Reakcje psychologiczne i
Reakcje psychologiczne i
psychopatologiczne
psychopatologiczne
ofiar katastrof , klęsk żywiołowych i
ofiar katastrof , klęsk żywiołowych i
nagłych
nagłych
zdarzeń
zdarzeń
•
Katastrofa to”…nagłe, silne zdarzenie, poważnie
Katastrofa to”…nagłe, silne zdarzenie, poważnie
obciążające adaptacyjne możliwości narażonych
obciążające adaptacyjne możliwości narażonych
na tego typu zjawisko ludzi…” /Lazarus i
na tego typu zjawisko ludzi…” /Lazarus i
Cohen/.
Cohen/.
•
Wg DSM- IV katastrofą jest zdarzenie, które
Wg DSM- IV katastrofą jest zdarzenie, które
wiąże się zagrożeniem życia własnego lub
wiąże się zagrożeniem życia własnego lub
bliskich osób, czemu towarzyszy przekonanie o
bliskich osób, czemu towarzyszy przekonanie o
bezradności, ograniczeniu lub braku możliwości
bezradności, ograniczeniu lub braku możliwości
tak kontroli, jak i ucieczki bądź uniknięcia
tak kontroli, jak i ucieczki bądź uniknięcia
zdarzenia czy minimalizacji jego rozmiarów i
zdarzenia czy minimalizacji jego rozmiarów i
skutków.
skutków.
Zdarzenia traumatyczne o charakterze
Zdarzenia traumatyczne o charakterze
naturalnym jak: powodzie, trzęsienia ziemi,
naturalnym jak: powodzie, trzęsienia ziemi,
huragany, tornada, wybuchy wulkanów,
huragany, tornada, wybuchy wulkanów,
pożary środowiska naturalnego, burze
pożary środowiska naturalnego, burze
śnieżne i lodowe, susze.
śnieżne i lodowe, susze.
Zdarzenia traumatyczne spowodowane
Zdarzenia traumatyczne spowodowane
działalnością człowieka („man- made
działalnością człowieka („man- made
disasters ) to m.in. wojny, pożary, katastrofy
disasters ) to m.in. wojny, pożary, katastrofy
komunikacyjne:
komunikacyjne:
drogowe, kolejowe i lotnicze; katastrofy
drogowe, kolejowe i lotnicze; katastrofy
technologiczne, terroryzm.
technologiczne, terroryzm.
Terroryzm to bezprawne stosowanie
Terroryzm to bezprawne stosowanie
siły
siły
lub zastraszanie przez jednostki lub
lub zastraszanie przez jednostki lub
grupy
grupy
osób w celu wywarcia wpływu zarówno
osób w celu wywarcia wpływu zarówno
na
na
władzę czy opinię publiczną, jak i grupy
władzę czy opinię publiczną, jak i grupy
osób czy poszczególne osoby.
osób czy poszczególne osoby.
Oprócz terroryzmu
Oprócz terroryzmu
konwencjonalnego mamy
konwencjonalnego mamy
obecnie do czynienia z
obecnie do czynienia z
terroryzmem:
terroryzmem:
•
nuklearnym,
nuklearnym,
•
chemicznym,
chemicznym,
•
biologicznym
biologicznym
•
informatycznym
informatycznym
Najbardziej zagrożone atakami terrorystycznym są:
Najbardziej zagrożone atakami terrorystycznym są:
-
duże aglomeracje miejskie, a zwłaszcza systemy
duże aglomeracje miejskie, a zwłaszcza systemy
usługowe, komunikacyjne i transportowe oraz
usługowe, komunikacyjne i transportowe oraz
energetyczne i zaopatrujące w wodę oraz
energetyczne i zaopatrujące w wodę oraz
żywność;
żywność;
- porty lotnicze i samoloty,
- porty lotnicze i samoloty,
-
-
placówki dyplomatyczne,
placówki dyplomatyczne,
- znane kurorty,
- znane kurorty,
-
obiekty, w których przebywa jednocześnie
obiekty, w których przebywa jednocześnie
bardzo dużo ludzi.
bardzo dużo ludzi.
Działalność grup terrorystycznych cechuje:
Działalność grup terrorystycznych cechuje:
-
akceptacja stosowania przemocy jako
akceptacja stosowania przemocy jako
wyłącznej metody czy techniki działania oraz
wyłącznej metody czy techniki działania oraz
środek wpływu na decyzje polityczne
środek wpływu na decyzje polityczne
władz państwowych,
władz państwowych,
-
założenie, że celem bezpośrednim akcji
założenie, że celem bezpośrednim akcji
terrorystycznych jest przede wszystkim
terrorystycznych jest przede wszystkim
wytworzenie poczucia zagrożenia w
wytworzenie poczucia zagrożenia w
społeczeństwie, destabilizacja ,
społeczeństwie, destabilizacja ,
-
-
spektakularny, pozbawiony
spektakularny, pozbawiony
skrupułów sposób działania, co ma
skrupułów sposób działania, co ma
wywołać określony efekt
wywołać określony efekt
psychologiczny,
psychologiczny,
- depersonalizacja ofiar, traktowanie
- depersonalizacja ofiar, traktowanie
ich w kategoriach reprezentantów
ich w kategoriach reprezentantów
określonych instytucji
określonych instytucji
politycznych; co służy uwalnianiu
politycznych; co służy uwalnianiu
członków grup od przeżywania
członków grup od przeżywania
poczucia winy za wyrządzone
poczucia winy za wyrządzone
krzywdy.
krzywdy.
Następstwa w psychice ofiar
Następstwa w psychice ofiar
(bezpośrednie):
(bezpośrednie):
-strach, przerażenie,
-strach, przerażenie,
niedowierzanie,
niedowierzanie,
bezsilność,
bezsilność,
-zaburzenia procesów
-zaburzenia procesów
poznawczych (pamięci, myślenia,
poznawczych (pamięci, myślenia,
spostrzegania),
spostrzegania),
-zmniejszenie odczuwania bólu
-zmniejszenie odczuwania bólu
(analgezja),
(analgezja),
-utrata poczucia czasu -
-utrata poczucia czasu -
nieadekwatna ocena upływających
nieadekwatna ocena upływających
odcinków czasu
odcinków czasu
jako skróconych bądź
jako skróconych bądź
wydłużonych,
wydłużonych,
-zespół depersonalizacji -
-zespół depersonalizacji -
derealizacji,
derealizacji,
-przymglenie świadomości,
-przymglenie świadomości,
zwężenie pola
zwężenie pola
świadomości,
świadomości,
-ostra reakcja na stres.
-ostra reakcja na stres.
Zespół depersonalizacji – derealizacji
Zespół depersonalizacji – derealizacji
oznacza poczucie obcości własnej osoby i
oznacza poczucie obcości własnej osoby i
otaczającego świata .
otaczającego świata .
Może być odczuwane jako „odłączenie” od
Może być odczuwane jako „odłączenie” od
ciała, myślenia, od uczuć, a nawet od działania.
ciała, myślenia, od uczuć, a nawet od działania.
Zostaje zachwiane poczucie rzeczywistości
Zostaje zachwiane poczucie rzeczywistości
własnego istnienia: świat wydaje się mało
własnego istnienia: świat wydaje się mało
realny, oddalony; przedmioty i ludzie inni,
realny, oddalony; przedmioty i ludzie inni,
obcy, zmienieni.
obcy, zmienieni.
Depersonalizacja
Depersonalizacja
T
T
ypowym objawem depersonalizacji
ypowym objawem depersonalizacji
jest świadomość zmian wewnętrznych
jest świadomość zmian wewnętrznych
i zewnętrznych, odczuwanie siebie
i zewnętrznych, odczuwanie siebie
jako osoby zmienionej w porównaniu
jako osoby zmienionej w porównaniu
ze stanem poprzednim, poczucie
ze stanem poprzednim, poczucie
działania
automatycznego,
działania
automatycznego,
niepewność co do tego, czy się
niepewność co do tego, czy się
właściwie odbiera bodźce.
właściwie odbiera bodźce.
Derealizacja
Derealizacja
Uogólnione poczucie zachodzącej w
Uogólnione poczucie zachodzącej w
otoczeniu
otoczeniu
zmiany, często nieokreślonej, zatrważającej lub
zmiany, często nieokreślonej, zatrważającej lub
zagrażającej.
zagrażającej.
Świat zewnętrzny wydaje się zmieniony,
Świat zewnętrzny wydaje się zmieniony,
nierzeczywisty, dziwny, podobny do marzeń
nierzeczywisty, dziwny, podobny do marzeń
sennych. Zmienia się percepcja czasu,
sennych. Zmienia się percepcja czasu,
przestrzeni i innych ludzi,
przestrzeni i innych ludzi,
którzy stają dziwni , obcy, nienaturalni.
którzy stają dziwni , obcy, nienaturalni.
Uczestnicy badania
Uczestnicy badania
przeprowadzonego w tydzień po
przeprowadzonego w tydzień po
trzęsieniu ziemi w San Francisco (1993), a
trzęsieniu ziemi w San Francisco (1993), a
następnie po czterech miesiącach
następnie po czterech miesiącach
ujawnili w pierwszym badaniu większą
ujawnili w pierwszym badaniu większą
liczbę takich objawów, jak derealizacja
liczbę takich objawów, jak derealizacja
i depersonalizacja, zaburzenia poczucia
i depersonalizacja, zaburzenia poczucia
czasu, zmienione funkcje poznawcze
czasu, zmienione funkcje poznawcze
(pamięć) i odczuwanie fizyczne.
(pamięć) i odczuwanie fizyczne.
Przymglenie świadomości
Przymglenie świadomości
Dominuje odczucie nieostrości, niedokładności
Dominuje odczucie nieostrości, niedokładności
i trudność oceny odległości oraz wzajemnych
i trudność oceny odległości oraz wzajemnych
relacji przestrzennych przedmiotów w polu
relacji przestrzennych przedmiotów w polu
widzenia.
widzenia.
Kontakt jest trudny – kierowane do
Kontakt jest trudny – kierowane do
człowieka słowa wymagają powtarzania.
człowieka słowa wymagają powtarzania.
Zachowanie, ruchy i wypowiedzi człowieka
Zachowanie, ruchy i wypowiedzi człowieka
są spowolniałe, reakcje następują z opóźnieniem,
są spowolniałe, reakcje następują z opóźnieniem,
mogą być niedokładne lub nietrafne, czasem
mogą być niedokładne lub nietrafne, czasem
nie następują.
nie następują.
Pojmowanie sytuacji jest utrudnione.
Pojmowanie sytuacji jest utrudnione.
Zwykle zaburzona jest orientacja w czasie,
Zwykle zaburzona jest orientacja w czasie, miejscu , czasami
– także do własnej osoby.
W przypadku zwężenia pola
W przypadku zwężenia pola
świadomości zostaje ograniczony lub
świadomości zostaje ograniczony lub
zniesiony kontakt z otoczeniem.
zniesiony kontakt z otoczeniem.
Zachowanie i reakcje człowieka mogą
Zachowanie i reakcje człowieka mogą
być niezrozumiałe i nieproporcjonalne
być niezrozumiałe i nieproporcjonalne
w stosunku do realnej sytuacji.
w stosunku do realnej sytuacji.
Nawiązanie kontaktu praktycznie się nie
Nawiązanie kontaktu praktycznie się nie
udaje.
udaje.
Orientacja - głęboko zaburzona we
Orientacja - głęboko zaburzona we
wszystkich aspektach. Po ustąpieniu
wszystkich aspektach. Po ustąpieniu
obserwuje się zwykle całkowitą
obserwuje się zwykle całkowitą
niepamięć.
niepamięć.
Ostra reakcja na stres
Ostra reakcja na stres
jest zaburzeniem przemijającym, ale o znacznym
jest zaburzeniem przemijającym, ale o znacznym
nasileniu, które rozwija się u osób nie wykazujących
nasileniu, które rozwija się u osób nie wykazujących
wcześniej żadnych zaburzeń psychicznych w odpowiedzi na
wcześniej żadnych zaburzeń psychicznych w odpowiedzi na
wyjątkowy
wyjątkowy
stresor psychiczny lub fizyczny.
stresor psychiczny lub fizyczny.
Jest to krótkotrwałe zaburzenie
Jest to krótkotrwałe zaburzenie
doświadczane podczas urazu lub bezpośrednio
doświadczane podczas urazu lub bezpośrednio
po nim, które zanika w ciągu dwóch, trzech
po nim, które zanika w ciągu dwóch, trzech
dni (często w ciągu kilku godzin) po zdarzeniu
dni (często w ciągu kilku godzin) po zdarzeniu
traumatycznym.
traumatycznym.
Jeśli objawy utrzymują się dłużej, powyżej 4 tygodni
Jeśli objawy utrzymują się dłużej, powyżej 4 tygodni
rozpoznanie zostaje zmienione.
rozpoznanie zostaje zmienione.
Objawy ostrej reakcji na stres:
Objawy ostrej reakcji na stres:
I faza:
I faza:
- lęk, objawy wegetatywne,
- lęk, objawy wegetatywne,
- zwężenie pola świadomości i uwagi,
- zwężenie pola świadomości i uwagi,
- stan częściowej dezorientacji („oszołomienie”),
- stan częściowej dezorientacji („oszołomienie”),
- niemożność rozumienia bodźców.
- niemożność rozumienia bodźców.
II faza (po ustąpieniu bezpośredniego zagrożenia):
II faza (po ustąpieniu bezpośredniego zagrożenia):
- dalsze wyłączenie z otaczającej rzeczywistości (stupor
- dalsze wyłączenie z otaczającej rzeczywistości (stupor
dysocjacyjny) lub stan nadmiernego pobudzenia
dysocjacyjny) lub stan nadmiernego pobudzenia
psychoruchowego z reakcjami ucieczki czy błądzenia,
psychoruchowego z reakcjami ucieczki czy błądzenia,
- częściowa lub nawet całkowita niepamięć przebytego
- częściowa lub nawet całkowita niepamięć przebytego
stanu,
stanu,
- depersonalizacja- derealizacja,
- depersonalizacja- derealizacja,
- poczucie winy
- poczucie winy
Diagnoza ostrej reakcji na stres
Diagnoza ostrej reakcji na stres
obejmuje inne wcześniejsze zaburzenia,
obejmuje inne wcześniejsze zaburzenia,
określane jako „ostra reakcja kryzysowa”,
określane jako „ostra reakcja kryzysowa”,
„
„
szok psychiczny”, „reakcja na stres związany
szok psychiczny”, „reakcja na stres związany
z frontem”.
z frontem”.
Ostra reakcja na stres wymaga
Ostra reakcja na stres wymaga
interwencji terapeutycznej doraźnej.
interwencji terapeutycznej doraźnej.
W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki
W leczeniu farmakologicznym stosuje się leki
o działaniu anksjolitycznym, a w
o działaniu anksjolitycznym, a w
przypadku depersonalizacji i derealizacji
przypadku depersonalizacji i derealizacji
–
–
neuroleptyki.
neuroleptyki.
W
ostrej reakcji na stres podstawowe zasady
ostrej reakcji na stres podstawowe zasady
natychmiastowej pomocy psychologicznej mają na celu
natychmiastowej pomocy psychologicznej mają na celu
odreagowanie afektów i wyobrażeń związanych z
odreagowanie afektów i wyobrażeń związanych z
urazem.
urazem.
Najczęściej spotykanym podejściem jest wsparcie,
Najczęściej spotykanym podejściem jest wsparcie,
zachęcanie do rozmowy o zdarzeniu, wyrzucenie z siebie
zachęcanie do rozmowy o zdarzeniu, wyrzucenie z siebie
przerażenia, smutku, czy wściekłości oraz edukacja
przerażenia, smutku, czy wściekłości oraz edukacja
obejmująca różne sposoby radzenia
obejmująca różne sposoby radzenia
sobie z zaburzeniem.
sobie z zaburzeniem.
Wielokrotne opowiadanie o zdarzeniu traumatycznym
Wielokrotne opowiadanie o zdarzeniu traumatycznym
sprzyja
sprzyja
porządkowaniu
porządkowaniu
tego doświadczenia w pamięci
tego doświadczenia w pamięci
ofiary, pozwala na uchwycenie właściwej perspektywy
ofiary, pozwala na uchwycenie właściwej perspektywy
dotyczącej jego znaczenia, przepracowanie emocji z nim
dotyczącej jego znaczenia, przepracowanie emocji z nim
związanych.
związanych.
Celem takiej interwencji jest
Celem takiej interwencji jest
zablokowanie ewentualnych
zablokowanie ewentualnych
działań autodestrukcyjnych,
działań autodestrukcyjnych,
obniżenie poziomu lęku,
obniżenie poziomu lęku,
wzmocnienie mechanizmów
wzmocnienie mechanizmów
obronnych, przywrócenie uczuć
obronnych, przywrócenie uczuć
związanych z bezpieczeństwem,
związanych z bezpieczeństwem,
przewidywalnością przyszłości i
przewidywalnością przyszłości i
spójnością własnej osoby.
spójnością własnej osoby.
Zaburzenia adaptacyjne
Zaburzenia adaptacyjne
W okresie 3- 4 tygodni od narażenia
W okresie 3- 4 tygodni od narażenia
na stresogenne wydarzenia powstają
na stresogenne wydarzenia powstają
zaburzenia adaptacyjne (przystosowawcze
zaburzenia adaptacyjne (przystosowawcze
).
).
Są to reakcje, które powstają
Są to reakcje, które powstają
w okresie
w okresie
adaptacji do znaczących zmian życiowych
adaptacji do znaczących zmian życiowych
–
–
emigracji powodującej szok kulturowy,
emigracji powodującej szok kulturowy,
osamotnienia po śmierci małżonka, czy na
osamotnienia po śmierci małżonka, czy na
skutek rozwodu, utraty dobytku w
skutek rozwodu, utraty dobytku w
czasie pożaru, pogorszenia warunków
czasie pożaru, pogorszenia warunków
bytowych na skutek powodzi czy pożaru.
bytowych na skutek powodzi czy pożaru.
Na wystąpienie zaburzeń przystosowawczych
Na wystąpienie zaburzeń przystosowawczych
mają wpływ predyspozycje osobnicze,
mają wpływ predyspozycje osobnicze,
wrażliwość jednostki.
wrażliwość jednostki.
Obraz kliniczny zwykle obejmuje nastrój
Obraz kliniczny zwykle obejmuje nastrój
depresyjny, lęk, zamartwianie się, poczucie
depresyjny, lęk, zamartwianie się, poczucie
niezdolności do radzenia sobie i planowania
niezdolności do radzenia sobie i planowania
przyszłości, ograniczenie zdolności do efektywnego
przyszłości, ograniczenie zdolności do efektywnego
wykonywania codziennych czynności.
wykonywania codziennych czynności.
Sporadycznie pojawiają się wybuchy agresji.
Sporadycznie pojawiają się wybuchy agresji.
Upośledzone jest funkcjonowanie społeczne i
Upośledzone jest funkcjonowanie społeczne i
zawodowe.
zawodowe.
Zaburzenia adaptacyjne przybierają one
Zaburzenia adaptacyjne przybierają one
najczęściej formę krótkiej lub przedłużonej reakcji
najczęściej formę krótkiej lub przedłużonej reakcji
depresyjnej, mieszanego zespołu lękowo-
depresyjnej, mieszanego zespołu lękowo-
depresyjnego, zaburzeń zachowania, reakcji żałoby.
depresyjnego, zaburzeń zachowania, reakcji żałoby.
Czas trwania zaburzeń zwykle nie
Czas trwania zaburzeń zwykle nie
przekracza 6 miesięcy.
przekracza 6 miesięcy.
Następstwa katastrof
Następstwa katastrof
w psychice ofiar, te najgroźniejsze i
w psychice ofiar, te najgroźniejsze i
najpoważniejsze, pojawiają się po 1-6
najpoważniejsze, pojawiają się po 1-6
miesiącach od bezpośredniego zagrożenia,
miesiącach od bezpośredniego zagrożenia,
a nawet po kilku latach.
a nawet po kilku latach.
Około 25% ofiar ujawnia objawy
Około 25% ofiar ujawnia objawy
przewlekłej reakcji na stres, zwanym
przewlekłej reakcji na stres, zwanym
zespołem stresu pourazowego
zespołem stresu pourazowego
(posttraumatic stress disorder-PTSD
(posttraumatic stress disorder-PTSD
)
)
Do
Do
kryteriów diagnostycznych i statystycznych
kryteriów diagnostycznych i statystycznych
zaburzeń umysłowych
zaburzeń umysłowych
Amerykańskiego
Amerykańskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego wprowadzono
Towarzystwa Psychiatrycznego wprowadzono
termin zespołu
termin zespołu
stresu pourazowego (PTSD) w
stresu pourazowego (PTSD) w
1980r.
1980r.
Wcześniej stosunkowo powszechnie używano
Wcześniej stosunkowo powszechnie używano
diagnozy nerwicy urazowej.
diagnozy nerwicy urazowej.
Obowiązująca w Polsce od
Obowiązująca w Polsce od
1997r. X
1997r. X
rewizja
rewizja
międzynarodowej klasyfikacji diagnostycznej
międzynarodowej klasyfikacji diagnostycznej
(ICD) wprowadziła również, tożsame z
(ICD) wprowadziła również, tożsame z
klasyfikacją
klasyfikacją
amerykańską, rozpoznania takie, jak: zaburzenia
amerykańską, rozpoznania takie, jak: zaburzenia
stresowe pourazowe i ostra reakcja na stres.
stresowe pourazowe i ostra reakcja na stres.
Rys historyczny PTSD
Rys historyczny PTSD
Rodzaje traumatycznych zdarzeń na
Rodzaje traumatycznych zdarzeń na
przestrzeni stuleci zmieniły się w
przestrzeni stuleci zmieniły się w
niezbyt
niezbyt
dużym stopniu, również zespół objawów
dużym stopniu, również zespół objawów
następujących zarówno bezpośrednio po
następujących zarówno bezpośrednio po
zdarzeniu, jak i utrzymujących się przez
zdarzeniu, jak i utrzymujących się przez
dłuższy czas, pozostał bez większych
dłuższy czas, pozostał bez większych
zmian.
zmian.
Świadczą o tym opisy odczuć,
Świadczą o tym opisy odczuć,
emocji i zachowań osób, które
emocji i zachowań osób, które
przeżyły zdarzenie traumatyczne,
przeżyły zdarzenie traumatyczne,
dokonane przez pisarzy
dokonane przez pisarzy
starożytnych m.in. Homera w
starożytnych m.in. Homera w
„Odysei” i ‘”Iliadzie”, a także
„Odysei” i ‘”Iliadzie”, a także
późniejszych np. Szekspira w
późniejszych np. Szekspira w
„Henryku IV” .
„Henryku IV” .
W „Odysei” Homera znajdują się opisy
W „Odysei” Homera znajdują się opisy
nawracających natrętnie scen
nawracających natrętnie scen
traumatycznych rozgrywających się
traumatycznych rozgrywających się
w umyśle Odysa (weterana wojny
w umyśle Odysa (weterana wojny
trojańskiej), będących powszechnym i
trojańskiej), będących powszechnym i
naturalnym skutkiem doświadczania
naturalnym skutkiem doświadczania
zdarzeń wywołujących skrajnie silne
zdarzeń wywołujących skrajnie silne
emocje.
emocje.
W „ Iliadzie ” Homera zostały
W „ Iliadzie ” Homera zostały
opisane objawy PTSD występujące u
opisane objawy PTSD występujące u
Achillesa
Achillesa
(800rok p.n.e.)
(800rok p.n.e.)
W „Henryku IV” Szekspira można
W „Henryku IV” Szekspira można
znaleźć fragmenty z opisami bohatera,
znaleźć fragmenty z opisami bohatera,
w których autor opisuje stan psychiczny
w których autor opisuje stan psychiczny
bohatera po powrocie z wojny
bohatera po powrocie z wojny
.
.
Charakteryzują go: skłonność do
Charakteryzują go: skłonność do
poszukiwania samotności, zanik
poszukiwania samotności, zanik
dawnych
dawnych
zainteresowań, nadmierne
zainteresowań, nadmierne
pobudzenie
pobudzenie
oraz przeżywanie we śnie i na jawie
oraz przeżywanie we śnie i na jawie
obrazów z minionej walki.
obrazów z minionej walki.
Pierwszy naukowy opis zależności
Pierwszy naukowy opis zależności
między przeżywaniem silnych negatywnych
między przeżywaniem silnych negatywnych
emocji a występowaniem kardiologicznych
emocji a występowaniem kardiologicznych
objawów pod postacią bólu w klatce
objawów pod postacią bólu w klatce
piersiowej, tachykardii oraz nudności,
piersiowej, tachykardii oraz nudności,
zaburzeń snu został dokonany przez
zaburzeń snu został dokonany przez
Da Costę na podstawie badań uczestników
Da Costę na podstawie badań uczestników
wojny secesyjnej w Stanach
wojny secesyjnej w Stanach
Zjednoczonych.
Zjednoczonych.
Dalszy rozwój badań nad
Dalszy rozwój badań nad
skutkami zdarzeń traumatycznych
skutkami zdarzeń traumatycznych
nastąpił pod koniec XIX na skutek
nastąpił pod koniec XIX na skutek
rozwoju transportu (zwłaszcza
rozwoju transportu (zwłaszcza
kolejowego), co przyczyniło się do
kolejowego), co przyczyniło się do
wzrostu liczby katastrof i
wzrostu liczby katastrof i
wprowadzenia ustawodawstwa
wprowadzenia ustawodawstwa
przyznającego prawo do finansowej
przyznającego prawo do finansowej
rekompensaty za doznane obrażenia.
rekompensaty za doznane obrażenia.
Zauważono, że duża część ofiar
Zauważono, że duża część ofiar
katastrof kolejowych , wypadków
katastrof kolejowych , wypadków
przy pracy, uskarżała się później na
przy pracy, uskarżała się później na
dolegliwości psychiczne.
dolegliwości psychiczne.
Oppenheim jako pierwszy użył
Oppenheim jako pierwszy użył
terminu nerwica traumatyczna na
terminu nerwica traumatyczna na
określenie dolegliwości
określenie dolegliwości
psychicznych wywołanych
psychicznych wywołanych
wypadkiem.
wypadkiem.
Zainteresowanie psychicznymi
Zainteresowanie psychicznymi
następstwami traumatycznych
następstwami traumatycznych
zdarzeń wzrosło podczas I wojny
zdarzeń wzrosło podczas I wojny
światowej.
światowej.
Okazało się, że w armii brytyjskiej
Okazało się, że w armii brytyjskiej
około 7-10% oficerów i 3-4
około 7-10% oficerów i 3-4
%frontowych
%frontowych
żołnierzy przeszło” załamanie
żołnierzy przeszło” załamanie
nerwowe” .
nerwowe” .
Także doświadczenia II wojny
Także doświadczenia II wojny
światowej ,
światowej ,
w czasie której miały miejsca masowe
w czasie której miały miejsca masowe
zwolnienia ze służby wojskowej z powodów
zwolnienia ze służby wojskowej z powodów
psychiatrycznych, potwierdziły, że stres
psychiatrycznych, potwierdziły, że stres
towarzyszący działaniom wojennym był
towarzyszący działaniom wojennym był
przyczyną wielu poważnych zaburzeń
przyczyną wielu poważnych zaburzeń
psychicznych, somatycznych i
psychicznych, somatycznych i
behawioralnych.
behawioralnych.
Amerykańscy psychiatrzy Grinker i
Amerykańscy psychiatrzy Grinker i
Spiegel) opisali symptomy będące
Spiegel) opisali symptomy będące
bezpośrednią reakcją na stres walki u
bezpośrednią reakcją na stres walki u
amerykańskich pilotów.
amerykańskich pilotów.
Do najczęściej rozpoznanych
Do najczęściej rozpoznanych
symptomów należały: nerwowość, drażliwość,
symptomów należały: nerwowość, drażliwość,
zachowania agresywne, zmęczenie po
zachowania agresywne, zmęczenie po
obudzeniu się, trudności z zasypianiem, lęk,
obudzeniu się, trudności z zasypianiem, lęk,
reakcje przestrachu oraz depresja.
reakcje przestrachu oraz depresja.
Zaburzenia te były określane jako
Zaburzenia te były określane jako
„zmęczenie wojną” (combat fatigue) lub
„zmęczenie wojną” (combat fatigue) lub
„nerwica wojenna” (war neurosis)
„nerwica wojenna” (war neurosis)
Zainteresowanie stresem
Zainteresowanie stresem
traumatycznym odżyło ponownie, i
traumatycznym odżyło ponownie, i
to na szeroką skalę, w latach
to na szeroką skalę, w latach
sześćdziesiątych i siedemdziesiątych
sześćdziesiątych i siedemdziesiątych
XX wieku, przede wszystkim w USA
XX wieku, przede wszystkim w USA
, ale też w innych krajach. Wiązało
, ale też w innych krajach. Wiązało
się to z wojną wietnamską
się to z wojną wietnamską
koreańską oraz i rozwojem badań
koreańską oraz i rozwojem badań
holokaustu.
holokaustu.
•
Wojna wietnamska przyczyniła się między
Wojna wietnamska przyczyniła się między
innymi do pojawienia się w społeczeństwie
innymi do pojawienia się w społeczeństwie
amerykańskim ogromnej liczby
amerykańskim ogromnej liczby
weteranów, żołnierzy frontowych i
weteranów, żołnierzy frontowych i
przetrzymywanych w obozach jenieckich, z
przetrzymywanych w obozach jenieckich, z
których duża część po powrocie do kraju
których duża część po powrocie do kraju
zaczęła ujawniać różne patologie:
zaczęła ujawniać różne patologie:
agresywne zachowania, samobójstwa,
agresywne zachowania, samobójstwa,
depresje, nadużywanie substancji
depresje, nadużywanie substancji
psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków),
psychoaktywnych (alkoholu, narkotyków),
angażowanie się w działalność przestępczą.
angażowanie się w działalność przestępczą.
Badania ofiar holokaustu, a także więźniów
Badania ofiar holokaustu, a także więźniów
obozów koncentracyjnych prowadzone w
obozów koncentracyjnych prowadzone w
latach 70. i 80., udowodniły, że pomimo
latach 70. i 80., udowodniły, że pomimo
upływu
upływu
dziesiątków lat od tragicznych doświadczeń
dziesiątków lat od tragicznych doświadczeń
i przeżyć związanych z II wojną światową
i przeżyć związanych z II wojną światową
wielu ludzi ujawniało zaburzenia
wielu ludzi ujawniało zaburzenia
psychosomatyczne, cierpiało z powodu
psychosomatyczne, cierpiało z powodu
utrzymywania się silnego lęku i
utrzymywania się silnego lęku i
koszmarnych snów, ujawniało tendencję do
koszmarnych snów, ujawniało tendencję do
izolowania się , cechowało się stępieniem
izolowania się , cechowało się stępieniem
reakcji uczuciowych i niezdolnością
reakcji uczuciowych i niezdolnością
do mówienia o traumatycznych przeżyciach.
do mówienia o traumatycznych przeżyciach.
Kryteria rozpoznawania PTSD
Kryteria rozpoznawania PTSD
A. Osobiste doświadczenie lub bycie świadkiem wydarzenia
A. Osobiste doświadczenie lub bycie świadkiem wydarzenia
realnego grożącego śmiercią lub zagrażającym integralności
realnego grożącego śmiercią lub zagrażającym integralności
fizycznej swojej lub innych oraz na skutek tego
fizycznej swojej lub innych oraz na skutek tego
subiektywne przeżycie strachu, bezradności i przerażenia
subiektywne przeżycie strachu, bezradności i przerażenia
B. Ciągłe przeżywanie traumatycznego wydarzenia
B. Ciągłe przeżywanie traumatycznego wydarzenia
C. Uporczywe unikanie bodźców związanych z urazem i ogólne
C. Uporczywe unikanie bodźców związanych z urazem i ogólne
odrętwienie emocjonalne.
odrętwienie emocjonalne.
D. Utrzymujące się symptomy zwiększonego
D. Utrzymujące się symptomy zwiększonego
pobudzenia
pobudzenia
(nieobecne przed urazem
(nieobecne przed urazem
).
).
Kryteria rozpoznania PTSD
Kryteria rozpoznania PTSD
PTSD rozpoznaje się wówczas, gdy:
PTSD rozpoznaje się wówczas, gdy:
A. Osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne, przy czym
A. Osoba była narażona na zdarzenie traumatyczne, przy czym
spełnione są dwa kryteria:
spełnione są dwa kryteria:
1.Osoba doświadczyła, była świadkiem lub została
1.Osoba doświadczyła, była świadkiem lub została
skonfrontowana ze zdarzeniem obejmującym rzeczywistą
skonfrontowana ze zdarzeniem obejmującym rzeczywistą
śmierć lub zagrożenie śmiercią bądź też poważne zranienie
śmierć lub zagrożenie śmiercią bądź też poważne zranienie
fizyczne lub naruszenie fizycznej integralności siebie i
fizyczne lub naruszenie fizycznej integralności siebie i
innych;
innych;
2. Reakcja osoby obejmowała intensywny strach, bezsilność
2. Reakcja osoby obejmowała intensywny strach, bezsilność
lub przerażenie ( u dzieci może to być wyrażone przez
lub przerażenie ( u dzieci może to być wyrażone przez
dezorganizację i pobudzenie).
dezorganizację i pobudzenie).
PTSD może pojawiać się w wyniku
PTSD może pojawiać się w wyniku
doświadczeń
wojennych,
tortur,
doświadczeń
wojennych,
tortur,
katastrof,
klęsk
żywiołowych,
katastrof,
klęsk
żywiołowych,
wypadków, napadów, gwałtu oraz
wypadków, napadów, gwałtu oraz
innych form działań przestępczych.
innych form działań przestępczych.
Do
grupy
traumatycznych
Do
grupy
traumatycznych
czynników
należy
dołączyć
czynników
należy
dołączyć
terroryzm.
terroryzm.
B. Traumatyczne zdarzenie uporczywie powraca
B. Traumatyczne zdarzenie uporczywie powraca
1.Uporczywe i natrętne wspomnienia zdarzenia .
1.Uporczywe i natrętne wspomnienia zdarzenia .
2.Powracające dręczące sny dotyczące wydarzenia
2.Powracające dręczące sny dotyczące wydarzenia
3.Fizyczne bądź psychiczne odczuwanie, jak gdyby
3.Fizyczne bądź psychiczne odczuwanie, jak gdyby
zdarzenie urazowe powracało (obejmuje poczucie
zdarzenie urazowe powracało (obejmuje poczucie
ponownego doświadczania, iluzje, omamy i epizody
ponownego doświadczania, iluzje, omamy i epizody
obsesyjnych reminiscencji – flash back).
obsesyjnych reminiscencji – flash back).
4.Poczucie intensywnej przykrości wskutek ekspozycji
4.Poczucie intensywnej przykrości wskutek ekspozycji
na coś, co symbolizuje albo przypomina jakiś
na coś, co symbolizuje albo przypomina jakiś
aspekt zdarzenia urazowego.
aspekt zdarzenia urazowego.
5. Reakcje fizjologiczne w przypadku narażenia na
5. Reakcje fizjologiczne w przypadku narażenia na
wewnętrzne lub zewnętrzne bodźce , które symbolizują
wewnętrzne lub zewnętrzne bodźce , które symbolizują
lub przypominają
lub przypominają
aspekt zdarzenia urazowego.
aspekt zdarzenia urazowego.
C. Uporczywe unikanie bodźców związanych z urazem i ogólne
C. Uporczywe unikanie bodźców związanych z urazem i ogólne
odrętwienie emocjonalne
odrętwienie emocjonalne
1.Unikanie myśli, uczuć i rozmów związanych z urazem.
1.Unikanie myśli, uczuć i rozmów związanych z urazem.
2.Unikanie aktywności, miejsc lub ludzi wywołujących
2.Unikanie aktywności, miejsc lub ludzi wywołujących
wspomnienie urazu.
wspomnienie urazu.
3. Niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów
3. Niemożność przypomnienia sobie ważnych aspektów
urazu.
urazu.
4.Znacząco zmniejszone zainteresowanie i uczestnictwo w
4.Znacząco zmniejszone zainteresowanie i uczestnictwo w
istotnych aktywnościach.
istotnych aktywnościach.
5.Poczucie odrzucenia przez innych i zrażenie się do
5.Poczucie odrzucenia przez innych i zrażenie się do
ludzi.
ludzi.
6.Ograniczony zakres afektu (np. niemożność przeżywania
6.Ograniczony zakres afektu (np. niemożność przeżywania
uczucia miłości).
uczucia miłości).
7.Poczucie zamkniętej przyszłości, pesymistyczna ocena
7.Poczucie zamkniętej przyszłości, pesymistyczna ocena
przyszłości i perspektyw .
przyszłości i perspektyw .
D. Utrzymują się symptomy zwiększonego
D. Utrzymują się symptomy zwiększonego
pobudzenia nieobecne przed urazem
pobudzenia nieobecne przed urazem
1.Trudności z zasypianiem lub/i
1.Trudności z zasypianiem lub/i
utrzymaniem snu.
utrzymaniem snu.
2.Trudności w koncentracji uwagi
2.Trudności w koncentracji uwagi
3.Nadmierna czujność
3.Nadmierna czujność
4.Irytacja lub/i wybuchy złości
4.Irytacja lub/i wybuchy złości
5.Nadmierne reakcje strachu,
5.Nadmierne reakcje strachu,
wyolbrzymiony odzew na bodziec.
wyolbrzymiony odzew na bodziec.
Wyróżnia się stan PTSD:
Wyróżnia się stan PTSD:
-
-
ostry: jeśli czas trwania jest krótszy niż
ostry: jeśli czas trwania jest krótszy niż
trzy miesiące,
trzy miesiące,
- chroniczny: jeśli objawy trwają trzy
- chroniczny: jeśli objawy trwają trzy
miesiące i dłużej,
miesiące i dłużej,
- z odroczonym początkiem: jeśli
- z odroczonym początkiem: jeśli
pojawienie się symptomów wystąpiło
pojawienie się symptomów wystąpiło
przynajmniej po sześciu
przynajmniej po sześciu
miesiącach od wystąpienia zdarzenia
miesiącach od wystąpienia zdarzenia
Nie u wszystkich rozwija się PTSD.
Nie u wszystkich rozwija się PTSD.
Zależy to nie tylko od charakteru
Zależy to nie tylko od charakteru
traumatycznego zdarzenia, ale także
traumatycznego zdarzenia, ale także
od indywidualnej historii dzieciństwa,
od indywidualnej historii dzieciństwa,
odporności na stres, która jest
odporności na stres, która jest
związana z umiejętnościami
związana z umiejętnościami
społecznymi jednostki, jej aktywnym
społecznymi jednostki, jej aktywnym
działaniem, dawaniem wsparcia innym,
działaniem, dawaniem wsparcia innym,
sposobem komunikowania się z innymi
sposobem komunikowania się z innymi
i mówienia o swoich przeżyciach
i mówienia o swoich przeżyciach
.
.
U niewielkiej liczby osób zaburzenia
U niewielkiej liczby osób zaburzenia
pourazowe mogą się utrzymywać przez wiele lat i
pourazowe mogą się utrzymywać przez wiele lat i
prowadzić do trwałej zmiany osobowości.
prowadzić do trwałej zmiany osobowości.
Zmiany osobowości po przeżyciu sytuacji
Zmiany osobowości po przeżyciu sytuacji
ekstremalnej cechuje:
ekstremalnej cechuje:
- wroga lub nieufna postawa wobec otoczenia,
- wroga lub nieufna postawa wobec otoczenia,
- wycofanie się z życia społecznego,
- wycofanie się z życia społecznego,
- uczucie pustki życiowej i beznadziejności
- uczucie pustki życiowej i beznadziejności
,
,
-
-
długotrwałe uczucie bycia „na krawędzi”, jak gdyby w
długotrwałe uczucie bycia „na krawędzi”, jak gdyby w
nieustannym zagrożeniu bez zewnętrznej przyczyny,
nieustannym zagrożeniu bez zewnętrznej przyczyny,
-
-
wyobcowanie, stałe odczuwanie bycia
wyobcowanie, stałe odczuwanie bycia
zmienionym,
zmienionym,
różniącym się od innych,
różniącym się od innych,
-
-
stałe uczucie napięcia i rozdrażnienia jako następstwa
stałe uczucie napięcia i rozdrażnienia jako następstwa
poczucia zagrożenia i wyobcowania.
poczucia zagrożenia i wyobcowania.
PTSD jest najbardziej charakterystyczną
PTSD jest najbardziej charakterystyczną
spośród długotrwałych reakcji na traumę
spośród długotrwałych reakcji na traumę
U ofiar traumy mogą pojawić się także inne
U ofiar traumy mogą pojawić się także inne
zaburzenia jak: nadużywanie środków
zaburzenia jak: nadużywanie środków
psychoaktywnych, uzależnienia od alkoholu,
psychoaktywnych, uzależnienia od alkoholu,
depresja, zaburzenia lękowe, fobie,
depresja, zaburzenia lękowe, fobie,
zaburzenia dysocjacyjne oraz zaburzenia
zaburzenia dysocjacyjne oraz zaburzenia
somatyczne.
somatyczne.
Nadużywanie środków psychoaktywnych jest
Nadużywanie środków psychoaktywnych jest
typową reakcją pourazową. Jest to pewnego
typową reakcją pourazową. Jest to pewnego
rodzaju forma unikania, która pomaga oderwać
rodzaju forma unikania, która pomaga oderwać
się od przykrych symptomów intruzji.
się od przykrych symptomów intruzji.
Depresja
Depresja
Charakterystyczne dla osób cierpiących
Charakterystyczne dla osób cierpiących
na długotrwałą depresję potraumatyczną jest
na długotrwałą depresję potraumatyczną jest
poczucie, że spod wpływu katastrofy nigdy nie
poczucie, że spod wpływu katastrofy nigdy nie
będzie się można wyzwolić i że nic się nie
będzie się można wyzwolić i że nic się nie
zmieni.
zmieni.
Depresja przejawia się m.in. w formie utrzymującej się
Depresja przejawia się m.in. w formie utrzymującej się
rozpaczy i poczucia, że
rozpaczy i poczucia, że
dotychczasowy świat uległ rozpadowi i nie ma już
dotychczasowy świat uległ rozpadowi i nie ma już
żadnych powodów, by żyć dalej i być aktywnym.
żadnych powodów, by żyć dalej i być aktywnym.
Osoby takie tracą zainteresowanie życiem,
Osoby takie tracą zainteresowanie życiem,
ogarnia je pesymizm, smutek.
ogarnia je pesymizm, smutek.
Pojawiają się niekiedy myśli samobójcze
Pojawiają się niekiedy myśli samobójcze
.
.
U ofiar mogą wystąpić także
U ofiar mogą wystąpić także
zaburzenia
zaburzenia
lękowe jako odrębny rodzaj zaburzeń.
lękowe jako odrębny rodzaj zaburzeń.
DSM –IV jako zaburzenia, których ryzyko
DSM –IV jako zaburzenia, których ryzyko
wystąpienia wzrasta po przeżyciu traumy
wystąpienia wzrasta po przeżyciu traumy
wymienia: zespół paniki, zespół
wymienia: zespół paniki, zespół
obsesyjno- kompulsyjny, fobie.
obsesyjno- kompulsyjny, fobie.
Zespół lęku napadowego:
Zespół lęku napadowego:
- nagły, ograniczony w czasie napad silnego lęku, który nie
- nagły, ograniczony w czasie napad silnego lęku, który nie
jest związany z żadną sytuacją, przedmiotem, czy
jest związany z żadną sytuacją, przedmiotem, czy
zagrożeniem zewnętrznym,
zagrożeniem zewnętrznym,
- napadu lęku nie da się przewidzieć, trwa co najmniej kilka
- napadu lęku nie da się przewidzieć, trwa co najmniej kilka
minut,
minut,
- występują objawy wegetatywne (wzmożona
- występują objawy wegetatywne (wzmożona
potliwość, ból
potliwość, ból
w klatce piersiowej, duszności, przyspieszony
w klatce piersiowej, duszności, przyspieszony
oddech, przyspieszenie akcji serca itp..)
oddech, przyspieszenie akcji serca itp..)
- strach przed śmiercią i „zwariowaniem”
- strach przed śmiercią i „zwariowaniem”
Rodzaje zaburzeń o charakterze fobii:
Rodzaje zaburzeń o charakterze fobii:
-agorafobie,
-agorafobie,
-fobie społeczne,
-fobie społeczne,
-
-
fobie swoiste
fobie swoiste
Zaburzenia te charakteryzuje nadmierny
Zaburzenia te charakteryzuje nadmierny
lęk o różnym natężeniu aż do lęku
lęk o różnym natężeniu aż do lęku
panicznego włącznie, pojawiający się
panicznego włącznie, pojawiający się
podczas bezpośredniego kontaktu z
podczas bezpośredniego kontaktu z
określonymi sytuacjami i obiektami.
określonymi sytuacjami i obiektami.
Taki lęk może pojawić się nawet w
Taki lęk może pojawić się nawet w
momencie
momencie
ich wyobrażenia.
ich wyobrażenia.
Agorafobie- unikanie przestrzeni, tłumu
Agorafobie- unikanie przestrzeni, tłumu
lub każdej sytuacji publicznej, z której
lub każdej sytuacji publicznej, z której
szybkie wycofanie się lub uzyskanie pomocy w
szybkie wycofanie się lub uzyskanie pomocy w
razie złego samopoczucia może okazać się
razie złego samopoczucia może okazać się
niemożliwe. Są to
niemożliwe. Są to
zachowania unikające wobec sytuacji
zachowania unikające wobec sytuacji
potencjalnie lękorodnych.
potencjalnie lękorodnych.
Często fobia, która ulega uogólnieniu
Często fobia, która ulega uogólnieniu
może silnie inwalidyzować jednostkę
może silnie inwalidyzować jednostkę
(niemożność korzystania z
(niemożność korzystania z
miejsc publicznych, publicznej komunikacji,
miejsc publicznych, publicznej komunikacji,
przebywania poza domem
przebywania poza domem
).
).
Kryteria diagnostyczne rozpoznawania agorafobii
Kryteria diagnostyczne rozpoznawania agorafobii
wymagają, aby w powyżej wymienionych
wymagają, aby w powyżej wymienionych
sytuacjach, występował:
sytuacjach, występował:
•
co najmniej jeden objaw z czterech związanych z
co najmniej jeden objaw z czterech związanych z
ogólnym wzbudzeniem autonomicznym (kołatanie
ogólnym wzbudzeniem autonomicznym (kołatanie
serca, pocenie się, drżenie oraz suchość w
serca, pocenie się, drżenie oraz suchość w
ustach),
ustach),
•
oraz co najmniej jeden objaw z dziesięciu
oraz co najmniej jeden objaw z dziesięciu
somatycznych lub psychicznych objawów lęku
somatycznych lub psychicznych objawów lęku
(duszność, ucisk w gardle, bóle w klatce
(duszność, ucisk w gardle, bóle w klatce
piersiowej, nudności, zawroty głowy, poczucie
piersiowej, nudności, zawroty głowy, poczucie
derealizacji lub depersonalizacji, obawa przed
derealizacji lub depersonalizacji, obawa przed
utratą kontroli („zwariowaniem”), lęk przed
utratą kontroli („zwariowaniem”), lęk przed
śmiercią, uderzenia gorąca lub zimna oraz
śmiercią, uderzenia gorąca lub zimna oraz
mrowienia kończyn).
mrowienia kończyn).
Fobie specyficzne - unikanie specyficznych ,
Fobie specyficzne - unikanie specyficznych ,
nieskończenie różnorodnych sytuacji.
nieskończenie różnorodnych sytuacji.
Przykłady:
- fobia zwierząt – najczęściej dotyczy pająka
- fobia zwierząt – najczęściej dotyczy pająka
(arachnofobia) lub węży (ofidiofobia),
(arachnofobia) lub węży (ofidiofobia),
- fobie sytuacyjne- dotyczą lęku, który wywołują
- fobie sytuacyjne- dotyczą lęku, który wywołują
określone sytuacje np. przebywanie na moście
określone sytuacje np. przebywanie na moście
(gefirofobia), w windzie, zamkniętym
(gefirofobia), w windzie, zamkniętym
pomieszczeniu (klaustrofobia) lub latanie
pomieszczeniu (klaustrofobia) lub latanie
samolotem (awiatofobia),
samolotem (awiatofobia),
- fobia typu krew-iniekcja- rana (hematofobia),
- fobia typu krew-iniekcja- rana (hematofobia),
- fobia” środowiska naturalnego” –dotyczy lęku
- fobia” środowiska naturalnego” –dotyczy lęku
przed burzą (brontofobia), powodzią (antlofobia),
przed burzą (brontofobia), powodzią (antlofobia),
przed przebywaniem wysokości-akrofobia
przed przebywaniem wysokości-akrofobia
Bardziej specyficzne fobie :
Bardziej specyficzne fobie :
•
Mizofobia - lęk przed brudem i zarazkami ,
Mizofobia - lęk przed brudem i zarazkami ,
•
Porfirofobia - lęk przed kolorem
Porfirofobia - lęk przed kolorem
purpurowym,
purpurowym,
•
Trikaidekafobia - lęk przed trzynastkami
Trikaidekafobia - lęk przed trzynastkami
Rozpowszechnienie fobii swoistych jest
Rozpowszechnienie fobii swoistych jest
dość duże Osoby takie zwykle nie zgłaszają
dość duże Osoby takie zwykle nie zgłaszają
się do leczenia, jeśli nie powoduje to
się do leczenia, jeśli nie powoduje to
istotnego upośledzenia ich funkcjonowania.
istotnego upośledzenia ich funkcjonowania.
Fobia społeczna
Fobia społeczna
Somatyczne i psychiczne przejawy lęku wyzwalane przez
Somatyczne i psychiczne przejawy lęku wyzwalane przez
obecność innych osób, przez wiele lat traktowano
obecność innych osób, przez wiele lat traktowano
jako nieprawidłowość osobowości charakteryzującą się
jako nieprawidłowość osobowości charakteryzującą się
skrajną nieśmiałością i skłonnością do unikania
skrajną nieśmiałością i skłonnością do unikania
kontaktów interpersonalnych (avoidant personality).
kontaktów interpersonalnych (avoidant personality).
W literaturze psychiatrycznej pojęcie fobii społecznej
W literaturze psychiatrycznej pojęcie fobii społecznej
jako szczególnej formy zaburzeń nerwicowych pojawiło
jako szczególnej formy zaburzeń nerwicowych pojawiło
się poraz pierwszy w połowie lat 60. – w pracy Marksa i
się poraz pierwszy w połowie lat 60. – w pracy Marksa i
Geldera.
Geldera.
Do DSM –III fobia społeczna jako jednostka
Do DSM –III fobia społeczna jako jednostka
diagnostyczna została wprowadzona w latach 80., a do
diagnostyczna została wprowadzona w latach 80., a do
ICD -10 – w 1992r.
ICD -10 – w 1992r.
Fobia społeczna –unikanie sytuacji związanych z
Fobia społeczna –unikanie sytuacji związanych z
ekspozycją na nieznajomych ludzi , w których
ekspozycją na nieznajomych ludzi , w których
dokonywana jest społeczna ocena (np.wiedzy,
dokonywana jest społeczna ocena (np.wiedzy,
sprawności itp.) a motywem jest obawa wystąpienia
sprawności itp.) a motywem jest obawa wystąpienia
jakiegoś przejawu lęku (np. zaczerwienienia się,
jakiegoś przejawu lęku (np. zaczerwienienia się,
zakrztuszenia, niemożności wydobycia głosu,
zakrztuszenia, niemożności wydobycia głosu,
opanowania drżenia lub innej niesprawności
opanowania drżenia lub innej niesprawności
ruchu, zająknięcia się czy popełnienia błędu).
ruchu, zająknięcia się czy popełnienia błędu).
Unikanymi sytuacjami społecznymi mogą być
Unikanymi sytuacjami społecznymi mogą być
takie sytuacje jak: występ publiczny, udział w
takie sytuacje jak: występ publiczny, udział w
spotkaniu publicznym itp.
spotkaniu publicznym itp.
•
Rozróżnia się tzw. fobię społeczną swoistą, polegając
Rozróżnia się tzw. fobię społeczną swoistą, polegając
na lęku przed występem publicznym np.
na lęku przed występem publicznym np.
przemawianie (glossofobia), oraz fobię społeczną
przemawianie (glossofobia), oraz fobię społeczną
uogólnioną, związaną z lękiem przed wszystkimi
uogólnioną, związaną z lękiem przed wszystkimi
sytuacjami kontaktów społecznych, poza rodziną.
sytuacjami kontaktów społecznych, poza rodziną.
•
Często w sytuacjach budzących lęk dochodzi do
Często w sytuacjach budzących lęk dochodzi do
dezorganizacji zachowania, np. zaczerwienienia się,
dezorganizacji zachowania, np. zaczerwienienia się,
mówienia nieprzemyślanych słów, intensywnej,
mówienia nieprzemyślanych słów, intensywnej,
nieskoordynowanej z wypowiedzią gestykulacji,
nieskoordynowanej z wypowiedzią gestykulacji,
nieumiejętności rozpoczęcia wypowiedzi, drżenia
nieumiejętności rozpoczęcia wypowiedzi, drżenia
rąk, kołatania serca lub silnego pocenia.
rąk, kołatania serca lub silnego pocenia.
Obawa przed zaczerwienieniem się to
Obawa przed zaczerwienieniem się to
erytrofobia
erytrofobia
Zespół obsesyjno - kompulsyjny
Zespół obsesyjno - kompulsyjny
.
.
Główne objawy to: nawracające, uporczywe
Główne objawy to: nawracające, uporczywe
natrętne myśli (obsesje) lub/oraz
natrętne myśli (obsesje) lub/oraz
czynności
czynności
przymusowe (kompulsje).
przymusowe (kompulsje).
Natręctwa zajmują wiele czasu , są
Natręctwa zajmują wiele czasu , są
uciążliwe, w znacznym stopniu przeszkadzają
uciążliwe, w znacznym stopniu przeszkadzają
w codziennym życiu i są źródłem dużego
w codziennym życiu i są źródłem dużego
dyskomfortu.
dyskomfortu.
Myśli natrętne to idee, wyobrażenia
Myśli natrętne to idee, wyobrażenia
czy impulsy do działania.
czy impulsy do działania.
Najczęściej obserwowane obsesje to obawa przed
Najczęściej obserwowane obsesje to obawa przed
chorobą, zabrudzeniem czy zakażeniem; przed
chorobą, zabrudzeniem czy zakażeniem; przed
zrobieniem krzywdy sobie lub komuś krzywdy
zrobieniem krzywdy sobie lub komuś krzywdy
itp. ; impulsy do działania np.chęć wyskoczenia
itp. ; impulsy do działania np.chęć wyskoczenia
przez okno, skoczenia z mostu itp.
przez okno, skoczenia z mostu itp.
Na dalszym miejscu są myśli seksualne , często
Na dalszym miejscu są myśli seksualne , często
bluźniercze u osób religijnych; obawa przed
bluźniercze u osób religijnych; obawa przed
niewłaściwym zachowaniem się w sensie
niewłaściwym zachowaniem się w sensie
społecznym i towarzyskim itp.
społecznym i towarzyskim itp.
Natrętne czynności (kompulsje)
Natrętne czynności (kompulsje)
to powtarzające się
to powtarzające się
i podejmowane celowo działania
i podejmowane celowo działania
będące reakcją na natrętne myśli i wyobrażenia,
będące reakcją na natrętne myśli i wyobrażenia,
mające znieść lęk lub cierpienie nimi wywołane.
mające znieść lęk lub cierpienie nimi wywołane.
Najczęstsze kompulsje to
Najczęstsze kompulsje to
: wielokrotne sprawdzanie
: wielokrotne sprawdzanie
poprzednio wykonanych czynności, np.zamknięcie drzwi,
poprzednio wykonanych czynności, np.zamknięcie drzwi,
wyłączenie światła, gazu,
wyłączenie światła, gazu,
mycie rąk, ciała, czyszczenie odzieży, wielokrotne
mycie rąk, ciała, czyszczenie odzieży, wielokrotne
powtarzanie pewnych słów, liczb , zachowań, bez których
powtarzanie pewnych słów, liczb , zachowań, bez których
niemożliwe jest poruszanie się, stałe
niemożliwe jest poruszanie się, stałe
aranżowanie pewnych układów symetrycznych
aranżowanie pewnych układów symetrycznych
lub układów w określonym porządku oraz
lub układów w określonym porządku oraz
kolekcjonowanie starych rzeczy lub określonych
kolekcjonowanie starych rzeczy lub określonych
przedmiotów
przedmiotów
Ważnym elementem obrazu
Ważnym elementem obrazu
klinicznego zespołu natręctw jest lęk,
klinicznego zespołu natręctw jest lęk,
występujący u wszystkich osób
występujący u wszystkich osób
cierpiących na to zaburzenie. Często
cierpiących na to zaburzenie. Często
może być on głównym czynnikiem
może być on głównym czynnikiem
inicjującym zarówno pojawienie się
inicjującym zarówno pojawienie się
kompulsji jak i obsesji.
kompulsji jak i obsesji.
Treść zaburzeń obsesyjnych i
Treść zaburzeń obsesyjnych i
kompulsyjnych w pewnym stopniu jest
kompulsyjnych w pewnym stopniu jest
wyrazem uwarunkowań kulturowych.
wyrazem uwarunkowań kulturowych.
W sytuacji ostrego stresu,
W sytuacji ostrego stresu,
w czasie wojen, katastrof i klęsk
w czasie wojen, katastrof i klęsk
żywiołowych, obserwowany jest wyraźny wzrost
żywiołowych, obserwowany jest wyraźny wzrost
zaburzeń dysocjacyjnych
zaburzeń dysocjacyjnych
Zaburzenia dysocjacyjne
Zaburzenia dysocjacyjne
zawierają w sobie dawne pojęcie histerii,
zawierają w sobie dawne pojęcie histerii,
z którego zrezygnowano ze względu na
z którego zrezygnowano ze względu na
wieloznaczność.
wieloznaczność.
Klasyfikacja ICD-10 najpełniej oddaje
Klasyfikacja ICD-10 najpełniej oddaje
istotę i zakres zaburzeń dysocjacyjnych i
istotę i zakres zaburzeń dysocjacyjnych i
stanowi podstawę ich rozpoznawania .
stanowi podstawę ich rozpoznawania .
Zaburzenia dysocjacyjne wg ICD -10:
Zaburzenia dysocjacyjne wg ICD -10:
-amnezja dysocjacyjna,
-amnezja dysocjacyjna,
-fuga dysocjacyjna,
-fuga dysocjacyjna,
-osłupienie (stupor) dysocjacyjne,
-osłupienie (stupor) dysocjacyjne,
-trans i opętanie,
-trans i opętanie,
-dysocjacyjne zaburzenia ruchu,
-dysocjacyjne zaburzenia ruchu,
-drgawki dysocjacyjne,
-drgawki dysocjacyjne,
-dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia
-dysocjacyjne znieczulenia i utrata czucia
zmysłowego,
zmysłowego,
-mieszane zaburzenia dysocjacyjne
-mieszane zaburzenia dysocjacyjne
(konwersyjne),
(konwersyjne),
-
-
Inne określone zaburzenia
Inne określone zaburzenia
dysocjacyjne (konwersyjne):
dysocjacyjne (konwersyjne):
•
Zespół Gansera,
Zespół Gansera,
•
Osobowość mnoga,
Osobowość mnoga,
•
Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne
Przejściowe zaburzenia dysocjacyjne
(konwersyjne),
(konwersyjne),
- Inne zaburzenia dysocjacyjne
- Inne zaburzenia dysocjacyjne
(konwersyjne) nie określone.
(konwersyjne) nie określone.
Zaburzenia dysocjacyjne mają charakter
Zaburzenia dysocjacyjne mają charakter
„
„
psychogenny”, tzn. istnieje ścisły związek
psychogenny”, tzn. istnieje ścisły związek
między ich wystąpieniem a wydarzeniami
między ich wystąpieniem a wydarzeniami
urazowymi, czy trudnymi problemami
urazowymi, czy trudnymi problemami
emocjonalnymi.
emocjonalnymi.
Wg ICD -10 dysocjacja oznacza utratę
Wg ICD -10 dysocjacja oznacza utratę
integracji obejmującej wspomnienia,
integracji obejmującej wspomnienia,
poczucie tożsamości, wrażenia czuciowe
poczucie tożsamości, wrażenia czuciowe
i kontrolę ruchów ciała.
i kontrolę ruchów ciała.
Podłoże organiczne jest
Podłoże organiczne jest
czynnikiem ułatwiającym powstanie
czynnikiem ułatwiającym powstanie
ułatwiającym powstanie zaburzeń
ułatwiającym powstanie zaburzeń
dysocjacyjnych, szczególnie podatne
dysocjacyjnych, szczególnie podatne
są osoby z mikrouszkodzeniem
są osoby z mikrouszkodzeniem
płatów czołowych.
płatów czołowych.
Zaburzenie dysocjacyjne może
Zaburzenie dysocjacyjne może
jednak wystąpić pod wpływem
jednak wystąpić pod wpływem
ostrego stresu nawet u osób z
ostrego stresu nawet u osób z
osobowością w pełni zintegrowaną.
osobowością w pełni zintegrowaną.
Amnezja dysocjacyjna
Amnezja dysocjacyjna
jest to niepamięć dotycząca ważnych emocjonalnie
jest to niepamięć dotycząca ważnych emocjonalnie
bieżących wydarzeń oraz informacji o swojej
bieżących wydarzeń oraz informacji o swojej
przeszłości i tożsamości.
przeszłości i tożsamości.
Amnezja zwykle koncentruje się wokół
Amnezja zwykle koncentruje się wokół
wydarzenia urazowego, które stanowi bezpośredni
wydarzenia urazowego, które stanowi bezpośredni
czynnik wystąpienia
czynnik wystąpienia
zaburzenia.
zaburzenia.
Może być zachowana pamięć informacji obojętnych
Może być zachowana pamięć informacji obojętnych
emocjonalnych np. wiadomości szkolnych.
emocjonalnych np. wiadomości szkolnych.
Zachowana jest zdolność do zapamiętywania
Zachowana jest zdolność do zapamiętywania
nowych informacji.
nowych informacji.
Fuga dysocjacyjna
Fuga dysocjacyjna
Obraz kliniczny:
Obraz kliniczny:
-amnezja dysocjacyjna występująca okresowo-
-amnezja dysocjacyjna występująca okresowo-
od kilkunastu godzin do kilku tygodni ,
od kilkunastu godzin do kilku tygodni ,
przedzielona okresami pełnego zachowania
przedzielona okresami pełnego zachowania
pamięci.
pamięci.
-celowe, zborne podróżowanie poza miejsce
-celowe, zborne podróżowanie poza miejsce
zamieszkania lub pracy (kupowanie biletów,
zamieszkania lub pracy (kupowanie biletów,
pytanie drogę, kupowanie jedzenia) pokryte
pytanie drogę, kupowanie jedzenia) pokryte
niepamięcią .
niepamięcią .
-nagłe odzyskiwanie pamięci, bez żadnych działań
-nagłe odzyskiwanie pamięci, bez żadnych działań
innych osób (np.leczenia),
innych osób (np.leczenia),
-
okresy normalnego funkcjonowania życiowego
okresy normalnego funkcjonowania życiowego
i zawodowego pomiędzy stanami niepamięci.
i zawodowego pomiędzy stanami niepamięci.
Osłupienie dysocjacyjne
Osłupienie dysocjacyjne
Osłupienie pełne to całkowite
Osłupienie pełne to całkowite
zahamowanie ruchowe, mutyzm, brak
zahamowanie ruchowe, mutyzm, brak
kontaktu z otoczeniem w jakiekolwiek
kontaktu z otoczeniem w jakiekolwiek
formie, brak prawidłowej reakcji na
formie, brak prawidłowej reakcji na
bodźce zewnętrzne: światło, dźwięki
bodźce zewnętrzne: światło, dźwięki
czy dotyk.
czy dotyk.
W osłupieniu niepełnym osoby
W osłupieniu niepełnym osoby
poruszają się w ograniczonym zakresie,
poruszają się w ograniczonym zakresie,
chodzą prowadzeni, nie przejawiają własnej
chodzą prowadzeni, nie przejawiają własnej
aktywności, czasem utrzymuje się pełny
aktywności, czasem utrzymuje się pełny
mutyzm.
mutyzm.
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu rozwijają się w
Dysocjacyjne zaburzenia ruchu rozwijają się w
następstwie bezpośredniego stresu psycholog.
następstwie bezpośredniego stresu psycholog.
Występuje utrata lub utrudnione wykonywanie
Występuje utrata lub utrudnione wykonywanie
ruchów dowolnych kończyn.
ruchów dowolnych kończyn.
Może pojawić się częściowy niedowład z
Może pojawić się częściowy niedowład z
osłabieniem lub ograniczeniem ruchów bądź
osłabieniem lub ograniczeniem ruchów bądź
całkowite porażenie.
całkowite porażenie.
Częściej od porażeń czynnościowych występują
Częściej od porażeń czynnościowych występują
różne formy zaburzeń koordynacji ruchów czy
różne formy zaburzeń koordynacji ruchów czy
niemożność stania i chodzenia (astazja-abazja).
niemożność stania i chodzenia (astazja-abazja).
Zaburzenia dysocjacyjne ruchowe aparatu mowy
Zaburzenia dysocjacyjne ruchowe aparatu mowy
mogą przebiegać w postaci jej ograniczenia do
mogą przebiegać w postaci jej ograniczenia do
szeptu (dysfonia ) lub całkowitego bezgłosu (afonia).
szeptu (dysfonia ) lub całkowitego bezgłosu (afonia).
Drgawki dysocjacyjne (drgawki rzekome)
Drgawki dysocjacyjne (drgawki rzekome)
są reakcją na zdarzenia o silnym
są reakcją na zdarzenia o silnym
ładunku emocjonalnym.
ładunku emocjonalnym.
Mogą przypominać napady padaczkowe.
Mogą przypominać napady padaczkowe.
Najczęściej jest to rzucanie się, bezwładne
Najczęściej jest to rzucanie się, bezwładne
wykonywanie ruchów kończyn, z dziwnymi
wykonywanie ruchów kończyn, z dziwnymi
grymasami twarzy.
grymasami twarzy.
W tym czasie zdarza się przymglenie
W tym czasie zdarza się przymglenie
lub zamroczenie świadomości, ale nie
lub zamroczenie świadomości, ale nie
dochodzi do utraty przytomności.
dochodzi do utraty przytomności.
Częściej obserwuje się napady małe, w postaci
Częściej obserwuje się napady małe, w postaci
krótko trwających drgawek, napadu śmiechu
krótko trwających drgawek, napadu śmiechu
,
,
płaczu, czy omdlenia.
płaczu, czy omdlenia.
Trans i opętanie
Trans i opętanie
Występująca przejściowo utrata zarówno
Występująca przejściowo utrata zarówno
poczucia własnej tożsamości, jak i pełnej
poczucia własnej tożsamości, jak i pełnej
orientacji w otoczeniu.
orientacji w otoczeniu.
Często jest to działanie jakby osoba ta była
Często jest to działanie jakby osoba ta była
była owładnięta przez inną siłę czy ducha.
była owładnięta przez inną siłę czy ducha.
Uwaga i świadomość mogą być zawężone i
Uwaga i świadomość mogą być zawężone i
skoncentrowane na jednym lub dwóch
skoncentrowane na jednym lub dwóch
aspektach najbliższego otoczenia.
aspektach najbliższego otoczenia.
Zaburzenie ma charakter stanu niechcianego
Zaburzenie ma charakter stanu niechcianego
i niezależnego od woli.
i niezależnego od woli.
Znieczulenia dysocjacyjne i utrata czucia zmysłowego
Znieczulenia dysocjacyjne i utrata czucia zmysłowego
Znieczulony obszar skóry odpowiada wyobrażeniom
Znieczulony obszar skóry odpowiada wyobrażeniom
chorego o chorobie i funkcjonowaniu ciała, a nie
chorego o chorobie i funkcjonowaniu ciała, a nie
rzeczywistemu zakresowi unerwienia.
rzeczywistemu zakresowi unerwienia.
Występujące dysproporcje między rodzajami
Występujące dysproporcje między rodzajami
czucia (dotyku, ciepła, bólu) nie da się wytłumaczyć
czucia (dotyku, ciepła, bólu) nie da się wytłumaczyć
zmianami neurologicznymi.
zmianami neurologicznymi.
Dysocjacyjna ślepota czy głuchota jest
Dysocjacyjna ślepota czy głuchota jest
bezpośrednią reakcją na wydarzenie
bezpośrednią reakcją na wydarzenie
traumatyczne. Częstsze jest osłabienie ostrości
traumatyczne. Częstsze jest osłabienie ostrości
wzroku, zamazanie obrazu, widzenie tunelowe, czy
wzroku, zamazanie obrazu, widzenie tunelowe, czy
widzenie podwójne lub potrójne.
widzenie podwójne lub potrójne.
Zaburzenia dysocjacyjne
Zaburzenia dysocjacyjne
mieszane(konwersyjne)
mieszane(konwersyjne)
Współistnienie opisanych zaburzeń
Współistnienie opisanych zaburzeń
dysocjacyjnych o różnych objawach
dysocjacyjnych o różnych objawach
i zakresie, np. zaburzenia ruchów
i zakresie, np. zaburzenia ruchów
(niedowład) i mutyzm czy głuchota, fugi
(niedowład) i mutyzm czy głuchota, fugi
dysocjacyjne i różnorodne zaburzenia
dysocjacyjne i różnorodne zaburzenia
ruchów kończyn.
ruchów kończyn.
Inne zaburzenia dysocjacyjne
Inne zaburzenia dysocjacyjne
(konwersyjne)
(konwersyjne)
Zespół Gansera
Zespół Gansera
-
polega na udzielaniu przez chorego błędnych odpowiedzi na
polega na udzielaniu przez chorego błędnych odpowiedzi na
najprostsze
najprostsze
pytania, choć może dać on poprawną odpowiedź na pytanie
pytania, choć może dać on poprawną odpowiedź na pytanie
znacznie
znacznie
trudniejsze.
trudniejsze.
Typowe jest też wykonywanie na opak
Typowe jest też wykonywanie na opak
prostych czynności np.odwrotne wkładanie
prostych czynności np.odwrotne wkładanie
klucza do drzwi, przy zapalaniu zapałki
klucza do drzwi, przy zapalaniu zapałki
pocieranie jej odwrotnym
pocieranie jej odwrotnym
końcem.
końcem.
Osobowość mnoga (osobowość
Osobowość mnoga (osobowość
alternatywna, zaburzenia identyfikacji
alternatywna, zaburzenia identyfikacji
tożsamości).
tożsamości).
Istotną cechą jest pojawienie się u jednej
Istotną cechą jest pojawienie się u jednej
osoby dwóch lub większej liczby odrębnych
osoby dwóch lub większej liczby odrębnych
osobowości, przy czym w danej chwili
osobowości, przy czym w danej chwili
ujawnia się tylko jedna z nich .
ujawnia się tylko jedna z nich .
Każda osobowość ma charakter pełny
Każda osobowość ma charakter pełny
z własnymi odrębnymi wspomnieniami,
z własnymi odrębnymi wspomnieniami,
zachowaniem i preferencjami.
zachowaniem i preferencjami.
W osobowości podwójnej (alternatywnej)
W osobowości podwójnej (alternatywnej)
zwykle dominuje jedna osobowość, ale żadna
zwykle dominuje jedna osobowość, ale żadna
z nich nie ma dostępu do wspomnień
z nich nie ma dostępu do wspomnień
osobowości przeciwnej i nie uświadamia
osobowości przeciwnej i nie uświadamia
sobie jej istnienia.
sobie jej istnienia.
Pierwsze przejście od jednej osobowości do
Pierwsze przejście od jednej osobowości do
drugiej jest zazwyczaj nagłe i ściśle związane z
drugiej jest zazwyczaj nagłe i ściśle związane z
jakiś traumatycznym wydarzeniem.
jakiś traumatycznym wydarzeniem.
Tworzenie nowych osobowości staje się
Tworzenie nowych osobowości staje się
stałym, utrwalonym sposobem obrony
stałym, utrwalonym sposobem obrony
przed różnymi ciężkimi przeżyciami
przed różnymi ciężkimi przeżyciami
emocjonalnymi.
emocjonalnymi.
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
nieokreślone.
nieokreślone.
Są to zaburzenia świadomości i tożsamości,
Są to zaburzenia świadomości i tożsamości,
mające związek ze stresem psychicznym, nie
mające związek ze stresem psychicznym, nie
mieszczące się w obrazie klinicznym
mieszczące się w obrazie klinicznym
opisanych uprzednio zaburzeń
opisanych uprzednio zaburzeń
dysocjacyjnych.
dysocjacyjnych.
Mogą być do nich zaliczone np..zaburzenia
Mogą być do nich zaliczone np..zaburzenia
występujące u
występujące u
osób porwanych przez terrorystów
osób porwanych przez terrorystów
czy podanych praniu mózgu przez guru sekty
czy podanych praniu mózgu przez guru sekty
religijnej
religijnej
.
.
Zaburzenia występujące pod postacią
Zaburzenia występujące pod postacią
somatyczną(somatoformiczne)
somatyczną(somatoformiczne)
Obraz kliniczny
Obraz kliniczny
Negatywne emocje, zwłaszcza lęk, mają w
Negatywne emocje, zwłaszcza lęk, mają w
tej grupie zaburzeń albo wyłącznie
tej grupie zaburzeń albo wyłącznie
charakter obawy o zdrowie z odczuwaniem
charakter obawy o zdrowie z odczuwaniem
różnych objawów somatycznych i
różnych objawów somatycznych i
podejmowaniem działań diagnostycznych,
podejmowaniem działań diagnostycznych,
albo też wyrażają się głównie w objawach
albo też wyrażają się głównie w objawach
pobudzenia układu wegetatywnego w
pobudzenia układu wegetatywnego w
obrębie poszczególnych narządów czy
obrębie poszczególnych narządów czy
układów czy też w uporczywym odczuwaniu
układów czy też w uporczywym odczuwaniu
bólu.
bólu.
Autorzy ICD -10 wyróżniają tu następujące
Autorzy ICD -10 wyróżniają tu następujące
jednostki klasyfikacyjne:
jednostki klasyfikacyjne:
•
1.Zaburzenie somatyzacyjne(z somatyzacją)
1.Zaburzenie somatyzacyjne(z somatyzacją)
Charakteryzuje się - poza nawracającymi,
Charakteryzuje się - poza nawracającymi,
różnorodnymi i zmiennymi objawami
różnorodnymi i zmiennymi objawami
somatycznymi, utrzymującymi się co
somatycznymi, utrzymującymi się co
najmniej od 2 lat – historią licznych badań i
najmniej od 2 lat – historią licznych badań i
operacji diagnostycznych oraz przewlekłym
operacji diagnostycznych oraz przewlekłym
i zmiennym przebiegiem, często łączącym
i zmiennym przebiegiem, często łączącym
się z zakłóceniem funkcjonowania
się z zakłóceniem funkcjonowania
społecznego
społecznego
i
i
rodzinnego.
rodzinnego.
.
.
Zaburzenie występujące pod postacią
Zaburzenie występujące pod postacią
somatyczną, niezróżnicowane
somatyczną, niezróżnicowane
Skargi również wielorakie,
Skargi również wielorakie,
zmienne i uporczywe, ale bardziej
zmienne i uporczywe, ale bardziej
krótkotrwałe (krócej niż 2 lata )
krótkotrwałe (krócej niż 2 lata )
wyrażane w sposób mniej gwałtowny
wyrażane w sposób mniej gwałtowny
i dramatyczny i mniej zaburzające
i dramatyczny i mniej zaburzające
funkcjonowanie społeczne
funkcjonowanie społeczne
3.Zaburzenie hipochondryczne
3.Zaburzenie hipochondryczne
Istotną cechą jest tu trwałe zaabsorbowanie
Istotną cechą jest tu trwałe zaabsorbowanie
pacjenta możliwością występowania u niego
pacjenta możliwością występowania u niego
poważnej choroby somatycznej, nadmierną
poważnej choroby somatycznej, nadmierną
obserwacją funkcjonowania narządów swego
obserwacją funkcjonowania narządów swego
ciała i postrzeganiem go jako patologiczne.
ciała i postrzeganiem go jako patologiczne.
Pacjent może określać chorobę, której
Pacjent może określać chorobę, której
obecności u siebie się obawia, może też
obecności u siebie się obawia, może też
podejrzewać współistnienie innych
podejrzewać współistnienie innych
chorób.
chorób.
•
.
.
Zaburzenia wegetatywne występujące
Zaburzenia wegetatywne występujące
pod postacią somatyczną
pod postacią somatyczną
Obraz tych zaburzeń odpowiada
Obraz tych zaburzeń odpowiada
symptomatologii zaburzeń zwanych w
symptomatologii zaburzeń zwanych w
poprzednich klasyfikacjach nerwicami
poprzednich klasyfikacjach nerwicami
narządowymi.
narządowymi.
Objawy przypominają zaburzenia
Objawy przypominają zaburzenia
funkcji układu lub narządu, który jest
funkcji układu lub narządu, który jest
głównie unerwiony lub kontrolowany
głównie unerwiony lub kontrolowany
przez układ nerwowy wegetatywny
przez układ nerwowy wegetatywny
(tj.układy: krążenia, pokarmowy,
(tj.układy: krążenia, pokarmowy,
moczowo-płciowy).
moczowo-płciowy).
•
Występują dwa typy objawów:
Występują dwa typy objawów:
- objawy pobudzenia układu
- objawy pobudzenia układu
sympatycznego (przyśpieszenie akcji
sympatycznego (przyśpieszenie akcji
serca, poty, drżenie, zaczerwienienie, z
serca, poty, drżenie, zaczerwienienie, z
uczuciem lęku przed chorobą
uczuciem lęku przed chorobą
somatyczną),
somatyczną),
- zmienne i nieswoiste skargi (wędrujące
- zmienne i nieswoiste skargi (wędrujące
bóle, wzdęcia, uczucie ściskania,
bóle, wzdęcia, uczucie ściskania,
ciężaru) odnoszone do określonego
ciężaru) odnoszone do określonego
narządu czy układu.
narządu czy układu.
•
.
.
Uporczywe bóle psychogenne
Uporczywe bóle psychogenne
Główną skargą jest tu silny i niepokojący
Główną skargą jest tu silny i niepokojący
ból, którego nie można w pełni wyjaśnić
ból, którego nie można w pełni wyjaśnić
procesami fizjologicznymi czy chorobami
procesami fizjologicznymi czy chorobami
somatycznymi i który występuje w związku
somatycznymi i który występuje w związku
z problemami psychospołecznymi lub
z problemami psychospołecznymi lub
konfliktem emocjonalnym.
konfliktem emocjonalnym.
•
Te problemy czy konflikty są tak
Te problemy czy konflikty są tak
nasilone, że uzasadniają przypuszczenie,
nasilone, że uzasadniają przypuszczenie,
iż mają znaczenie przyczynowe.
iż mają znaczenie przyczynowe.
Objawy psychiczne w tych zaburzeniach
Objawy psychiczne w tych zaburzeniach
obejmują:
obejmują:
- nadmierne zaabsorbowanie sprawami
- nadmierne zaabsorbowanie sprawami
zdrowia ,
zdrowia ,
-czujną obserwację funkcjonowania
-czujną obserwację funkcjonowania
narządów własnego ciała i postrzeganie
narządów własnego ciała i postrzeganie
go jako patologicznego,
go jako patologicznego,
-poczucie choroby fizycznej, potrzebę
-poczucie choroby fizycznej, potrzebę
badania się i leczenia,
badania się i leczenia,
-odgrywanie roli chorego (ze skupianiem
-odgrywanie roli chorego (ze skupianiem
na
na
sobie
sobie
uwagi środowiska i zapewnienie sobie
uwagi środowiska i zapewnienie sobie
jego opieki).
jego opieki).
Nie zawsze skutki urazów i katastrof
Nie zawsze skutki urazów i katastrof
mają wyłącznie negatywne aspekty.
mają wyłącznie negatywne aspekty.
Niekiedy przebyty uraz może stać
Niekiedy przebyty uraz może stać
się punktem zwrotnym, stanowiącym
się punktem zwrotnym, stanowiącym
podstawę do konstruktywnej refleksji
podstawę do konstruktywnej refleksji
nad
nad
własnym życiem i reorganizacji
własnym życiem i reorganizacji
dotychczasowych wartości i celów.
dotychczasowych wartości i celów.
W terapii zaburzeń związanych ze stresem
W terapii zaburzeń związanych ze stresem
obowiązuje zasada, iż opieranie się wyłącznie na
obowiązuje zasada, iż opieranie się wyłącznie na
jednym podejściu jest niewystarczające.
jednym podejściu jest niewystarczające.
Leczenie tych zaburzeń polega na łącznym
Leczenie tych zaburzeń polega na łącznym
stosowaniu farmakoterapii i różnych indywidualnie
stosowaniu farmakoterapii i różnych indywidualnie
dobieranych technik psychoterapeutycznych.
dobieranych technik psychoterapeutycznych.
Celem terapii jest usunięcie lub
Celem terapii jest usunięcie lub
zminimalizowanie utrzymujących się zaburzeń
zminimalizowanie utrzymujących się zaburzeń
oraz ułatwienie i przyśpieszenie procesu powrotu
oraz ułatwienie i przyśpieszenie procesu powrotu
do możliwie jak najlepszego funkcjonowania
do możliwie jak najlepszego funkcjonowania
indywidualnego i/lub społecznego
indywidualnego i/lub społecznego
.
.
Cele te mogą być realizowane przy
Cele te mogą być realizowane przy
pomocy m.in.terapii racjonalnej,
pomocy m.in.terapii racjonalnej,
poznawczej, terapii poznawczo-behawioralnej;
poznawczej, terapii poznawczo-behawioralnej;
metody te
metody te
uczą właściwej interpretacji
uczą właściwej interpretacji
wydarzeń urazowych i ich następstw.
wydarzeń urazowych i ich następstw.
W długoterminowym leczeniu PTSD
W długoterminowym leczeniu PTSD
stosowana jest także psychoterapia
stosowana jest także psychoterapia
ekspozycyjna, ukierunkowana na
ekspozycyjna, ukierunkowana na
odtwarzanie sytuacji urazowej,
odtwarzanie sytuacji urazowej,
jej aktualizację i przetwarzanie
jej aktualizację i przetwarzanie
w celu osłabienia jej znaczenia.
w celu osłabienia jej znaczenia.
Próba stworzenia standardowego modelu
Próba stworzenia standardowego modelu
farmakoterapii w PTSD obejmuje
farmakoterapii w PTSD obejmuje
leczenie zarówno uogólnionych i
leczenie zarówno uogólnionych i
napadowych zaburzeń lękowych, depresji,
napadowych zaburzeń lękowych, depresji,
zaburzeń obsesyjno- kompulsyjnych,
zaburzeń obsesyjno- kompulsyjnych,
jak i niestabilności nastroju z
jak i niestabilności nastroju z
impulsywnością i wybuchami agresji.
impulsywnością i wybuchami agresji.
Strategie leczenia farmakologicznego
Strategie leczenia farmakologicznego
w PTSD obejmują zatem usuwanie
w PTSD obejmują zatem usuwanie
tzw. objawów głównych, a także
tzw. objawów głównych, a także
towarzyszących (głównie lęku i
towarzyszących (głównie lęku i
depresji).
depresji).