Zagadnienia wprowadzające

Psychologia

kliniczna

Psychologia

kliniczna



Badacze rozwoju psychologii zgodnie

stwierdzają, że psychologia kliniczna

powstała w 1896r.



Jej narodziny związane są z

utworzeniem przez Lightnera Witmera

pierwszej kliniki psychologicznej (cel:

wykorzystanie psychologii empirycznej

w praktyce, stworzenie doktorantom

psychologii możliwości zdobywania

umiejętności praktycznych).

Rys historyczny

Rys historyczny



Witmer stwierdził, że psychologia kliniczna
jest ściśle związana z medycyną, ale także
socjologią i pedagogiką. To klasa szkolna,
ulica i grupy rówieśnicze są naturalnym
laboratorium psychologii. Witmer pisał, że
podejście kliniczne to nastawienie na
indywidualne badanie i rozwiązywanie
problemów dzieci i dorosłych, jest ono
ważne także wówczas, gdy mamy do
czynienia z szeroko pojmowaną normą.



Współcześnie psychologia kliniczna jest
dziedziną psychologii mającą bardzo
szeroki obszar zastosowań; zajmuje się
zarówno zdrowiem, jak i wieloma
postaciami zaburzeń w różnych fazach
życia człowieka, grup i społeczności. Jest
dziedziną bardzo zróżnicowaną,
zarówno pod względem obszaru
zainteresowań, jak i przedmiotu badań i
praktyki.



Tendencja do poszerzania obszaru i
różnicowania spowodowała
wyodrębnianie się w ramach psychologii
klinicznej różnych subdyscyplin, jak np.
psychologia uzależnień, kliniczna
psychologia zdrowia, psychologia
katastrof, interwencja kryzysowa itp.

Psychologia kliniczna –

obszar, przedmiot i zadania

Psychologia kliniczna –

obszar, przedmiot i zadania



Obszar zainteresowań – dziedziny

rzeczywistości związane ze zdrowiem i

chorobą, z zaburzeniami, kryzysami i

dysfunkcjami, z sytuacjami warunkującymi

rozwój zdrowia i jego ochronę oraz z

leczeniem zaburzeń.



Zatem obszarem badań i praktyki

psychologa klinicznego są zjawiska zdrowia

i choroby, przyczyny zdrowia i choroby,

czynności rozpoznawania tych zjawisk

i praktycznego działania, czyli pomocy,

opieki, leczenia i rehabilitacji.

Sposoby określania psychologii klinicznej:



podejście wąskie (ograniczające obszar,
przedmiot i praktykę do zaburzeń);
Psychologia kliniczna to dziedzina badań i
praktyki psychologicznej, zajmująca się
opisem i wyjaśnianiem zaburzonego
zachowania i przeżywania, określaniem ich
psychospołecznych przyczyn oraz
stosowaniem tej wiedzy w diagnozie i
pomocy psych.



podejście szerokie (zwolennicy tego podejścia

zajmują się koncepcjami zdrowia, promocji

zdrowia, prewencji zaburzeń); Psychologia

kliniczna to dziedzina badań i praktyki

psychologicznej, zajmująca się opisem i

wyjaśnianiem zdrowych i zaburzonych form

zachowania, przeżywania i funkcjonowania

somatycznego, określaniem przyczyn zdrowia

i zaburzeń oraz wypełnianiem zadań

praktycznych, polegających na diagnozie

zdrowia i/lub zaburzeń w celu zastosowania

psych. form pomocy.

Psychologia kliniczna nie jest tylko
zastosowaniem wiedzy psychologicznej.
jest ważną dziedziną odrębnych studiów

i badań, w ramach których tworzy się,
umacnia i rozwija przedmiot tej
dziedziny.

Przedmiot psychologii klinicznej obejmuje

zespół koncepcji i twierdzeń:



opisujących i wyjaśniających zdrowe i

zaburzone funkcje psychiczne, somatyczne

oraz zachowania osób, grup i społeczności,



wyjaśniających przyczyny zdrowie i zaburzeń

oraz ich biopsychospołeczne mechanizmy,



ustalających zasady badania naukowego i

jednostkowej diagnozy zdrowia i zaburzeń,



opisujących i wyjaśniających zasady oraz

mechanizmy różnych interwencji pomocnych.



Zadania teoretyczne psychologa
klinicznego: to tworzenie i rozwijanie tej
wiedzy podstawowej.



Zadania praktyczne: polegają na
profesjonalnym stosowaniu wiedzy i
umiejętności do rozwiązywania
problemów zdrowotnych osób, grup,
społeczności i instytucji.

Praktyczne i profesjonalne zadania

psychologa

klinicznego polegają na:



diagnozie zdrowia i zaburzeń,



interwencji i pomocy psychologicznej
ukierunkowanej na promocję zdrowia,
prewencję zaburzeń, interwencje w
stanach kryzysu i przejściowych
trudności oraz psychoterapię.



Wiedza teoretyczna powinna być ściśle

powiązana z praktyczną wiedzą

profesjonalną.



Warunkiem profesjonalnego postępowania są

jednak nie tylko wiedza i praktyczne

doświadczenie, ale także przygotowanie

osobiste (poznanie własnych ograniczeń i

mocnych stron).



Warunkiem koniecznym w badaniach i

praktyce psychologa klinicznego jest

zinternalizowanie zasad etycznych tego

zawodu (jako zawodu zaufania publicznego).

Pojęcie normy i normalności

Pojęcie normy i normalności



Pojęcia normy, normalności, zdrowia i
dobrostanu są pojęciami podstawowymi
dla psychologii klinicznej.



Przez normę rozumie się na ogół idealny
lub realny wzorzec właściwości. Może to
być wzorzec zachowania, przebiegu
procesów psychicznych, osobowości,
rozwoju. To oznacza, że normy mają
różne przedmiotowe odniesienia.



Normalność jest natomiast zbiorem
właściwości przypisywanych osobom,
grupom, społecznościom i instytucjom,
które są zgodne ze wzorcem, czyli
normą.

W psychologii klinicznej najbardziej
rozpowszechniony jest podział na normy:



ilościowe (statystyczne),



społeczno-kulturowe,



teoretyczne.



Norma ilościowa - to liczba, zakres liczb,

miara tendencji centralnej, reprezentatywna

dla pewnej populacji i może być stosowana

jako podstawa do międzyosobniczych

porównań. Przy pomocy tej normy

normalność (różnych właściwości) określa się

jako takie nasilenie, które mieści się w

granicach nie odbiegających od przeciętnych

w danej populacji. Miarą tych norm są

najczęściej pewne zakresy wartości, które

nie odbiegają od średniej o więcej niż jedno,

czasem dwa odchylenia standardowe.



Normy biologiczne to np. określone wartości

w zakresie wzrostu, masy ciała (indeks wagi

jest istotny dla zab. odżywiania), tętna,

ciśnienia krwi, zapisu EEG itp.



Wiele jest też treściowych konkretyzacji

norm psychicznych. Mogą się one odnosić

do obserwowalnego zachowania, do

procesów psychicznych, przekonań i

właściwości jednostki; może to być np. czas

reakcji, zakres uwagi, pojemność pamięci,

poziom inteligencji itp.



Znając normy ilościowe różnych cech,
możemy wyniki konkretnego człowieka
do nich porównać i określić, czy
przysługuje mu atrybut normalności
(pod jakimś względem, np. poziomu
inteligencji).



Normy społeczne to kulturowo

ukształtowane definicje zachowania

uznawanego za pożądane. Określają jakie

zobowiązania ciążą na jednostce w związku

z pełnieniem przez nią określonych ról

społecznych (ojca rodziny, opiekuna,

przyjaciela, pracownika). Za normalne

uznaje się też to, co jest powszechne,

typowe dla danej kultury; są to zachowania

zgodne ze zwyczajami i ustaloną

konwencją. Człowiek normalny – to typowy

dla danej grupy czy kultury.



Spełnianie wymagań kultury i oczekiwań

społecznych, związanych także z

przepisami ról społecznych, warunkuje i

ułatwia harmonijne współżycie,

uczestnictwo w kulturze i rozwój społeczny.

Osoba, która nie spełnia powszechnych

norm społeczno-kulturowych, etycznych i

prawnych uspołecznionej kultury – jest

nienormalna – w tym sensie, że narusza

ład społeczny i zagraża funkcjonowaniu

społeczności i rozwojowi jednostek.



Norma teoretyczna jest stosowana
wówczas, gdy odnosi się dane
jednostkowe do uznanych teorii
naukowych. O stanie normalnym
wnioskuje się, przyrównując
obserwowane wskaźniki do wzorca
idealnego lub realnego. Przyrównuje się
więc zachowania osoby do zachowań i
wyjaśnień jakie proponuje się w różnych
teoriach osobowości.



Możemy np. stwierdzić czy daną osobę
cechuje normalny rozwój przewidziany
dla określonej fazy życia, czy jest ona
osobą normalną w sensie posiadania
spójnej struktury Ja i poczucia
tożsamości, czy jest normalna w tym
sensie, że zaspokaja swoje potrzeby,
realizuje swoje możliwości i spełnia
wymagania życiowe.

Pojęcie zdrowia

Pojęcie zdrowia



Zdrowie psychiczne nierzadko
traktowano jako synonim normalności.
Normalność i zdrowie często
przeciwstawiano też pojęciom
nienormalności i patologii. Takie
podejście do zdrowia wynikało z
dominacji modelu biomedycznego,
zgodnie z którym zdrowie definiowano
jako brak zaburzeń i choroby
(negatywna definicja zdrowia).



Wraz z rozwojem terapii, profilaktyki i
promocji zdrowia konieczne okazało się
stworzenie pozytywnych koncepcji
zdrowia („zdrowie jest pełnym
dobrostanem fizycznym, psychicznym
i społecznym, a nie tylko brakiem
choroby lub niedomagania” – definicja
zdrowia zamieszczona w konstytucji
Światowej Organizacji Zdrowia).

Współczesne klasyfikacje

zaburzeń psychicznych

Współczesne klasyfikacje

zaburzeń psychicznych

W zależności od przyjętych kryteriów,

wyróżnia się trzy typy klasyfikacji:



opisowe,



wyjaśniające,



konstrukcyjne.



opisowe, w których zachowania są
porządkowane w określone klasy bądź
zespoły zaburzeń np. na podstawie
zestawienia studiów przypadków,



wyjaśniające, w których tworzy się klasy
zaburzeń według arbitralnie przyjętych
kryteriów np. patogenezy czy
dominujących w zaburzeniu
mechanizmów obronnych.



konstrukcyjne, w których wszystkie
dotąd wyodrębnione zaburzenia
psychiczne zajmują określone miejsce w
złożonym hierarchicznie systemie
klasyfikacyjnym, utworzonym według
najistotniejszych – wspólnych
i odrębnych – dla zaburzeń właściwości.

Dwa najbardziej rozpowszechnione

systemy klasyfikacji diagnostycznej
zaburzeń psychicznych to:



ICD-10



DSM-IV



Międzynarodowa Statystyczna
Klasyfikacja Chorób i Problemów
Zdrowotnych (International
Classification of Diseases and Related
Health Problems – ICD), opracowana
przez Światową Organizację Zdrowia,
która od 1992 r. ma już swoje dziesiąte
wydanie.



Klasyfikacja Amerykańskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego -
Podręcznik diagnostyczny i statystyczny
zaburzeń psychicznych (Diagnostic and
Statistical Manual of Mental Disorders –
DSM), który ukazał się pierwszy raz w
1952 r. i aktualnie jest w użyciu jego
czwarta, poprawiona edycja.



Klasyfikacje zaburzeń psychicznych w
podręcznikach DSM mają, zgodnie
z założeniami modelu medycznego,
charakter symptomatyczny.



W przypadku ICD, oprócz miernika
objawowego, uwzględnia się jeszcze
kryterium etiologiczne.