Skąd demografia 

czerpie dane do 

swoich badań?

Metody badań demograficznych oraz źródła i 

zakres informacji wykorzystywanych w 

demografii

 

 

DEMOGRAFIA 

jest 

nauką 

empiryczną, 

wykorzystuje  liczne  dane  przedstawiające 
liczebności populacji.

DEMOGRAFIA 

jest 

nauką 

praktyczną, 

stanowi  podstawę  podejmowania  licznych 
decyzji dotyczących społeczeństwa.

W  celu  podejmowania  racjonalnych  decyzji 
należy  minimalizować ryzyko niepewności a 
osiągnąć  to  można  poprzez  znajomość 
procesów  ludnościowych  i  prognozowanie 
ich przemiany.

 

 

W  oparciu  o  dane  demograficzne  planuje 
się m.in.:

-Politykę gospodarczą
-Politykę społeczną
-Politykę edukacyjną

W 

związku 

z 

tym 

niezbędne 

jest 

wykorzystywanie 

wiarygodnych 

źródeł 

informacji, na podstawie których prowadzić 
można  analizę  stanu,  struktury  i  dynamiki 
ludności.

 

 

Do 

podstawowych 

źródeł 

informacji 

statystycznej o ludności zalicza się:

-Spisy ludności
-Ewidencję bieżącą ludności
-Badania reprezentatywne
-Wtórne 

analizy 

danych 

istniejących 

(urzędowych)

Dodatkowo demografia stosuje (rzadko):

-Badania monograficzne
-Badania szacunkowe
-Badania anamnestyczne

 

 

Czym jest spis powszechny, jakie są jego 
zasady?

Spis 

powszechny 

to 

pełne 

badanie 

statystyczne  ustalające  stan  liczebny  i 
strukturę ludności według określonych cech, 
w  określonym  momencie,  na  określonym 
terytorium, 

poprzez 

indywidualne 

uzyskiwanie informacji (przez rachmistrzów) 
o  wszystkich  jednostkach    podlegających 
badaniu.

 

 

ZASADY SPISU POWSZECHNEGO

1. Centralizacja

2. Powszechność

3. Bezpośredniość

4. Imienność

5. Jednoczesność

6. Wyłączność i łączność

7. Statystyczne ujęcie wyników

8. Regularność i komparatywność

9. Poufność

 

 

Program standardowy tematyczny spisu 
powszechnego ludności

Spisy ludności zgodnie z dyrektywami ONZ 
powinny obejmować następujące 
zagadnienia:

-Cechy geograficzne populacji
-Cechy demograficzne
- Cechy ekonomiczne

 

 

Podstawowym  celem  spisu  powszechnego 

ludności  jest  ustalenie  stanu  liczebnego 
i  struktury  ludności  według  ustalonych 
cech w danym momencie.

W  zależności  od  sposobu  formułowania 

pytań 

w 

kwestionariuszu 

spisowym 

można uzyskać informacje dotyczące:

1) Ludności obecnej (de facto)

2) Ludności zamieszkałej (de jure)

 

 

Dodatkowo 

w 

spisie 

powszechnym 

przyjmuje się następujące kategorie osób:

-Osoby czasowe nieobecne
-Osoby mieszkające stale
-Przebywający czasowo przez okres poniżej 
2 miesięcy

-Ludność rezydująca

 

 

Ewidencja  bieżąca  ludności  jest  podstawą 
sprawozdawczości.

Periodyczne,  w  ustalonych  z  góry  okresach 
dostarcza  danych  o  ruchu  naturalnym  i 
wędrówkowym 

ludności 

oraz 

o 

ich 

konsekwencjach  (stan,  struktura  ludności, 
rozmieszczenie terytorialne).

Najważniejszą cechą ewidencji bieżącej jest 
to,  że  dostarcza  ona  danych  ciągłych  i 
aktualnych.

 

 

Współcześnie ewidencja bieżąca 
ludności opiera się przede wszystkim 
na numerze PESESL

 

 

Badania  reprezentatywne  realizowane  są 
na  losowo  (probabilistycznie)  dobranej 
próbie 

ludzi 

(lub 

gospodarstw 

domowych).

Reprezentatywność 

badań 

umożliwia 

uogólnienie 

z 

określonym 

prawdopodobieństwem 

(w 

przedziale 

ufności)  wyników  uzyskanych  z  próby  na 
całą badaną zbiorowość.  

 

 

Wtórna 

analiza 

danych 

istniejących 

(urzędowych)  polega  na  badaniu  zjawisk 
demograficznych  (i  nie  tylko)  w  oparciu  o 
zgromadzone  wcześniej  informacje  (np. 
przez określone instytucje) występujących: 

-Na szeroką skalę (masowych)
-Z przeszłości
-Abstrakcyjnych  (np.  struktura  społeczna) 
itp.

 

 

Badania  monograficzne  polegają  na  analizie 
cech  występujących  w  wybranej  jednostce 
statystycznej 

(miejscowość, 

gospodarstwo 

domowe),  o  której  można  sądzić,  że  posiada 
walory  reprezentatywności  i  że  ta  analiza 
umożliwi  generalizację  wyników  na  podobne 
jednostki statystyczne.

 

 

Metoda szacunkowa polega na ustalaniu:

-liczebności  jednostek  o  określonych 
właściwościach w badanej zbiorowości, 

-natężenia określonych faktów (np. ruchu 
naturalnego, liczebności w kohortach)

Opiera 

na 

przesłankach, 

trendach 

rozwojowych,  znajomości  analogicznych 
cech  w  podobnych  zbiorowościach  lub  na 
hipotetycznych wskaźnikach.

 

 

Badania  anamnestyczne  polegają  na 
uzyskiwaniu  subiektywnej  informacji  o 
faktach  demograficznych,  które  mogą 
zajść  w  dłuższym  okresie  poprzez 
wywiad indywidualny. 

Wyniki  uzyskane  w  ten  sposób  mogą 
stanowić źródło hipotez.

 

 

Uzyskane 

z 

badań 

dane 

podlegają 

różnorodnym 

interpretacjom 

dotyczących:

1) Analiz 

przekrojowych 

(w 

danym 

okresie)

2) Analiz  dynamicznych  (na  przestrzeni 

lat)

 

 

Empiryczne  dane  ludnościowe  wykorzystuje 
się  np.  do  konstruowania  syntetycznych 
wskaźników.

Ogólnie 

wzór 

współczynników 

demograficznych ma postać:

W= F/L x C 

gdzie: 

W – współczynnik  demograficzny

F – ogólna liczba badanych zdarzeń (np. ilość 
urodzeń w roku itp.)

L  -  ogólna  (średnia)  liczba  ludności  badanej 
zbiorowości

C - constans (zazwyczaj 100 lub 1000) 

 

 

Jednym  z  podstawowych  mierników  stanu 
demograficznego  zbiorowości  jest  średnia 
ludności.

Przyjmuje się ją jako średnią arytmetyczną za 
stanu  liczebnego  ludności  na  początku  i 
końcu badanego okresu (np. roku):

L=(Lp +Lk)/2

gdzie:

L-średnia liczba ludności w badanym okresie

Lp-liczba  ludności  na  początku  okresu 
badanego

Lk-liczba ludności na końcu okresu badanego

 

 

W  analizach  demograficznych  bardzo  często 
wykorzystuje 

się 

siatkę 

demograficzną 

(siatka Lexisa)

Posługując  się  nią  można  ustalić  liczbę  osób 
żyjących  w  danym  momencie  i  o  określonym 
wieku  lub  roku  urodzenia  oraz  liczbę  osób 
zmarłych w dowolnym okresie w powiązaniu z 
ich wiekiem lub rokiem urodzenia. 

Siatka 

demograficzna 

stanowi 

także 

narzędzie analizy kohortowej.

 

 

 

 

Siatka demograficzna (Lexisa) -  W demografii 
podstawowe znaczenie mają dwie skale: czasu 
i wieku. 
Na  skali  czasu  poszczególnym  momentom 
przyporządkuje 

się 

najczęściej 

daty 

kalendarzowe. 
Skala wieku ma różny stopień szczegółowości. 
Wiek  w  dniach,  miesiącach,  ukończonych 
latach.  Umieszczenie  tych  dwóch  skal  w 
prostokątnym 

układzie 

współrzędnych 

prowadzi do otrzymania siatki demograficznej. 
Linia  życia  (45  stopni  od  początku  wykresu) 
pokazuje  długość  życia  badanej  zbiorowości 
od momentu urodzenia do momentu zgonu.
Linie poziome to linie wieku; Linie pionowe to 
linie obserwacji do osi czasu.