Zdrowie psychiczne

WYKŁAD XIII

Organiczne zaburzenia psychiczne

Plan wykładu

1.

Kryteria rozpoznawania otępienia

2.

Organiczne zaburzenia psychiczne
i zespoły objawowe ICD-10

3.

Przyczyny otępień i epidemiologia

4.

Otępienie typu Alzheimera

5.

Demencja pochodzenia naczyniowego

6.

Inne otępienia (np. zespół Picka, choroby
prionowe, choroba Parkinsona)

7.

Majaczenia

8.

Organiczne zaburzenia osobowości

Kryteria rozpoznawania otępienia
(ICD-10)



Zaburzenia (osłabienie)

pamięci



Pogorszenie

sądzenia i myślenia

, zwłaszcza

w zakresie przetwarzania informacji oraz
organizowania i planowania działań



Zachowana

świadomość otoczenia



Obniżenie kontroli emocjonalnej, spadek
motywacji i zmiana w zakresie

zachowań

społecznych



Czas trwania zaburzeń pamięci – co najmniej

6 miesięcy

Ocena otępienia

MMSE – Mini-Mental State Examination (wg Folsteina 1975)

Kategoria

Pytania/zadania

Punktacja

Orientacja

a) co do czasu

Jaki jest teraz rok?

Jaka jest teraz pora roku?

Jaki jest teraz miesiąc?

Jaka jest dzisiejsza data?

Jaki jest dzisiaj dzień tygodnia?

Max 5 pkt.

Orientacja

b) co do miejsca

W jakim kraju się znajdujemy?

W jakim województwie się znajdujemy?

W jakim mieście się teraz znajdujemy?

Jak nazywa się miejsce, w którym się

teraz znajdujemy?

Max 5 pkt.

Zapamiętywanie

(powtarzanie)

Proszę powtórzyć trzy słowa

bezpośrednio po ich wymienieniu

Max 3 pkt.

Uwaga i liczenie Proszę odejmować kolejno od 100 po 7

Max 5 pkt.

odejmowanie do 65

Pamięć

(przypominanie)

Proszę przypomnieć sobie i wymienić

słowa, które wcześniej były powtarzane

Max 3 pkt.

Kategoria

Pytania/zadania

Punktacja

Nazywanie

Co to jest? (pacjentowi pokazuje się

zegarek i ołówek)

Max 2 pkt.

Powtarzanie

Proszę po mnie powtórzyć zdanie „Ani

tak, ani nie, ani ale”

Max 1 pkt.

Rozumienie

mowy

Proszę uważnie wysłuchać polecenia i

je wykonać (Proszę kartkę papieru

wziąć do prawej ręki, złożyć na połowę,

a następnie położyć na podłogę)

Max 3 pkt.

Czytanie

Proszę przeczytać i wykonać polecenie:

„Proszę zamknąć oczy”

Max 1 pkt.

Pisanie

Proszę na kartce napisać dowolne

zdanie

Max 1 pkt.

Rysowanie

Proszę przerysować możliwie

dokładnie prezentowany rysunek

Max 1 pkt.

Ocena otępienia

MMSE – Mini-Mental State Examination (wg Folsteina 1975)

•

Ocena uzyskanych wyników:

▫30-27 – wynik prawidłowy
▫26-24 – zaburzenia poznawcze bez

otępienia

▫23-19 – otępienie lekkiego stopnia
▫18-11 – otępienie średniego stopnia
▫10-0 – otępienie głębokie

Ocena otępienia

MMSE – Mini-Mental State Examination (wg Folsteina 1975)

Organiczne zaburzenia
psychiczne i zespoły objawowe wg ICD-10

F00-F09

Organiczne zaburzenia psychiczne i zespoły objawowe

F00

Otępienie w chorobie Alzheimera

• początek wczesny

• początek późny

F01

Otępienie naczyniowe

F02

Otępienie w innych chorobach, np. Picka, Creutzfeldta-Jakoba,

Huntingtona, Parkinsona, otępienie na tle upośledzenia

odporności HIV

F03

Otępienie bliżej nie określone

F04

Organiczny zespół amnestyczny, nie wywołany alkoholem

F05

Majaczenie nie wywołane substancjami psychoaktywnymi

• majaczenie bez otępienia

• majaczenie nałożone na otępienie

F06

Inne zaburzenia psychiczne, np. halucynoza organiczna,

zaburzenia urojeniowe, lękowe, nastroju, dysocjacyjne

F07

Zaburzenia osobowości i zachowania

F09

Nieokreślone zaburzenia psychiczne organiczne lub objawowe

PRZYCZYNY OTĘPIEŃ I EPIDEMIOLOGIA

Na podstawie Lieb, K. i in., 2007

Występowanie powyżej 65 r.ż.:

4,7%-20%

1.Brak trafnych kryteriów diagnostycznych niektórych zaburzeń
2.Błędy w postępowaniu diagnostycznym („objawy starzenia się”)
3.Nieprzyznawanie się przez ludzi starszych do problemów
psychicznych

Otępienie typu Alzheimera



1907r.

– przypadek Augustyny D.

opisany przez Aloisa Alzheimera



Początek choroby:



Postać wczesna – przed 65 r.ż.



Postać późna – po 65 r.ż.



Czas trwania: 4-16 lat



Niegenetyczne czynniki ryzyka:



Wiek (po 65 r. ż. -3%; po 85 r. ż. – 40% populacji)



Urazy głowy



Zakażenie wirusem HSV-1



Płeć (K>M)



Czynniki zapobiegające:



Wysoki poziom wykształcenia



Hormonalna terapia zastępcza

Tablica pamiątkowa

we Wrocławiu

Otępienie typu Alzheimera

–

FAZY

CHOROBY

Otępienie typu Alzheimera

-

PRZYCZYNY

•

Zmiany degeneracyjne mózgu

▫Postać rodzinna choroby Alzheimera

(uwarunkowania genetyczne)

▫Postać nierodzinna

(działanie czynników egzogennych i

psychogennych)

CZYNNIKI

BIOLOGICZNE

CZYNNIKI

ŚRODOWISKOWE

CZYNNIKI

GENETYCZNE

POJAWIENIE SIĘ

ZŁOGÓW PS I

SNF

ŚMIERĆ

NEURONÓW

OTĘPIENIE

Demencja POCHODZENIA
NACZYNIOWEGO

•

Zespół objawów, powstający na skutek zmian

niedokrwiennych lub pokrwotocznych mózgu,

spowodowanych różnymi chorobami dużych i

małych naczyń krwionośnych w mózgu

•

Czynniki ryzyka:

▫Wiek

▫Nadciśnienie tętnicze

▫Palenie papierosów

▫Zawały serca

▫Cukrzyca

▫Podwyższony poziom cholesterolu

▫Zaburzenia rytmu serca, drgawki, zapalenie płuc

▫Płeć (M>K)

Demencja POCHODZENIA
NACZYNIOWEGO
-

zespoły objawów



Deficyty poznawcze w następstwie udarów
(największe po udarach w obrębie
śródmózgowia i wzgórza)



Otępienie wieloogniskowe (pomiędzy udarami
okresy względnej stabilizacji)



Postępująca choroba małych naczyń (choroba
Biswangera – postępujący stan zatokowy w
istocie szarej oraz zmiany istoty białej)

OTĘPIENIE TYPU NACZYNIOWEGO:

1.NAGŁY POCZĄTEK CHOROBY

2.STOPNIOWA DETERIORACJA

3.WYSTĘPOWANIE CZYNNIKÓW RYZYKA CHORÓB UKŁADU

KRĄŻENIA

INNE OTĘPIENIA (1)

Grupa

chorób mózgu

Przyczyny

Neuropatologia

Profile kliniczne

Zespół Picka

Genetyczne
(chromosom
17 i 3)

Zanik płata
czołowego i/lub
skroniowego

1. Osłabienie kontroli
emocji, zaburzenia uwagi,
nadaktywność
2. Apatia, zanik
spontaniczności,
spowolnienie
psychoruchowe
3. Perseweracje, echolalie,
echopraksje, stereotypie

Choroby
prionowe

Creutzfelda-

Jakoba
Gerstmana-

Strausslera-

Schenkera
Śmiertelna

bezsenność

rodzinna

Genetyczne,
zakażenia
pokarmowe,
infekcje
podczas
przeszczepó
w

Zmiany gąbczaste
i blaszki
amyloidowe w
korze i obszarach
podkorowych

1. Na początku choroby –
zmęczenie, bezsenność,
osłabienie apetytu; później
deficyty poznawcze
2. Zaburzenia ruchowe
(hiperkinezy, ataksje,
drżenia, sztywność, ruchy
pląsawicze)
3. Zaburzenia
psychotyczne

Na podstawie Cierpiałkowska, L.,
2007

INNE OTĘPIENIA (2)

Grupa

chorób

mózgu

Przyczyny

Neuropatologia

Profile kliniczne

Pląsawica
Huntingtona

Genetyczne
(chromosom
4)

Zmiany w jądrze
ogoniastym i jego
połączeniach z
gałką bladą;
ogólny zanik
całego mózgu

1. Mimowolne
niekontrolowane ruchy
twarzy, szyi, ruchy
ciała, drżenia kończyn
górnych
2. Zaburzenia pamięci,
uwagi, percepcji
3. Zaburzenia nastroju
(najczęściej euforyczny)

Zespoły

Parkinsona

Nieznane
(zniszczenie
komórek
dopaminergi
-cznych)

Schorzenia
układu
pozapiramido-
wego z
dysfunkcją jąder
podstawy

1. Triada objawów
ruchowych
2. Zaburzenia funkcji
poznawczych (pamięć,
uczenie się, koncentracja i
podzielność uwagi)
3. Zaburzenia nastroju w
postaci apatii i depresji

Na podstawie Cierpiałkowska, L.,
2007

INNE OTĘPIENIA (3)

Grupa

chorób

mózgu

Przyczyny

Neuropatologia

Profile kliniczne

Otępienie w
zakażeniu HIV

Infekcja HIV

Zwyrodnienie
mózgu,
toksoplazmoza
mózgowa,
wieloogniskowa
leukoencefalopati
a

1. Spowolnienie toku
myślenia, trudności w
podążaniu za rozmową,
trudności w rozumieniu
2. Zaburzenia pamięci
krótkotrwałej, osłabienie
koncentracji uwagi,
obniżenie zdolności
uczenia się, zaburzenia
koordynacji wzrokowo-
ruchowej
3. Utrata zainteresowań,
apatia, wycofanie z życia
społecznego

WSZYSTKIE CHOROBY ZMIERZAJĄ DO

TYPOWEGO OBRAZU KLINICZNEGO

OTĘPIENIA

(DEFICYTY POZNAWCZE, ZABURZENIA

KONTROLI EMOCJI, ROZPAD STRUKTURY

OSOBOWOŚCI)

Na podstawie Cierpiałkowska, L.,
2007

Różnicowanie zaburzeń otępiennych

i depresyjnego otępienia rzekomego

Kategoria

Zespół

otępienny

Depresyjne otępienie

rzekome

Rozmowa lekarska

Pacjent usiłuje

dysymulować

Pacjent skarży się na

zapominalstwo

Standaryzowane

metody testowe

Wyniki badania

korespondują z

funkcjonowaniem w

zakresie codziennych

czynności

Pacjent funkcjonuje

lepiej w zakresie

codziennych czynności,

niż wskazywałyby na to

wyniki

Objawy depresyjne

Nieobecne

Obecne

Reakcja na leki

przeciwdepresyjne

Brak poprawy w

zakresie funkcji

poznawczych

Poprawa funkcji

poznawczych

Na podstawie Lieb, K. i in.,

2007

RÓŻNICOWANIE

MAJACZENIA (delirium)

•

Przymglenie świadomości

, które pojawia się nagle, a

nasilenie objawów zmienia się w ciągu dnia (zmniejszona

jasność rozpoznawania otoczenia przy obniżonej zdolności

koncentracji, utrzymywania i przemieszczania uwagi

•

Zaburzenia

poznawcze:

▫ Upośledzenie bezpośredniego odtwarzania i pamięci

krótkotrwałej

▫ Dezorientacja w czasie, miejscu i sobie

•

Objawy zaburzeń

psychoruchowych

(przynajmniej jeden):

▫ Nagłe i nieprzewidywalne zmiany w poziomie aktywacji

▫ Wydłużony czas reakcji

▫ Przyspieszony lub spowolniony tok wypowiedzi

▫ Nieadekwatna do wielkości bodźca, nadmierna reakcja

zaskoczenia

MAJACZENIA (delirium)

•

Zaburzenia

cyklu sen-czuwanie

:

▫

Bezsenność

▫

Odwrócenie rytmu sen-czuwanie

▫

Nasilenie objawów w nocy

▫

Koszmary senne (po obudzeniu ich utrzymywanie się jako

halucynacji)

•

Zaburzenia

towarzyszące

:

▫

Zaburzenia emocjonalne (depresja, lęk i obawa, drażliwość,

euforia)

▫

Zaburzenia spostrzegania (bez otępienia lub nakładanie się

na deficyty funkcji poznawczych)

•

Przyczyny:

▫

Zatrucia (leki antycholinergiczne; środki psychoaktywne –

alkohol i opiaty)

▫

Neuroinfekcje i choroby zakaźne (zapalenie opon i mózgu,

ogólne choroby zakaźne)

▫

Zaburzenia krążenia (obwodowego i mózgowego)

▫

Guzy wewnątrzczaszkowe i urazy czaszkowo-mózgowe

charakteropatia, zespół organiczny charakteropatyczny,

zespół psychoorganiczny miejscowego uszkodzenia



Zmiana

przedchorobowych

wzorców zachowania



Trwałe

zmniejszenie wytrwałości

w realizacji zadań

(zwiększony wysiłek, odroczona gratyfikacja)



Chwiejność emocjonalna



Ujawnianie i zaspokajanie potrzeb i popędów z

naruszaniem

norm moralnych i społecznych



Zaburzenia

procesów poznawczych



Znaczne zmiany

w dynamice i spójności wypowiedzi



Zmienione

zachowania seksualne

ZO

RZEKOMOAPATYCZNE

ZO

RZEKOMOPSYCHOPATYCZNE

ZABURZENIA OSOBOWOŚCI