Leki psychotropowe - definicja, podział
Leki stosowane w terapii zaburzeń psychicznych,
które działając na OUN wpływają na zmianę stanu
psychicznego i zachowania pacjenta.
podział na podstawie działania klinicznego:
przeciwpsychotyczne (neuroleptyczne)
przeciwdepresyjne (tymoleptyczne)
przeciwlękowe (anksjolityczne)
stabilizujące nastrój (normotymiczne)
nasenne (hipnotyczne)
pobudzające (psychostymulujące)
nootropowe (geriatryczne)
przeciwparkinsonowskie
inne
środki psychozotwórcze
Leki neuroleptyczne (przeciwpsychotyczne) -
zastosowanie, przykłady
schizofrenia:
leczenie objawów wytwórczych (omamy, urojenia)
łagodzenie pobudzenia ruchowego
profilaktyka nawrotów i zaostrzeń (mniejsze dawki w
sposób długotrwały)
leczenie objawów negatywnych schizofrenii
inne zaburzenia psychiczne:
mania
depresja
psychozy urojeniowe (parafrenia, paranoja)
psychozy organiczne (wywołane uszkodzeniem
struktury OUN)
psychozy somatyczne (przyczyny pozamózgowe)
Leki neuroleptyczne - podział
podział:
Leki przeciwpsychotyczne I generacji:
○
Butyrofenony (haloperidol)
○
Tioksanteny (flupentiksol)
○
Difenylobutylopiperydyny (pimozyd)
○
Fenotiazyny
Alifatyczne (chlorpromazyna, lewopromazyna)
Piperazyny (flufenazyna)
Piperydyny (tiorydazyna)
Leki neuroleptyczne - podział
Leki przeciwpsychotyczne II generacji:
Benzomidy (sulpiryd, amisulpryd)
Inne:
○
Klozapina
○
Risperidon
○
Olanzapina
○
Kwetiapina
○
Zotepina
○
Aripiprazol
○
Paliperidon
Działanie leków
neuroleptycznych
Leki blokują w OUN postsynaptyczne
receptory D
2 w
szlakach
dopaminergicznych:
Mezolimbicznym (!)
(Układ mezolimbiczny - od nakrywki
(VTA, ventral tegmentalarea) do struktur limbicznych - brzuszne
prążkowie, jądra scalające, hipokamp, obszar jąder migdałowatych),
z układem mezokortykalnym – wpływa na motywację, nagrodę i
uwagę.
Guzkowo-lejkowym
Nigrostriatalnym
(łączy substancję czarną z grzbietową
częścią prążkowia i uczestniczy w integracji bodźców,
warunkowaniu, koordynacji motoryczno-zmysłowej oraz inicjowaniu
ruchów)
Drogi siatkówki
Efekty uboczne działania neuroleptyków w zależności od
szlaku na który oddziałują
Guzkowo-lejkowy (zaburzenia hormonalne –
hiperprolaktynemia)
Nigrostriatalne (objawy pozapiramidowe –
parkinsonizm, dystonie, akatyzja, późne
dyskinezy)
Inne szlaki – adrenergiczny, cholinergiczny czy
histaminowy:
działanie antyadrenergiczne - niedociśnienie
tętnicze krwi,
efekty antymuskrynowe – suchość w jamie
ustnej, niewyraźne widzenie, zatrzymanie
moczu,
antyhistaminowe - senność
Leki neuroleptyczne - objawy uboczne
Objawy uboczne nie wymagają odstawienia leku, mogą być
korygowane przez optymalizację dawkowania, zachowanie
środków ostrożności
zespół parkinsonowski: hipokinetyczno-hipertoniczny; u około
20% chorych w okresie pierwszych 3 miesięcy leczenia
(wzmożone napięcie mięśniowe, spowolnienie, drżenie
spoczynkowe i zamiarowe, maskowatość twarzy)
dystonie : występują w pierwszych dniach leczenia
(nienormalne układanie lub skurcz mięśni głowy, kręcz szyi,
kończyn lub tułowia, grymasy twarzy, wysuwanie języka, ruchy
gałek ocznych na boki i góra dół – antidotum to procyklidyna (lek
podawany pozajelitowo) inne to benzoheksol i orfenadryna)
dyskinezy: występują po kilkunastu miesiącach leczenia
(mimowolne, pląsawicze ruchy języka, szczęki lub kończyn)
akatyzje: występują w ciągu pierwszych kilku miesięcy terapii
(poczucie niepokoju, przebieranie nogami, niemożność
usiedzenia w miejscu)
Leki neuroleptyczne - objawy uboczne
c. d
nadmierna sedacja
spadki ciśnienia krwi, tachykardia
obwodowe działanie antycholinergiczne (suchość w ustach,
zaburzenia akomodacji, zaparcia, zatrzymanie moczu)
nadwrażliwość na światło
dysfunkcje seksualne, zaburzenia miesiączkowania
zwiększenie masy ciała
zmętnienie i przebarwienia siatkówki i rogówki, oraz
przebarwienia skóry
zaburzenia rytmu serca (np. kwetiapina wydłuża odstęp QT)
depresja oddechowa
zmiany czynności wątroby
zaparcia
Leki neuroleptyczne - powikłania, interakcje
Powikłania mają charakter:
zdarzeń gwałtownych, dramatycznych (wymagają intensywnych
działań ratujących życie)
objawów przewlekłych skłaniających do zaniechania leczenia
neuroleptykami
złośliwy zespół neuroleptyczny (zaburzenia układu autonomicznego,
sztywność mięśniowa, podwyższenie temperatury ciała (hipertermia),
bladość, ślinotok, tachykardia, wahania RR, nadmierna potliwość,
zmienne stany świadomości, nietrzymanie moczu, spowolnienie mogące
przejść w osłupienie i śpiączkę), ↑kinazy kreatynowej (CK) i białych
krwinek. Występuję u 0,5-1% pacjentów leczonych neuroleptykami i
lekami przeciwdepresyjnymi (trójpierścieniowymi)
ośrodkowy zespół antycholinergiczny (pobudzenie, zaburzenia
orientacji w czasie i co do własnej osoby, omamy, śpiączka
zapaść w wyniku spadku ciśnienia krwi
napady drgawkowe typu grand mal (rzadko)
agranulocytoza, leukopenia, niedokrwistość hemolityczna
wzrost stężenia glukozy (i cukrzyca II typu) (klozapina,
risperidon, olanzapina)
Leki neuroleptyczne - powikłania,
interakcje
Neutropenia, agranulocytoza
(klozapina) – badania morfologii z
rozmazem 1 na tydzień w
pierwszych 18 tyg leczenia, później
co 2 tyg. w 1 roku leczenia,
następnie po roku 1 raz na miesiąc.
Zaprzestanie leczenia przy liczbie
leukocytów mniejszej niż 3000 mm
-3,
lub przy całkowitej liczbie
granulocytów mniej niż 1500mm
-3
Leki neuroleptyczne - powikłania,
interakcje
Interakcje
absorpcję neuroleptyków mogą osłabiać:
○
leki zobojętniające kwas solny (altramet, tagamet)
przyjęte w ciągu1-2 h po zażyciu neuroleptyków
leki antycholinergiczne (atropina, benzatropina,
etopropazyna) stosowane w leczeniu polekowego
parkinsonizmu
działanie antycholinergiczne, sedatywne,
hipotensyjne mogą potęgować
○
leki przeciwdepresyjne
stężenie leków we krwi obniża:
○
palenie papierosów
Leki neuroleptyczne i przeciwdepresyjne
w formie depot i swift
Depot:
flupentiksol, flufenazyna, haloperidol,
pipotiazyna, zuklopentiksol
risperidon
olanzapina
paliperidon
aripiprazol
Swift:
olanzapina
escitalopram
Leki przeciwdepresyjne (tymoleptyczne) -
zastosowanie, przykłady
Leczniczy wpływ na chorobowo obniżony nastrój,
lęk, zaburzenia napędu psychoruchowego,
zaburzenia rytmów biologicznych (inaczej leki
tymoleptyczne)
w leczeniu depresji:
w chorobie afektywnej jednobiegunowej
w chorobie afektywnej dwubiegunowej
profilaktyka choroby afektywnej jednobiegunowej
depresja w przebiegu schizofrenii
dystymia
depresja psychogenna, somatogenna, organiczna
w leczeniu innych zaburzeń:
zespól lęku napadowego
zespół natręctw (z. obsesyjno-kompulsyjne)
zespół zaburzeń jedzenia
moczenie nocne u dzieci
Leki przeciwdepresyjne (tymoleptyczne) -
zastosowanie, przykłady
podział:
trójpierścieniowe: imipramina, amitryptylina, doksepina,
klomipramina
○
Pokrewne trójpierścieniowe - trazodon
czteropierścieniowe: mianseryna, maprotylina, amoksapina
selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI):
fluoksetyna, fluwoksamina, sertralinaparoksetyna, citalopram
selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny i
serotoniny (SNRI) (duloksetyna, wenlafaksyna)
selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego noradrenaliny
(NARI) - regoksetyna
inhibitory monoaminooksydazy (MAOI): hydrazydowe – fenelzyna
i nie hydrazydowe - tranylcypromina
○
inhibitory monoaminooksydazy – A (RIMA)
selektywne:
moklobemid
agonista receptora melatoninowego – agomelatyna
noradrenergiczne i swoiste serotoninergiczne leki
przeciwdepresyjne (NASSA) - mitrazapina
inne: nefazodon, tianeptyna
Leki tymoleptyczne - objawy uboczne, interakcje
trójpierścieniowe:
antycholinergiczne, sedacja, wegetatywne
(hipotonia – ortostatyczne spadki RR)
kardiotoksyczne (arytmie, zmiany w EKG,
tachykardia), zwiększenie masy ciała
neurologiczne (drżenie języka, kończyn górnych,
zablokowanie mowy)
alergiczne (wysypka, zaczerwienie), zmiany w
obrazie krwi (leukopenia)
mogą wywoływać objawy manii u pacjentów z
chorobą afekt. dwubiegunową
Przy zatruciu – zaburzenia rytmu serca, drgawki,
depresja oddychania, zgon.
Leki tymoleptyczne - objawy
uboczne, interakcje
SSRI
nudności, niepokój, bezsenność,
zaburzenia funkcji seksualnych
(opóźnienie ejakulacji)
Przy nagłym odstawieniu SSRI
dochodzi do:
○
Zawroty i bóle głowy
○
Nudności, ospałość, niepokój, parestezje,
potliwość, objawy podobne do grypy
(występowanie 1 – 3 tydz. od
zakończenia leczenia)
Leki tymoleptyczne - objawy
uboczne, interakcje
NARI: nudności, brak łaknienia,
bezsenność, potliwość, zawroty
głowy, niedociśnienie ortostatyczne,
bóle głowy, dreszcze, parestezje,
bolesne oddawanie moczu czy
zatrzymanie moczu, suchość w
jamie ustnej, tachykardia, kołatanie
serca,
Leki tymoleptyczne - objawy
uboczne, interakcje
inhibitory MAO
niepokój, bóle głowy, bezsenność,
○
MAOI (nie selektywne) objawy uboczne
w połączeniu z pokarmami
zawierającymi tyraminę (ser żółty, wino
(Chianti), piwo, ryby, mięso i drób,
przyprawiona dziczyzna, podroby,
awokado, skórki bananów, fasola,
kawior, śledzie – marynowane, wędzone)
○
hepatotoksyczność, wzrost łaknienia i
masy ciała, uzależnienia
Leki tymoleptyczne - objawy uboczne,
interakcje
Interakcje
osłabiają działanie leków hipotensyjnych (klonidyna,
metyldopa)
zwiększają efekt hamujący na OUN w połączeniu z:
○
alkoholem, opioidami, lekami nasennymi i
przeciwlękowymi
potęgują działanie antycholinergiczne i uspokajajace
neuroleptykow
stężenie leków w osoczu podwyższa:
○
alkohol, aspiryna, diuretyki tiazydowe, dwuwęglan sodu
stężenie leków w osoczu obniża:
○
palenie papierosów, witamina C, doustne leki
antykoncepcyjne
Leki przeciwlękowe - przykłady
Hamują reakcje psychomotoryczne, emocjonalne i
wegetatywne występujące w stanach lęku (inaczej
leki anksjolityczne)
zastosowanie:
zespoły lękowe
reakcje stresowe
zaburzenia psychosomatyczne
zaburzenia snu
padaczka
benzodiazepiny wykazują działanie:
przeciwlękowe: oksazepam, lorazepam,
alprazolam(Xanax)
miorelaksacyjne: diazepam, medazepam(Rudotel)
przeciwdrgawkowe: nitrazepam, klonazepam,
chlorodiazepoksyd
nasenne: estazolam, triazolam(Halcion)
profil działania zrównoważony: temazepam(Signopam)
inne: buspiron, meprobamat, hydroxyzyna, beta-blokery
Leki przeciwlękowe - przykłady
Benzodiazepiny krótkodziałające:
Alprazolam
Chlordiazepoksyd
Diazepam
Flurazepam
Nitrazepam
Benzodiazepiny długodziałające:
Loprazolam
Lorazepam
Lormetazepam
Oksazepam
Temazepam
Leki anksjolityczne - objawy uboczne, interakcje
Objawy uboczne
:
senność
zaburzenia pamięci i koncentracji
spadek łaknienia
nudności, wymioty
zamazanie ostrości widzenia
wydłużony czas reakcji
zawroty głowy
depresja ośrodka oddechowego szczególnie u osób starszych
prawdopodobnie działanie teratogenne
Powikłaniem jest uzależnienie, o którym świadczą następujące objawy:
wzrost tolerancji, błogostan, euforia po zażyciu leku
objawy abstynencyjne po odstawieniu leków: nasilenie lęku i niepokoju,
bóle
głowy, wzmożenie napięcia mięśni
Interakcje
senność, odhamowanie, depresje ośrodka oddechowego nasila spożycie
alkoholu
stężenie benzobiazepin we krwi zwiększa;
○
cymetydyna, disulfiram, izoniazyd, estrogeny
wchłanianie benzobiazepin upośledza:
○
spożycie pokarmu, leki alkalizujące
Leki przeciwlękowe -
benzodiazepiny
Zalecenia:
Benzodiazepiny są wskazane do
krótkotwałego leczenia od 2 do 4
tygodni w celu łagodzenia znacznie
nasilonego lęku, bezsenności z lękiem,
lub lęku z krótkotwałymi zaburzeniami
psychosomatycznymi, organicznymi
lub psychotycznymi
Leki normotymiczne - zastosowanie
W przebiegu choroby afektywnej
dwubiegunowej
wpływają leczniczo na zaburzenia nastroju i
aktywności
zapobiegają nawrotom zespołów
maniakalnych i depresyjnych
Leki normotymiczne - zastosowanie
Sole litu (węglan i cytrynian):
Podawany w profilaktyce choroby afektywnej
dwubiegunowej, w leczeniu manii, hipomanii, w
opornej i nawracającej depresji, w leczeniu agresji i
samookaleczeń
Podaje się po zakończeniu fazy depresji przez rok w
dawce dobowej 500 – 2000 mg.
Stężenie terapeutyczne w surowicy krwi wynosi 0,4-
0,7 do 1,0 mmol na litr. (pomiar stężenia leku 8 do 12
godzin po ostatniej dawce)
Przeciwwskazania do zastosowania litu (niewydolność
nerek, uszkodzenie serca i układu krążenia, choroba
Addisona, ciąża, zaburzenia gosp. sodu,
Zachowanie ostrożności zalecane jest u chorych z
uszkodzeniem wątroby, miażdżycą, nadciśnieniem.
Leki normotymiczne - zastosowanie
Sole litu:
Lit jest kationem (Li
+
) – nie jest
metabolizowany, większość litu usuwana
jest z organizmu przez nerki
Przed zastosowaniem litu i podczas
leczenia – należy kontrolować:
○
Mocznik, kreatyninę, elektrolity
○
Czynności tarczycy (kontrola 1x na pół roku)
○
Kontrola stężenia litu: na początku 2x w
tygodniu, po ustaleniu dawki
podtrzymującej 1x na 3 miesiące
Leki normotymiczne - objawy uboczne
Lit (zatrucie zwykle powyżej stężenia w osoczu 2mmol/l)
niedoczynność tarczycy; lit zaburza czynność gruczołu powodując
zmniejszenie stężenia hormonów tarczycowych
○
lekkie wole, odwracalny wytrzeszcz oczu
poliuria lub skąpomocz, zwiększone pragnienie, drżenie rąk, ból
głowy
dolegliwości żołądkowo - jelitowe (nudności, biegunki), wzrost masy
ciała
uczucie zmęczenia, osłabienie mięśni, omdlenia
objawy ze strony układu sercowo-naczyniowego wywołane przez
wypieranie wewnątrzkomórkowego potasu przez jony litu
○
zmiany w EKG (spłaszczenie załamka T), arytmie, komorowe zaburzenia
rytmu (rzadko)
leukocytoza, działanie teratogenne
zaburzenia pamięci
toksyczna psychoza
uszkodzenie nerek
niewydolność krążenia
Zatrucie litem może prowadzić do zgonu, wymaga
natychmiastowej interwencji medycznej
wymioty, biegunka, bóle brzucha, napady drgawkowe,splątanie,
śpiączka
Leki normotymiczne - interakcje
Lit
stężenie litu we krwi zwiększają:
○
tiazydy
○
leki p-zapalne: diklofenak, ibuprofen
○
neuroleptyki
○
leki oszczędzające potas: spironolakton
stężenie litu we krwi zmniejszają:
○
diuretyki osmotyczne: mannitol
○
teofilina
○
kofeina
○
dwuwęglan sodu
Leki normotymiczne - interakcje
○
Podczas leczenia litem:
Warto polecić pacjentowi:
-
prowadzenie karty leczenia litem (objawy
zatrucia, zasady przyjmowania litu,
okresowe badania laboratoryjne)
-
Przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów
(szczególnie podczas upałów)
-
Nie modyfikować diety – gdy dostarczana
jest odpowiednia ilość sodu
Leki normotymiczne - zastosowanie
Karbamazepina (np. Tegretol, Finlepsin,
Neurotop) –
jest pochodną dibenzodiazepiny, działa
przeciwdrgawkowo, ma działanie przeciwbólowe,
zmniejsza objawy lęku, depresji, drażliwość i
agresywność, działa psychotropowo (poprawia funkcje
poznawcze)
Wskazaniem do stosowania jest m.in. słabe
działanie lub nietolerancja litu, w chorobie
afektywnej dwubiegunowej, mani, depresji
Leki normotymiczne - objawy uboczne
Karbamazepina:
zawroty, bóle głowy, senność, reakcje skórne
(rumień, wysypka)
nudności, wymioty, leukopenia (!), hiponatremia,
uszkodzenie wątroby
zaburzenia koordynacji ruchów
Leki normotymiczne - interakcje
Karbamazepina
stężenie leku we krwi zwiększają:
○
erytromycyna
○
cymetydyna
○
blokery kanału wapniowego
stężenie leku we krwi zmniejszają:
○
hormony estrogenowe stosowane w środkach
antykoncepcyjnych
(działanie pigułek antykoncepcyjnych może być
osłabione
Leki normotymiczne - zastosowanie
Walproiniany (leki przeciw padaczkowe)
walproinian sodu + kwas walproinowy
(Depakine)
walproinian sodu (Orfinil)
amid kwasu walproinowego (Depamide)
walproinian magnezu (Dipromal)
kwas walproinowy (Convulex)
○
Są skuteczniejsze od litu w chorobie
dwubiegunowej z częstszą zmianą faz oraz
skuteczniejsze w manii niż stanach depresji
Leki normotymiczne – objawy uboczne
Walproiniany:
działają hepatotoksyczne
wywołują trombocytopenię
bóle głowy
wypadanie włosów
zaburzenia dyspeptyczne
nadmierne uspokojenie
drżenia mięśniowe
przyrost masy ciała
Leki normotymiczne – interakcje
Walproiniany:
Leki powodujące wzrost stężenia kwasu
walproinowego:
(leki anksjolityczne,
inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny, kwas
acetylosalicylowy, cymetydyna)
Leki obniżające stężenie kwasu
walproinowego:
(leki neuroleptyczne
chlorpromazyna, haloperidol)
Powodowanie wzrostu stężenia leków
przez kwas walproinowy:
(leki
anksjolityczne, TLPD, leki przeciwpadaczkowe
np. karbamazepina, lamotrygina)
Leki normotymiczne - inne
Leki przeciwpadaczkowe
(Lamotrygina,
Topiramat)
Atypowe leki neuroleptyczne
(Klozapina, Olanzapina)
Leki nasenne - podział
pochodne kwasu barbiturowego:
krótko działające: triopental, metoheksytal
(premedykacja w zabiegach elektrowstrząsowych)
długo działające: cyklobarbital, luminal (leczenie
bezsenności)
pochodne benzodiazepiny
inne leki
paraldehyd
klometiazol (Hemineurin)
pochodne mocznika
środki ziołowe: miłek wiosenny, kozłek lekarski
leki z grupy bromków
Leki nasenne - podział
Powikłania
uzależnienie fizyczne i psychiczne
objawy kumulacji przy zwiększaniu dawki:
apatia, zawężenie zainteresowań, zwolnienie
toku myślenia
odstawienie barbituranów powoduje objawy
abstynencyjne: bezsenność, brak łaknienia,
bóle brzucha, drżenie rąk, zamazanie mowy,
obniżenie ciśnienia krwi
Leki pobudzające
Substancje, które pobudzają stan psychiczny,
działając głównie na sferę napędu ruchowego
zastosowanie ograniczone w:
narkolepsji (stan po znieczuleniu, zniesienie odruchów)
kataleksji (bezruch, zastyganie chorego w
nienaturalnych pozycjach)
przykłady:
○
Metylfenidat (w ADHD)
○
Deksamfetamina (w Polsce nie stosowana,
ADHD i narkolepsja)
○
Atomoksetyna (ADHD)
○
Modafinil (narkolepsja)
kofeina
środki odurzające:
kokaina (nie jest stosowana)
Leki pobudzające
objawy uboczne, powikłania
może opóźniać wzrost
bezsenność, niepokój psychoruchowy, lęk
bóle i zawroty głowy
wzmożona pobudliwość, drażliwość
gonitwa myśli i słowotok
uzależnienie
zaburzenia funkcji wątroby
omamy, drgawki, śpiączka
tachykardia, arytmia i depresja
oddechowa
Leki prokognitywne
Środki farmakologiczne, które
poprawiając ukrwienie i metabolizm
mózgu wpływają na poprawę
samopoczucia, pamięci, koncentracji,
spostrzegawczości
Zastosowanie: zespoły psychoorganiczne o
etiologii naczyniowej, zwyrodnieniowej lub
urazowej
Leki prokognitywne
Działanie jakim cechują się leki
prokognitywne:
nootropowe
poprawiające krążenie mózgowe i
metabolizm
poprawiające neuroprzekaźnictwo (np.
cholinergiczne)
hamujące działanie neurodegeneracyjne
Leki prokognitywne
Przykłady:
Piracetam (Nootropil) jest lekiem
nootropowym i poprawiający krążenie i
metabolizm
Cholina (Gliatlin) jest lekiem nootropowym,
uczestniczy w biosyntezieneuroprzekaźnika
acetylocholiny
Meklofonoksat (Centrophenoxin) poprawia
metabolizm,
Cynaryzyna (Stugeron) poprawia krążenie
mózgowe
Leki prokognitywne
Przykłady:
Fizostygmina (inhibitor acetylocholinesterazy
Ache-I) wzmacnia neuroprzekaźnictwo
cholinergiczne
Donepezil, riwastigmina, galantamina – leki o
podobnym działaniu do fizostygminy (terapia
otępienia typu alzheimerowskiego)
Pirytynol (Enerbol) jest lekiem nootropowym,
poprawia metabolizm
OMEGA-3
Leki prokognitywne
Przykłady:
Inne środki wywierające wpływ na
neuroprzekźnictwo
○
Aminokwasy pobudzające (Memantyna)
○
Środki blokujące kanały wapniowe
Środki hamujące procesy neurodegeneracyjne
:
○
Neurotrofiny (czynniki wzrostu nerwów) np.
agonista czynnika CEP- 427
○
Estrogeny
○
Środki obniżające stężenie białka τ i
amyloidu (inhibitory klipsyny, witamina E +
selegilina)
Leki prokognitywne
Objawy uboczne:
niepokój, lęk, drażliwość
stany pobudzenia psychoruchowego
zaburzenia snu
nudności, wymioty, biegunki
osłabienie
brak łaknienia i utrata masy ciała
bóle brzucha
zawroty głowy
depresja
zaparcia, nadciśnienie tętnicze, bóle głowy
(memantyna)
Leki przeciwparkinsonowskie
Stosowane pomocniczo w leczeniu
polekowego parkinsonizmu i wczesnych
dyskinez po neuroleptykach
Leki przeciwparkinsonowskie
Przykłady:
amantadyna (Viregyt)
triheksyfenidyl (Parkopan)
benzatropina (Cogentin)
metyksen (Tremaril)
Leki przeciwparkinsonowskie
Objawy uboczne:
działanie antycholinergiczne (suchość błon
śluzowych, zaburzenia akomodacji, zaparcia,
zatrzymanie moczu)
Powikłania:
ośrodkowy zespół antycholinergiczny
(majaczenie)
lekozależność (działanie euforyzujące)
Leki stosowane w uzależnieniu od
alkoholu
Klometiazol - syntetyczna pochodna tiazylowa stosowana w leczeniu
majaczenia alkoholowego
Chlordiazepoksyd i diazepam
Disulfiram (Anticol) - służy do awersyjnego leczenia zespołu
uzależnienia alkoholowego. Hamuje metabolizm alkoholu etylowego
na poziomie aldehydu octowego, co wywołuje charakterystyczne
objawy: nudności, wymioty, zawroty i bóle głowy, obniżenie ciśnienia
krwi, tachykardię, wrażenie duszenia się, uczucie gorąca, zlewne poty.
Na drodze odruchowo - warunkowej wykształca się negatywny
stosunek do alkoholu: widok, smak, zapach alkoholu wywołuje ww.
objawy. Obecnie metoda ta traci na znaczeniu
Akamprozat – ułatwia utrzymanie abstynencji alkoholowej, leczenie
1 rok
Naltrekson – zmniejsza efekt działania alkoholu, przyjmowanie leku
w okolicznościach ryzyka nawrotu picia
Leki stosowane w uzależnieniu od
alkoholu – działania niepożądane
Akamprozat –
biegunka, nudności,
wymioty, bóle brzucha, świąd, grudkowa
wysypka
Disulfiram –
somatyczne objawy zespołu
abstynencyjnego oraz:
uczucie braku tchu
bóle głowy
kołatanie serca
zaburzenia rytmu
niedociśnienie tętnicze
Środki psychozotwórcze
Substancje halucynogenne mające właściwości
wywoływania zaburzeń psychicznych (prowadzą do
uzależnienia).
w przeszłości służyły:
do wywoływania tzw. psychoz doświadczalnych w celu
tworzenia modelu eksperymentalnego, który miał
przybliżyć poznanie mechanizmów patogenetycznych
psychoz.
w psychoterapii, ułatwiając eksplorację i dostęp do
tłumionych przeżyć intrapsychicznych.
w leczeniu alkoholizmu i lekozależności
obecnie nie mają zastosowania w leczeniu zaburzeń
psychicznych.
przykłady: psylocybina, meskalina, marihuana, haszysz
Inne leki
Melatonina – stosowana w leczeniu
bezsenności u osób powyżej 55 roku życia
Cyproteron (Androcur) - lek hormonalny,
hamujący nadmierną pobudliwość. Ma
zastosowanie w seksuologii
ß-blokery – blokują receptory adrenergiczne
w sercu i naczyniach
Przeznaczenie:
○
pomocniczo w lęku społeczny
○
trema
○
niwelują somatyczne objawy lęku, nie upośledzając
funkcji poznawczych
Zadania pielęgniarki w farmakoterapii
Wnikliwa obserwacja pacjenta
Ocena reakcji pacjenta na lek i dawkę
Informowanie pacjenta o objawach ubocznych
stosowanych leków oraz o przebiegu farmakoterapii
Edukowanie pacjenta jak przeciwdziałać objawom
ubocznym, jak rozpoznawać objawy działania leków
od objawów choroby
Wspieranie pacjenta dla podtrzymania terapii mimo
nikłej poprawy i występowania objawów
negatywnych
Obserwacja pacjenta pod kątem systematyczności
zażywanych dawek leku oraz czy pacjent je
przyjmuje, a nie gromadzi.
Ogólna ocena stanu psychofizycznego pacjenta
Zadania pielęgniarki w farmakoterapii
Pomiar ciśnienia tętniczego
Przy kuracji neuroleptykami należy
obserwować kończyny dolne pacjenta
(bolesność, obrzęk, ból przy zginaniu
grzbietowym, l temperatura)
Obserwacja pod kątem żółtaczki zastoinowej
Obserwacja pod kątem wystąpienia
granulocytozy (ból gardła, l temperatura ciała)
Zapobieganie zapalenia błony śluzowej jamy
ustnej zwłaszcza u pacjentów przyjmujących
neuroleptyki i TLPD
Kontrola stanu higienicznego pacjentów
Leki podawać bezpośrednio pacjentowi
Zadania pielęgniarki w farmakoterapii
Wskazówki dla pacjentów:
Przy zażywaniu neuroleptyków nie należy
przebywać na słońcu
Nie na leży spożywać alkoholu
Nie należy prowadzić samochodu
Przez dwa tygodnie intensywnego leczenia pacjent
powinien na godzinę po zażyciu dawki położyć się
do łóżka
Należy powoli zmieniać pozycję ciała zwłaszcza
wstając z łóżka, dla zapobiegania spadkowi
ciśnienia ortostatycznego i zawrotom głowy
Należy unikać potraw ciężkostrawnych,
wzdymających