ROLA PIELĘGNIARKI W 

EDUKACJI PACJENTÓW Z 
PRZEWLEKŁĄ CHOROBĄ 

NEREK

Przewlekła Choroba Nerek (PCHN) ma 

charakter postępujący i niemal u 

wszystkich chorych konieczne jest 

leczenie nerkozastępcze. Aby 

skutecznie powstrzymać progresję 

choroby, niezbędne jest wprowadzenie 

w polskim systemie ochrony zdrowia 
powszechnej 

edukacji zdrowotnej 

przeznaczonej dla pacjentów na 

różnym etapie PCHN.

W ostatnich latach lawinowo zwiększa się liczba 

pacjentów z PCHN. Pomimo znacznych 

postępów w leczeniu chorobowość i 

śmiertelność w tej grupie chorych pozostaje 

nadal wysoka. Wprowadzenie skoordynowanych 

działań mających na celu wczesne wykrywanie, 

spowalnianie progresji i wczesne leczenie 

powikłań chorób nerek, oraz identyfikację 

     i leczenie chorób współistniejących może mieć 

kluczowe znaczenie w poprawie rokowania w tej 

grupie chorych oraz zmniejszenie kosztów 

leczenia.

   Szeroko rozumiana profilaktyka ma 

na celu spowolnienie postępu 
choroby nerek oraz kardioprotekcja 
mają kluczowe znaczenie w opiece 
nad pacjentem od najwcześniejszych 
stadiów choroby nerek.

 

Optymalna opieka nad pacjentami 

   z chorobami nerek powinna, od 

najwcześniejszych stadiów 
obejmować działania mające na celu 
zmniejszenie ryzyka sercowo – 
naczyniowego oraz leczenie chorób 
współistniejących. 

Celem 

Zespołów 

Multidyscyplinarnych ,

w skład których 

wchodzą Lekarze specjaliści(kardiolodzy, nefrolodzy, 

diabetolodzy), psycholodzy, pielęgniarki, dietetycy

  - jest z jednej strony wczesne wykrywanie 

choroby nerek i chorób współistniejących 

    z drugiej kompleksowa pomoc , wsparcie 
    i edukacja pacjentów i ich rodzin w 

kolejnych fazach choroby nerek, leczenie 
powikłań, oraz planowe rozpoczęcie 
dializoterapii czy przeszczepienie nerki. 

Pielęgniarki są:

 - ważnym członkiem zespołów 

multidyscyplinarnych  
zaangażowanych  we wczesne 
wykrywanie  powikłań PCHN oraz 
profilaktykę: pierwotną i wtórną.

Profilaktyka pierwotna

  - zwalczanie czynników ryzyka poprzez:

Zachowanie odpowiedniej aktywności 

fizycznej

Przestrzeganie diety ( ograniczenie spożycia 

cukrów prostych i tłuszczów, ograniczenie 

spożycia  soli, zwiększenie spożycia warzyw

    i owoców

Utrzymanie prawidłowej masy ciała, wskaźnik 

BMI 20 -25 kg/m

2

 ,

Zaniechanie palenia tytoniu

Regularna kontrola ciśnienia tętniczego krwi, 

stężenia glukozy w surowicy krwi.

Profilaktyka wtórna

   - dotyczy spowalniania progresji choroby 

nerek oraz towarzyszącej jej choroby sercowo 

– naczyniowej i leczenie powikłań poprzez 

uświadomienie pacjentowi znaczenia 

czynników ryzyka podlegających jak i nie 

podlegających modyfikacji tj. 

  cukrzyca

 Nadciśnienie tętnicze

 Białkomocz

 Dyslipidemia

 Niedokrwistość

 niedożywienie

Współpraca z chorym 

polega na:

 - właściwym przekazaniu zasobu informacji 
   o chorobie
 - metodach leczenia
 - informowaniu dostosowanym do sytuacji 

życiowej pacjenta i stadium choroby

 - wskazaniu możliwości realizowania różnych 

zadań

 - dążenie do osiągnięcia zaufania i partnerstwa
   w działaniu

Współpraca lekarsko - 

pielęgniarska

   - ma na celu opracowanie właściwej 

terapii  farmakologicznej jak i działań 
edukacyjnych, czego efektem jest 
spowolnienie progresji choroby, 
zapobieganie powikłaniom, a także 
wsparcie chorego i jego rodziny.

Standard edukacyjny

  - powinien obejmować wszystkie etapy PCHN
 Stadium PCHN I – III – nefroprotekcja; 

przygotowanie pacjenta i rodziny do 

zrozumienia istoty PCHN, umiejętność 

dbania o własne zdrowie, optymalizacja 

jakości życia,

 Stadium PCHN IV- V ; zapoznanie 
  z możliwościami leczenia nerkozastępczego
  ( przeszczep wyprzedzający, hemodializa, 

dializa otrzewnowa) 

Edukacja zdrowotna 

prowadzona 

w sposób:

 uporządkowany ; plan, konspekt
 wieloetapowy; obejmuje wszystkie 

etapy choroby

 systematyczny ; wg 

harmonogramu

 wymierny; zakończony testem, 

ankietą

Zajęcia edukacyjne prowadzone przez 

pielęgniarki edukacyjne wg 

następujących reguł:

 Partnerski udział pacjenta w procesie 

opieki         z pełną świadomością 
wpływania na stan swojego zdrowia. 
Pacjent jest przygotowany do 
podejmowania samodzielnych decyzji 
związanych ze zdrowiem. Gotowy do 
nauki              i zainteresowany 
nabywaniem umiejętności 
niezbędnych do samoopieki.

 Podmiotowość w kontaktach z 

pacjentem. Dostrzeganie tego, że 
człowiek jest indywidualnością, ma 
prawo do szacunku, własnych 
poglądów i przekonań co do 
zachowań zdrowotnych. Odnoszenie 
się do każdego człowieka z 
godnością.

 Przestrzeganie warunków poprawnej 

komunikacji interpersonalnej w 
przekazywaniu i przyjmowaniu 
komunikatów. Posługiwanie się 
językiem zrozumiałym dla odbiorcy

 Holistyczne postrzeganie 

podopiecznego.

 Racjonalny dobór treści edukacji.

EDUKACJA ZDROWOTNA 

 MOŻE POMÓC ZROZUMIEĆ 

CHOROBĘ

 MOŻE POMÓC NAUCZYĆ SIĘ ŻYĆ Z 

CHOROBĄ

MOŻE POMÓC SPOWOLNIĆ LUB 

ZATRZYMAĆ POSTĘP CHOROBY

Ramowy model edukacji 

pacjentów 

z Przewlekłą Chorobą Nerek 

( PCHN )

            ALGORYTM POSTĘPOWANIA:
Lekarz POZ (wczesne rozpoznanie 

PCHN)

Poradnia Nefrologiczna ( leczenie 

aktywnej podstawowej choroby nerek ) 

Diagnostyka:

• GFR >30ml/min/1,73m

2

 – 

wyrównana                                 
niewydolność nerek

• GFR 15 – 30 ml/min/min/1,73m

2

 

                 – niewyrównana 

niewydolność nerek

• GFR < 15 ml/min/1,73m

2

  - 

schyłkowa       niewydolność nerek

Wieloaspektowa edukacja 

zdrowotna pacjenta i/lub 

rodziny w zakresie:

 zapoznanie z istotą choroby oraz objawami 

w poszczególnych jej okresach,

 dostarczenie wiedzy n/t zagrożeń 

zawiązanych z rozwojem chorób sercowo – 
naczyniowych oraz czynników 
przyspieszających rozwój PCHN,

 poznanie zasad samoopieki, dbałość o swój 

stan zdrowia, właściwego przyjmowania 
leków oraz stosowania innych działań 
profilaktycznych,

 Omówienie najważniejszych czynników 

ryzyka ChNS u chorych z PChN tj. 

     - cukrzyca 
     - obciążający wywiad rodzinny
     - niedożywienie/otyłość 
     - nadciśnienie tętnicze / 

niedokrwistość

     - ograniczona aktywność fizyczna 
     - palenie papierosów

 dostarczanie wiedzy n/t niedokrwistości 

pochodzenia nerkowego, wskazanie 

korzyści wynikających z leczenia 

preparatami stymulującymi erytropoezę

 edukacja dietetyczna

 szczepienia profilaktyczne ( HBV)

 przekazanie wiedzy n/t leczenia 

nerkozastępczego

 uświadomienie konieczności oszczędzania 

własnych naczyń krwionośnych oraz 

dbałości o prawidłowe ich wykorzystanie

Wybór leczenia 

nerkozastępczego

 HEMODIALIZA

 TRANSPLANTACJA NERKI

 DIALIZA OTRZEWNOWA

                   Edukacja zdrowotna
 pacjenta i/ lub rodziny mająca na celu 

uzyskanie  optymalnej jakości życia.