WYKŁAD – 2.

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY ”.

Stosunki cywilnoprawne to rodzaj stosunków społecznych.
Stosunki społeczne rozumiemy jako stosunki faktycznie zachodzące między
ludźmi w różnych dziedzinach życia społecznego.
Nie każdy stosunek społeczny jest na tyle doniosły, że jest przedmiotem
zainteresowania prawa ( czyli jest stosunkiem prawnym ).
Stosunek cywilnoprawny to stosunek prawny uregulowany normami prawa
cywilnego. Przedmiotem stosunków cywilnoprawnych są sprawy majątkowe.
Głównie chodzi tu o reguły dotyczące ochrony dóbr i wymiany dóbr

między

podmiotami prawa.

Cechą stosunków cywilnoprawnych jest to, że jego strony są sobie
równorzędne w sensie prawnym, co oznacza, że żadna ze stron nie ma
prawem przyznanej możności nakazania drugiej stronie uczestnictwa
w stosunku prawnym lub wyrażania zgody na przyjęcie określonych reguł
tego stosunku.

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Elementami charakterystycznymi dla każdego konkretnego stosunku
cywilnoprawnego są:
- podmioty ( strony ) uczestnicy stosunku,
- przedmiot czyli wszystko to na co skierowane są uprawnienia i obowiązki
podmiotów tego stosunku,
- treść stosunku czyli konkretnie określone uprawnienia i obowiązki.

Stosunki cywilnoprawne powstają, ulegają zmianom i ustają. Całość tych
zjawisk nazywa się stanem faktycznym, które obejmują zdarzenia prawne
oraz stany składające się ze stanów prawnych i stanów psychicznych.

Konkretny stosunek cywilnoprawny powstaje w wyniku pewnego

zdarzenia

prawnego. Na zdarzenia te bezpośredni wpływ mają lub mogą mieć określone
stany prawne ( np. zdolności prawne osób fizycznych ) oraz stany psychiczne.

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

STAN FAKTYCZNY

ZDARZENIA PRAWNE

STANY

PRAWNE

PSYCHICZNE

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

ZDARZENIA PRAWNE

Czynności prawne Orzeczenia sądów

Akty

administracyjne

Czyny zgodne

z prawem

Czyny bezprawne

Zdarzenia

w ścisłym tego

słowa znaczeniu

Wejście w życie

przepisu

prawnego

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

STANY

PRAWNE

Psychiczne

Zdolność prawna

Choroba psychiczna

Błąd

Zdolność do

czynności prawnych

Stan obawy

Przymusowe położenie

Wina

Dobra i zła wiara

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Pod pojęciem treść stosunku cywilnoprawnego należy rozumieć prawa
i obowiązki stron tego stosunku.
Uprawnienie ( prawo podmiotowe ) to przyznana prawem jakiemuś
podmiotowi możność zachowania się w określony sposób ( np. uprawnienie do
otrzymania zapłaty, jest to inaczej możność żądania zapłaty ).
Obowiązki podmiotu są pochodną praw drugiej strony tego stosunku, czyli
uprawnienia jednej strony rodzą obowiązki drugiej strony i odwrotnie.
Prawa podmiotowe dzielą się na prawa podmiotowe względne i bezwzględne
oraz na prawa podmiotowe majątkowe i niemajątkowe.
Prawo podmiotowe względne płynie ze stosunku prawnego, który powstał
pomiędzy określonymi stronami. Żądanie realizacji takiego prawa może być
skierowane tylko do strony stosunku (np. uprawnienia ze stosunku najmu
– wynajmujący może żądać zapłaty czynszu od najemcy, a nie innych osób ).

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Prawo podmiotowe bezwzględne płynie wprost z przepisów prawa,
dlatego też wszyscy są zobowiązani do przestrzegania takich praw ( np. prawo
własności, prawo autorskie ). Właściciel rzeczy może żądać poszanowania
jego własności od wszystkich osób, bez względu na to, czy łączą go z tymi
osobami jakieś stosunki prawne.

Z prawami podmiotowymi związane jest pojęcie roszczenia, co oznacza
możliwość żądania od innej osoby określonego zachowania w postaci
świadczenia ( może polegać na działaniu np. zapłacie, bądź na zaniechaniu,
np. powstrzymaniu się od naruszania cudzej własności ). Nie każde prawo
podmiotowe stwarza możliwość zgłaszania roszczenia, np. komu uszkodzono
odzież ma prawo domagać się naprawienia krzywdy, po ustaleniu sprawcy ).

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Istnieje również podział praw podmiotowych na prawa majątkowe
i prawa niemajątkowe.
Prawo podmiotowe majątkowe ma za zadanie służyć zapewnieniu

(ochronie)

majątkowych interesów tego, komu prawo to przysługuje ( np. roszczenie
o zapłatę, wydanie rzeczy ).
Prawo podmiotowe niemajątkowe ma za zadanie służyć ochronie
niemajątkowych interesów osoby posiadającej to prawo, np. zgoda na
dokonanie przez inną osobę czynności prawnej – rodzice mają prawo
do wyrażenia zgody na dokonanie przez ich małoletnie dziecko istotnych
czynności prawnych nie tyle z uwagi na swój interes majątkowy, ile z

uwagi

na dobro dziecka ).

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Nabycie prawa podmiotowego może być pochodne, czyli pochodzące od
innej osoby, do której należało, za jej zgodą i w takim zakresie, w jakim prawa
te jej przysługiwały. Nabycie to może być również pierwotne, tj. nabycie
niezależne czy wcześniej istniało i do kogo należało, np. w wyniku
wywłaszczenia lub zasiedzenia.
Prawa podmiotowe traci się z dwóch powodów. Wygaśnięcie prawa z

mocy

samego prawa, np. wygaśnięcie spowodowane śmiercią lub z powodu
przeniesienia prawa podmiotowego na inną osobę, np. sprzedaż rzeczy.
Wykonywanie praw podmiotowych polega na czynieniu z tych praw użytku
przez osobę zainteresowaną, która może swoje prawo wykonywać sama lub
może umożliwić korzystanie ze swojego prawa innym osobom, np. właściciel
lokalu może w nim mieszkać sam lub wynająć go innej osobie.

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Ochrona praw podmiotowych może być realizowana w dwojaki sposób.

Ochrona własna to samodzielne podejmowanie działań ( samoobrona ) w celu
ochrony praw ( odparcia zagrożenia ), jeżeli jest to dopuszczalne przez prawo,
gdyż zasadą jest, że ochroną praw powinno zajmować się państwo.
Inna postać ochrony własnej to działanie posiadacza prawa ( samopomoc )
w celu przywrócenia stanu obecnego do stanu poprzedniego.

Ochrona sądowa jest zasadą w polskim prawie.
Podmiot, którego prawo zostało naruszone, może zwrócić się do sądu
powszechnego lub do sądu polubownego z odpowiednim powództwem lub
wnioskiem i skorzystać z ochrony, jaką może zapewnić państwo, poprzez
użycie przymusu.

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Roszczenie to przysługujące uprawnionej osobie prawo, domagania się od
oznaczonej osoby określonego zachowania się.
Prawo cywilne określa skutki prawne będące następstwem nie wykonania
uprawnień przez czas w ustawie określony.
Jeżeli dochodzenie roszczeń nie było realizowane przez pewien określony
okres czasu, dochodzi do ograniczenia możliwości dochodzenia tych roszeń
w wyniku przedawnienia. Oznacza to, że po upływie terminu przedawnienia
zobowiązany może odmówić spełnienia roszczenia, a uprawniony nie będzie
mógł dochodzić skutecznie jego zaspokojenia przed sądem chyba, że
zobowiązany zrzekł się korzystania z przedawnienia.
Przedawnieniu ulegają wyłącznie roszczenia, a nie same prawa, z których
te roszczenia wynikają.

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Roszczenia przedawniają się po upływie określonego okresu czasu
wyznaczonego przez przepisy bezwzględnie obowiązujące.
Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, podstawowe terminy
przedawnienia ( art. 118 KC ) wynoszą :
- dziesięcioletni termin przedawnienia dla wszystkich roszczeń, poza
roszczeniami o tzw. świadczenia okresowe,
- trzy letni termin dla roszczeń ze świadczeń okresowych, np.

wynagrodzenia

za pracę, z umowy dzierżawy.
- inne terminy mogą przewidywać przepisy szczególne.
Bieg terminu przedawnienia – początkowy rozpoczyna się z dniem, w którym
roszczenie stało się wymagalne, np. konkretny dzień, po 30 dniach od

udzielenia

pożyczki, po upływie terminu zapłaty, itp..

„ STOSUNEK CYWILNOPRAWNY CD…

Terminy przedawnienia nie mogą być z woli stron skracane ani

wydłużane.

Może on być jednak zmieniony z dwóch powodów :
- zawieszenie biegu terminu powodują zdarzenia utrudniające lub
uniemożliwiające realizację roszczeń ( np. siła wyższa ).
Po ustaniu przeszkody termin biegnie dalej,
- przerwa biegu przedawnienia może być spowodowana wystąpieniem
zdarzeń, tj. każda czynność dokonana przed organem upoważnionym do
rozpoznawania spraw lub wykonywania orzeczeń, podjęta bezpośrednio
w danej sprawie, np. wniesienie pozwu lub uznanie roszczenia przez
dłużnika w dowolnej formie.
Po przerwie, termin przedawnienia biegnie od początku.

PODSUMOWANIE – ĆWICZENIA – ANALIZA.

1. Określ na czym polega ochrona praw podmiotowych.
2. Omów elementy stosunku cywilnoprawnego.
3. Dokonaj analizy istoty prawnej stanu faktycznego
w odniesieniu do układu możliwych powiązań.
4. Określ skutki upływu terminu przedawnienia.