Dysleksja rozwojowa

=

Specyficzne trudności w

czytaniu i pisaniu

Termin: dysleksja rozwojowa

powstał w latach

sześćdziesiątych jako
dokładne określenie :

całego syndromu specyficznych

trudności w czytaniu i pisaniu

W ramach tego syndromu wyróżniono

trzy

terminy

:

dysleksja,

dysortografia i dysgrafia.

Terminologia najczęściej

używana w Polsce :

• dysleksja rozwojowa – zespół

specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

Te zaburzenia w uczeniu się mogą występować

w formie trudności o węższym zakresie :

• dysleksja – specyficzne trudności w

czytaniu, którym często towarzyszą

trudności w pisaniu,

• dysortografia – specyficzne trudności z

opanowaniem poprawnej pisowni (błędy

ortograficzne),

• dysgrafia – trudności w opanowaniu

właściwego poziomu graficznego pisma (tzw.
brzydkie pismo),

• dyskalkulia – specyficzne trudności w uczeniu

się matematyki ( głównie arytmetyki).

Czasem trudności te występują jednocześnie,

kiedy

indziej

mają

charakter

trudności

izolowanych,

ograniczonych

do

jednej

umiejętności. Gdy dysleksja i dyskalkulia
występują razem, są przyczyną poważnych
niepowodzeń szkolnych.

O specyficznych trudnościach w

nauce

mówimy, jeżeli niepowodzenia

szkolne, dotyczą tylko niektórych
zakresów uczenia się i występują przy
co najmniej przeciętnej inteligencji, a
niejednokrotnie wysokiej sprawności
intelektualnej, sprawnych narządach
ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu,
właściwej opiece wychowawczej oraz
dydaktycznej.

Specyficzne trudności w uczeniu się nie

sprowadzają się tylko do trudności z

opanowaniem szkolnego materiału nauczania.

Można je obserwować w uczeniu się różnych

umiejętności potrzebnych w życiu

codziennym, na przykład:

z czytaniem nut,

 z uczeniem się układów tanecznych lub

sekwencji ruchowych podczas zajęć

sportowych,

 rzucania piłką do celu,

 z utrzymaniem równowagi podczas

jazdy na wrotkach, deskorolce,

uprawianiem windsurfingu,

 z opanowaniem znaków drogowych,

kierunków przestrzennych oraz

z prowadzeniem samochodu, itp.

Podstawą rozpoznania specyficznych

trudności w czytaniu i pisaniu jest

występowanie wybiórczych niepowodzeń:

• w nauce czytania i (lub),

• w opanowaniu poprawnej pisowni i (lub),

• odpowiedniego poziomu graficznego pisma,

a więc wszystkich bądź tylko niektórych form

tych trudności ( należy ustalić , czy trudności

te występują jednocześnie czy w izolacji),

ale tylko w wypadku stwierdzenia

prawidłowego rozwoju umysłowego.

Oznacza to, że takiej diagnozy nie

stawia się w odniesieniu do dzieci :

• z inteligencją niższą niż przeciętna

(poniżej normy),

• z upośledzeniem umysłowym,

• u których trudności w pisaniu i czytaniu

są spowodowane zaniedbaniem
środowiskowym i dydaktycznym,

• lub są wynikiem złego funkcjonowania

narządów zmysłu ( niedosłuchem lub
wadą wzroku),

• albo skutkiem schorzeń

neurologicznych ( np. epilepsja,
mózgowe porażenie dziecięce).

O specyficznych zaburzeniach w

uczeniu się czytania i pisania orzeka
się, gdy są one istotne, to znaczy
gdy poziom czytania i pisania jest
znacznie gorszy od oczekiwanego
w danym wieku i na danym poziomie
sprawności intelektualnej.

Dysleksję rozwojową rozpoznaje się na

podstawie charakterystycznych objawów

trudności w czytaniu, pisaniu oraz

warunkujących je zaburzeń funkcji

poznawczych i ruchowych.

Są to objawy, które można obserwować w :

czytaniu: wolne tempo czytania, słaba

technika czytania (przedłużony etap

głoskowania, sylabizowania), znaczna

liczba błędów, charakterystyczny rodzaj

błędów (zależne od dysfunkcji, które są

przyczyną tych trudności), słabe

rozumienie przeczytanego tekstu i

niechęć do czytania,

pisaniu: trudności w pisaniu ze słuchu,

ze wzoru i z pamięci, charakterystyczne

błędy w pisaniu (zależnie od dysfunkcji,

które są przyczyną tych trudności, liczne

błędy ortograficzne pomimo znajomości

zasad),

zachowaniu: objawy nieharmonijnego

rozwoju psychomotorycznego, przejawiają

się one jako tak zwane deficyty, czyli

opóźnienia rozwoju funkcji percepcyjno-

motorycznych w zakresie funkcji słuchowo-

językowych, wzrokowo-przestrzennych,

ruchowych, lateryzacji i koordynacji tych

funkcji (integracji percepcyjno-

motorycznej).

Przy podejrzeniu dysleksji rozwojowej

u dziecka oprócz oceny trudności w
czytaniu i pisaniu bierze się pod uwagę:

• motorykę dużą

• motorykę małą

• koordynację wzrokowo – ruchową

• funkcje wzrokowo – przestrzenne

• funkcje słuchowo – językowe

• pamięć fonologiczną , sekwencyjną

• lateryzację

• orientację w schemacie ciała i

przestrzeni

• orientację w czasie

Dysleksję rozwojową stwierdza się u coraz

większej liczby uczniów. Nie ma jednej
przyczyny ani powodu tego zjawiska.
Głównym powodem jest na pewno :

• coraz większa świadomość społeczeństwa ,

co wpływa na fakt , że uczniowie tacy są
dostrzegani i wcześniej rozpoznawane są u
nich zaburzenia

• coraz więcej wiemy na temat dysleksji

( ponad stuletni okres prowadzenia badań
naukowych, łatwiejszy dostęp do wiedzy
na ten temat )

• działalność społeczna Polskiego Towarzystwa

Dysleksji ( założonego w 1990 roku )

• duża liczba publikacji książkowych, artykułów

naukowych, internetu, prasy codziennej

• problematyka dysleksji weszła do programów

dydaktyki na wyższych uczelniach, jest
przedmiotem kursów doskonalących dla
nauczycieli oraz trzysemestralnych studiów
podyplomowych w zakresie terapii
pedagogicznej dysleksji , dających
uprawnienia do wykonywania zawodu
terapeuty

Wzrost odsetek uczniów ze zdiagnozowaną

dysleksją spowodowany jest również :

• wzrostem liczby urodzeń dzieci z ciąży i

porodu o nieprawidłowym przebiegu
( bywa to przyczyną minimalnych zmian
struktury centralnego układu nerwowego )

• brakiem właściwej stymulacji , wspierania

rozwoju - ( szczególnie dzieci , u których
występują drobne opóźnienia,
dysharmonie rozwojowe) przez zabawy
rozwijające funkcje psychomotoryczne
uczestniczące w czytaniu i pisaniu np.:

o zabawy manipulacyjne – szycie

ubranek dla lalek , robienie z
kartonów domków i mebli

o ćwiczenia grafomotoryczne – dzieci

coraz mniej czasu poświęcają na
rysowanie i pisanie w szkole

o ćwiczenie uwagi i pamięci słuchowej

oraz funkcji językowych i wyobraźni
podczas słuchania czytanych dziecku
książek i audycji radiowych

o ćwiczenie motoryki dużej i równowagi

podczas zabaw ruchowych takich jak
skakanie na skakance , gra w gumę , klasy,
huśtanie , na różnych rodzajach huśtawek,
chodzenie po krawężnikach, popisy na
trzepaku

o czytanie książek – informacje łatwiej (bo

bez wysiłku i szybciej) pobierane są z
przekazów wizualnych – obrazu ( film , tv ,
DVD)

o właściwe wzorce zachowań i motywacja do

czytania – dzieci rzadko lub nigdy nie
widzą swoich rodziców czytających książkę

Przyczyny pierwotne

dysleksji rozwojowej.

Przyczyn specyficznych trudności w

pisaniu i czytaniu jest wiele.Obecnie
mamy trzy koncepcje na ten temat:

• koncepcja genetyczna – z ostatnio

prowadzonych badań wynika, że
dysleksja jest zazwyczaj dziedziczona
za pośrednictwem niewielkiej liczby
genów w chromosomach : 1 , 6 ,
15

• koncepcja organiczna – jedna ze

starszych koncepcji , choć ostatnio mało
badana , upatruje przyczyny dysleksji w
organicznym mikrouszkodzeniu struktury
tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne
za czynności czytania i pisania ;
mikrouszkodzenia te powstają wskutek
działania czynników: chemicznych,
fizycznych , biologicznych na centralny
układ nerwowy w okresie prenatalnym i
okołoporodowym

Oba rodzaje przyczyn mogą też

występować jednocześnie i wchodzić ze
sobą w związki.

• koncepcja opóźnienia dojrzewania

centralnego układu nerwowego
traktuje anomalie anatomiczno –
funkcjonalne jako przejściowy skutek
opóźnienia rozwojowego , koncepcja ta
nie jest jednak dostatecznie
udowodniona naukowo.

Literatura

• Bogdanowicz , M. (2004).Uczeń z

dysleksją w szkole . Gdynia: Operon

• Bogdanowicz , M.(1994).O dysleksji

czyli specyficznych trudnościach w
czytaniu i pisaniu – odpowiedzi na
pytania rodziców i nauczycieli