1
LEKI DZIAŁAJĄCE
NA PRZEWÓD
POKARMOWY
Małgorzata Berezińska
Zakład Farmakologii,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi
2
Funkcje przewodu
pokarmowego
Pobieranie pokarmu
Rozbijanie dużych cząsteczek pobieranych z
pokarmem na mniejsze (aminokwasy, cukry,
tłuszcze)
Wchłanianie substancji z pokarmu do krwi i
chłonki – zaopatrywanie organizmu w środki
odżywcze, wodę, witaminy i sole mineralne
Wydalanie części produktów przemiany materii
Udział w utrzymywaniu równowagi wodno -
elektrolitowej
3
Funkcje przewodu
pokarmowego – z punktu
widzenia farmakologii
Wymioty
Perystaltyka jelit i usuwanie
kału
Produkcja soku żołądkowego
Synteza i uwalnianie żółci
Motoryka
przewodu
pokarmow
ego
4
Regulacja motoryki przewodu
pokarmowego
Układ nerwowy
Śródścienny
Ośrodkowy
(autonomiczny) –
przywspółczulny
(włókna
przedzwojowe) i
współczulny (włókna
zazwojowe)
5
Regulacja motoryki przewodu
pokarmowego
Układ
humoralny
Acetylocholina
Serotonina
ATP
VIP
Somatostatyna
Substancja P
Enkefaliny
6
Objawy zaburzeń funkcjonalnych
przewodu pokarmowego
Bóle brzucha (często o charakterze kolek)
Wzdęcia
Refluksy (zarzucanie)
Wiatry
Biegunki
Zaparcia
7
Zaburzenia motoryki jelit
Zaparcia – zwolnienie przesuwania treści
pokarmowej w jelitach i przedłużenie czasu
przebywania treści pokarmowej w jelitach
Zaparcia atoniczne – zmniejszenia napięcia
ścian jelit i zahamowanie perystaltyki
Zaparcia spastyczne – nadmierne skurcze
mięśni okrężnych jelit, utrudniające
przesuwanie treści pokarmowej
8
Zaburzenia motoryki jelit
Biegunki – przyspieszenie przesuwania treści
pokarmowej i wypróżnianie płynną treścią
Biegunki pochodzenia ośrodkowego –
pobudzenie ośrodka nerwu błędnego
(biegunki emocjonalne)
Biegunki pochodzenia obwodowego –
podrażnienie zakończeń czuciowych w błonie
śluzowej jelit, wyzwolenie odruchów
motorycznych i śródściennych za
pośrednictwem nerwu błędnego, wzmożenie
napięcia i perystaltyki jelit
9
Związki wpływające na
motorykę przewodu
pokarmowego
Związki wspomagające motorykę
(prokinetyczne) – metoklopramid, cisaprid,
domperidon, erytromycyna – przyspieszają
opróżnianie żołądka i pasaż jelitowy
poprzez mechanizmy neurohumoralne
Leki hamujące motorykę żołądka i
dwunastnicy – leki pobudzające receptory
opioidowe jelita cienkiego (loperamid), leki
cholinolityczne
10
Związki wpływające na
motorykę przewodu
pokarmowego
Leki stosowane w
czynnościowych zaburzeniach
przewodu pokarmowego
Leki przeciwwwymiotne i
zapobiegające nudnościom
Leki hamujące perystaltykę jelit
11
Leki stosowane w czynnościowych
zaburzeniach przewodu pokarmowego
Syntetyczne leki cholinolityczne –
mebeweryna, trimebutyna, oksyfenonium
Papaweryna i jej pochodne – drotaweryna,
alweryna
Alkaloidy pokrzyku i ich pochodne
Leki pobudzające perystaltykę –
metoklopramid, cisaprid, domperidon
12
Mebeweryna
Działa bezpośrednio rozkurczowo na mięśnie
gładkie przewodu pokarmowego; wpływa
głównie na mięśniówkę jelita grubego
Leczenie objawowe skurczów mięśni gładkich
jelit oraz zaburzeń czynnościowych jelit w
przebiegu zespołu jelita drażliwego.
Leczenie dolegliwości wywołanych skurczem
mięśni gładkich jelit u chorych ze zmianami
organicznymi przewodu pokarmowego
13
Trimebutyna
Receptory opioidowe w przewodzie
pokarmowym
Receptory μ
Receptory δ
Receptory κ
•Umiejscowione w mięśniach
gładkich przewodu
pokarmowego
•Ich pobudzenie nasila motorykę
przewodu pokarmowego
•Umiejscowione na neuronach
cholinergicznych
•Ich pobudzenie hamuje motorykę
przewodu pokarmowego
14
Trimebutyna
Pobudza mięśnie jelita o osłabionej czynności
(receptory μ i δ ) oraz działa spazmolitycznie
na mięśnie o wzmożonej pobudliwości
ruchowej (receptory κ)
Regulacja perystaltyki obejmuje cały przewód
pokarmowy: napięcie dolnego zwieracza
przełyku, proces opróżniania żołądka,
perystaltykę jelita cienkiego i okrężnicy
15
Trimebutyna
Do OUN przenika tylko w nieznacznym
stopniu, działa głównie na receptory
obwodowe
Wskazania – zespół jelita nadpobudliwego;
zaburzenia czynnościowe przewodu
pokarmowego – ból brzucha, stany
skurczowe jelit, biegunki, zaparcia
16
Oksyfenonium
Działa obwodowo cholinolitycznie słabiej od
atropiny, blokuje receptory muskarynowe i
nikotynowe
Działa rozkurczowo, zmniejsza wydzielanie
gruczołów błon śluzowych, w tym soku
żołądkowego, zmniejsza napięcie i czynność jelit.
Wskazania – stany skurczowe przewodu
pokarmowego, dróg żółciowych i moczowych,
diagnostyka przewodu pokarmowego
17
Papaweryna
Izochinolinowy alkaloid opium
Rozkurcza mięsnie gładkie przez bezpośredni
wpływ na komórki mięśniowe – hamuje
fosfodiesterazę
Stosowana w leczeniu stanów spastycznych
mięsni gładkich – kolki jelitowej, kolki
żółciowej, kolki nerkowej – w nasilonych
stanach skurczowych w połączeniu z lekami
cholinolitycznymi i przeciwbólowymi
18
Drotaweryna (NO-SPA)
Syntetyczny lek o działaniu
spazmolitycznym
Inhibitor fosfodiesterazy
Po podaniu doustnym dobrze wchłania się
z przewodu pokarmowego; może tez być
podawana pozajelitowo
Stosowana w stanach skurczowych mięśni
gładkich, stanach skurczowych w obrębie
dróg rodnych
19
Alweryna
Syntetyczna pochodna izochinolinowa
Hamuje napływ wapnia do komórek
mięśniówki gładkiej
Działa spazmolitycznie silniej od
papaweryny
Objawowe leczenie stanów skurczowych
mięśni gładkich przewodu pokarmowego,
dróg żółciowych, moczowych i macicy
20
Metoklopramid
Antagonista receptorów D
2
w OUN i w
przewodzie pokarmowym
Agonista receptorów serotoninowych 5-
HT
4
Uwalnia ACh z zakończeń pozazwojowych
W dużych dawkach antagonista
receptorów serotoninowych
5-HT
3
DYSTONIA!!!
21
Metoklopramid
Zwiększa napięcie i pobudza czynność
skurczową mięśni gładkich przewodu
pokarmowego – działa pobudzająco na
perystaltykę żołądka, dwunastnicy i jelit,
szczególnie jelita cienkiego
Nie pobudza wydzielania soku żołądkowego i
enzymów trzustkowych, nie wpływa na inne
funkcje przewodu pokarmowego
Poprawia łaknienie i działa przeciwwymiotnie
22
Metoklopramid – wskazania
Różnego pochodzenia zaburzenia
motoryki przewodu pokarmowego
Zaburzenia perystaltyki po operacjach na
jamie brzusznej
Nudności i wymioty różnego pochodzenia
(również pooperacyjne i po cytostatykach)
Diagnostyka przewodu pokarmowego
(gastroskopia)
23
Metoklopramid –
przeciwwskazania
Krwawienia z przewodu
pokarmowego
Ostre choroby w jamie brzusznej
Mechaniczna niedrożność jelit
Perforacje i przetoki żołądkowo-
jelitowe
Zaburzenia pozapiramidowe
Wiek do 15 lat
24
Cisaprid
Zwiększa napięcie dolnego zwieracza przełyku,
ułatwia opróżnianie żołądka i dwunastnicy,
hamuje zarzucanie treści żołądkowej do
przełyku
Nie wpływa na wydzielanie soku żołądkowego
Pobudza receptory serotoninowe 5-HT
4
w
przewodzie pokarmowym, dzięki czemu
zwiększa uwalnianie acetylocholiny ze splotów
śródściennych
25
Cisaprid
Wskazania – głównie zaburzenia
opróżniania żołądka, objawowe leczenie
dolegliwości związanych z refluksem
żołądkowo-przełykowym
26
Cisaprid
W rzadkich przypadkach cisaprid może powodować
ciężkie zaburzenia rytmu komór (dawki powyżej 40
mg/dobę)
Cisaprid jest metabolizowany w wątrobie przez enzymy
z grupy cytochromu P-450, głównie CYP3A4
Jednoczesne podanie leków hamujących aktywność tych
enzymów może prowadzić do zwiększenia stężenia
cisapridu we krwi, co może spowodować zaburzenia
rytmu serca (makrolidy, imidazolowe leki
przeciwgrzybicze, inhibitory proteazy HIV, sok
grejpfrutowy)
27
Domperidon
Pobudza perystaltykę przełyku, żołądka i
dwunastnicy
Wybiórczy antagonista receptorów D
2
,
pozbawiony działania ośrodkowego
Wskazania – wymioty i mdłości po
cytostatykach i hemodializie
Można go stosować w długotrwałej terapii, u
chorych z chorobą Parkinsona lub
przyjmujących neuroleptyki
Lek nie jest zarejestrowany w Polsce
28
Erytromycyna
Antybiotyk makrolidowy
Agonista receptora motylinowego, działa
prokinetycznie – prawdopodobnie
pobudzenie tego receptora nasila uwalnianie
acetylocholiny i pobudzenie receptorów
muskarynowych w przewodzie pokarmowym
Zaburzenia czynności przewodu
pokarmowego przy stosowaniu
erytromycyny jako antybiotyku – nudności,
wymioty, biegunki
29
Leki przeciwwymiotne i
zapobiegające nudnościom
Grupa
Leki
Szczególne zastosowania
Leki cholinolityczne
Skopolamina
Kinetozy
Leki
przeciwhistaminowe,
przeciwserotoninowe i
przeciwdopaminowe
Difenhydramina,
dimenhydrynat
Tropisetron,
ondansetron,
granisetron
Domperidon
Kinetozy, leczenie i
profilaktyka wymiotów i
nudności spowodowanych
radio- i chemioterapią
Neuroleptyki
Chloropromazyna,
perfenazyna,
prometazyna,
triflupromazyna
Wymioty ciężarnych
Metoklopramid
Wymioty po błędach
dietetycznych, profilaktyka
przed wymiotami
pooperacyjnymi
30
Selektywni antagoniści
receptora 5-HT
3
Ondansetron, tropisetron, granisetron
Silnie i wybiórczo blokują receptory 5-HT
3
w
ośrodkowym i obwodowym układzie nerwowym,
hamując odruch wymiotny wynikający z ich
pobudzenia przez uwalnianą pod wpływem
promieniowania jonizującego i cytostatyków
serotoninę
Nie są antagonistami receptorów
dopaminowych, nie wywołują więc objawów
pozapiramidowych
31
Leki hamujące perystaltykę
jelit
Loperamid
Wiąże się z receptorami opioidowymi w
ścianie jelita, w następstwie czego hamuje
uwalnianie acetylocholiny i prostaglandyn,
zmniejszając tym samym perystaltykę
przewodu pokarmowego
Nie działa na OUN
Wskazania – objawowe leczenie ostrej i
przewlekłej biegunki różnego pochodzenia
32
Leki hamujące perystaltykę
jelit
Difenoksylat
Zmniejsza perystaltykę jelit podobnie jak
loperamid
Należy do środków odurzających; jest
stosowany w postaci preparatu Reasec, z
dodatkiem atropiny która zabezpiecza lek
przed pełnym ujawnieniem się efektu
odurzającego oraz zabezpiecza przed
wystąpieniem uzależnienia
33
Leki wpływające na wydzielanie
soku żołądkowego
Leki pobudzające wydzielanie soku
żołądkowego
•
Środki pobudzające zakończenia smakowe w jamie ustnej
•
Środki działające bezpośrednio na błonę śluzową żołądka
Leki hamujące wydzielanie soku
żołądkowego
•
Leki cholinolityczne
•
Antagoniści receptora H
2
•
Inhibitory pompy protonowej
•
Prostaglandyny
34
Leki pobudzające wydzielanie
soku żołądkowego
Gorycze – substancje o silnie gorzkim
smaku, działające pobudzająco na
zakończenia smakowe w jamie ustnej,
wzmagają odruchowo wydzielanie soku
żołądkowego – ziele tysiącznika, kłącze
goryczki, kłącze tataraku, ziele bobrka
trójlistnego
Przyprawy
35
Leki pobudzające wydzielanie
soku żołądkowego
Gastryna i pentagastryna – stosowane w
diagnostyce zdolności wydzielniczej żołądka
Kwas solny – naturalny bodziec wydzielniczy
soku żołądkowego, podtrzymujący jego
wydzielanie w czasie trawienia pokarmu
Inne – kwas węglowy, kwas glutaminowy,
kofeina
36
Leki pobudzające wydzielanie
soku żołądkowego
Pobudzanie łaknienia, ułatwianie
trawienia, poprawa smaku potraw
Częste infekcje przewodu pokarmowego
Niedokwaśność soku żołądkowego
37
Leki hamujące wydzielanie soku
żołądkowego
38
Pirenzepina
Lek cholinolityczny – wybiórczy
antagonista receptorów M
1
Hamuje wydzielanie kwasu solnego i
pepsyny, w mniejszym stopniu śluzu
Hamuje uwalnianie gastryny
Wskazania – ostre stany w chorobie
wrzodowej (głównie dwunastnicy i zespole
Zollingera-Ellisona)
39
Zespół Zollingera-Ellisona
40
Antagoniści receptora H
2
Cymetydyna, ranitydyna, famotydyna, nizatydyna
Hamują wybiórczo wydzielanie kwasu solnego i
pepsyny
Działają leczniczo w chorobie wrzodowej żołądka
i dwunastnicy, zespole Zollingera-Ellisona,
zapaleniu przełyki z zarzucania, ostrym wrzodzie
żołądka
41
Cymetydyna
Po podaniu doustnym wchłania się ok. 30% leku,
pokarm opóźnia wchłanianie
Łatwo przenika przez barierę krew-mózg i
blokuje również ośrodkowe receptory H2,
wywołując objawy zahamowania OUN
Wydalana w postaci niezmienionej z moczem
Działania niepożądane – silny inhibitor enzymów
mikrosomalnych wątroby, zaburzenia wydzielania
hormonów płciowych, zmniejszenie przepływu
krwi przez wątrobę; objawy ośrodkowe
42
Ranitydyna, famotydyna,
nizatydyna
Nowsze leki antyhistaminowe
Blokują receptory H
2
silniej i dłużej niż
cymetydyna
Nie wywierają działań niepożądanych na
układ hormonalny i wątrobę
Nie hamują OUN
43
Inhibitory pompy protonowej
Omeprazol, pantoprazol, lansoprazol,
rabeprazol, esomeprazol
Nieodwracalnie inaktywują H
+
/K
+
-ATP-azę w
wyniku czego hamują wydzielanie kwasu
solnego, bez zmniejszenia wydzielania pepsyny i
objętości soku żołądkowego
Powrót normalnej kwaśności po 4-5 dniach od
odstawienia leków
Efekty niekorzystne – wzmożone wydzielanie
gastryny i przerost komórek okładzinowych (nie
podawać dłużej niż 8 tygodni)
44
Mizoprostol
Syntetyczny analog prostaglandyny E
1
o
działaniu hamującym wydzielanie soku
żołądkowego
Nie dopuszcza do wzmożonej sekrecji kwasu
solnego i soku żołądkowego wskutek działania
czynników wrzodotwórczych
Ułatwia regenerację i gojenie się uszkodzonej
błony śluzowej, nasila wydzielanie śluzu i
wodorowęglanów
W początkowej fazie leczenia nie hamuje bólów
w chorobie wrzodowej
45
Mizoprostol
Szczególnie przydatny w terapii i prewencji
owrzodzeń przy stosowaniu niesteroidowych
leków przeciwzapalnych.
Podawany jednocześnie z lekami z grupy
NLPZ w leczeniu i profilaktyce wrzodów
żołądka i dwunastnicy oraz krwotocznych
uszkodzeń i nadżerek wywołanych przez
niesteroidowe leki przeciwzapalne
Arthrotec – diklofenak + mizoprostol
NIE stosować w czasie ciąży!!!
46
Leki zobojętniające kwas solny
(leki alkalizujące, neutralizujące)
Wodorowęglan sodowy (soda oczyszczona)
Węglan wapniowy
Związki glinu – koloidalny wodorotlenek
glinowy, monoglicynian glinowy, fosforan i
węglan glinowy
Związki magnezu – wodorotlenek, tlenek,
węglan, trójkrzemian magnezowy
47
Leki zobojętniające kwas solny
(leki alkalizujące, neutralizujące)
Działają krótko, wymagają zażywania kilka
razy w ciągu dnia
Dawka jednorazowa 1-4 g
Wskazania – głównie choroba wrzodowa
dwunastnicy
Działania niepożądane – wtórna hipersekrecja,
alkalizacja moczu, alkalizacja treści
pokarmowej
Wpływają na wchłanianie innych leków z
przewodu pokarmowego
48
Wodorowęglan sodowy
Po podaniu doustnym zobojętnia kwas solny w
żołądku, z wytworzeniem chlorku sodowego i
dwutlenku węgla
Dwutlenek węgla gromadzi się w żołądku,
wypełnia go i drażni błonę śluzową, wtórnie
wzmagając czynność wydzielniczą
Stosowany doraźnie, nie nadaje się do
stosowania długotrwałego
Występuje w wodach mineralnych używanych w
nieżytach i nadmiernym wydzielaniu soku
żołądkowego
49
Węglan wapniowy
Działa zobojętniająco i
przeciwzapalnie
Ma działanie zapierające
Podczas jego stosowania istnieje
ryzyko wystąpienia hiperkalcemii
50
Związki glinu
Neutralizują kwas solny maksymalnie do pH
3,5
W reakcji z kwasem solnym powstaje chlorek
glinowy – galaretowata masa działająca
ściągająco i osłaniająco na błonę śluzową
Adsorbują wysięk zapalny
Działają zapierająco
W dużych dawkach hamują wchłanianie
fosforanów
51
Związki magnezu
Działają silniej neutralizująco od związków glinu
Powstające w żołądku i jelitach sole magnezu
działają przeczyszczająco (siarczan)
Niebezpieczeństwo hipermagnezemii u chorych
z niewydolnością nerek
Preparaty złożone
Zawierają związki glinu i magnezu, niekiedy z
dodatkiem środków roślinnych (kora kruszyny,
kłącze tataraku) – nie powodują biegunek i
zaparć
52
Środki osłaniające
Nieselektywne – kleiki zbożowe,
śluzy roślinne, agar, siemię lniane,
nasiona kozieradki – osłaniają całą
błonę śluzową żołądka
Selektywne – sukralfat, koloidalne
związki bizmutu – wykazują
powinowactwo do uszkodzonej lub
zmienionej zapalnie błony śluzowej
53
Nieselektywne środki
osłaniające
Osłaniają całą błonę śluzową żołądka
Niewielka skuteczność
Stosowane w nieżytach żołądka i
jelit
Podawane 15-20 minut przed
jedzeniem
54
Sukralfat
Kompleks siarczanu sacharozy z
wodorotlenkiem glinu
W żołądku tworzy gęsty, lepki żel, łączący
się silnie i długotrwale, głównie z niszą
wrzodową
W niewielkim stopniu zobojętnia kwas
solny, absorbuje kwasy żółciowe
Pobudza wytwarzanie prostaglandyn w
śluzówce żołądka
55
Sukralfat
Przyspiesza gojenie nadżerki – pobudza
wydzielanie prostaglandyn, aktywuje nabłonkowy
czynnik wzrostu i czynnik wzrostu fibroblastów
Lek dobrze tolerowany
Stosowany głównie w chorobie wrzodowej
żołądka, zapobiega powstawaniu wrzodów
stresowych
Hamuje wchłanianie glikozydów nasercowych,
fenytoiny i tetracyklin
56
Cytrynian potasowo –
bizmutawy
Wzmaga wydzielanie śluzu, hamuje
wydzielanie pepsyny
Pokrywa warstwą ochronną uszkodzenia
błony śluzowej
Powoduje odłączenie bakterii Helicobacter
pylori od nabłonka, co powoduje lizę
bakterii
Stosowany w chorobie wrzodowej żołądka i
dwunastnicy
57
Cytrynian potasowo –
bizmutawy
Może powodować nudności i
wymioty
W trakcie kuracji nie wolno pić
mleka i przyjmować leków
neutralizujących
Barwi na ciemny kolor język,
protezy zębowe i kał
58
Farmakoterapia choroby
wrzodowej
Przyczyna uszkodzenia błony śluzowej –
dysproporcja między wydzielaniem kwasu
solnego a wydolnością mechanizmów
ochronnych.
Cele leczenia
Zmniejszenie nasilenia dolegliwości
(głównie bólu)
Przyspieszenie gojenia niszy wrzodowej
Zapobieganie nawrotom
59
Farmakoterapia choroby
wrzodowej
Zasady leczenia
1.
Zmniejszanie kwaśności soku żołądkowego –
antagoniści receptorów H
2
, antagoniści receptora
M
1
, inhibitory pompy protonowej, leki neutralizujące
2.
Działanie spazmolityczne
3.
Tworzenie warstwy ochronnej na powierzchni błony
śluzowej i niszy wrzodowej
Subiektywna poprawa NIE oznacza wygojenia
wrzodu
Okres kuracji 4 – 6 tygodni
60
Helicobacter pylori
Drobnoustrój beztlenowy, zakażający
jamę żołądka
Stwierdzany u 50% ludności Europy
Prowadzi do rozwoju przewlekłego
nieżytu żołądka, zwykle
bezobjawowego – upłynnia śluz i
uszkadza barierę ochronną
61
Helicobacter pylori
Czynnik usposabiający do rozwoju
choroby wrzodowej
Większa częstość występowania u osób z
chorobą wrzodową niż wśród osób
zdrowych
Likwidacja zakażenia zwiększa częstość
gojenia nadżerek
Likwidacja zakażenia zmniejsza częstość
nawrotów
62
Helicobacter pylori
Terapia potrójna
Metronidazol + bizmut + tetracyklina lub
amoksycylina
Omeprazol + metronidazol +
amoksycylina
Omeprazol + klarytromycyna +
amoksycylina
63
Środki przeczyszczające
Powodują wzmożenie czynności
motorycznej jelit i wydalenie treści
pokarmowej z jelit
Istota działania – nasilenie śródściennych
odruchów motorycznych i ułatwienie
(przyspieszenie) przesuwania treści
pokarmowej na drodze fizycznej lub
chemicznej
64
Środki przeczyszczające
Mechanizmy fizyczne
Zwiększenie przenikania wody ze ścian
jelita do światła – zwiększenie objętości
i rozwodnienie treści jelitowej,
rozciągnięcie ścian jelit i wyzwolenie
odruchów perystaltycznych,
wypróżnienie – osmotyczne środki
przeczyszczające
65
Środki przeczyszczające
Mechanizmy fizyczne
Zwiększenie objętości treści jelitowej
przez pęczniejące w świetle jelit śluzy
podawane w postaci proszków lub
galaretek – masowe środki
przeczyszczające
66
Środki przeczyszczające
Mechanizmy fizyczne
Rozwodnienie i rozluźnienie mas
kałowych przez związki o
właściwościach emulgujących i
zmniejszających napięcie
powierzchniowe – leki rozluźniające
(zmiękczające)
67
Środki przeczyszczające
Mechanizmy fizyczne
Zwiększenie poślizgu mas kałowych
oraz mechaniczne zahamowanie
wchłaniania i zagęszczania treści
pokarmowej – środki poślizgowe
68
Środki przeczyszczające
Mechanizm chemiczny
Podrażnienie błony śluzowej jelita
zwiększone wydzielanie soków
trawiennych i śluzu rozwodnienie
treści pokarmowej i pobudzenie
perystaltyki wypróżnienie – środki
drażniące miejscowo błonę jelita
cienkiego lub grubego
69
Środki przeczyszczające -
wskazania
Stany, w których niewskazane jest używanie tłoczni
brzusznej – choroby układu krążenia, przepukliny
Chorzy leżący
Przygotowanie do badań diagnostycznych i
zabiegów operacyjnych na jamie brzusznej
Kuracje przeciwrobacze
Hemoroidy
Zaparcia przy długotrwałym stosowaniu opiatów
Zatrucia doustne (środki osmotyczne)
70
Środki przeczyszczające -
wskazania
Uporczywe zaparcia
Tylko przy nieskuteczności eliminacji
możliwych czynników powodujących zaparcia
(dieta, otyłość, brak wysiłku fizycznego)
Po wykluczeniu chorób jamy brzusznej
Zaparcie – defekacja w odstępach
kilkudniowych i utrudnione oddawanie stolca
z powodu jego odwodnienia i twardości
71
Osmotyczne środki
przeczyszczające
Hipertoniczne roztwory soli mineralnych – siarczan
magnezowy (sól gorzka), siarczan sodowy (sól
glauberska), kwaśny fosforan sodowy; laktuloza
Dobre i szeroko stosowane środki przeczyszczające
Wywołują wypróżnienie zwykle po 1-2 godzinach
Nie drażnią błony śluzowej przewodu pokarmowego
Działają żółciotwórczo i żółciopędnie
UWAGA!!! – mechanizm osmotyczny nie poddaje się
regulacji
72
Laktuloza
Syntetyczny dwucukier nie ulegający trawieniu i
wchłanianiu z przewodu pokarmowego –
zatrzymuje wodę w świetle jelita, działa
przeczyszczająco po 2-3 dniach od przyjęcia leku
Rozkładana w jelicie grubym przez bakterie
sacharolityczne do kwasu mlekowego i octowego
– hamowanie rozwoju bakterii proteolitycznych i
hamowanie wchłaniania amoniaku – leczenie i
profilaktyka encefalopatii wątrobowej
73
Masowe środki
przeczyszczające
(środki pęczniejące)
Śluzy roślinne – agar
Otręby pszenne i żytnie
Metyloceluloza i karboksyceluloza
Działają mniej gwałtownie od
środków solnych
Nie drażnią błony śluzowej
Utrudniają wchłanianie pokarmów
74
Środki rozluźniające
(zmiękczające)
Dokusat
Obniża napięcie powierzchniowe,
ułatwiając przenikanie wody do mas
kałowych i zwiększając objętość treści
pokarmowej jelita
Może powodować nadmierne nasilenie
perystaltyki i bóle brzucha
75
Środki poślizgowe
Parafina ciekła – gęsty, oleisty płyn bez
smaku i zapachu
Po podaniu doustnym przedostaje się do
jelita grubego, rozmiękcza masy kałowe i
powleka błonę śluzową przewodu
pokarmowego, ułatwiając przesuwanie mas
kałowych; hamuje wchłanianie wody
Działanie występuje po kilkunastu godzinach
Może powodować nawykowe zaparcia
atoniczne
76
Środki drażniące błonę śluzową
jelita cienkiego
Olej rycynowy – gęsta, oleista ciecz o
charakterystycznym smaku i zapachu
Po podaniu doustnym ulega w jelicie cienkim,
w obecności żółci i soku trzustkowego
zmydleniu do mydeł, które drażnią błonę
śluzową:
• Wzmożone wydzielanie i upłynnienie treści
pokarmowej
• Pobudzenie perystaltyki jelita cienkiego
Działanie występuje 4-6 godzin po podaniu
77
Środki drażniące błonę śluzową
jelita grubego
Glikozydy antrachinonowe – podane doustnie
ulegają w jelitach powolnemu rozpadowi,
produkty rozpadu powodują wzmożenie
perystaltyki jelita grubego i przekrwienie błony
śluzowej
Działanie występuje kilkanaście godzin po podaniu
Kłącze rzewienia, kora kruszyny, owoce i kora
szakłaku
Na drodze odruchowej powodują przekrwienie
innych narządów jamy brzusznej, mogą
powodować poronienia
78
Leki przeciwbiegunkowe
Leki przeciwzapalne
• Środki osłaniające
• Środki ściągające
Leki hamujące motorykę przewodu
pokarmowego
Leki działające przyczynowo
79
Środki osłaniające
Proszki adsorpcyjne
Adsorbują wydzielinę zapalną, bakterie,
toksyny
Izolują błonę śluzową od drażniącego
działania treści pokarmowej
Działają przeciwzapalnie na błonę śluzową
Hamują perystaltykę
Węgiel aktywowany, diosmektyt (Smecta)
80
Środki osłaniające
Śluzy roślinne i substancje koloidalne
Pokrywają powierzchnie błony śluzowej
izolując ją od drażniącej treści pokarmowej
Działają przeciwzapalnie głównie na
początkowy odcinek przewodu
pokarmowego
W pewnym stopniu hamują perystaltykę
jelit
81
Środki ściągające
Tworzą na powierzchni błony śluzowej
warstwę ściętych białek śluzu działającą
ochronnie
Działają przeciwbólowo, zmniejszają wysięk
zapalny, działają częściowo bakteriobójczo
Hamują perystaltykę
Hamują wydzielanie soków trawiennych i
wchłanianie pokarmów
82
Środki ściągające
Tanina – garbnik otrzymywany z dębianek;
najczęściej stosowana w połączeniu z
białkiem lub żelatyną
Sole bizmutu – działają ściągająco,
przeciwzapalnie i zapierająco
Sole wapniowe (fosforan wapnia) –
działają zobojętniająco, zapierająco i
przeciwzapalnie
83
Leki działające przyczynowo
Chlorchinaldin
Furazolidon
Nifuroksazyd
Antybiotyki – kolistyna, ampicylina
84