzorzec zachowania podany w teoriach osobowości
■ pozytywna postawa wobec własnej osoby i poczucie tożsamości
■ zdolność do rozwoju i samorealizacji
■ zdolność do integracji doświadczeń
■ autonomia - niezależność od wpływów i samoregulacja
■ realistyczne postrzeganie rzeczywistości.
■ radzenie sobie z wymaganiami; zdolność do adaptacji w zmieniającym się świecie.

Wskaźniki zaburzenia psychicznego –

Funkcjonowanie

odbiegające od normy charakteryzuje co najmniej jedna z
następujących cech:

Zestaw podstawowy
1.Statystyczna rzadkość

występowania

2. Naruszanie norm społecznych
3. Zachowania

nieprzystosowawcze – szkoda

wyrządzana sobie lub

ludziom.

4. Osobiste cierpienie

Zestaw rozszerzony
1. cierpienie towarzyszące

przejawianiu

2. nieracjonalność
3. nieprzystosowanie
4. naruszanie norm społecznych,
5. budzenie poczucia dyskomfortu u

obserwatora.

6. nieprzewidywalność zachowań i

brak nad nimi kontroli,

7. rzadkość występowania i

niekonwencjonalność

8. niemożność zaspokojenia potrzeb
9. niemożność obrony własnej osoby

przed niebezpieczeństwami

Psychopatologia ogólna –
Opis objawów zaburzeń psychicznych

w zakresie:
1. funkcji poznawczych:
■Zaburzenia uwagi
■Zaburzenia pamięci
■Zaburzenia spostrzegania
■Zaburzenia myślenia
■Zaburzenia świadomości.
2.procesów emocjonalnych i motywacji do działania
3.zachowania

Objawy zaburzenia uwagi

1. stała niemożność lub stałe ograniczenie zogniskowania uwagi.

Powoduje brak wytrwałości w wykonywaniu czynności. To zaburzenie
czujnego podtrzymywania uwagi,

2. wahania możliwości koncentracji uwagi. Powoduje brak wytrwałości w

wykonywaniu czynności. To zmienność w zakresie czujności uwagi

3. nadmierne koncentrowanie uwagi to ograniczenie przerzutności.



Uwaga jako mechanizm ograniczający nadmiar informacji w procesie
przetwarzania informacji powinna być selektywna, czujna (trwała,
przerzutna, podzielna) o szerokim zakresie

Objawy zaburzenia pamięci - jakościowe i
ilościowe

ZABURZENIA PAMIĘCI JAKOŚCIOWE
1. Złudzenia (iluzje) pamięci – zniekształcenie wspomnień rzeczywistych pod wpływem

przeżyć

1.1. Rozpoznanie, że wydarzenie podobne do wydarzenia obecnego wydarzyło się w

przeszłości: „już widziałem”; „już przeżywałem” ; podczas gdy nie miało ono miejsca

(przeżycie oswajające)

1. 2. Brak rozpoznania, że wydarzenie podobne do obecnego wydarzyło się w przeszłości:

„nigdy nie widziałem”; „nigdy nie przeżywałem”; podczas gdy wydarzenie podobne miało

miejsce (przeżycie wyobcowujące)

1.3. Przeżywanie wspomnienia z przeszłości jako aktualnie się dziejącego wydarzenia

(Kryptomnezja) Wspomnienie jest nieuświadamiane jako wspomnienie Np.popełnia się w tej

sytuacji nieświadomy plagiat.

2. Fałszywe wspomnienia – przekonanie o realności wydarzeń, które nie miały miejsca
2.1.Konfabulacje wypełniające luki pamięciowe o małym stopniu przekonania
2.2. Wspomnienia zafałszowane urojeniowo o dużym stopniu przekonania (Omamy) .
ZABURZENIA PAMIECI ILOŚCIOWE
1. Trudność zapamiętania lub przypomnienia sobie zdarzeń odległych lub niedawnych

(hipomnezja)

2. Luka pamięciowa (amnezja) – niemożność odtworzenia zdarzeń z jakiegoś odcinka czasu
3. Pamięć wzmożona (hipermnezja) – występuje rzadko i tylko stanach zmienionej świadomości

Składniki pamięci: zapamiętywanie, przypominanie, odtwarzanie

Objawy zaburzenia spostrzegania

1. Zniekształcenie właściwości przedmiotów i osób fizycznych relacji

przestrzennych i czasowych (pozostaje świadomość zniekształcenia)

2.Utrata wrażeń zmysłowych częściowa lub całkowita
3.Złudzenia (iluzje) błędne rozpoznawanie właściwości przedmiotów lub

osób, bez świadomości popełniania błędu)

4. Omamy (halucynacje) rozpoznawanie nieistniejących przedmiotów lub

osób, bez świadomości popełniania błędu



wrażenia – proste informacje z narządów zmysłów



spostrzeżenia – wynik dopasowania do wrażeń schematów poznawczych i
przypisania wrażeniom znaczenia

Objawy zaburzenia myślenia w zakresie treści i
formy

ZABURZENIA MYŚLENIA W ZAKRESIE TREŚCI
1. Myśli nadwartościowe – przekonanie, które ma nadmierną ważność i zachowanie jest mu

podporządkowane.

Np. idea naprawy społeczeństwa lub osiągnięcia sprawności fizycznej.
2. Urojenia - Fałszywe przekonania, niezgodne z rzeczywistością
Np. urojenia oddziaływania to przekonanie, że ktoś lub instytucja ma wpływ nadnaturalny –

magiczny, duchowy, parapsychologiczny na uczucia i zachowania osoby lub, że się samemu ma

taki wpływ na kogoś.

Np. urojenia prześladowcze - przekonanie, że inni mają złe zamiary i pozbawią życia, zdrowia lub

dóbr.

Np. urojenia wyższościowe lub małej wartości, hipochondryczne, winy, grzeszności, zubożenia,

nihilistyczne (ja lub świat nie istnieje).

3. Automatyzmy psychiczne - przekonanie, że się nie ma się wpływu na własne przeżycia

i zachowania

i odczuwanie ich jako nie podlegających własnej woli.
Np. Ruchy lub myśli nasłane
4. Obsesje - myśli natrętne z poczuciem niemożności odsunięcia ich, o treści neutralnej lub

zagażającej np. bluźniercze u osoby religijnej.

ZABURZENIA MYŚLENIA W ZAKRESIE FORMY
1.Spowolnienie lub przyspieszenie myśli. Nasilone spowolnienie to zaleganie jednej myśli;

nasilone przyspieszenie to bezproduktywna gonitwa

2. Natłok myśli lub otamowanie chwilowe myśli (pustka w głowie)
3 Rozwlekłość polega na niekończeniu wątku i rozpoczynaniu nowego, zbytecznego
4. Zubożenie myślenia (alogia) manifestuje się w wypowiadaniu niewielu myśli lub podejmowaniu

niewielu wątków tematycznych (stereotypie).

5. Myślenie nielogiczne manifestuje się w niezrozumiałych wypowiedziach. Np. używanie

neologizmów, myślenie nazbyt konkretne lub nazbyt abstrakcyjne.

6. Myślenie nieskładne manifestuje się w niegramatyzmach i nieskładnym toku wypowiedzi.
7. Myślenie niekomunikatywne manifestuje się w wypowiedziach oderwanych od rzeczywistości,

na tematy abstrakcyjne lub koncentracji na własnym życiu wewnętrznym.

Objawy zaburzenia świadomości
w zakresie (1) uświadamianie sobie i (2)
przytomności

1.

Zaburzenia w zakresie uświadamiania sobie otoczenia

1.1. Zaburzenia poczucia otoczenia (derealizacja)- poczucie zagrażającej, nieokreślonej zmiany

otoczenia.

1.2. Zaburzenia poczucia czasu – poczucie przyspieszenia, zaniku, przeżywanie czasu obecnego wraz

z innym czasem, dezorientacja –niezdolność oceny czasu obecnego.

1.3. Zaburzenie poczucia przestrzeni –niemożność przestrzennego usytuowania przedmiotów lub

znalezienia drogi.

2. Zaburzenia w zakresie uświadamiania sobie własnej osoby
2.1. Zaburzenia poczucia realności własnej osoby: „ja to nie ja” (depersonalizacja); przeżycia

oceniane jako obce, sztuczne i niespójne z własnym ja.

2.2. Poczucie zdrowia podczas gdy jest się chorym psychicznie – niezdolność do oceny, że stany

chorobowe są chorobowe, uważa się je za subiektywną rzeczywistość.

2.3. Poczucie choroby fizycznej podczas gdy nie stwierdza się zmian chorobowych w tkankach

ciała lub podłoża neurologicznego.

2.4. Poczucie utraty świadomej kontroli nad przeżywaniem i zachowaniem
Np. nieświadoma wędrówka (fuga) lub osobowość mnoga
W ZAKRESIE PRZYTOMNOSCI
1. Zaburzenia ilościowe polegają na wyłączeniu świadomości różnego stopnia
1.1. Senność
1.2. Śpiączka
2. Zaburzenia jakościowe
2.1. Przymglenie polega na nieostrości spostrzegania i trudności oceny relacji przestrzennych

przedmiotów w polu widzenia (reakcje spowolniałe, zaburzona orientacja w miejscu i czasie, oraz co

do własnej osoby pozostaje niepamięć, że stan taki miał miejsce.

2.2. Zmącenie polega na zmienności w zakresie ostrości spostrzegania (dominują zaburzenia

spostrzegania, iluzje i omamy, zaburzona orientacja w miejscu i czasie, oraz co własnej osoby,

pozostaje niepamięć, że taki stan miał miejsce

2.3. Zwężenie polega na tym, że pole percepcji staje się ograniczone, brak kontaktu z

otoczeniem, reakcje niezrozumiałe i nieproporcjonalne do sytuacji. Pozostaje niepamięć zaburzenia.

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie procesów
emocjonalnych i motywacji do działania

WYSTĘPOWANIE EMOCJI OKREŚLONEGO TYPU NADMIERNIE INTENSYWNYCH I

NIEDOSTOSOWANYCH DO OKOLICZNOSCI

1. Obniżenie nastroju
1.1. Depresyjny - poczucie małej wartości, winy lub bezsilności
1.2. Dysforyczny - poczucie żalu, krzywdy, zniechęcenia
1.2.Astenia - poczucie wyczerpania i lękliwość
2. Podwyższenie nastroju
2.1. Mania - radość; poczucie dużej wartości i osiągnięć, ekspansywne pomysły
2.2.Euforia - wesołość, samozadowolenie, poczucie szczęścia, emocje te są niedostosowane do

realnej sytuacji osoby

2.3. Ekstaza - poczucie niezwykłej doniosłości własnej roli
3. Lęk i poczucie zagrożenia
3.2. Uogólniony
3.2. Napadowy (panika)
3.3. Fobie (unikanie sytuacji lękotwórczych)
4. Złość - poczucie krzywdy lub ograniczenia, upokorzenia, lub żalu wobec siebie. Emocje te są

niewspółmierne do okoliczności, które je wywołują.

4.1. Wybuchy złości krótkotrwałe
4.2. Złość uogólniona, długo utrzymująca się
ZABURZENIA EMOCJI W ZAKRESIE DYNAMIKI (niezależnie od typu emocji)
1. Apatia - brak uczuć
2. Spłycenie - ograniczenie intensywności
3. Zubożenie - przewaga emocji związanych zaspokojeniem potrzeb biologicznych a zmniejszenie

emocji związanych z zaspokajaniem potrzeb społecznych

4.Zaleganie - długotrwale utrzymywanie się emocji
5. Chwiejność - szybka zmiana przeciwstawnych emocji
6. Nietrzymanie – występowanie gwałtownych emocji o ujemnym lub dodatnim znaku pod

wpływem błahych bodźców

Objawy zaburzeń psychicznych w zakresie zachowania

1. Zahamowanie ruchowe
1.1. Zastyganie w bezruchu
■ (stupor) brak ruchów, reakcji na bodźce, kontrolowania czynności fizjologicznych i

mowy brak kontaktu z otoczeniem

■ katalepsja - zesztywnienie lub giętkość nadmierna mięśni
1.2. Spowolnienia ruchów; towarzyszy mu uległość sugestiom otoczenia
2. Wzmożenie aktywności ruchowej
■ dużego stopnia - poruszanie się stale, brak działania celowego, słowotok,

wyczerpanie organizmu i podejmowanie działań ryzykownych, ponieważ brak oceny

tych działań.

■ małego stopnia – niepokój, działanie celowe zachowane
3. Natrętne czynności - nieracjonalne i przymusowe (natręctwa ruchowe, kompulsje)
4. Zaburzenia impulsów sfery popędowej - łaknienia, snu, popędu płciowego, i

realizacji seksualnej: wytrysk przedwczesny, impotencja, brak orgazmu.

5. Zaburzenia w sferze nawyków – wyuczone impulsy do podejmowania działania

lub unikania działania:

■ do podejmowania działania - kradzież , podpalanie, hazard
■ do unikania działania - fobie: agorafobia, społeczna, specyficzna

Klasyfikowanie zaburzeń psychicznych

Psychopatologia szczegółowa klasyfikuje, to znaczy łączy objawy w

syndromy, tworzy w ten sposób jednostki chorobowe (nozologiczne),

podaje etiologię i sposób leczenia tych jednostek chorobowych

Systemy klasyfikowania zaburzeń psychicznych
1.Klasyfikacja Zaburzeń Psychicznych i Zaburzeń Zachowania (ICD-10)
Opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (1992)
2. Podręcznik Diagnostyczny i Statystyczny Zaburzeń Psychicznych (DSM-IV)

Opracowany przez Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (1994)

Klasyfikowanie zaburzeń w obu systemach jest oparte na założeniu,

że różnica między zaburzeniem a normalnością jest jakościowa i

zaburzenia psychiczne reprezentują jakość odrębną od

normalności. Jest to podejście kategorialne.

Jest podejście, które zakłada, że różnica między normą i nienormalnością jest

ilościowa i objawy zaburzeń psychicznych są wyolbrzymionymi uczuciami

lub zachowaniami, których wszyscy ludzie doświadczają. Jest to podejście

dymensjonalne.

Zasada konstruowania operacyjnych kryteriów
diagnostycznych dla zaburzeń psychicznych w DSM-
IV i ICD-10

●1 lub 2 podstawowe objawy (czas występowania np. ostatnie

1-2 tygodnie)

● Kilka innych objawów współwystępujących

● Objawy, które nie powinny wystąpić

Definicja zaburzenia psychicznego jako
jednostki chorobowej

Definicja 1.

według DSM-IV



Wzór zachowania



związany z cierpieniem i upośledzeniem w jednym lub

więcej obszarach funkcjonowania



nie jest kulturowo uprawnioną reakcją na wydarzenie



odzwierciedla psychologiczne lub biologiczne dysfunkcje

Definicja 2.



„zaburzenie ma miejsce, kiedy nie udaje się wewnętrznym

mechanizmom człowieka sprawować ich funkcji, zgodnie z

ich naturą, co szkodliwie wpływa na funkcjonowanie

człowieka wyznaczone przez społeczne wartości” (Wakefild,

1992, s. 373).

Konstrukcja diagnozy zaburzenia w DSM-IV
Oś 1 = diagnoza zaburzenia (taka sama w ICD-10)
(+ 4 dodatkowe osie = dodatkowe informacje diagnostyczne

● Oś 1,2, 3 – określa kliniczny stan danej osoby
●Oś 1 – podstawowe rodzaje zaburzeń. (Podobne, jak w klasyfikacji ICD-10)

(

1) Zaburzenia występujące w dzieciństwie: uczenia się , rozwojowe, związane z deficytem uwagi i

nadpobudliwością , autyzm.

(2) Zaburzenia przytomności (majaczenie): otępienie, zaburzenia amnestyczne.
(3) Zaburzenia związane z używaniem środków psychoaktywnych.
(4) Schizofrenia i inne psychotyczne
(5) Zaburzenia nastroju
(6) Zaburzenia lękowe
(7) Pod postacią somatyczną i dysocjacyjne
(8) Seksualne i tożsamości płciowej
(9) Odżywiania się i snu
(10) pozorowane
(11) adaptacyjne
(12) Kontroli impulsów

● Oś 2 – trwałe stany - upośledzenie umysłowe i zaburzenia osobowości (paranoidalne,

schizoidalne , antyspołeczne, i narcystyczne – całe życie trwające nieprzystosowawcze zachowania.

Mogą się przyczyniać do powstania zaburzeń osi 1.

● Oś 3 – dolegliwości medyczne, które mogą wywołać zaburzenie psychiczne osi 1. Np..ból stały

spowodowany chorobą medyczną powoduje depresję

● Oś 4 – stresory - problemy rodzinne, ekonomiczne, zawodowe i prawne np. złe relacje

rodzinne = problemy z podstawową grupą wsparcia, mające wpływ na powstanie zaburzenia osi 1.

● Oś 5 – całościowa ocena funkcjonowania. Na skali 100-punktowej. Zakres , w jakim stan

psychiczny osoby przeszkadza jej w codziennym funkcjonowaniu.

100punktów =osoba funkcjonuje wielu dziedzinach aktywności życiowej, potrafi się uporać z każdym

problemem, ludzie ceną jej towarzystwo. Brak objawów.

1punkt=ryzyko, że siebie skrzywdzi (próby samobójcze) lub innych (jest stale agresywna).

Przykład diagnozy według DSM-IV

Oś 1 - Fobia społeczna
Oś 2 - Zaburzenie osobowości zależnej
Oś 3 - Brak dolegliwości fizycznych
Oś 4 - Uzależnienie od matki. Brak wsparcia od ojca i siostry
Oś 5 - Ogólne funkcjonowanie: 40
Objawy poważne (nie słyszy , gdy odczuwa lęk). Wykazuje

upośledzenie zdolności oceny rzeczywistości =uważa, że

ludzie go wykluczą z grupy i unika rozmów ,z powodu lęku

przed wykluczeniem i nie komunikuje się z innymi. Nie

utrzymuje relacji z ludźmi. Nie rozwiązuje problemów = nie

załatwia spraw w dziekanacie lub u lekarza.

Główne grupy zaburzeń psychicznych wyróżnionych
ze względu na przyczyny - w DSM-IV

1. ZRÓDŁO W PSYCHICE LUB POWSTAJĄ POD WPŁYWEM DZIAŁANIA CZYNNIKOW

SPOLECZNYCH.

Nie dające się wytłumaczyć stanem chorobowym mózgu – lękowe, pod postacią somatyczną i

dysocjacyjne, psychoseksualne, zaburzenia osobowości diagnozowane według osi 2. Ponadto

głębokie zaburzenia psychiczne, co do których nie udowodniono, że powstały w rezultacie

określonych zmian w mózgu, chociaż dużo badań świadczy o tym, że zaburzenia te mogą być

spowodowane nieprawidłowym funkcjonowaniem mózgu. Są nimi zaburzenia nastroju, schizofrenia i

inne zaburzenia psychotyczne (cechujące się występowaniem urojeń (fałszywych przekonań) ,

halucynacji (fałszywego spostrzegania), zaburzonego myślenia, czasowej lub trwałej utraty kontaktu

z rzeczywistością).

2. UZYWANIE ŚRODKOW PSYCHOAKTYWNYCH. Pod wpływem środka psychoaktywnego zmienia się

funkcjonowanie psychiczne.

3. NIEPRAWIDŁOWE FUNKCJONOWANIE TKANKI MÓZGOWEJ. Trwałe lub odwracalne zmiany

organiczne w mózgu. Np. delirum - zaburzenia przytomności (majaczenie), zaburzenia amnestyczne

itd. otępienie – zaburzenie poznawcze typowe dla wieku starszego, które dotyczą nieodwracalnego

pogorszenia funkcjonowania poznawczego i funkcjonowania psychicznego.

4. ODCHYLENIE OD NORMALNEGO ROZWOJU. Zaburzenia pojawiające się w niemowlęctwie lub

dzieciństwie lub w okresie dorastania. Polegają na upośledzeniu procesów poznawczych. Np.

opóźnienie umysłowe i upośledzenie uczenia się lub zaburzone zachowania, jak zespół

nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi.

Rzetelność i trafność klasyfikowania według
systemów DSM-IV i ICD -10

■Wysoka jest rzetelność diagnoz schizofrenii , zaburzeń nastroju, zaburzeń

lękowych. Rzetelność rozpoznania podtypów niska. (ICD-10;Sagitarus 1993).

Rzetelność dotyczy stopnia , w jakim diagnozy stawiane przez 2 osoby są ze sobą zgodne.
■ Trafność jest wysoka dla diagnozy schizofrenii i zaburzenia dwubiegunowego.
Trafność określa stopień, w jakim można zróżnicować diagnozę A, B i C.
Trafność zbieżna jest wysoka dla diagnozy schizofrenii.
Trafność zbieżna oznacza, że wszyscy ludzie z takim samym rozpoznaniem powinni

przejawiać cechy wspólne, inne niż objawy określone jako wspólne kryteria

diagnostyczne.

■ Pogorszenie pamięci u ludzi za schizofrenią (Stirling, i in., 1997).
Trafność prognostyczna jest wysoka dla diagnoz schizofrenii i zaburzenia dwubiegunowego.
Trafność prognostyczna oznacza, że osoby zaliczone do tej samej grupy diagnostycznej

powinny cechować się podobnym przebiegiem choroby, reakcją na leczenie i wynikami

leczenia.

■ Niekorzystna jest prognoza osób, które zapadły na schizofrenię w młodym wieku i

przejawiają objawy negatywne.

■ Pozytywna jest reakcja na leczenie litem ludzi z zaburzeniem dwubiegunowym.

ETIOLOGIA –
modele wyjaśniania powstawania zaburzeń
psychicznych

1. Model biologiczny - zaburzenia psychiczne są spowodowane przez zaburzone

procesy biologiczne w mózgu, które wpływają na percepcję, nastrój i zachowanie.

■genetyczne czynniki - czynniki genetyczne kształtują podatność na wystąpienie

zaburzeń psychicznych (wpływając na aktywność neuronów w mózgu, co z kolei

wpływa na nastrój i zachowanie)

■ biochemiczne czynniki – zaburzona komunikacja między neuronami w mózgu
na skutek braku równowagi w działaniu substancji chemicznych w mózgu lub na

skutek uszkodzenia mózgu, powoduje zaburzenia percepcji, nastroju i

zachowania

2. Model psychologiczny - psychiczne procesy wpływają na nastrój i zachowanie
3. Model społeczny – zaburzone relacje w rodzinie rodzące stres wpływają na

nastrój i zachowanie lub społeczno-kulturowe czynniki powodują stres i działają

na nastrój i zachowanie.

4. Model biopsychospołeczny - genetyczne i biochemiczne czynniki są

czynnikami ryzyka. To, czy się rozwinie zaburzenie zależy od tego, czy działają

stresory w rodzinie lub dalszym otoczeniu społecznym i czy osoba, na którą

działa stres ma wewnętrzne zasoby, aby poradzić siebie ze stresem

Model biologiczny wyjaśniania powstawania
zaburzenia -
czynniki genetyczne: dziedziczenie podatności na
wystąpienie zaburzenia psychicznego + stres w
środowisku

● Podatność na wystąpienie zaburzenia psychicznego jest dziedziczona w

wyniku działania genów przechodzących z rodziców na dzieci.

● Stres jest spowodowany działaniem szkodliwego wydarzenia (stresor), stres

wchodzi w interakcję z podatnością i ma funkcję wyzwalacza.

● Interakcja podatności i stresu w życiu płodowym lub po urodzeniu powoduje,

że zaburzenie występuje.

Dziedziczone są predyspozycje, a nie same zaburzenia. Przy braku stresorów

działanie genów się nie ujawni i zaburzenie psychiczne nie wystąpi.

● Stres przed urodzeniem
Ułożenie płodu w macicy i dostęp do składników pokarmowych i tlenu. Szkodliwie

działają: niedożywienie matki, alkohol spożywany przez matkę, stres matki

Brak lub niedobór określonych substancji chemicznych wpływa szkodliwie na rozwój

mózgu i sprawia, że ekspresja genów następuje. Np. brak pewnych hormonów.

●Stres po urodzeniu
środowisko oddziaływa szkodliwie przez uraz fizyczny lub społeczny.
Stresory:
-Psychologiczne – psychiczny uraz w dzieciństwie powodujący nieprzystosowawcze

poznawcze reakcje na otoczenie

-Społeczne- trudne warunki ekonomiczne; brak wsparcia; konfliktowe relacje

Genetyka zachowania
Sposoby badania genetycznej predyspozycji do
wystąpienia zaburzeń psychicznych

1. Porównuje się częstość występowania zaburzenia wśród krewnych osób z

zaburzeniem i wśród przeciętnej populacji. Jeśli predyspozycja genetyczna do

wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to powinno ono częściej występować wśród

krewnych osób z zaburzeniem (50% genów wspólnych) niż wśród przeciętnej populacji.

2. Porównuje się dzieci rodziców z zaburzeniami wychowanych przez rodziców

adopcyjnych z dziećmi z przeciętnej populacji. Eliminowanie wpływu uczenia

się zachowania zaburzonego od rodziców biologicznych. Jeśli predyspozycja do

wystąpienia zaburzenia jest dziedziczona, to dzieci rodziców z zaburzeniami powinny

częściej przejawiać to samo zaburzenie niż dzieci z przeciętnej populacji.

3. Porównuje się pary bliźniąt. Jeśli predyspozycja do zaburzenia jest dziedziczona, to

zaburzenie powinno częściej występować wśród bliźniąt jednojajowych niż wśród

dwujajowych (jednojajowe są identycznie genetycznie, dwujajowe są w 50% identyczne).

4. Szukanie genu odpowiedzialnego za predyspozycję. Bada się krew dzieci i

rodziców z zaburzeniem. Bada się gen, którego lokalizacja w chromosomie

jest znana, wśród chorych i zdrowych członków rodziny. Np. badano geny w

chromosomie 11 pod katem powodowania predyspozycji do zaburzenia depresyjnego

dwubiegunowego (Egeland, Hostetter 1983).

Albo robi się badania na zwierzętach w celu rozpoznania genów odpowiedzialnych za

działanie niektórych substancji biochemicznych zwanych neuroprzekaźnikami. Dopiero

potem szuka się podobnych genów u osób z zaburzeniami i członków ich rodzin.

Model biologiczny wyjaśniania powstawania
zaburzeń -
czynniki biochemiczne

Zaburzenia psychiczne powstają, gdy jest zaburzona równowaga

nauroprzekaźników i hormonów w mózgu lub anomalie w budowie
mózgu – wtedy przekazywanie informacji między neuronami jest
zaburzone i wtedy mózg nie reguluje prawidłowo percepcji,
nastroju i zachowania.

Biochemia systemu nerwowego (zachowania)
komunikacja między neuronami

Jeśli komunikacja między neuronami jest zaburzona, zaburzone są zachowania.
U podstaw zachowania leży działanie układu nerwowego. Rolę zasadniczą odgrywają komórki nerwowe

w mózgu zwane neuronami i komunikacja między nimi. Wszystkie czynności psychiczne i fizyczne

wymagają komunikacji między neuronami. Komunikacja polega na przekazywaniu sygnałów

elektrycznych i chemicznych.

Podstawowym sposobem komunikacji między neuronami jest wydzielanie

neuroprzekaźników (neurotransmisja). Są to substancje chemiczne zawarte w komórce

Gdy sygnał elektryczny dochodzi do neuronu następuje wyładowanie neuroprzekaźnika do szczeliny

synaptycznej oddzielającej jeden neuron od drugiego.

Neuroprzekaźniki zwiększają lub zmniejszają aktywność neuronu otrzymującego informację

(neuron postsynaptyczny).

Neuron odbiera informację przez receptory. Receptory są wyspecjalizowane w odbiorze różnego typu

neuroprzekaźnikow. Gdy receptor rozpoznaje neuroprzekaźnik, wtedy neuron reaguje i odbiera

informację

Jeśli receptor jest pobudzający, to neuroprzekaźnik zwiększa aktywność neuronu odbierającego

informację (postsynaptycznego). Jeśli receptor jest hamujący, to aktywność neuronu maleje.

Po przekazaniu informacji (impulsu nerwowego) z jednego neuronu do drugiego,

neuroprzekaźnik jest usuwany z przestrzeni między neuronami.

Najczęściej neuroprzekaźnik jest usuwany drogą ponownego wychwytu (z powrotem) przez neuron

wysyłający informację (presynaptyczny) albo drogą zlewania się z innymi substancjami poza

neuronem albo jest rozkładany przez enzymy.

Jeśli neuroprzekaźnik nie jest usunięty z przestrzeni między neuronami, powstają

zaburzenia w przepływie informacji przez mózg.

Nienormalne zachowanie może być spowodowane niedoborem lub nadmiarem

neuroprzekaźników.

Nadmiar lub niedobór wynika z dwóch przyczyn:
1. trudności syntetyzowania neuroprzekaźnika lub jego ponownego wchłaniania po

uwolnieniu.

2. receptory neuronu postsynaptycznego nie reagują na neuroprzekaźniki.

Biochemia systemu nerwowego (zachowania)
Kluczowe neuroprzekaźniki

1. Noroepinefryna jest neuroprzekaźnikiem obwodowego systemu

sympatycznego, gdzie jest włączona w tworzenie stanów pobudzenia.

Wydzielanie noroepinefryny zwiększa się pod wpływem stresu. Wpływa na

nastrój i zachowanie. Nadmiar ma związek z występowaniem lęku i depresji

(Ninan 1999) oraz manii.

2. Serotonina w mózgu. Wpływa na sposób przetwarzania informacji (Spoont

1992). Niedobór serotoniny ma związek z występowaniem depresji i uzależnienia

od alkoholu. Leki przeciwdepresyjne działają zwiększając aktywność serotoniny

(hamując ponowne wychwytywanie serotoniny z przestrzeni synaptycznej).

Prozac zwiększa stężenie serotoniny w mózgu łagodząc depresję i lek.

3. Dopamina w mózgu. W niektórych obszarach mózgu wydzielanie dopaminy

zwiększa się pod wpływem stresu. Działa w mózgowym systemie nagradzania

powodując emocje przyjemności. Dopamina wpływa na uwagę, motywację,

kieruje ruchami mięsni. Nadmiar dopaminy ma związek ze schizofrenią.

Pobudzenie jej przez substancję psychoaktywną daje efekt przyjemności i ma

związek uzależnieniami.

4. Kwas gamma -aminomasłowy (GABA) (neuroprzekaźnik aminokwasowy)

występuje w wielu częściach mózgu. Hamuje impulsy nerwowe. Receptory GABA

odrywają rolę w lęku. Niedobór GABA jest związany z występowaniem lęku.

Model psychologiczny i społeczny wyjaśniania
powstawania zaburzeń psychicznych

1. Teoria uczenia się. Zachowanie niedostosowane jest wyuczonym nawykiem albo powstaje w

wyniku braku pożądanych nawyków. Trzy mechanizmy uczenia się kształtują nawyk: (1)

Warunkowanie sprawcze; (2) warunkowanie klasyczne; (3) naśladowanie.

2. Teoria poznawcza. Niedostosowane emocje i zachowania są spowodowane nieracjonalnymi

przekonaniami dotyczącymi własnej osoby i ludzi, przez pryzmat których człowiek interpretuje

wydarzenia oraz deficytami poznawczymi.

3. Teoria psychoanalityczna. Nastrój i zachowanie są pod wpływem doświadczeń z dzieciństwa.

Problemy emocjonalne powstają w wyniku powstania w dzieciństwie konfliktu wewnętrznego

między popędami seksualnym i agresywnym a lękiem przed karą lub poczuciem winy oraz

działania psychologicznych mechanizmów obronnych nie dopuszczających konfliktu do

świadomości. Objawy psychopatologiczne są jednym z sposobów obrony przed uświadomieniem

sobie lęku i istnienia konfliktu.

4. Teoria humanistyczna. Zachowanie i emocje są pod wpływem dążenia do realizacji siebie. Gdy

wrodzona potrzeba rozwoju jest zablokowana przez rezygnację z własnych dążeń a przyjęcie

wartości rodziców, i własne dążenia są usunięte ze świadomości za pomocą mechanizmów

obronnych, powstają problemy emocjonalne.

5. Teoria systemów. Zaburzone relacje między rodzicami a dziećmi lub między małżonkami

powodują wystąpienie zaburzeń psychicznych u dzieci lub u małżonków. Czynniki społeczno

kulturowe to np. zatrudnienie lub warunki życia, ubóstwo.

Biologiczny model leczenia zaburzeń psychicznych
-Leki

Wszystkie leki stosowane w leczeniu zaburzeń i chorób psychicznych zmieniają aktywność

neuroprzekaźników.

Leki psychoaktywne działają na czynności psychiczne na zasadzie naśladowania substancji

naturalnych. Działają na organizm w jednym lub kilku etapach procesu neurotansmisji.

►Są leki zwiększające aktywność w danym systemie neuroprzekaźników (agoniści). Ich

działanie polega na pobudzeniu syntezy neuroprzekaźnika. Lub na ograniczeniu jego

powtórnego wychwytu, dzięki czemu zwiększa się dostępność neuroprzekaźnika.

►Są leki zmniejszające aktywność neuroprzekaźnika (antagoniści) przez oddziaływanie na

jego syntezę lub przez blokowanie receptorów postsynaptycznych, aby uniemożliwić do

nich dostęp.

Jeśli niedobór lub nadmiar substancji biochemicznej leży u podłoża lub przyczynia się do

wystąpienia zaburzenia, należy poprawić brak równowagi.

Np. trankwilizatory, jak Valium redukują napięcie związane z lękiem, stymulując neurony

GABA , aby zahamować inne systemy nerwowe, które tworzą objawy lęku.

Leki przeciwdepresyjne, jak Prozac zwiększają przewodnictwo nerwowe w neuronach, które

używają serotoninę jako neurotransmiter, przez zahamowanie powtórnego wychwytu

serotoniny.

Leki antypsychotyczne, jak Thorazine używane w leczeniu schizofrenii redukują aktywność

neuronów, które używają dopaminę jako neuroprzekaźnika, przez blokowanie ich

receptorów.

Farmakoterapia. Leki zwiększają lub zmniejszają aktywność neuroprzekaźników, regulując brak równowagi.



Neurochirurgia

Psychologiczny i społeczny model leczenia

1. Teoria uczenia się. Modyfikowanie zachowania niedostosowanego polega albo (1) na

oduczeniu nawyku niepożądanego albo (2) na nauczeniu zachowania pożądanego. Do

modyfikowania nawyków używane są trzy mechanizmy uczenia się: warunkowanie sprawcze;

(2) warunkowanie klasyczne; (3) naśladowanie.

2. Teoria poznawcza. Modyfikowanie zaburzonych emocji i zachowania polega na zmianie

nieracjonalnych przekonań o sobie i ludziach na racjonalne i uzupełnienie braków

poznawczych, co sprawia, że człowiek reaguje na wydarzenia emocjami i zachowaniami

dostosowanymi.

3. Teoria psychoanalityczna. Eliminowanie objawów psychopatologicznych polega na

doprowadzeniu do świadomości (1) działania psychologicznych mechanizmów obronnych, (2)

lęku przez karą lub poczuciem winy (3) istnienia konfliktu z dzieciństwa między impulsami

seksualnymi lub agresywnymi a lękiem przed karą lub poczuciem winy. Uświadomienie

konfliktu rozwiązuje go. Gdy nie ma konfliktu nie ma potrzeby utrzymywania objawów

psychopatologicznych jako obrony przed uświadomieniem sobie konfliktu.

4.Teoria humanistyczna. Eliminowanie problemów emocjonalnych polega na doprowadzeniu

do świadomości istnienia odrzuconych potrzeb organizmu, które domagają się realizacji i

muszą być zaakceptowane.

5.Teoria systemów. Eliminowanie zaburzeń psychicznych u dzieci lub dorosłych członków

rodziny polega na modyfikacji relacji między małżonkami lub między rodzicami i dziećmi.