Dysleksja rozwojowa

=

Specyficzne trudności w 

czytaniu i pisaniu

Termin: dysleksja rozwojowa 

powstał w latach 

sześćdziesiątych jako
dokładne określenie :

 

całego syndromu specyficznych 

trudności w czytaniu i pisaniu

W  ramach  tego  syndromu  wyróżniono 

trzy 

terminy 

: 

dysleksja, 

dysortografia i dysgrafia.

Terminologia najczęściej 

używana w Polsce :

• dysleksja rozwojowa – zespół 

specyficznych trudności w czytaniu i pisaniu.

Te zaburzenia w uczeniu się mogą występować 

w formie trudności o węższym zakresie :

• dysleksja – specyficzne trudności w 

czytaniu, którym często towarzyszą 

trudności w pisaniu,

• dysortografia – specyficzne trudności z 

opanowaniem poprawnej pisowni (błędy 

ortograficzne),

• dysgrafia – trudności w opanowaniu 

właściwego poziomu graficznego pisma (tzw. 
brzydkie pismo),

• dyskalkulia – specyficzne trudności w uczeniu 

się matematyki ( głównie arytmetyki).

    Czasem  trudności  te  występują  jednocześnie, 

kiedy 

indziej 

mają 

charakter 

trudności 

izolowanych, 

ograniczonych 

do 

jednej 

umiejętności.  Gdy  dysleksja  i  dyskalkulia 
występują  razem,  są  przyczyną  poważnych 
niepowodzeń szkolnych.

    O specyficznych trudnościach w 

nauce

    mówimy, jeżeli niepowodzenia 

szkolne, dotyczą tylko niektórych 
zakresów uczenia się i  występują przy 
co najmniej przeciętnej inteligencji, a 
niejednokrotnie wysokiej sprawności 
intelektualnej, sprawnych narządach 
ruchu oraz zmysłach wzroku i słuchu, 
właściwej opiece wychowawczej oraz 
dydaktycznej.

    Specyficzne trudności w uczeniu się nie 

sprowadzają się tylko do trudności z 

opanowaniem szkolnego materiału nauczania. 

                                                                       

    Można je obserwować w uczeniu się różnych 

umiejętności potrzebnych w życiu 

codziennym, na przykład: 

z czytaniem nut,

 z uczeniem się układów tanecznych lub 

sekwencji ruchowych podczas zajęć 

sportowych,

 rzucania piłką do celu,

 z utrzymaniem równowagi podczas 

jazdy na wrotkach, deskorolce, 

uprawianiem windsurfingu,

 z opanowaniem znaków drogowych, 

kierunków przestrzennych oraz 

z prowadzeniem samochodu, itp.

      

Podstawą rozpoznania specyficznych 

trudności w czytaniu i pisaniu jest 

występowanie wybiórczych niepowodzeń:

• w nauce czytania i (lub),                    

• w opanowaniu poprawnej pisowni i (lub), 

• odpowiedniego poziomu graficznego pisma, 

    a więc wszystkich  bądź tylko niektórych form 

tych trudności  ( należy ustalić , czy trudności 

te występują jednocześnie czy w izolacji),

 

ale tylko w wypadku stwierdzenia 

prawidłowego rozwoju umysłowego.     

    

Oznacza to, że takiej diagnozy nie 

stawia się w odniesieniu do dzieci :

• z inteligencją niższą niż przeciętna 

(poniżej normy),

• z upośledzeniem umysłowym,

• u których trudności w pisaniu i czytaniu 

są spowodowane zaniedbaniem 
środowiskowym i dydaktycznym,

• lub są wynikiem złego funkcjonowania 

narządów zmysłu ( niedosłuchem lub 
wadą wzroku),

• albo skutkiem schorzeń 

neurologicznych ( np. epilepsja, 
mózgowe porażenie dziecięce).

    O specyficznych zaburzeniach w 

uczeniu się czytania i pisania orzeka 
się, gdy są one istotne, to znaczy 
gdy poziom czytania i pisania jest 
znacznie gorszy od oczekiwanego 
w danym wieku i na danym poziomie 
sprawności  intelektualnej.

   

Dysleksję rozwojową rozpoznaje się na 

podstawie charakterystycznych objawów 

trudności w czytaniu, pisaniu oraz 

warunkujących je zaburzeń funkcji 

poznawczych i ruchowych.

    

Są to objawy, które można obserwować w :

czytaniu:  wolne tempo czytania, słaba   

technika czytania  (przedłużony etap  

głoskowania, sylabizowania), znaczna 

liczba błędów,  charakterystyczny rodzaj 

błędów (zależne od dysfunkcji, które są 

przyczyną tych trudności),  słabe 

rozumienie przeczytanego tekstu i 

niechęć do czytania,

pisaniu:  trudności w pisaniu ze słuchu,  

ze wzoru i z pamięci,  charakterystyczne 

błędy w pisaniu (zależnie od dysfunkcji, 

które są przyczyną tych trudności, liczne 

błędy ortograficzne pomimo znajomości 

zasad),

zachowaniu:  objawy nieharmonijnego 

rozwoju psychomotorycznego,  przejawiają 

się one jako tak zwane deficyty,  czyli 

opóźnienia rozwoju funkcji percepcyjno-

motorycznych w zakresie funkcji słuchowo-

językowych,  wzrokowo-przestrzennych,  

ruchowych,  lateryzacji  i koordynacji  tych  

funkcji (integracji percepcyjno-

motorycznej).

   Przy podejrzeniu dysleksji rozwojowej 

 u dziecka oprócz  oceny trudności w 
czytaniu i pisaniu bierze się pod uwagę:

• motorykę dużą

• motorykę małą

• koordynację wzrokowo – ruchową

• funkcje wzrokowo – przestrzenne

• funkcje słuchowo – językowe

• pamięć fonologiczną , sekwencyjną

• lateryzację

• orientację w schemacie ciała i 

przestrzeni

• orientację w czasie

    Dysleksję rozwojową stwierdza się u coraz 

większej liczby uczniów. Nie ma jednej 
przyczyny  ani powodu tego zjawiska. 
Głównym powodem jest na pewno :

• coraz większa świadomość społeczeństwa , 

co wpływa na fakt , że uczniowie tacy są 
dostrzegani i wcześniej rozpoznawane są u 
nich zaburzenia

• coraz więcej wiemy na temat dysleksji 

( ponad  stuletni okres prowadzenia badań 
naukowych, łatwiejszy dostęp do wiedzy 
na ten temat ) 

• działalność społeczna Polskiego Towarzystwa 

Dysleksji ( założonego w 1990 roku )               
 

• duża liczba publikacji książkowych, artykułów 

naukowych, internetu, prasy codziennej

• problematyka dysleksji weszła do programów 

dydaktyki na wyższych uczelniach, jest 
przedmiotem kursów doskonalących dla 
nauczycieli oraz trzysemestralnych studiów 
podyplomowych w zakresie terapii 
pedagogicznej dysleksji , dających 
uprawnienia do wykonywania zawodu 
terapeuty

   Wzrost odsetek uczniów ze zdiagnozowaną 

dysleksją spowodowany jest również :

• wzrostem  liczby  urodzeń dzieci z ciąży i 

porodu o nieprawidłowym przebiegu 
( bywa to przyczyną minimalnych zmian 
struktury centralnego układu nerwowego )

• brakiem właściwej stymulacji ,  wspierania 

rozwoju  - ( szczególnie dzieci ,  u których 
występują drobne opóźnienia,  
dysharmonie rozwojowe)  przez zabawy 
rozwijające funkcje psychomotoryczne 
uczestniczące w czytaniu i pisaniu np.:

o zabawy manipulacyjne – szycie 

ubranek dla lalek , robienie z 
kartonów domków i mebli

o ćwiczenia grafomotoryczne – dzieci 

coraz mniej czasu poświęcają na 
rysowanie i pisanie w szkole

o ćwiczenie uwagi i pamięci słuchowej 

oraz funkcji językowych i wyobraźni 
podczas słuchania czytanych dziecku 
książek i audycji radiowych

o ćwiczenie motoryki dużej i równowagi 

podczas zabaw ruchowych takich jak 
skakanie na skakance , gra w gumę , klasy, 
huśtanie , na różnych rodzajach huśtawek, 
chodzenie po krawężnikach, popisy na 
trzepaku

o czytanie książek – informacje łatwiej (bo 

bez wysiłku i szybciej) pobierane są z 
przekazów wizualnych – obrazu ( film , tv , 
DVD)

o właściwe wzorce zachowań i motywacja do 

czytania – dzieci rzadko lub nigdy nie 
widzą swoich rodziców czytających książkę

Przyczyny pierwotne 

dysleksji rozwojowej.

    Przyczyn specyficznych trudności w 

pisaniu i czytaniu jest wiele.Obecnie 
mamy trzy koncepcje na ten temat:

• koncepcja genetyczna – z ostatnio 

prowadzonych badań wynika, że 
dysleksja jest zazwyczaj dziedziczona 
za pośrednictwem niewielkiej liczby 
genów w chromosomach :       1 , 6 , 
15

• koncepcja organiczna – jedna ze 

starszych koncepcji , choć ostatnio  mało  
badana , upatruje przyczyny dysleksji  w 
organicznym mikrouszkodzeniu struktury 
tych okolic mózgu, które są odpowiedzialne 
za czynności czytania i pisania ; 
mikrouszkodzenia  te powstają wskutek  
działania czynników: chemicznych, 
fizycznych , biologicznych na centralny 
układ nerwowy  w okresie  prenatalnym  i 
okołoporodowym

   Oba rodzaje przyczyn mogą też 

występować  jednocześnie i wchodzić ze 
sobą  w związki.

• koncepcja opóźnienia dojrzewania 

centralnego układu  nerwowego  
traktuje anomalie  anatomiczno – 
funkcjonalne jako przejściowy  skutek 
opóźnienia rozwojowego , koncepcja ta 
nie  jest  jednak dostatecznie  
udowodniona naukowo.

Literatura

• Bogdanowicz , M. (2004).Uczeń z 

dysleksją w szkole . Gdynia: Operon

• Bogdanowicz , M.(1994).O dysleksji 

czyli specyficznych trudnościach w 
czytaniu i pisaniu – odpowiedzi na 
pytania rodziców i nauczycieli