Stan nadzwyczajny jako środek ochrony bezpieczeństwa państwa w ujęciu historycznym

STANY

NADZWYCZ

AJNE

Opracował Dr Marek

Gąska

Stan nadzwyczajny jako środek ochrony

bezpieczeństwa państwa w ujęciu

historycznym

Kształtowanie się instytucji stanu

nadzwyczajnego

Kategorie stanów nadzwyczajnych i

uprawnienia w tym zakresie najwyższych

organów państwowych określone w

konstytucjach wybranych państw europejskich.

Stan nadzwyczajny a normy i zasady prawa

międzynarodowego.

Unormowania prawne stanu nadzwyczajnego w

okresie II Rzeczypospolitej

Stan nadzwyczajny w ustawodawstwie Polski

Ludowej.

Stan nadzwyczajny w okresie III RP

Stan wojenny

1. Uwagi ogólne
2. Wprowadzenie stanu wojennego i jego skutki
3. Prawa i obowiązki obywateli w czasie

obowiązywania stanu wojennego

4. Zasady postępowania w wypadkach

nadzwyczajnych związanych z obronnością

i bezpieczeństwem państwa

5. Funkcjonowanie administracji publicznej i

gospodarki narodowej w czasie obowiązywania

stanu wojennego.

6. Stosowanie środków prewencyjnych
7. Odpowiedzialność karna

Stan wyjątkowy

1. Uwagi ogólne
2. Pojęcie stanu wyjątkowego i warunki jego

wprowadzenia oraz skutki prawne.

3. Rygory stanu wyjątkowego wprowadzonego w

sytuacji zagrożenia konstytucyjnego ustroju państwa,

bezpieczeństwa obywateli lub porządku publicznego.

4. Zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa

spowodowane działaniami terrorystycznymi.

5. Zasady działania organów władzy publicznej w

okresie stanu wyjątkowego.

6. Zakres ograniczeń wolności i praw człowieka i

obywatela.

7. Odpowiedzialność karna przed sądami w trybie

przepisów o postępowaniu w sprawach o wykroczenia

w postępowaniu przyśpieszonym.

Stan klęski żywiołowej

Uwagi ogólne

Pojęcie stanu klęski żywiołowej i warunki

jego wprowadzenia oraz skutki prawne.

Rygory stanu klęski żywiołowej

Zasady działania organów władzy

publicznej

Zakres ograniczeń wolności i praw

człowieka i obywatela

Odpowiedzialność karna przed sądami w

trybie przepisów o postępowaniu

w sprawach o wykroczenia w

postępowaniu przyśpieszonym.

Obywatel w sytuacjach

reżimów specjalnych.

1. Obywatel w sytuacji ustanowienia

obszaru specjalnego.

2. Obywatel w sytuacji stanu klęski

żywiołowej .

3. Obywatel w sytuacji nadzwyczajnego

zagrożenia środowiska.

4. Obywatel w sytuacji stanu zagrożenia

powodziowego.

5. Obywatel w sytuacji stanu wojny.
6. Obywatel w sytuacji stanu wojennego.
7. Obywatel w sytuacji stanu wyjątkowego.

INSTYTUCJONALNY SYSTEM KONTROLI

LEGALNOŚCI DZIAŁAŃ ORGANÓW

PAŃSTWOWYCH W CZASIE STANU

NADZWYCZAJNEGO

1. PRZESTRZEGANIE OKREŚLONEJ PROCEDURY PRZY

WPROWADZANIU STANU NADZWYCZAJNEGO

OKREŚLONEJ W PRAWIE KONSTYTUCYJNYM

2. OKREŚLENIE OKRESÓW, NA JAKIE MOŻNA WPROWADZIĆ

STAN NADZWYCZAJNY. JEST TO GWARANCJA FORMALNA

3. W AKCIE PRAWNYM WPROWADZAJĄCYM STAN

NADZWYCZAJNY POWINNY BYĆ RÓWNIEŻ OKREŚLONE

Z GÓRY RYGORY TEGO STANU

SĄ TO tzw. GWARANCJE PRAWORZĄDNOŚCI, KTÓRE

OBOWIĄZUJĄ PRZY WPROWADZENIU I STOSOWANIU STANU

NADZWYCZAJNEGO

Opracowanie własne: na podstawie E. Ura, Prawne

zagadnienia bezpieczeństwa państwa, Rzeszów 1988, s. 307-

350

Stany szczególnego zagrożenia

według S. Gebethnera to wszelkie

odmiany regulacji prawnych tego

rodzaju jak:

1) Stan wyjątkowy,
2) Stan oblężenia,
3) Stan zagrożenia bezpieczeństwa

państwa

4) Stan nadzwyczajny
5) Stan klęski żywiołowej

6) Stan wojenny

PIĘĆ KATEGORII STANU

NADZWYCZAJNEGO ZE WZGLĘDU NA

DOBRO PUBLICZNE WEDŁUG S.

GEBETHNERA

1. STAN SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA SUWERENNOŚCI

PAŃSTWOWEJ, NIEPODLEGŁOŚCI I INTEGRALNOŚCI

TERYTORIALNEJ.

2. STAN SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA INSTYTUCJI

USTROJOWYCH I FUNKCJONOWANIA

KONSTYTUCYJNYCH ORGANÓW PAŃSTWA.

3. STAN SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA, KTÓREGO

WPROWADZENIE MA NA CELU PRZYWRÓCENIE

NARUSZONEGO ŁADU I SPOKOJU PUBLICZNEGO,

BEZPIECZEŃSTWA OBYWATELI ORAZ PORZĄDKU

PRAWNEGO, ZWANY TEŻ STANEM WYJĄTKOWYM.

4. STAN SZCZEGÓLNEGO ZAGROŻENIA OKREŚLONY

MIANEM STANU KLĘSKI ŻYWIOŁOWEJ. STAN TEN NIE

WYNIKA Z KONFLIKTÓW SPOŁECZNYCH.

5. STAN ZAGROŻENIA GOSPODARKI NARODOWEJ I

ŻYWOTNYCH WARUNKÓW DLA EGZYSTENCJI

LUDNOŚCI.

Stan wyjątkowy

Stan wyjątkowy to zespół przedsięwzięć

podejmowanych przez państwo,

przeciwdziałających trzem rodzajem zagrożeń

wewnętrznych, jakimi są wymienione w ust. 1

art. 230 Konstytucji;
- zagrożenie konstytucyjnego ustroju państwa,
- zagrożenie bezpieczeństwa obywateli,
- zagrożenie porządku publicznego.
A zatem przedmiotem ochrony realizowanej

przy pomocy instytucji stanu wyjątkowego jest:
- ustrój państwa, istniejący w nim porządek

publiczny i bezpieczeństwo obywateli.

Naczelne zasady

konstytucji to:

1) suwerenności Narodu,
2) niepodległości i suwerenności państwa,
3) demokratycznego państwa prawnego- art. 2
4) społeczeństwa obywatelskiego,
5) podziału i równoważenia władz. (art. 10

Konstytucji),

6) społecznej gospodarki rynkowej – art. 20,
7) przyrodzonej godności człowieka- art. 30 rozdz.

8) decentralizacji władzy publicznej (art. 15 ust. 1

Konstytucji),

9) prawa własności,

ZAGROŻENIE PORZĄDKU PUBLICZNEGO

– JAKO

POWÓD WPROWADZENIA STANU WYJĄTKOWEGO

MOŻE DOTYCZYĆ NARUSZENIA USTALONEGO :

porządku w działalności instytucji

publicznych,

urządzeń użyteczności publicznej,
dezorganizacji życia zgodnego z

prawami obowiązującymi w
demokratycznym społeczeństwie,

i zaburzeń o różnorodnych

przyczynach

PORZĄDEK PUBLICZNY

Terminem „porządek publiczny” posługuje

się przede wszystkim prawo karne i prawo

administracyjne. Problematyka porządku

publicznego nie jest natomiast prawie w

ogóle podejmowana przez doktrynę prawa

konstytucyjnego. Kodeks karny z 1997 r.

podobnie jak kodeks karny z 1969 w

rozdziale XXXII wymienia katalog

przestępstw przeciwko porządkowi

publicznemu. Są tam zgrupowane bardzo

różnorodne przestępstwa przeciwko

porządkowi publicznemu, od propagowania

faszyzmu (art. 256) do udziału w grupie

przestępczej (art. 258).

Document Outline