OLEJKI ETERYCZNE

• Olejki eteryczne

• -wydzieliny roślinne zlokalizowane

• zewnątrz- włoski gruczołowe
wewnątrztkankowo komórki, przewody, zbiorniki olejkowe

Wł. fizyko-chem. :

• - lotność, charakterystyczny na ogół przyjemny zapach,

• - płynna konsystencja, czynność optyczna,

• - rozpuszczalne w rozp. lipofilnych, b. słaba w wodzie;

• - gęstość przeważnie mniejsza od gęst. wody

• - bezbarwne, żółtawe, brunatne, ciemnoniebieskie, zielone.

• - mieszaniny gł. terpenów (90%), poch. fenylopropanu o charakterze

• węglowodorów, alkoholi, aldehydów, ketonów, estrów, tlenków,

• inne zw. lotne: kumaryny, zw. siarki,

• produkty degradacji kw. tłuszczowych, terpenów

• - zw. pierwotne + powstające podczas destylacji np.

• chamazulen - z nielotnej matrycyny, achillicyny lub artabsyny

• - w gat. z : Apiaceae, Asteraceae, Lamiaceae, Lauraceae, Myrtaceae,

• Pinaceae, Rutaceae.

• - temp. suszenia sur. olejkowych zależnie od lokalizacji olejku 35–

50°C,

• - przechowywać bez rozdrabniania, w szczelnych, nie plastikowych

• opakowaniach, w temp. ok., 10°C, chronić od światła.

•

• Olejki eteryczne, otrzymywanie

• - destylacja z parą wodną roślin, części

• - wytłaczanie np. ol. cytrynowy Citri aetheroleum łącznie z

woskiem -esencja

• Do celów kosmetycznych- ekstrakcja skł. olejków

• eterami lub alkoholami

• Roślina olejkowa- zawartość olejku > 0,1%.

• Skład, ilość składników, olejku - zależą od

• stadium wegetacji, stanowiska, poch. geograficznego,

czynników genetycznych, odmiany lub rasy chemicznej, np.

azulenowe i bezazulenowe rasy chemiczne Achillea millefolium.

• Monoterpeny

• -acykliczne: węglowodory (mircen)

• alkohole (linalol, geraniol, cytronelol)

aldehydy (cytral a,,b -geranial, neral)

• - monocykliczne: węglowodory (limonen, felandren)

• alkohole (mentol, tymol, terpineol, karwakrol)

• ketony (karwon, menton); tlenki (1,8-cyneol=eukaliptol)

• - dicykliczne: węglowodory (α-, ß -pinen); alkohole (borneol)

• ketony (kamfora, fenchon, tujon)

• seskwiterpeny

• - acykliczne: alkohole (farnezol)

• - monocykliczne: węglowodory (bisabolen); alkohole (bisabolol),

• - dicykliczne: węglowodory (chamazulen, kadinen), ketony (akoron),

• - tricykliczne: laktony seskwiterpenowe (alantolakton)
• pochodne fenylopropanu (C

6

–C3),

• - aldehydy: anyżowy, cynamonowy

• - fenole: anetol, apiol, eugenol, metylochawikol, safrol

• - fenoloetery: cis- i trans-azaron

• Działanie farmakologiczne surowców olejkowych, olejków eter.

(aetherolea), ich składników:

• Antyseptyczne, odkażające (antiseptica, desinficientia)
• przeciw bakteriom (antybiotykooporne), grzybom, wirusom -

olejki, zawierające zw. fenolowe np. aetherolea:
Thymi, (tymiankowy), Caryophylli (goździkowy)

• Eucalypti (eukaliptusowy), Menthae pip. (miętowy)
• Calami (tatarakowy), Lavandulae (lawendowy)
• Pini (sosnowy), Cinnamomi (cynamonowy), Cajeputi

(kajeputowy)

• "Tea tree oil" (drzewa herbacianego;) surowce z ww olejkami, i

inne np.Salviae fol., Serpylli herb.

• - najsilniejszy antyseptyk Thymolum (tymol),- 25 x silniej od

fenolu, Eugenolum (eugenol),

• - P.zapalne (antiphlogistica), p.uczuleniowe
• olejki azulenowe: aetherolea: Chamomillae (rumiankowy)

i Millefolii (krwawnikowy)- hamują uwalnianie histaminy

• Rozkurczające m. gładkie przew. pokarmowego

(spasmolytica)

• aetherolea: Anisi (anyżowy), Foeniculi (koprowy), Lavandulae,

Menthae pip., surowce z ww olejkami, a także: Archangelicae
rad., Chamomillae anth., Millefolli herb, efekt wiatropędny
(carminativum)

• Drażnienie w stos. zewnętrznym (rubefacientia)

• - rozszerzenie n. krwionośnych, wzrost kapilarnego przepływu krwi,

przekrwienie, zaczerwienienie, rozgrzanie skóry, okolicznych

tkanek- wykorzystywane w bólach reumatycznych

i nerwobólch (antirheumatica et antineuralgica)

• aetherolea: Pini, Terebinthinae , Rosmarini (rozmarynowy),

Lavandulae, Eucalypti, Thymi, także

• kamfora w roztworze olejowym, etanolowym lub w postaci maści

(Camphoratum: oleum, spiritus, unguentum)

• Olejki łączy się z kapsaicyną (naturalną , syntetyczną):

• CAPSIGEL N, CAPSIPLEX, HISTADERMIN, NEO-CAPSIDERM

• Drażnienie w stosowaniu wewnętrznym

• Wykrztuśne (expectorantia)

• Po podaniu doustnym, skł. olejków wydalają się w płucach i

drażnią błonę śluzową oskrzeli od strony ich światła, wzmagają

czynność wydzielniczą, upłynniają zalegającą wydzielinę i

ułatwiają odkrztuszanie, działają antyseptycznie. Drażnią bł.

śluzową żołądka i na drodze odruchowej- efekt sekretolityczny

w oskrzelach

• aetherolea: Anisi, Foeniculi, Eucalypti i Pini, a także surowce:

Anisi fruct., Foeniculi fruct., Thymi herb., Eucalypti fol., Inulae

herb., Grindeliae herb. - składniki preparatów wykrztuśnych np.

syropów, maści i płynów do nacierań, inhalacji w nieżytach

górnych d. oddechowych (wchłaniają się przez skórę)

• Moczopędne (diuretica)

• sur. Olejkowe Juniperi fruct., Petroselini rad., Ononidis rad.,

Levistici rad.; olejki mogą uszkodzić miąższ nerek

• drażnienie kanalików nerkowych, ↑ filtrację w kłębkach

nerkowych, ↓resorpcję zwrotną, obniża napięcie mięśni

gładkich dróg moczowych, polepszenie przepływu krwi przez

nerki, dezynfekcja dróg moczowych

• Pobudzają wydz. soków trawiennych (stomachica et

digestiva)

• - wpływ na zmysł powonienia,

• - drażnienie zak. nerwowych w śl. żołądka i

• kubków smakowych w j. ustnej (gorzkie) - odruchowo

↑wydzielanie soku żołądkowego

• Archangelicae rad., Carvi fruct., Coriandri fruct., Melissae fol.,

Menthae pip. fol., Millefolii herb.

•

• Żółciopednie i żółciotwórczo (cholagoga et choleretica)

• - drażnią bezp. kom. wątroby↑wytwarzanie żółci

• - spazmolityczne na m. gładkie p. pokarmowego

• - ułatwiają wydzielanie żółci z pęcherzyka, przepływ w dr.

żółciowych

• Menthae pip. aetheroleum, Curcumae rhiz., Juniperi fruct.,

Menthae pip. fol., Millefolii herb.

• Uspokajające - sedativa

•

• Angelicae rad., Lavandulae flos, Melissae fol. olejki, składniki

olejku z Valerianae rad.

• Przeciwpasożytnicze - antiparasitica

• surowce, których ol. eteryczne zawierają tujon

• - wyciągi z wrotyczu : Tanaceti flos, Absinthii herb ARTEMISOL

-wszawica

• Poprawiające smak, zapach - corrigentia

• aetherolea: Anisi, Foeniculi, Citri, sur. olejkowe, przetwory,

surowce: Menthae pip. fol, Aurantii amari pericarpii sirupus)

w prod. farmaceutycznych, kosmetycznych , higienicznych