Radzenie sobie ze

Radzenie sobie ze

stresem a relacja

stresem a relacja

czasowa do stresora

czasowa do stresora

Czy można radzić sobie ze

Czy można radzić sobie ze

stresem, który się jeszcze

stresem, który się jeszcze

nie wydarzył?

nie wydarzył?

Radzenie sobie ze stresem ujęte w

Radzenie sobie ze stresem ujęte w

aspekcie temporalnym (Beehr,

aspekcie temporalnym (Beehr,

McGrath, 1996)

McGrath, 1996)

•

prewencyjne

•

antycypacyjne

•

dynamiczne

•

reaktywne

•

rezydualne

S

P

A

D

R

R
z

Proaktywne radzenie sobie

Proaktywne radzenie sobie

ze stresem (Schwarzer,

ze stresem (Schwarzer,

1998)

1998)

•

polega na przygotowywaniu się na
nieznane i nietypowe problemy i
zagrożenia, poprzez odpowiednią
organizację działania,
przewidywanie, rozsądne
gospodarowanie zasobami,
kontrolowanie emocji i zapobieganie
problemom

Składniki proaktywnego

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (1)

radzenia sobie ze stresem (1)

•

proaktywna ocena sytuacji stresowej

-

właściwa identyfikacja problemów i
możliwości poradzenia sobie z nimi,
unikanie problemów, których nie można
pokonać, koncentracja na problemach
możliwych do rozwiązania,
przewidywanie trudności i wcześniejsze
przygotowywanie się do nich

Składniki proaktywnego

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (2)

radzenia sobie ze stresem (2)

•

proaktywne przemyśliwanie

- wyobrażanie

sobie przebiegu wypadków, możliwych
problemów i sposobów ich przezwyciężania,
wizualizacja sukcesów w ich
przezwyciężaniu, antycypowanie stresu i
przemyśliwanie sposobów zapobiegania,
wyobrażeniowe próbowanie różnych
sposobów działania i odrzucanie
nieskutecznych

Składniki proaktywnego

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (3)

radzenia sobie ze stresem (3)

•

proaktywne zarządzanie zasobami

-

dobra i wcześniejsza orientacja w
możliwościach uzyskania wsparcia i
pomocy od innych, umiejętność ich
wykorzystania, odpowiednie
wykorzystanie zasobów takich jak
czas, energia, pieniądze i zdrowie w
radzeniu sobie z trudnościami

Składniki proaktywnego

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (4,

radzenia sobie ze stresem (4,

5)

5)

•

proaktywne kontrolowanie emocji

-

dystansowanie się od chronicznych stresorów i
dystraktorów, umiejętność oderwania się od
problemów, stworzenie czasowego i fizycznego
dystansu

•

proaktywne celowe działania

- aktywne

zapobieganie problemom i rozwiązywanie już
istniejących, inicjowanie działania,
przejmowanie odpowiedzialności,
przezwyciężanie trudności, wytrwałość

Stres, który sobie sami

Stres, który sobie sami

ściągamy na głowę.

ściągamy na głowę.

Lista naszych „stresów głównych”

Lista naszych „stresów głównych”

•

Kariera

•

Władza

•

Zemsta

•

Perfekcjonim

Podejście kliniczne

Podejście kliniczne

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne

Mechanizmy obronne

– klasyfikacja Z. Freuda

– klasyfikacja Z. Freuda

•

Wyparcie

•

Projekcja

•

Izolacja

•

Regresja

•

Anulowanie

•

Zaprzeczanie

•

Reakcja upozorowana

•

Sublimacja

Pięć poziomów procesów

Pięć poziomów procesów

regulacyjnych (Menniger, 1963)

regulacyjnych (Menniger, 1963)

•

procesy radzenia sobie

(samokontrola,

humor, płacz, przeklinanie, wygadanie się,
przemyśliwanie)

•

symptomy

(depersonalizacja, amnezja,

przeniesienie agresji, kompulsje, narkotyki)

•

epizodyczne wybuchy agresywnej energii

(agresja, konwulsje, panika)

•

dezorganizacja zachowania

•

totalna dezintegracja „ego”

Cechy nieświadomych mechanizmów

Cechy nieświadomych mechanizmów

obronnych ego, odróżniające je od

obronnych ego, odróżniające je od

świadomego radzenia sobie (Vaillant, 1977)

świadomego radzenia sobie (Vaillant, 1977)

•

są względnie nieświadome

•

są tworzywem, z którego powstają zaburzenia
zachowania, albo na ich podstawie powstają
zaburzenia, albo przekształcają się one w
zaburzenia

•

często oddziałują na procesy myślenia,
upośledzając kreatywną syntezę

•

wypierają, zaprzeczają lub zniekształcają
zewnętrzną lub wewnętrzną rzeczywistość, i z
tego powodu wydają się dziwne lub
irracjonalne obserwatorom zewnętrznym

Cechy mechanizmów obronnych

Cechy mechanizmów obronnych

c.d.

c.d.

•

w pewnych warunkach mogą stać
się świadome

•

może się tak zdarzyć, że
mechanizmy obronne będą
przystosowawcze, a radzenie sobie
- nie przystosowawcze („defences
cope and coping defends”)

Funkcje nieświadomych

Funkcje nieświadomych

mechanizmów obronnych (Vaillant,

mechanizmów obronnych (Vaillant,

1977)

1977)

•

utrzymywanie silnych emocji w rozsądnych
granicach

•

odzyskanie równowagi wewnętrznej

•

zyskanie na czasie (stworzenie możliwości
reintegracji, opanowania zmian w obrazie
siebie pod wpływem urazu czy innego
przełomu)

•

uporanie się z niezrozwiązywalnym konfliktem
z osobami znaczącymi, z którymi nie można
się „rozstać” (żyjącymi lub nie)

Hierarchia mechanizmów

Hierarchia mechanizmów

obronnych ego (Vaillant,

obronnych ego (Vaillant,

1977)

1977)

•

poziom I -

psychotyczne

•

poziom II -

niedojrzałe

•

poziom III -

neurotyczne

•

poziom IV -

dojrzałe

Mechanizmy psychotyczne:

Mechanizmy psychotyczne:

•

złudzeniowa
projekcja

•

psychotyczne
zaprzeczanie

•

zniekształcenie

Mechanizmy niedojrzałe:

Mechanizmy niedojrzałe:

•

projekcja

•

fantazjowanie schizoidalne

•

hipochondria

•

bierna agresja

•

odreagowanie

•

dysocjacja

Mechanizmy neurotyczne:

Mechanizmy neurotyczne:

•

racjonalizacja

•

wyparcie

•

przemieszczenie

•

formowanie reakcji

Mechanizmy dojrzałe:

Mechanizmy dojrzałe:

•

altruizm

•

humor

•

tłumienie

•

antycypacja

•

sublimacja

brak obrony -

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

nienawidzę mojego ojca

•

poziom psychotyczny

•

zaprzeczenie: urodziłem się bez
ojca

brak obrony -

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

nienawidzę mojego ojca

•

poziom niedojrzały

•

projekcja: mój ojciec mnie
nienawidzi

•

pasywna agresja: nienawidzę się

•

odreagowanie : bez zastanowienia
pobiłem 12 policjantów

•

fantazjowanie: marzę o zabijaniu
olbrzymów

brak obrony -

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

nienawidzę mojego ojca

•

poziom neurotyczny

•

dysocjacja: opowiadam mojemu ojcu
dowcipy

•

przemieszczenie: nienawidzę psa mojego
ojca

•

racjonalizacja:

nie pochwalam działań

mojego ojca w pracy

•

represja: nie wiem dlaczego czuję się
pobudzony i poruszony

•

formowanie reakcji:

kocham mojego ojca

brak obrony -

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

nienawidzę mojego ojca

•

poziom dojrzały

•

tłumienie : jestem zły na mojego
ojca, ale mu o tym nie powiem

•

sublimacja: ogrywam mojego ojca
w ping-ponga

•

altruizm: dodaję otuchy tym,
którzy nienawidzą mojego ojca

Teoria procesów ego

Teoria procesów ego

N. Haan (1977)

N. Haan (1977)

•

opiera się na pojęciu stałych
organizacji procesów organizujących
aktywność człowieka, regulowania i
koordynacji różnych aspektów
własnej osoby: struktur poznawczych,
emocji i motywów -

procesów ego

Procesy ego

Procesy ego

•

procesy integrujące i koordynujące
przebieg procesów związanych z
różnymi aspektami osoby -
strukturami poznawczymi,
moralnymi, emocjami i motywami

•

osobowość jest organizacją, strukturą
procesów ego

Trzy poziomy procesów ego:

Trzy poziomy procesów ego:

•

radzenie sobie

•

obrona

•

fragmentacja

Właściwości poziomów

Właściwości poziomów

procesów ego (1)

procesów ego (1)

•

radzenie sobie - zawiera w sobie
wybór, jest w związku z tym
elastycznym, celowym zachowaniem

•

obrona - odrzuca wybór, jest sztywna
i ograniczona

•

fragmentacja - jest powtarzająca się,
rytualistyczna, automatyczna

Właściwości poziomów

Właściwości poziomów

procesów ego (2)

procesów ego (2)

•

radzenie sobie - jest skierowane na
przyszłość i uwzględnia potrzeby
teraźniejszości

•

obrona - wynika z przeszłości

•

fragmentacja - działa w oparciu o
ukryte założenia

Właściwości poziomów

Właściwości poziomów

procesów ego (3)

procesów ego (3)

•

radzenie sobie - jest zorientowane na
wymogi aktualnej sytuacji

•

obrona - zniekształca wymogi
aktualnej sytuacji

•

fragmentacja - zamyka system i nie
odpowiada wymogom aktualnej
sytuacji

Właściwości poziomów

Właściwości poziomów

procesów ego (4)

procesów ego (4)

•

radzenie sobie - angażuje zróżnicowany
proces myślenia, który integruje
świadome i podświadome elementy

•

obrona - angażuje niezróżnicowane
myślenie i zawiera elementy, które nie
wydają się być częścią sytuacji

•

fragmentacja - myślenie jest pierwotne,
niemodyfikowalne, określone potrzebami
afektywnymi

Właściwości poziomów

Właściwości poziomów

procesów ego (5)

procesów ego (5)

•

radzenie sobie - funkcjonuje z
uwzględnieniem konieczności
kontrolowania zakłócających uczuć

•

obrona - funkcjonuje z założeniem, że
możliwe jest magiczne pozbycie się
zakłócających uczuć

•

fragmentacja - „zatapia” osobę afektem

Właściwości poziomów

Właściwości poziomów

procesów ego (6)

procesów ego (6)

•

radzenie sobie - umożliwia różne formy
wyładowania uczuć w sposób otwarty,
uporządkowany i umiarkowany

•

obrona - umożliwia wyładowanie uczuć
przez „wybieg”

•

fragmentacja - umożliwia
niekontrolowane wyładowanie
niektórych impulsów

Taksonomia procesów ego –

Taksonomia procesów ego –

przykład 1

przykład 1

•

proces ogólny - sensytywność

•

radzenie sobie - empatia

•

obrona - projekcja

•

fragmentacja - deluzje

Taksonomia procesów ego –

Taksonomia procesów ego –

przykład 2

przykład 2

•

proces ogólny - opanowywanie

•

radzenie sobie - tłumienie

•

obrona - represja

•

fragmentacja - depersonalizacja,
amnezja