Dylematy teorii radzenia sobie ze stresem

Radzenie sobie ze

stresem a relacja

czasowa do stresora

Czy można radzić sobie ze

stresem, który się jeszcze

nie wydarzył?

Radzenie sobie ze stresem ujęte w

aspekcie temporalnym (Beehr,

McGrath, 1996)

•

prewencyjne

•

antycypacyjne

•

dynamiczne

•

reaktywne

•

rezydualne

R
z

Proaktywne radzenie sobie

ze stresem (Schwarzer,

1998)

•

polega na przygotowywaniu się na
nieznane i nietypowe problemy i
zagrożenia, poprzez odpowiednią
organizację działania,
przewidywanie, rozsądne
gospodarowanie zasobami,
kontrolowanie emocji i zapobieganie
problemom

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (1)

•

proaktywna ocena sytuacji stresowej

właściwa identyfikacja problemów i
możliwości poradzenia sobie z nimi,
unikanie problemów, których nie można
pokonać, koncentracja na problemach
możliwych do rozwiązania,
przewidywanie trudności i wcześniejsze
przygotowywanie się do nich

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (2)

•

proaktywne przemyśliwanie

- wyobrażanie

sobie przebiegu wypadków, możliwych
problemów i sposobów ich przezwyciężania,
wizualizacja sukcesów w ich
przezwyciężaniu, antycypowanie stresu i
przemyśliwanie sposobów zapobiegania,
wyobrażeniowe próbowanie różnych
sposobów działania i odrzucanie
nieskutecznych

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (3)

•

proaktywne zarządzanie zasobami

dobra i wcześniejsza orientacja w
możliwościach uzyskania wsparcia i
pomocy od innych, umiejętność ich
wykorzystania, odpowiednie
wykorzystanie zasobów takich jak
czas, energia, pieniądze i zdrowie w
radzeniu sobie z trudnościami

Składniki proaktywnego

radzenia sobie ze stresem (4,

•

proaktywne kontrolowanie emocji

dystansowanie się od chronicznych stresorów i
dystraktorów, umiejętność oderwania się od
problemów, stworzenie czasowego i fizycznego
dystansu

•

proaktywne celowe działania

- aktywne

zapobieganie problemom i rozwiązywanie już
istniejących, inicjowanie działania,
przejmowanie odpowiedzialności,
przezwyciężanie trudności, wytrwałość

Stres, który sobie sami

ściągamy na głowę.

Lista naszych „stresów głównych”

•

Kariera

•

Władza

•

Zemsta

•

Perfekcjonim

Mechanizmy obronne

– klasyfikacja Z. Freuda

•

Wyparcie

•

Projekcja

•

Izolacja

•

Regresja

•

Anulowanie

•

Zaprzeczanie

•

Reakcja upozorowana

•

Sublimacja

Pięć poziomów procesów

regulacyjnych (Menniger, 1963)

•

procesy radzenia sobie

(samokontrola,

humor, płacz, przeklinanie, wygadanie się,
przemyśliwanie)

•

symptomy

(depersonalizacja, amnezja,

przeniesienie agresji, kompulsje, narkotyki)

•

epizodyczne wybuchy agresywnej energii

(agresja, konwulsje, panika)

•

dezorganizacja zachowania

•

totalna dezintegracja „ego”

Cechy nieświadomych mechanizmów

obronnych ego, odróżniające je od

świadomego radzenia sobie (Vaillant, 1977)

•

są względnie nieświadome

•

są tworzywem, z którego powstają zaburzenia
zachowania, albo na ich podstawie powstają
zaburzenia, albo przekształcają się one w
zaburzenia

•

często oddziałują na procesy myślenia,
upośledzając kreatywną syntezę

•

wypierają, zaprzeczają lub zniekształcają
zewnętrzną lub wewnętrzną rzeczywistość, i z
tego powodu wydają się dziwne lub
irracjonalne obserwatorom zewnętrznym

Cechy mechanizmów obronnych

c.d.

•

w pewnych warunkach mogą stać
się świadome

•

może się tak zdarzyć, że
mechanizmy obronne będą
przystosowawcze, a radzenie sobie
- nie przystosowawcze („defences
cope and coping defends”)

Funkcje nieświadomych

mechanizmów obronnych (Vaillant,

1977)

•

utrzymywanie silnych emocji w rozsądnych
granicach

•

odzyskanie równowagi wewnętrznej

•

zyskanie na czasie (stworzenie możliwości
reintegracji, opanowania zmian w obrazie
siebie pod wpływem urazu czy innego
przełomu)

•

uporanie się z niezrozwiązywalnym konfliktem
z osobami znaczącymi, z którymi nie można
się „rozstać” (żyjącymi lub nie)

Hierarchia mechanizmów

obronnych ego (Vaillant,

1977)

•

poziom I -

psychotyczne

•

poziom II -

niedojrzałe

•

poziom III -

neurotyczne

•

poziom IV -

dojrzałe

Mechanizmy psychotyczne:

•

złudzeniowa
projekcja

•

psychotyczne
zaprzeczanie

•

zniekształcenie

Mechanizmy niedojrzałe:

•

projekcja

•

fantazjowanie schizoidalne

•

hipochondria

•

bierna agresja

•

odreagowanie

•

dysocjacja

Mechanizmy neurotyczne:

•

racjonalizacja

•

wyparcie

•

przemieszczenie

•

formowanie reakcji

Mechanizmy dojrzałe:

•

altruizm

•

humor

•

tłumienie

•

antycypacja

•

sublimacja

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

•

poziom psychotyczny

•

zaprzeczenie: urodziłem się bez
ojca

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

•

poziom niedojrzały

•

projekcja: mój ojciec mnie
nienawidzi

•

pasywna agresja: nienawidzę się

•

odreagowanie : bez zastanowienia
pobiłem 12 policjantów

•

fantazjowanie: marzę o zabijaniu
olbrzymów

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

•

poziom neurotyczny

•

dysocjacja: opowiadam mojemu ojcu
dowcipy

•

przemieszczenie: nienawidzę psa mojego
ojca

•

racjonalizacja:

nie pochwalam działań

mojego ojca w pracy

•

represja: nie wiem dlaczego czuję się
pobudzony i poruszony

•

formowanie reakcji:

kocham mojego ojca

brak obrony -

nienawidzę mojego ojca

•

poziom dojrzały

•

tłumienie : jestem zły na mojego
ojca, ale mu o tym nie powiem

•

sublimacja: ogrywam mojego ojca
w ping-ponga

•

altruizm: dodaję otuchy tym,
którzy nienawidzą mojego ojca

Teoria procesów ego

N. Haan (1977)

•

opiera się na pojęciu stałych
organizacji procesów organizujących
aktywność człowieka, regulowania i
koordynacji różnych aspektów
własnej osoby: struktur poznawczych,
emocji i motywów -

procesów ego

Procesy ego

•

procesy integrujące i koordynujące
przebieg procesów związanych z
różnymi aspektami osoby -
strukturami poznawczymi,
moralnymi, emocjami i motywami

•

osobowość jest organizacją, strukturą
procesów ego

Trzy poziomy procesów ego:

•

radzenie sobie

•

obrona

•

fragmentacja

Właściwości poziomów

procesów ego (1)

•

radzenie sobie - zawiera w sobie
wybór, jest w związku z tym
elastycznym, celowym zachowaniem

•

obrona - odrzuca wybór, jest sztywna
i ograniczona

•

fragmentacja - jest powtarzająca się,
rytualistyczna, automatyczna

Właściwości poziomów

procesów ego (2)

•

radzenie sobie - jest skierowane na
przyszłość i uwzględnia potrzeby
teraźniejszości

•

obrona - wynika z przeszłości

•

fragmentacja - działa w oparciu o
ukryte założenia

Właściwości poziomów

procesów ego (3)

•

radzenie sobie - jest zorientowane na
wymogi aktualnej sytuacji

•

obrona - zniekształca wymogi
aktualnej sytuacji

•

fragmentacja - zamyka system i nie
odpowiada wymogom aktualnej
sytuacji

Właściwości poziomów

procesów ego (4)

•

radzenie sobie - angażuje zróżnicowany
proces myślenia, który integruje
świadome i podświadome elementy

•

obrona - angażuje niezróżnicowane
myślenie i zawiera elementy, które nie
wydają się być częścią sytuacji

•

fragmentacja - myślenie jest pierwotne,
niemodyfikowalne, określone potrzebami
afektywnymi

Właściwości poziomów

procesów ego (5)

•

radzenie sobie - funkcjonuje z
uwzględnieniem konieczności
kontrolowania zakłócających uczuć

•

obrona - funkcjonuje z założeniem, że
możliwe jest magiczne pozbycie się
zakłócających uczuć

•

fragmentacja - „zatapia” osobę afektem

Właściwości poziomów

procesów ego (6)

•

radzenie sobie - umożliwia różne formy
wyładowania uczuć w sposób otwarty,
uporządkowany i umiarkowany

•

obrona - umożliwia wyładowanie uczuć
przez „wybieg”

•

fragmentacja - umożliwia
niekontrolowane wyładowanie
niektórych impulsów

Taksonomia procesów ego –

przykład 1

•

proces ogólny - sensytywność

•

radzenie sobie - empatia

•

obrona - projekcja

•

fragmentacja - deluzje

Taksonomia procesów ego –

przykład 2

•

proces ogólny - opanowywanie

•

radzenie sobie - tłumienie

•

obrona - represja

•

fragmentacja - depersonalizacja,
amnezja

Document Outline