Ochrona prawa własności
intelektualnej - szkolenie

dr Piotr Milik

Literatura przedmiotu

• R. Golat, Prawo autorskie i prawa pokrewne,

Warszawa 2008;

• R. Golat, Prawo autorskie. Poradnik dla

twórców, Warszawa 2004;

• A. Nowicka, M. Poźniak-Niedzielska, U.

Promińska, H.Żakowska-Henzler, Prawo

własności przemysłowej, Warszawa 2005;

• E. Nowińska, U. Promińska, M. du Vall, Prawo

własności przemysłowej, Warszawa 2008;

• M. Kondrat, H. Dreszer-Lichańska, Własność

przemysłowa w Unii Europejskiej, Gdańsk

2004;

Zaliczenie przedmiotu

• uczestnictwo w szkoleniu, zapoznanie

się z prezentacją i podaną literaturą
przedmiotu;

• test jednokrotnego wyboru;
• wpis do indeksu bezpośrednio po

zakończeniu testu;

• poprawa testu w razie negatywnego

wyniku – wiadomość w dziekanacie;

• Jest to najszersze prawo do rzeczy. W

szczególności właściciel względem rzeczy
ma uprawnienia do jej posiadania (ius
possidendi), używania (ius utendi),
pobierania pożytków (ius fruendi), zużycia
(ius abutendi) i rozporządzania (ius
disponendi). Granicami korzystania z rzeczy
są przepisy ustaw, zasady współżycia
społecznego i społeczno – gospodarcze
przeznaczenie danej własności.

Własność

Rzecz

• Rzecz to przedmiot materialny (art.

45 Kc), wyodrębniony na tyle, że
może stanowić samoistne dobro i
być przedmiotem obrotu (rzeczami
nie są np.: utwory literackie,
energia, złoża mineralne, zwierzęta
itd.) Rzeczy dzielimy na
nieruchomości i ruchomości.

Własność intelektualna

• Terminem tym posługujemy się dla

oznaczenia bezwzględnych
(skutecznych erga omnes) praw
podmiotowych na dobrach
niematerialnych (prawo autorskie,
prawo własności przemysłowej -
patentowe, o znakach towarowych);

• Organizacja wyspecjalizowana ONZ;
• Ma siedzibę w Genewie,
• Zrzesza 184 państwa w tym Polskę;

WIPO

World Intellectual Property

Organization – Sztokholm

14.VII.1967 r.

Dobra osobiste (art. 23 Kc)

• Dobra osobiste człowieka, jak w

szczególności zdrowie, wolność, cześć,

swoboda sumienia, nazwisko lub

pseudonim, wizerunek, tajemnica

korespondencji, nietykalność

mieszkania,

twórczość naukowa,

artystyczna, wynalazcza i

racjonalizatorska

, pozostają pod ochroną

prawa cywilnego niezależnie od ochrony

przewidzianej w innych przepisach.

Ustawa o prawie autorskim i

prawach pokrewnych z dnia

4 lutego 1994 r. (DzU. z

2000 r. nr 80 poz. 904 –

tekst jednolity)

Utwór

• Przedmiotem prawa autorskiego jest każdy

przejaw (uzewnętrzniony rezultat) działalności
twórczej (kreacyjnej, oryginalnej) o
indywidualnym (swoistym) charakterze,
ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie
od wartości, przeznaczenia i sposobu
wyrażenia.

• Jest to niematerialne dobro prawne, które

powinno być odróżniane od przedmiotu
materialnego, nośnika (corpus mechanicum),
na którym zazwyczaj jest ono utrwalone;

W szczególności przedmiotem

prawa autorskiego są utwory:

• Wyrażone słowem, symbolami

matematycznymi, znakami graficznymi
(literackie, publicystyczne, naukowe,
kartograficzne oraz programy komputerowe);

• Plastyczne, fotograficzne, lutnicze,

wzornictwa przemysłowego, architektoniczne,
urbanistyczne, muzyczne, słowno –
muzyczne, sceniczne, choreograficzne,
pantomimiczne, audiowizualne (w tym
filmowe);

• Ochroną objęty może być wyłącznie

sposób wyrażenia; nie są objęte
ochroną odkrycia, idee, procedury,
metody i zasady działania oraz
koncepcje matematyczne;

• Utwór jest przedmiotem prawa

autorskiego od chwili ustalenia,
chociażby miał postać nieukończoną;

• Ochrona przysługuje twórcy

niezależnie od spełnienia
jakichkolwiek formalności;

Przedmioty praw

pokrewnych:

• Artystyczne wykonania;
• Fonogramy i wideogramy;
• Emisje programów radiowych lub

telewizyjnych;

• Pierwsze wydania (tzw. wydania

pośmiertne);

• Wydania naukowe lub krytyczne;

Opracowanie

• Opracowanie cudzego utworu, w

szczególności tłumaczenie,
przeróbka, adaptacja, jest
przedmiotem prawa autorskiego bez
uszczerbku dla prawa do utworu
pierwotnego;

• Rozporządzanie i korzystanie z

opracowania zależy od zezwolenia
twórcy utworu pierwotnego;

Utwór inspirowany

• Za opracowanie nie uważa się

utworu, który powstał w wyniku
inspiracji cudzym utworem;

Zbiory, antologie, wybory, bazy

danych

• Zbiory, antologie, wybory, bazy

danych spełniające cechy utworu są
przedmiotem prawa autorskiego,
nawet jeśli zawierają nie chronione
materiały, o ile przyjęty w nich
dobór, układ lub zestawienie ma
twórczy charakter, bez uszczerbku
dla praw do wykorzystanych
utworów;

Wyłączone spod ochrony

prawa autorskiego są:

• Akty normatywne lub ich urzędowe

projekty;

• Urzędowe dokumenty, materiały,

znaki i symbole;

• Opublikowane opisy patentowe lub

ochronne;

• Proste informacje prasowe;

Podmioty prawa autorskiego

• Twórca;
• Pracodawca twórcy (jeżeli pracownik

stworzył utwór w wyniku
wykonywania obowiązków
wynikających ze stosunku pracy to
jego pracodawca nabywa z chwilą
przyjęcia utworu autorskie prawa
majątkowe do tego utworu);

Autorskie prawa osobiste

• Do autorstwa utworu;
• Do oznaczenia utworu swoim nazwiskiem,

pseudonimem albo do udostępniania go

anonimowo;

• Do nienaruszalności treści i formy utworu

oraz jego rzetelnego wykorzystania;

• Do decydowania o pierwszym

udostępnieniu utworu publiczności;

• Do nadzoru nad sposobem korzystania z

utworu;

Ochrona autorskich praw

osobistych

• Twórca, którego autorskie prawa osobiste

zostały zagrożone cudzym działaniem, może

żądać zaniechania tego działania. W razie

dokonanego naruszenia może także żądać

aby osoba, która dopuściła się naruszenia,

dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia

jego skutków, w szczególności aby złożyła

publiczne oświadczenie o odpowiedniej treści

i formie. Jeżeli naruszenie było zawinione, sąd

może przyznać twórcy odpowiednią sumę

pieniężną tytułem zadośćuczynienia za

doznaną krzywdę.

Ochrona autorskich praw

osobistych po śmierci twórcy

• Jeżeli twórca nie wyraził innej woli, po jego

śmierci z powództwem o ochronę autorskich

praw osobistych zmarłego może wystąpić

małżonek, a w jego braku kolejno: zstępni,

rodzice, rodzeństwo, zstępni rodzeństwa a

także organizacja zbiorowego zarządzania

prawami autorskimi, która zarządzała

przwami autorskimi zmarłego twórcy;

• Osoby wymienione powyżej są uprawnione w

tej samej kolejności do wykonywania

autorskich praw osobistych zmarłego twórcy;

Autorskie prawa majątkowe

• Twórcy przysługuje wyłączne prawo do

korzystania z utworu i rozporządzania

nim na wszystkich polach eksploatacji

oraz do wynagrodzenia za korzystanie z

utworu;

• Autorskie prawa majątkowe gasną z

upływem lat 70 od śmierci twórcy;

• Autorskie prawa majątkowe mogą

przejść na inne osoby w drodze

dziedziczenia lub na podstawie umowy;

licencja

• umowa o korzystanie z utworu nazywa się

licencją;

• Licencja obejmuje pola eksploatacji

wyraźnie w niej wymienione;

• Twórcy przysługuje odrębne

wynagrodzenie za korzystanie z utworu na

każdym odrębnym polu eksploatacji;

• Umowa licencyjna wyłączna wymaga

zachowania formy pisemnej pod rygorem

nieważności;

Wolne licencje

• Licencje Creative commons;
• Generalna Licencja Publiczna GNU

(GNU GPL);

• Licencja Wolnej Dokumentacji GNU

(GNU FDL);

• Licencja Wolnej Sztuki (FAL);
• Copyleft;

Umowa o przeniesienie

autorskich praw majątkowych

• Umowa przenosząca autorskie prawa

majątkowe wymaga zachowania formy

pisemnej pod rygorem nieważności;

• Umowa przenosząca autorskie prawa

majątkowe obejmuje pola eksploatacji

wyraźnie w niej wymienione;

• Twórca zachowuje wyłączne prawo

zezwalania na wykonywanie zależnego

prawa autorskiego, mimo, że w umowie

postanowiono o przeniesieniu całości praw

majątkowych;

Droit de suite

• Prawo twórcy i jego spadkobierców do

otrzymywania procentowego (5%)

wynagrodzenia od ceny jego dzieła

odsprzedawanego zawodowo

kolejnemu właścicielowi (prawo

następstwa);

• Prawo to dotyczy oryginalnych

egzemplarzy utworów plastycznych

oraz rękopisów utworów literackich i

muzycznych;

Fundusz Promocji Twórczości

• Producenci lub wydawcy egzemplarzy

utworów literackich, muzycznych,
plastycznych, fotograficznych i
kartograficznych, nie korzystających z
ochrony autorskich praw majątkowych,
są obowiązani do przekazywania na
rzecz funduszu wpłaty wynoszącej od
5% do 8% wpływów brutto ze
sprzedaży egzemplarzy tych utworów;

Dozwolony użytek chronionych

utworów (licencje ustawowe)

• Dozwolony użytek prywatny;
• Dozwolony użytek publiczny;

Dozwolony użytek prywatny

• Bez zezwolenia twórcy wolno nieodpłatnie

korzystać z już rozpowszechnionego utworu
w zakresie własnego użytku osobistego;

• Zakres własnego użytku osobistego

obejmuje korzystanie z pojedynczych
egzemplarzy przez krąg osób pozostających
w związku osobistym, w szczególności
pokrewieństwa, powinowactwa lub stosunku
towarzyskiego;

Dozwolony użytek publiczny

• Wolno rozpowszechniać w celach

informacyjnych w prasie, radiu i telewizji: już
rozpowszechnione sprawozdania o
aktualnych wydarzeniach, aktualne artykuły
na tematy polityczne, gospodarcze lub
religijne, aktualne wypowiedzi i fotografie
reporterskie (w dwóch ostatnich przypadkach
twórcy należy się wynagrodzenie), mowy
wygłoszone na publicznych zebraniach,
krótkie streszczenia rozpowszechnionych
utworów;

Dozwolony użytek publiczny

cd.

• Biblioteki, archiwa i szkoły mogą

udostępniać nieodpłatnie w zakresie
swoich zadań statutowych,
egzemplarze utworów
rozpowszechnionych. Mogą też
sporządzać egzemplarze
rozpowszechnionych utworów w celu
uzupełnienia, zachowania lub
ochrony własnych zbiorów;

Prawo cytatu

• Wolno przytaczać w utworach

stanowiących samoistną całość
urywki rozpowszechnionych utworów
lub drobne utwory w całości, w
zakresie uzasadnionym
wyjaśnieniem, analizą krytyczną,
nauczaniem lub prawami gatunku
twórczości (prawo cytatu);

Dozwolony użytek publiczny

cd.

• Wolno nieodpłatnie wykonywać

publicznie rozpowszechnione utwory
podczas ceremonii religijnych, imprez
szkolnych i akademickich lub
oficjalnych uroczystości
państwowych, jeżeli nie łączy się z
tym osiąganie korzyści majątkowych;

Odpowiedzialność karna

• Kto przywłaszcza sobie autorstwo

albo wprowadza w błąd co do
autorstwa całości lub części cudzego
utworu, albo artystycznego
wykonania, podlega grzywnie, karze
ograniczenia wolności albo
pozbawienia wolności do lat 3
(plagiat);

•Ustawa z dnia 30 czerwca

2000 r. Prawo własności
przemysłowej (DzU. z 2001
r. nr 49 poz. 508);

Ustawa normuje:

• Stosunki w zakresie wynalazków, wzorów

użytkowych, wzorów przemysłowych,
znaków towarowych, oznaczeń
geograficznych i topografii układów
scalonych;

• Zasady, na jakich przedsiębiorcy mogą

przyjmować projekty racjonalizatorskie i
wynagradzać ich twórców;

• Zadania i organizację Urzędu Patentowego

Rzeczypospolitej Polskiej,

Patent

• Prawo wyłącznego korzystania z

wynalazku w sposób zarobkowy lub
zawodowy na całym obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej (art. 63);

• Czas trwania patentu wynosi 20 lat

od daty dokonania zgłoszenia
wynalazku w Urzędzie Patentowym;

Podmioty uprawnione do

zgłoszenia patentu

• Twórca lub współtwórcy;
• Pracodawca twórcy, lub zamawiający

wynalazek;

Wynalazki lustrzane

• Jeżeli zgłoszenia wynalazku, wzoru

użytkowego albo wzoru
przemysłowego dokonały niezależnie
od siebie co najmniej dwie osoby,
które korzystają z pierwszeństwa
oznaczonego tą samą datą, prawo do
uzyskania patentu, prawa
ochronnego lub prawa z rejestracji
przysługuje każdej z tych osób.

Rzecznicy patentowi

• Zakres działania rzeczników patentowych

reguluje ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o

rzecznikach patentowych (DzU. Nr 49, poz.

509 z 2001 r.);

• Rzecznicy patentowi świadczą specjalistyczną

pomoc w sprawach z zakresu własności

przemysłowej;

• Rzecznicy patentowi występują w charakterze

pełnomocników przed Urzędem Patentowym

RP, sądami administracyjnymi oraz przed

innymi sądami i organami orzekającymi w

sprawach własności przemysłowej;

Data pierwszeństwa

• Jest to data określająca pierwszeństwo do

uzyskania patentu. Jest nią zwykle:

• data wniesienia zgłoszenia patentowego;
• data zagranicznego zgłoszenia w kraju

Międzynarodowego Związku Ochrony

Własności Przemysłowej, jeżeli zgłoszenie

krajowe nastąpi w ciągu 12-tu miesięcy od

tej daty;

• data wystawienia wynalazku na wystawie,

jeżeli zgłoszenie krajowe nastąpi w ciągu 6-

ciu miesięcy od tej daty;

Dokument patentowy

• Udzielenie patentu stwierdza się przez

wydanie dokumentu patentowego;

• Częścią składową dokumentu

patentowego jest opis patentowy
obejmujący: opis wynalazku,
zastrzeżenia patentowe i rysunki;

• Opis patentowy jest publikowany

przez Urząd Patentowy;

Zastrzeżenia patentowe

• Zastrzeżenia patentowe powinny być w

całości poparte opisem wynalazku i
określać w sposób zwięzły, lecz
jednoznaczny, przez podanie cech
technicznych rozwiązania, zastrzegany
wynalazek oraz zakres żądanej ochrony
patentowej;

• Każde zastrzeżenie powinno być ujęte

jasno, w jednym zdaniu lub równoważniku
zdania;

Zastrzeżenie patentowe -

przykład

• Sposób wytwarzania transparentnych ceramicznych

materiałów z proszków o średnicy nanometrów znamienny

jest tym, że pierwszym etapem wytworzenia matryc

tlenkowych domieszkowanych jonami aktywatora jest

wstępne, jednoosiowe sprasowanie uzyskanych proszków do

postaci kształtek pod ciśnieniem od 0.5 do 5 GPa, uzyskane w

ten sposób kształtki zostają prasowane pod ciśnieniem od 0.5

do 8 GPa w temperaturze od 500 oC do 1300 C w czasie od

15 s do do 30 min.

• Sposób według zastrz. 1 znamienne tym, że nanorozmiarowe

krystaliczne proszki matryc tlenkowych domieszkowanych

jonami aktywatora (zwłaszcza jonami Eu, Tb, Pr, Yb, Ce, Nd,

Dy) to tlenki ciężkich pierwiastków zwłaszcza Y, Lu, Gd oraz

tlenki Zr, Al, Ti, układy tlenkowe o strukturze granatu

Ln3M5O12 (gdzie Ln to zwłaszcza Y, Gd, Lu, zaś M to

zwłaszcza Al, Ga) lub krzemiany typu Ln2SiO5 i Ln2Si2O7

gdzie Ln to zwłaszcza Y, Ce, Gd, Lu.

Wynalazek tajny

• Wynalazek dokonany przez obywatela polskiego

może być uznany za tajny, jeżeli dotyczy

obronności lub bezpieczeństwa państwa;

• Wynalazkami dotyczącymi obronności państwa są

w szczególności rodzaje broni lub sprzętu

wojskowego oraz sposoby walki;

• Wynalazkami dotyczącymi bezpieczeństwa

państwa są w szczególności środki techniczne

stosowane przez służby państwowe uprawnione do

wykonywania czynności operacyjno -

rozpoznawczych, a także nowe rodzaje

wyposażenia i sprzętu oraz sposoby ich

wykorzystywania przez te służby;