Rozwój Gonad

• Płeć dziecka określona jest

od momentu poczęcia.

• Zależy od chromosomu

płciowego (X lub Y) plemnika.

• Określenie płci gonadalnej

następuje po 6 tygodniu, a
odróżnienie płci płodu
jeszcze później.

1.W rozwoju narządów układu

płciowego możemy rozróżnić dwa
okresy:

1) gdy nie występują różnice morfologiczne
2) gdy proces różnicowania morfologicznego przebiega

odmiennie u płci męskiej i żeńskiej.

2. Gonad męska i żeńska powstają z

komórek pochodzących z trzech
źródeł:

• mezotelialnego nabłonka pochodzenia mezodermalnego

pokrywającego tylną ścianę ścianę jamy brzusznej ciała

• z komórek mezenchymatycznych lezących tuz pod

nabłonkiem

• z pierwotnych komórek płciowych

PIERWSZY OKRES ROZWOJU GONAD-

STADIUM

NIEZRÓŻNICOWANIA

4 TYDZIEŃ:



nabłonek mezotelialny przedniej i przyśrodkowej
powierzchni śródnercza grubieje i razem z
namnażającą się pod nim mezenchymą tworzy

grzebień płciowy

, zwany też

grzebieniem

gonadalnym

.



Z namnażającego się nabłonka grzebieni
wytwarzają się

pierwotne sznury płciowe.

-- Pozostają one w kontakcie z nabłonkiem pokrywającym



W tym stadium gonada składa się z zewnętrznej

części korowej

i wewnętrznej

części rdzeniowej

.

DALSZY ROZWÓJ W/W WARSTW ZALEŻY OD

ZDETERMINOWANEJ PŁCI

• U zarodków XY – część rdzenna przekształci się w

jądro, a część korowa zaniknie.

• Natomiast u zarodków XX część korowa różnicuje

się w jajnik, a część rdzenna zanika.

• Decydujący wpływ na różnicowanie się

niezróżnicowanej gonady w jądro mają geny
determinujące płeć, znajdujące się w chromosomie
Y.

-- szczególnie ważny jest gen

SRY.

• Pod wpływem chromosomu Y pierwotne sznury

płciowe przekształcają się w kanaliki nasienne jądra.

6 TYDZIEŃ:

• Do grzebieni płciowych wnikają

pierwotne komórki

płciowe

(inaczej:

komórki prapłciowe

lub

gonocyty

)

• Pojawiają się w zarodku około 21 dnia
• Początkowo zlokalizowane między komórkami

endodermalnymi ściany pęcherz żółtkowego, blisko
omoczni.

• Komórki owalne, o średnicy 25-30µm, dobrze widoczne

centriole, rozwinięty AG, dużo ziarnistości glikogenu oraz
tłuszczu.

• Mogą wykonywać amebowate ruchy
• Wędrują w kierunku grzebieni płciowych:

--

5 tydzień – pojawiają się w grzbietowej krezce jelita

tylnego

--

6 tydzień – wnikaja do grzebieni i umiejscawiają się

obok pierwotnych sznurów płciowych lub
wewnątrz sznurów.

• Maja zdolność indukowania dalszego rozwoju gonad.

7 tydzień - zaczyna różnicować się jądro:

• pierwotne sznury płciowe wytwarzają siec jądra
• od czasu, gdy zostają oddzielone od nabłonka osłonką

białawą nazywają się sznurami krętymi.

• Przekształcają się one w kanaliki kręte, proste i siec jądra

8 tydzień :

• z komórek mezenchymalnych oddzielających kanaliki

powstają komórki Leydiga.

Nabłonek kanalików nasiennych składa się z

dwóch typów komórek o róznym pochodzeniu:

• komórek podporowych (Sertoleg)- z nabłonka

mezodermalnego

• komórek spermatogonii - z komórek prapłciowych

• wzrastające jądro stopniowo oddziela się od

zanikającego śródnercza:

--zostaje ono zawieszone we własnej krezce.

• kanaliki śródnercza łączą się z siecią jądra i biorą

udział w wytworzeniu dróg wyprowadzających
nasienie –

przewodów wyprowadzających jądra.

• kanaliki wyprowadzające

jądra uchodzą do

przewodu najądrza, który pochodzi z przewodu
śródnercza.

• komórki śródmiąższowe jądra zaczynają wydzielać

testosteron

Rozwój Gonady Żeńskiej:

10 tydzień :

• początek rozwoju jajnika
• pierwotne sznury słabiej rozwinięte - zanikają
-- w częście rdzennej tworza szczątkową siec jajnika.
• wtórne sznury płciowe (sznury korowe) – nabłonek mezotelialny
-- wnikają do nich pierwotne komórki płciowe

16 tydzień :

• Sznury korowe rozpadają się  pęcherzyki pierwotne (zawierają

oogonie)

• oogonie dzielą się drogą mitotyczną
• cz. powstalych oocytów ulega zanikowi

JAJNIK

• komórki

mezenchymalne
otaczające pęcherzyki


zrąb jajnika

• powierzchnie korowe

jajnika są pokryte
błoną białawą

• ma własną krezkę

Rozwój narządów Płciowych

Wewnętrznych

• faza zawiązków niezróżnicowanych:

• 6 tydzień:

-- zarodek ma dwie pary przewodów

płciowych:

a). przewody środnercza ( Wolffa)
b). przewody przyśródnerczowe

(Mullera)

Przewód

Przyśródnerczowy

• pocz. podłużne wpuklenie

mezodermalnego nabłonka
jamy ciała w boczną ścianę
śródnercza.

• w steku łączy się z przewodem

analogicznym

Przewód

Śródnerczowy

• wytwarzają kanał maciczno -

pochwowy

2.Faza zawiązków zróżnicowanych :

a). u zarodków męskich:

 przewody śródnercza podlegają dalszemu różnicowaniu, a przewody

przyśródnerczowe zanikają

 u zarodków męskich zanik przewodu Mullera zachodzi w 8-11

tygodnia pod wpływem działania hor. androgennych.

 pozostałościami

po nich są przyczepek jądra i łagiewka sterczowa

 cz. śródnercza, która nie uległa zanikowi –

najądrze

 poniżej jądra przewód śródnercza 

nasieniowód

 nabł. odcinka ogonowego rozgałęzia się 

pęcherzyki nasienne

 odcinek przewodu śródnercza od pęcherzyków nasiennych do cewki

moczowej 

przewód wytryskowy

Przewody wytryskowe

• otwierają się na wzgórku nasiennym

• kanaliki śródnercza zanikającej cz. głowowej

tworzą

przyczepek najądrza.

• kanaliki śródnercza niepołączone z siecią jądra

tworzą

przyjądzrze

i

przewodziki zbaczające

Gruczoł krokowy

• 3 miesiąc ciąży

• Obwodowa część - nabł.

endodermalnego

• Pośrednia część – nabł. pokrywający

wzgórek nasienny (nieco później)

• otoczony przez m.gładkie i zrąb

łacznotkankowe

b).u zarodków żeńskich:

• Przewody śródnercza zanikają, natomiast przewody

przyśródnerczowe różnicują się w w narządy płciowe wewnętrzne

• Przewód przyśródnerczowy dzieli się na 3 odcinki :

 cz. głowowa - przebiegającą pionowo,
 cz. środkowa - zmienia położenie na poziome
 cz. ogonowa - pionową, łączy się we wspólny

kanał maciczno-pochwowy

( 8

tydz.)

• z 2 pierwszych odcinków 

jajowód

• Z kanału maciczno-pochwowego 

macica i górna cz. pochwy

(12

tydz.)

• w skutek podziału jamy miednicy –

zatoka maciczno–odbytnicza

Douglasa

i

zatoka maciczno–pęcherzowa

• Z mezynchymy leżącej pomiędzy listkami otrzewnowymi więzadła

szerokiego macicy 

omacicze

Przewody śródnerczowe zanikają.

Przewody przyśrodnerczowe różnicują
się.

Pochwa

• nabłonek pochodzi z endodermy zatoki moczowo-

płciowej

• elementy mięśniowe i łącznotkankowe pozostałych

warstw ściany



mezynchyma

• ślepo zakończony koniec ogonowy k. maciczno –

pochwowego tworzy

guzek Mullera

(tylna ściana zatoki

moczowo-płciowej)

• ujście przewodów śródnercza z boków guzka

Pochwa

• W miejcu połączenia kanału maciczno –

pochwowego z zatoką moczowo-
płciową

opuszki zatokowo-pochwowe

--przyste uwypuklenia endodermy

--otaczją dolną częś kanału maciczno-

pochwowego

-- w kierunku ogonowym zespalają

się

płytka pochwowa

• 11 tydzień

– udrożnienie płytki  powstaje

światło pochwy

• Z opuszek zatokowo-pochwowych powstają

sklepienia pochwy

• Światło pochwy do późnego okresu płodowego

oddzielone jest od zatoki moczowo-płciowej błoną

dziewiczą.

--składa się ona ze zdwojonego nabłonka pochwy i

leżcej między nim mezenchymy

Gruczoły cewkowe i gruczoły

przycewkowe (Skanego)

• Powstają z uwypukleń nabłonka cewki moczowej

do podścielającej mezenchymy

• Gruczoły przedsionkowe większe (Bartholina)

powstają z nabłonka zatoki moczowo-płciowej

Pozostałości rozwojowe po

śródnerczu

• Przyczepek pęcherzowy

• Nadjajnik

• Przewód Gaertnera

--w dolnym odcinku przewodu może powstac

torbiel

Gaertnera

• Cześć głowowa przewodu przyśródnerczowego,

która nie bierze udziału w wytwarzaniu jajowodu

przekształca się w

przyczepek naczyniowy

(wodniak Morgagniego)

Rozwój Zewnętrzych Narządów

Płciowych

• W pierwszym okresie rozwoju zewnętrzne narządy

płciowe u obu płci są jednakowe

• Różnicowanie zaczyna się w 9 tygodniu, a kończy

około 12

• Wspólnymi zawiązkami zewnętrznych narządów

płciowych są:

--nieparzysty guzek płciowy

--parzyste fałdy moczowo-płciowe
--wyniosłości płciowe

8 tydzień 10
tydzień

Rozwój Zewnętrznych

Narządów Płciowych

• 3 tydzień:

-- komórki mezenchymalne pochodzące ze smugi

pierwotnej skupiają się w pobliżu błony stekowej


fałdy stekowe

-- fałdy te łącząc się tworzą wyniosłość stekową

• 6 tydzień:

• przegroda moczowo-odbytowa dzieli się na część odbytową

i cześć moczowo-płciową

• po pęknięciu błony moczowo-płciowej powstaje

odbyt

i

ujście moczowo-płciowe

--fałdy stekowe dzielą się na na fałdy moczowo-płciowe i

tylny fałd odbytowy

--wyniosłoś stekowa wydłuża się i tworzy

guzek płciowy

• Nastepnie na zewnątrz fałdów moczowo-płciowych powstają

wyniosłości płciowe

(

wały płciowe, wyniosłości wargowo-

mosznowe

)

Narządy płciowe zewnętrzne

męskie

• Guzek płciowy przekształca się w

prącie

• Pociąga ono ku przodowi fałdy moczowo-płciowe

boczne ściany rynienki moczowo-płciowej lub

cewkowej

--wyściółka endodermalna rynienki- płytka

cewkowa

• W końcu 12 tygodnia – fałdy cewkowe zamykają

się część gąbczasta cewki moczowej

• Początkowo brakuje jej ujścia zewnętrznego

• Powstaje ono przez udrożnienie płytki gruczołowej

i połączenie jej z endodermalną częścią cewki

guzek płciowy przekształca się w prącie

Narządy płciowe zewnętrzne

męskie

• W 12 tygodniu z ektodermy powstaje

napletek

• Dwa ciała jamiste i ciało gąbczaste

powstają z

mezenchymy prącia

• Moszna

powstaje z połączenia wyniosłości

wargowo-mosznowych

--linia ich połączenia-szew moszny

Narządy płciowe zewnętrzne

żeńskie

•

Guzek płciowy przekształca się w

łechtaczkę

•

Fałdy płciowe łączą się w odcinku tylnym 

wędzidełko

warg sromowych mniejszych

•

Nie połączona ich cześć tworzy

wargi sromowe mniejsze

•

Wyniosłości wargowo-mosznowe zespalają się w

odcinku przednim i tylnym 

spojenie przednie i tylne

warg sromowych

•

Niepołączona częś tych wyniosłości tworzy

wargi

sromowe większe

•

Z części prąciowej zatoki moczowo-płciowej powstaje

przedsionek pochwy

Rozwój kanału pachwinowego

• Kanał pachwinowy powstaje w przedniej ścianie jamy brzusznej

pozostałość po drodze jaką przebyło jądro schodząc do moszny

• Kanały pachwinowe rozwijąja się u obu płci

• Śródnercze i rozwijające się jądro- pokryte otrzewną

• Wraz z zanikaniem środnercza ogonowe więzadło 

więzadło

jądrowe dolne, a więzadło głowowe zanika

• Więzadło jądrowe tworzy

jądrowód

--przyczepia się on do dolnego bieguna jądra i biegnie do

wyniosłości wargowo-mosznowych

• Z uchyłku otzewnej powstaje

wyrostek pochwowy

--tworzy on z jądrowodem i warstwami ściany brzucha kanał

pachwinowy

• W miejscu przejścia wyrostka pochwowego przez powięź

poprzeczną powstaje

pierścień pachwinowy głęboki

, a w

rozcięgnie skośnym zewnętrznym

pierścień pachwinowy

zewnętrzny

Zstępowanie jąder

• Wędrówka jąder z położenia lędźwiowego na tylnej ścianie

brzucha do moszny zaczyna się około

12 tygodnia

i trwa do

końca okresu płodowego

• Jądra zstępują po torze wyznaczonym przez jądrowód na

zewnątrz otrzewnej i wyrostka pochwowego

• Wyrostek pochwowy wnika do moszny , zwęża się i

ostatecznie zamyka

-- z jego pozostałości podwójna błona surowicza jądra

• Około

28 tygodnia

jądro wchodzi do pierścienia głębokiego,

przez 2-3 dni wędruje przez kanał, a około

32 tygodnia

wnika do moszny

• Po przejściu jądra do moszny kanał pachwinowy zaciska się

dookoła powrózka nasiennego

Zstępowanie

jajników

• Z pierwotnego położenia na tylnej ścianie jamy

brzusznej przesuwają się poniżej krawędzi właściwej

miednicy

• Jądrowód przyczepia się do macicy w miejscu

powstawania jajowodów

--jego głowowa część tworzy

więzadła jajnika

, a

ogonowa

więzadło obłe macicy

• Więzadło obłe przechodzi przez kanał pachwinowy i

przyczepia się do warg sromowych większych

• Wyrostek pochwowy zamyka się i zanika
--czasami tworzy narząd szczątkowy-

kanał Nucka

Wady wrodzone układu

płciowego

• Wadliwy rozwój gonad
• Zespół feminizujących jąder
• Obojnactwo
• Obojnactwo rzekome
• spodziectwo
• Wierzchniactwo
• Stulejka
• Wnętrostwo
• Wodniak jądra, wodojądrze
• Wrodzona przepuklina kanału pachwinowego
• Brak zawiązku prącia, prącie rozdwojone lub

podwójne, szczególnie małe prącie,

przemieszczenie jądra

Wady macicy i pochwy

• Brak zawiązków macicy, agnezja macicy
• Macica szczątkowa
• Zróznicowane typy wad macicy i pochwy
 Macica podwójna z pojedynczą pochwą
 Macica podwójna z podwójną pochwą
 Macica podwójna z jedną szyjką macicy
 Macica podwójna z dwiema szyjkami macicy
 Macica podzielona z zachowana przegodą
 Macica podwójna ze szcątkowym rogiem
 Macica jednorożna
 Atrezja szyjki macicy
 Atrezjaszyjki macicy i górnej części pochwy
 Atrezja pochwy
 Niepęknięta błona dziewicza
• Brak pochwy