PSYCHOSPOŁECZNA

PSYCHOSPOŁECZNA

Teoria Rozwoju Psychospołecznego

Teoria Rozwoju Psychospołecznego

 

 

Jest to

Jest to

koncepcja wywodzącą się

koncepcja wywodzącą się

z psychoanalizy, w której wiodącą rolę

z psychoanalizy, w której wiodącą rolę

przyznaje się działaniom

przyznaje się działaniom

świadomym jednostki

świadomym jednostki

pod wpływem

pod wpływem

środowiska. Rozwój ujmowany

środowiska. Rozwój ujmowany

jest jako proces ewolucyjny, w którym

jest jako proces ewolucyjny, w którym

jednostka poprzez kryzysy

jednostka poprzez kryzysy

psychospołeczne

psychospołeczne

osiąga coraz to wyższy poziom integracji.

osiąga coraz to wyższy poziom integracji.

Dokonuje się on przez rozwiązywanie

Dokonuje się on przez rozwiązywanie

trudnośc

trudnośc

i, które dotyczą

i, które dotyczą

zmian na

zmian na

płaszczyznach biologicznej, psychicznej o

płaszczyznach biologicznej, psychicznej o

r

r

az

az

społecznej

społecznej

, w zależności od sytuacji

, w zależności od sytuacji

. Rozwój

. Rozwój

jest więc wzajemnym dostosowywaniem się do

jest więc wzajemnym dostosowywaniem się do

siebie jednostki i środowiska.

siebie jednostki i środowiska.

Erik Erikson uważa, że:

Erik Erikson uważa, że:

Rozwój wynika z interakcji między

Rozwój wynika z interakcji między

wewnętrznymi instynktami a zewnętrznymi

wewnętrznymi instynktami a zewnętrznymi

kulturowymi i społecznymi wymaganiami.

kulturowymi i społecznymi wymaganiami.



Trwa przez całe życie, bo całe życie rozwija

Trwa przez całe życie, bo całe życie rozwija

się nasze poczucie tożsamości.

się nasze poczucie tożsamości.



By dojrzeć, jednostka musi w czasie swego

By dojrzeć, jednostka musi w czasie swego

życia przetrzymać i pomyślnie rozwiązać

życia przetrzymać i pomyślnie rozwiązać

osiem kryzysów wynikających z nowych

osiem kryzysów wynikających z nowych

zadań stawianych przez otoczenie.

zadań stawianych przez otoczenie.

Erik Erikson uważa, że:

Erik Erikson uważa, że:



Rozwiązanie to znalezienie nowego sposobu

Rozwiązanie to znalezienie nowego sposobu

funkcjonowania, nowej cechy ego, nowego

funkcjonowania, nowej cechy ego, nowego

wymiaru tożsamości jednostki, tzw. cnoty.

wymiaru tożsamości jednostki, tzw. cnoty.

Cnota daje siłę, potencję. Rozwiązuje się te

Cnota daje siłę, potencję. Rozwiązuje się te

problemy

na

kontinuum

od

bieguna

problemy

na

kontinuum

od

bieguna

pozytywnego do negatywnego.

pozytywnego do negatywnego.



Negatywne rozwiązanie któregoś kryzysu

Negatywne rozwiązanie któregoś kryzysu

rzutuje na wszystkie pozostałe. Wypacza

rzutuje na wszystkie pozostałe. Wypacza

rozwój. Na każdym też etapie może być

rozwój. Na każdym też etapie może być

obnażona słabość kształtującej się tożsamości.

obnażona słabość kształtującej się tożsamości.

Najczęściej na etapie VI.

Najczęściej na etapie VI.

Etapy Rozwoju

Etapy Rozwoju

Psychospołecznego

Psychospołecznego

I Etap Rozwoju

I Etap Rozwoju

Wiek niemowlęcy od 0 do 1 r.ż

Wiek niemowlęcy od 0 do 1 r.ż

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZ

PSYCHOSPOŁECZ

NY

NY

PODSTAWOWA UFNOŚĆ

PODSTAWOWA UFNOŚĆ

A NIEUFNOŚĆ

A NIEUFNOŚĆ

(czy świat jest wrogi czy przyjazny)

(czy świat jest wrogi czy przyjazny)

CEL

CEL

ROZWOJU

ROZWOJU

OSIĄGNIĘCIE

OSIĄGNIĘCIE

ZAUFANIA DO OPIEKUNA

ZAUFANIA DO OPIEKUNA

GŁÓWNA

GŁÓWNA

CNOTA

CNOTA

NADZIEJA

NADZIEJA

Najwcześniejsza ufność rodzi się, w wyniku

Najwcześniejsza ufność rodzi się, w wyniku

pierwszych doświadczeń i interakcji z

pierwszych doświadczeń i interakcji z

najbliższymi

najbliższymi

osobami. 

osobami. 

Dziecko jest

Dziecko jest

całkowicie zależne od opiekunów.

całkowicie zależne od opiekunów.

Matka staje się dla dziecka wewnętrzną

Matka staje się dla dziecka wewnętrzną

pewnością i zewnętrzną przewidywalnością.

pewnością i zewnętrzną przewidywalnością.

Przejawy ufności dziecka: głębokość snu,

Przejawy ufności dziecka: głębokość snu,

łatwość przyjmowania pokarmu i wydalania.

łatwość przyjmowania pokarmu i wydalania.

Ufność wyraża się też w jego aktywności

Ufność wyraża się też w jego aktywności

poznawczej – bada ono świat narażając się

poznawczej – bada ono świat narażając się

na doznania przykre, a oczekując

na doznania przykre, a oczekując

przyjemnych.

przyjemnych.

Osiągnięcie poczucia ufności jest

Osiągnięcie poczucia ufności jest

wskaźnikiem prawidłowo przebiegającego

wskaźnikiem prawidłowo przebiegającego

procesu przystosowania

procesu przystosowania

Etap II

Etap II

Dzieciństwo 2-3 r.ż.

Dzieciństwo 2-3 r.ż.

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZ

PSYCHOSPOŁECZ

NY

NY

AUTONOMIA

AUTONOMIA

A WSTYD I ZWĄTPIENIE

A WSTYD I ZWĄTPIENIE

CEL ROZWOJU

CEL ROZWOJU

OSIĄGNIĘCIE SAMOKONTROLI

OSIĄGNIĘCIE SAMOKONTROLI

I POCZUCIA WŁASNEJ ODRĘBNOŚCI .

I POCZUCIA WŁASNEJ ODRĘBNOŚCI .

GŁÓWNA CNOTA

GŁÓWNA CNOTA

WOLA

WOLA

Dziecko uczy się panować nad

Dziecko uczy się panować nad

własnym organizmem.

własnym organizmem.

Zaczyna różnicować własne stany

Zaczyna różnicować własne stany

wewnętrzne i kontrolować je, staje

wewnętrzne i kontrolować je, staje

się bardziej samodzielne.

się bardziej samodzielne.

Z poczucia samokontroli rodzi się

Z poczucia samokontroli rodzi się

poczucie autonomii własnego

poczucie autonomii własnego

istnienia.

istnienia.

Utrata samokontroli wywołuje wstyd i

Utrata samokontroli wywołuje wstyd i

zwątpienie we własną autonomię

zwątpienie we własną autonomię

.

.

Uczucie wstydu jako reakcję na sytuację, w

Uczucie wstydu jako reakcję na sytuację, w

której człowiek jest przez innych oglądany,

której człowiek jest przez innych oglądany,

gdy nie czuje się gotów do tego aby być

gdy nie czuje się gotów do tego aby być

oglądanym. Uczucie wstydu może

oglądanym. Uczucie wstydu może

wywoływać wrogość do siebie, człowiek

wywoływać wrogość do siebie, człowiek

pragnie być niewidzialnym, zmaleć lub

pragnie być niewidzialnym, zmaleć lub

zniknąć.

zniknąć.

Zwątpienie we własną autonomię – utrata

Zwątpienie we własną autonomię – utrata

samokontroli lub nadmierna kontrola

samokontroli lub nadmierna kontrola

rodziców.

rodziców.

Konsekwencje konfliktu związanego z

Konsekwencje konfliktu związanego z

kształtowaniem się poczucia autonomii:

kształtowaniem się poczucia autonomii:

nadmierna, obsesyjna skłonność do

nadmierna, obsesyjna skłonność do

samokontroli i manipulowania sobą (nerwica

samokontroli i manipulowania sobą (nerwica

natręctw), lęki paranoidalne, urojenia

natręctw), lęki paranoidalne, urojenia

prześladowcze.

prześladowcze.

Etap III

Etap III

Wiek zabawy 4-5 r.ż

Wiek zabawy 4-5 r.ż

KRYZYS
PSYCHOSPOŁECZ

NY

INICJATYWA
A POCZUCIE WINY

CEL ROZWOJU

UKSZTAŁTOWANIE

ORIENTACJI

NA

CELE

I

INICJATYWNOŚĆ

W

DZIAŁANIU (pojawienie się poczucia

celowości działania)

GŁÓWNA
CNOTA

ZDECYDOWANIE

/PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ/

Dziecko pod wpływem otoczenia

Dziecko pod wpływem otoczenia

spostrzega kuszące możliwości

spostrzega kuszące możliwości

„podboju świata”, rozwija zdolność

„podboju świata”, rozwija zdolność

samoobserwacji i kierowania sobą,

samoobserwacji i kierowania sobą,

przejawia inicjatywę w działaniu.

przejawia inicjatywę w działaniu.

Następuje zderzenie własnego

Następuje zderzenie własnego

autonomicznego zachowania dziecka z

autonomicznego zachowania dziecka z

autonomicznym zachowaniem innych

autonomicznym zachowaniem innych

ludzi. Pojawia się niezgodność

ludzi. Pojawia się niezgodność

interesów, dziecko przegrywa. Pojawia

interesów, dziecko przegrywa. Pojawia

się frustracja, poczucie winy, chęć

się frustracja, poczucie winy, chęć

wycofania się z podjętej aktywności.

wycofania się z podjętej aktywności.

Dziecko różnicuje ludzi ze względu na płeć,

Dziecko różnicuje ludzi ze względu na płeć,

identyfikuje się z rodzicem tej samej płci i

identyfikuje się z rodzicem tej samej płci i

rywalizuje z nim o uczucie adorowanego

rywalizuje z nim o uczucie adorowanego

rodzica płci przeciwnej. Niepowodzenie

rodzica płci przeciwnej. Niepowodzenie

prowadzi do poczucia winy i lęku przed

prowadzi do poczucia winy i lęku przed

karą.

karą.

Dziecko podejmuje inicjatywy nie

Dziecko podejmuje inicjatywy nie

wywołujące konfliktu – posługiwanie się

wywołujące konfliktu – posługiwanie się

narzędziami, zabawkami, opieka nad

narzędziami, zabawkami, opieka nad

młodszymi dziećmi.

młodszymi dziećmi.

Patologiczne rozwiązanie kryzysu wyraża

Patologiczne rozwiązanie kryzysu wyraża

się w histerycznym wyparciu własnych

się w histerycznym wyparciu własnych

pragnień i popędów.

pragnień i popędów.

Etap IV

Etap IV

Wiek szkolny 6-12 r.ż.

Wiek szkolny 6-12 r.ż.

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZN

PSYCHOSPOŁECZN

Y

Y

PRODUKTYWNOŚĆ

PRODUKTYWNOŚĆ

(PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ)

(PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ)

A POCZUCIE NIŻSZOŚCI

A POCZUCIE NIŻSZOŚCI

CEL ROZWOJU

CEL ROZWOJU

OSIĄGNIĘCIE POCZUCIA WŁASNEJ

OSIĄGNIĘCIE POCZUCIA WŁASNEJ

KOMPETENCJI (zaradność i

KOMPETENCJI (zaradność i

sprawność w działaniu)

sprawność w działaniu)

GŁÓWNA CNOTA

GŁÓWNA CNOTA

KOMPETENCJA

KOMPETENCJA

Dziecko czerpie przyjemność z posługiwania

Dziecko czerpie przyjemność z posługiwania

się narzędziami, uczy się posługiwać

się narzędziami, uczy się posługiwać

symbolami, ćwiczy wytrwałość i cierpliwość.

symbolami, ćwiczy wytrwałość i cierpliwość.

Niepowodzenie i utrata statusu w grupie

Niepowodzenie i utrata statusu w grupie

wywołuje poczucie niższości i utrudnia

wywołuje poczucie niższości i utrudnia

identyfikację z grupą, w której się

identyfikację z grupą, w której się

pracowało.

pracowało.

Przebieg rozwoju w tej fazie decyduje o

Przebieg rozwoju w tej fazie decyduje o

późniejszym stosunku do pracy, do ludzi, z

późniejszym stosunku do pracy, do ludzi, z

którymi się pracuje i zdolności do sukcesu.

którymi się pracuje i zdolności do sukcesu.

Nieprzystosowanie może polegać na

Nieprzystosowanie może polegać na

niemożności identyfikowania się z grupą i z

niemożności identyfikowania się z grupą i z

pracą, na poczuciu niższości lub na

pracą, na poczuciu niższości lub na

ograniczeniu siebie i takim zacieśnieniu

ograniczeniu siebie i takim zacieśnieniu

horyzontów, że nie mieści się w nim nic

horyzontów, że nie mieści się w nim nic

poza pracą.

poza pracą.

Etap V

Etap V

Wiek adolescencji 13-18 r.ż. ,19-22 r.ż

Wiek adolescencji 13-18 r.ż. ,19-22 r.ż

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZN

PSYCHOSPOŁECZN

Y

Y

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA

TOŻSAMOŚĆ GRUPOWA

A ALIENACJA

A ALIENACJA

____________________________

____________________________

TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A

TOŻSAMOŚĆ INDYWIDUALNA A

NIEPEWNOŚĆ (DYFUZJA) ROLI

NIEPEWNOŚĆ (DYFUZJA) ROLI

CEL ROZWOJU

CEL ROZWOJU

OSIĄGNIĘCIE ODPOWIEDZI NA

OSIĄGNIĘCIE ODPOWIEDZI NA

PYTANIE KIM JESTEM I KIM

PYTANIE KIM JESTEM I KIM

MOGĘ BYĆ (ile jestem wart)

MOGĘ BYĆ (ile jestem wart)

GŁÓWNA CNOTA

GŁÓWNA CNOTA

WIERNOŚĆ SOBIE (integracja

WIERNOŚĆ SOBIE (integracja

intelektualna, społeczna,

intelektualna, społeczna,

seksualna, etyczna itd.)

seksualna, etyczna itd.)

S

S

zybkie zmiany fizyczne i fizjologiczne

zybkie zmiany fizyczne i fizjologiczne

powodują zachwianie obrazu „ja” i

powodują zachwianie obrazu „ja” i

konieczność skonfrontowania tego, co

konieczność skonfrontowania tego, co

się sądzi o sobie z wyobrażeniami

się sądzi o sobie z wyobrażeniami

jakie inni mają o człowieku.

jakie inni mają o człowieku.

Do najważniejszych zadań należy

Do najważniejszych zadań należy

wybór zawodu i partnera seksualnego.

wybór zawodu i partnera seksualnego.

Kształtuje się poczucie tożsamości –

Kształtuje się poczucie tożsamości –

jest się kimś określonym zarówno we

jest się kimś określonym zarówno we

własnych oczach, jak i w oczach

własnych oczach, jak i w oczach

innych ludzi

innych ludzi

Czynniki związane z kształtowaniem się

Czynniki związane z kształtowaniem się

tożsamości:

tożsamości:

1.

1.

Rozwój perspektywy czasowej-zdolność

Rozwój perspektywy czasowej-zdolność

spostrzegania własnego życia jako

spostrzegania własnego życia jako

przebiegającego i ograniczonego w czasie.

przebiegającego i ograniczonego w czasie.

2.

2.

Pewność, że jest się sobą.

Pewność, że jest się sobą.

3.

3.

Wypróbowywanie ról.

Wypróbowywanie ról.

4.

4.

Przewidywanie sukcesu-umożliwia ustalenie

Przewidywanie sukcesu-umożliwia ustalenie

tożsamości zawodowej.

tożsamości zawodowej.

5.

5.

Identyfikacja seksualna.

Identyfikacja seksualna.

6.

6.

Polaryzacja przywództwa-zdolność

Polaryzacja przywództwa-zdolność

podporządkowania się przywódcy i bycia

podporządkowania się przywódcy i bycia

przywódcą.

przywódcą.

7.

7.

Polaryzacja ideologiczna-określenie własnej

Polaryzacja ideologiczna-określenie własnej

przynależności ideologicznej.

przynależności ideologicznej.

Nierozwiązany konflikt wokół

Nierozwiązany konflikt wokół

tożsamości wyraża się w poczuciu

tożsamości wyraża się w poczuciu

rozproszenia ról, które się podejmuje,

rozproszenia ról, które się podejmuje,

w rozproszeniu tożsamości

w rozproszeniu tożsamości

Najczęstszy przejaw

Najczęstszy przejaw

nieprzystosowania to niezdolność do

nieprzystosowania to niezdolność do

identyfikacji z zawodem, może pojawić

identyfikacji z zawodem, może pojawić

się też tożsamość negatywna -

się też tożsamość negatywna -

określenie się przez zanegowanie

określenie się przez zanegowanie

pozytywnych oczekiwań i wartości

pozytywnych oczekiwań i wartości

społecznych (może wyrażać się w

społecznych (może wyrażać się w

formie przestępczej itp.).

formie przestępczej itp.).

Etap VI

Etap VI

Wczesna dorosłość 23-34 r.ż.

Wczesna dorosłość 23-34 r.ż.

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZNY

PSYCHOSPOŁECZNY

INTYMNOŚĆ A IZOLACJA

INTYMNOŚĆ A IZOLACJA

CEL

CEL

ROZWOJU

ROZWOJU

OSIĄGNIĘCIE ZDOLNOŚCI

OSIĄGNIĘCIE ZDOLNOŚCI

DO MIŁOŚCI BEZ

DO MIŁOŚCI BEZ

UTRATY POCZUCIA

UTRATY POCZUCIA

WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI

WŁASNEJ TOŻSAMOŚCI

(dawanie, kochanie w

(dawanie, kochanie w

nieegoistyczny sposób)

nieegoistyczny sposób)

GŁÓWNA

GŁÓWNA

CNOTA

CNOTA

MIŁOŚĆ

MIŁOŚĆ

Intymność wywołuje lęk, gdyż wiąże

Intymność wywołuje lęk, gdyż wiąże

się z niebezpieczeństwem utraty w

się z niebezpieczeństwem utraty w

kontakcie z partnerem poczucia „ja”.

kontakcie z partnerem poczucia „ja”.

Lęk ten prowadzi do poczucia izolacji

Lęk ten prowadzi do poczucia izolacji

i unikania związków wymagających

i unikania związków wymagających

intymności.

intymności.

Osiągnięcie intymności w

Osiągnięcie intymności w

małżeństwie jest zarazem

małżeństwie jest zarazem

przygotowaniem podstaw dla

przygotowaniem podstaw dla

zdrowego rozwoju potomstwa.

zdrowego rozwoju potomstwa.

Etap VII

Etap VII

Średnia dorosłość 35-60 r.ż.

Średnia dorosłość 35-60 r.ż.

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZNY

PSYCHOSPOŁECZNY

KREATYWNOŚĆ (PRODUKTYWNOŚĆ)

KREATYWNOŚĆ (PRODUKTYWNOŚĆ)

A ZAINTERESOWANIE SOBĄ I

A ZAINTERESOWANIE SOBĄ I

STAGNACJA

STAGNACJA

CEL ROZWOJU

CEL ROZWOJU

POTRZEBA OPIEKOWANIA SIĘ I

POTRZEBA OPIEKOWANIA SIĘ I

TROSKA O LOS MŁODSZYCH

TROSKA O LOS MŁODSZYCH

GENERACJI (dzięki inwestowaniu

GENERACJI (dzięki inwestowaniu

w kolejne pokolenia ludzie czują się

w kolejne pokolenia ludzie czują się

produktywni)

produktywni)

GŁÓWNA CNOTA

GŁÓWNA CNOTA

OPIEKUŃCZOŚĆ

OPIEKUŃCZOŚĆ

Płodność w teorii Eriksona to

Płodność w teorii Eriksona to

chęć posiadania potomstwa i

chęć posiadania potomstwa i

opiekowania się nim z pełnym

opiekowania się nim z pełnym

poczuciem odpowiedzialności

poczuciem odpowiedzialności

rodzicielskiej.

rodzicielskiej.

Regresja w tym stadium wyraża

Regresja w tym stadium wyraża

się w obsesyjnej potrzebie

się w obsesyjnej potrzebie

pseudointymności oraz

pseudointymności oraz

okresowym wzajemnym

okresowym wzajemnym

wstrętem partnerów do siebie.

wstrętem partnerów do siebie.

Etap VIII

Etap VIII

Późna dorosłość powyżej 65 r.ż.

Późna dorosłość powyżej 65 r.ż.

KRYZYS

KRYZYS

PSYCHOSPOŁECZNY

PSYCHOSPOŁECZNY

INTEGRALNOŚĆ EGO

INTEGRALNOŚĆ EGO

/samoakceptacja/

/samoakceptacja/

A DESPERACJA I

A DESPERACJA I

ROZPACZ /beznadzieja/

ROZPACZ /beznadzieja/

CEL ROZWOJU

CEL ROZWOJU

OSIĄGNIĘCIE MĄDROŚCI

OSIĄGNIĘCIE MĄDROŚCI

ŻYCIOWEJ W WYNIKU

ŻYCIOWEJ W WYNIKU

POZYTYWNEGO

POZYTYWNEGO

BILANSU ŻYCIA

BILANSU ŻYCIA

GŁÓWNA CNOTA

GŁÓWNA CNOTA

MĄDROŚĆ

MĄDROŚĆ

Integralność ego opiera się na

Integralność ego opiera się na

akceptacji ludzkości i akceptacji

akceptacji ludzkości i akceptacji

własnego istnienia jako koniecznego i

własnego istnienia jako koniecznego i

niepowtarzalnego.

niepowtarzalnego.

Jeżeli człowiek nie jest w stanie

Jeżeli człowiek nie jest w stanie

zaakceptować swego

zaakceptować swego

dotychczasowego życia, nie jest też

dotychczasowego życia, nie jest też

zdolny pogodzić się z faktem

zdolny pogodzić się z faktem

skończoności swego istnienia. Chciałby

skończoności swego istnienia. Chciałby

zacząć wszystko od nowa ale wie, że

zacząć wszystko od nowa ale wie, że

życie jest za krótkie. Rodzi się rozpacz i

życie jest za krótkie. Rodzi się rozpacz i

lęk przed śmiercią.

lęk przed śmiercią.

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę



