Seminarium 8

Kości i stawy cz. I

Metody obrazowania kości i

stawów

1.

Badanie radiologiczne

2.

Tomografia komputerowa (TK)

3.

Rezonans magnetyczny (MR)

4.

Ultrasonografia (USG)

5.

Scyntygrafia

6.

Angiografia

7.

Termografia

Badanie radiologiczne

1. Zdjęcia przeglądowe

- minimum 2 projekcje
- zdjęcia porównawcze
- zdjęcia czynnościowe
- zdjęcia celowane
- zdjęcia tomograficzne (warstwowe)

2. Artrografia

dostawowa iniekcja środka cieniującego

Zdjęcia RTG – 2 projekcje

A-P

boczne

Zdjęcia RTG – 3 projekcje

osiowe rzepki

A-P

boczne

Zdjęcia RTG - porównawcze

Zdjęcia RTG - czynnościowe

Zdjęcia RTG – celowane

ząb obrotnika

Zdjęcia RTG – warstwowe

staw

skroniowo-żuchwowy

Zdjęcia RTG – artrograficzne

uszkodzenie łąkotki

Tomografia komputerowa (TK)

Jest to obrazowanie ciała poprzez wykonywanie zdjęć

warstwowych w projekcji osiowej z komputerową analizą

rozkładów liniowego współczynnika osłabienia

promieniowania rentgenowskiego

Nowoczesne techniki to:

- spiralne wielorzędowe obrazowanie TK,

- rekonstrukcje wielopłaszczyznowe (2D, 3D)

Uzupełnieniem badania standardowego bywa dożylne

lub dostawowe podanie jodowego środka cieniującego

- artrografia TK

Zastosowanie TK:

Diagnostyka urazów kości i stawów
Diagnostyka guzów kości i tkanek miękkich

Tomografia komputerowa

Rezonans magnetyczny (MR)

Jest najnowsza technika obrazowa

wykorzystująca zjawisko wzbudzania jąder

atomów

o nieparzystej liczbie protonów lub neutronów

(posiadających spin i moment magnetyczny)

umieszczonych w stałym polu magnetycznym,

poddanych działaniu zmiennych pól

magnetycznych

(tzw. gradientów) o częstotliwości fal radiowych.

Źródłem obrazów MR

jest komputerowa analiza

różnic właściwości magnetycznych poszczególnych
tkanek, wyrażonych różnicami wartości ich

czasów relaksacji podłużnej (T1) i poprzecznej (T2)

oraz gęstości protonowej (PD).

Rezonans magnetyczny (MR)

Zastosowanie MR



Diagnostyka zmian pourazowych

stawów



Diagnostyka guzów tkanek miękkich



Diagnostyka zmian zapalnych



Ocena stopnia zaawansowania guzów

kości (uzupełnienie TK)



Diagnostyka martwic aseptycznych

kości

Ultrasonografia (USG)

Badanie USG polega na wysyłaniu fali

ultradźwiękowych i ich odbieraniu po odbiciu od

tkanek znajdujących się na drodze rozchodzenia

się fal

Tkanki mają określone własności akustyczne,

co powoduje powstawanie zróżnicowanych fal

odbitych

i pozwala uzyskać po komputerowej obróbce

ich obraz w czasie rzeczywistym

Zastosowanie USG:

1.

Diagnostyka zmian pourazowych stawów, ścięgien i

mięśni

2.

Diagnostyka guzów tkanek miękkich

3.

Diagnostyka zmian zapalnych tkanek miękkich

Scyntygrafia

Badanie scyntygraficzne polega na dożylnym

podaniu wskaźnika promieniotwórczego i

rejestracji za pomocą gamma-kamery jego

rozmieszczenia w organizmie

W diagnostyce układu kostno-stawowego stosuje się

związki osteotropowe zawierające fosfor, znakowane

technetem Tc99m, nadtechnecjany,

a także związki galu i indu

Techniki scyntygraficzne:

trójfazowa scyntygrafia dynamiczna i SPECT

Główne zastosowania scyntygrafii:

1. Diagnostyka wczesnych zmian zapalnych
2. Wykrywanie rozsianych przerzutów

nowotworowych

Termografia, angiografia

Termografia

jest to metoda rejestracji ciepłoty

powłok nad ogniskiem patologicznym i jej zmian
w czasie.
Pozwala to na pośrednią ocenę dynamiki
czynnego procesu patologicznego, któremu
towarzyszy przekrwienie (ognisko zapalne, guz).

Angiografia

to metoda rentgenowska,

polegająca na uwidocznieniu naczyń tętniczych
(arteriografia) lub żylnych (flebografia) poprzez
donaczyniowe wstrzyknięcie środka cieniującego
z wykonaniem serii zdjęć RTG metodą
konwencjonalną lub z cyfrową subtrakcją (DSA).

Określanie wieku kostnego

Semiotyka radiologiczna

schorzeń układu kostnego

1.

Osteoporoza

2.

Osteomalacja

3.

Osteoliza

4.

Osteoskleroza

5.

Odczyny okostnowe

6.

Zwapnienia i skostnienia

Osteopenia

niszczenie kości > tworzenie kości

1. Osteoporoza

Osteoporoza

jest to zanik kostny uogólniony

lub miejscowy, dotyczący zarówno tkanki

kostnej

nieuwapnionej jak i wysyconej solami wapnia

Objawy RTG

- zanik części beleczek kostnych

z przejaśnieniem kości.

Uogólniony zanik kostny

– starczy, w zespołach

endokrynologicznych, kolagenozach, niedoborach pokarmowych

Miejscowy zanik kostny

– w wyniku zmian zapalnych,

po unieruchomieniu, pourazowy;
- szczególne postacie osteoporozy: plamista, przerostowa

Osteoporoza

RZS - zanik okołostawowy

Zespół Sudecka – zanik plamisty

Osteoporoza

Zapalenie

kości

Osteoporoza

unieruchomi

enie

ZZSK

2. Osteomalacja

Osteomalacja

- jest to zaburzenie struktury

kostnej powstałe w wyniku nieodpowiedniego
lub opóźnionego uwapnienia tkanki kostnawej
(osteoidu), w związku z nieprawidłowym
metabolizmem witaminy D.

U dzieci

Objawy RTG

- uogólniona osteoporoza ze

zwężeniem kory i odkształceniami kości

długich, strefy Loosera-Milkmana

krzywic

a

Krzywica

3. Osteoliza

Osteoliza

jest to zniszczenie struktury kości

dotyczące zarówno istoty gąbczastej, jak i istoty
zbitej.
- Najczęściej występuje w procesach zapalnych
i nowotworowych

Objawy RTG

– ubytek tkanki kostnej,

bezodczynowy lub z odczynem sklerotycznym
wokół

Osteoli
za

mnogie

przerzuty

osteolityczne

do kości

osteolityczne

ogniska

plasmocytoma

Torbiel zębopochodna

Gruźlica

Akroosteoliza

4. Osteoskleroza

Osteoskleroza

- jest to proces zwiększenia

masy kostnej. Zmiany mogą dotyczyć całego
kośca lub

też być ograniczone do określonych

obszarów kości

Objawy RTG

- zwiększenie gęstości kości

z brakiem zróżnicowania istoty gąbczastej i
korowej

Osteoskleroza

Plamistość kości

Osteoskleroza

Osteitis condensans ilii

Choroba

Pageta

Choroba marmurowa

Kręgi z „kości słoniowej”

5. Odczyny okostnowe

Odczyn okostnowy

- to reakcja okostnej na

proces chorobowy; polega na odwarstwieniu
i odsunięciu okostnej od powierzchni kości

Odczyny okostnowe najlepiej widoczne są

w obrębie trzonów kości długich

Najczęstsze przyczyny:



nowotwory,



zmiany zapalne,



zmiany pourazowe

Złamanie

Zapalenie

kości

Odczyny okostnowe w nowotworach kości

Odmiany i wady rozwojowe

Odmiany rozwojowe

są to zaburzenia nie

upośledzające czynności

Wady rozwojowe

to zaburzenia

ograniczające lub znacznie upośledzające

sprawność ruchową

Zaburzenia rozwojowe dotyczą:

• długości i kształtu kości
• kości nadliczbowych
• całkowitego lub częściowego braku kości
• zrostu pomiędzy kośćmi
• nieprawidłowości w tworzeniu tkanki kostnej

(np. wrodzona łamliwość kości, choroba marmurowa)

Wśród zaburzeń stawowych dominuje

dysplazja stawu biodrowego !

Wrodzona łamliwość kości

Choroba marmurowa

Choroba marmurowa

Chrzęstniakowat

ość

Chrzęstniak śródkostny (choroba Olliera)

Myositis

ossificans

Dysplazja stawu biodrowego

Dysplazja stawu biodrowego

Złamania kości

1. Złamania kości pierwotnie

zdrowej

złamania przeciążeniowe (przewlekłe)
stłuczenie kości (złamania istoty gąbczastej)

2. Złamania kości chorej -

patologiczne

Etapy gojenia złamania

krwiak zapalenie kostnina zrost
przebudowa

Złamania kości

1. Złamania otwarte
2. Złamania zamknięte



złamania trzonów kości długich



złamania przystawowe i śródstawowe



złamania miednicy



złamania kręgów



złamania kości płaskich

Diagnostyka zmian pourazowych

stawów



Skręcenie
(dystorsja)



Podwichnięcie



Zwichnięcie



Złamanie
śródstawowe

Obrażenia kości i stawów – przykłady

Złamanie w „miejscu typowym”

Złamanie kości łódeczkowatej

1

2

Zastosowanie badań USG i MR

w urazach narządu ruchu

Badania

USG i MR

stosowane są głównie jako

uzupełnienie oceny RTG w stanach pourazowych
stawów

- Umożliwiają ocenę tkanek miękkich (więzadeł, torebki
stawowej, łąkotek, mięśni i ścięgien, chrząstki

stawowej)

oraz dostarczają informacji na temat obecności

zwiększonej

ilości płynu w stawie (krwiak, wysięk)

- Badanie MR stosuje się także w przypadku podejrzenia
złamania kości (negatywny obraz RTG),
w tym złamań przeciążeniowych i patologicznych.

Awulsyjne zerwanie więzadła krzyżowego przedniego

obraz T1-
zależny

T2-zależny

Stłuczenie kości „bone bruise”

Obrazy T2-zależne (FatSat)

Zerwanie więzadła pobocznego piszczelowego

Obraz MR T2-zależny

usg

Złamanie śródstawowe

Obraz T1-zależny

Obraz T2-zależny

Haemarthrosis

Torbiel dołu podkolanowego (Bakera)

Obraz MR T2-zależny

usg

Uszkodzenie łąkotki - usg

pionowe

poziome

Uszkodzenie poziome

łąkotki

Uszkodzenie pionowe łąkotki

Obraz T1-zależny

Obraz T2-zależny

Obraz T2-zależny

Radiologiczna kontrola leczenia

złamań

i powikłań leczenia

1.

Kontrola repozycji odłamów
kostnych

2.

Prawidłowy zrost kostny

3.

Opóźniony zrost kostny

4.

Brak zrostu kostnego

5.

Staw rzekomy

6.

Martwica kostna

7.

Zaburzenia neurotroficzne

8.

Zakażenie

-

Leczenie złamań może być chirurgiczne lub

zachowawcze –

lecz zawsze wymaga

kontroli radiologicznej!!

- W badaniach obrazowych ocenia się:

położenie odłamów oraz postęp gojenia.

- Styk odłamów powinien dotyczyć
przynajmniej połowy ich powierzchni złamania.
- Gojenie złamania następuje przez
wytworzenie kostniny śródkostnej i
okostnowej.

- Czas gojenia złamań jest różny.
-

Opóźniony zrost kostny

= brak pełnego

zrostu

w typowym czasie gojenia

Kontrola repozycji odłamów

Prawidłowy zrost kostny

Opóźniony zrost

Brak zrostu, staw rzekomy

Złamanie

postrzało

we

Złamania patologiczne

1

2

3

Powikłania leczenia

Złamania kości mogą być w czasie
leczenia powikłane:

• zakażeniem
• martwicą
• nieprawidłowym zrostem,
• (brakiem zrostu, stawem

rzekomym)

Powikłania leczenia

Zakażen
ie