FLORENCJA NIGHTINGALE
U podstaw
pielęgniarstwa
Anna Idzik
Warszawa, 2009 r.
FLORENCJA NIGHTINGALE
U podstaw
pielęgniarstwa
Anna Idzik
Warszawa, 2009 r.
Pielęgniarstwo = powołanie wg F. Nightingale
"siła powołania pielęgniarki wyraża się jej wchodzeniem
w kontakt z takimi pacjentami, którzy mogą jej
powiedzieć o życiu, jakie jest udziałem ludzi z nizin
społecznych, żyjących w zatłoczonych domach,
mężczyzn pracujących jedynie dorywczo, kobiet
wyniszczonych ciągłym rodzeniem i karmieniem
dzieci...".
Pisała także:
"żadna pielęgniarka nie może być dobrą i inteligentną
pielęgniarką, jeżeli nie jest dobrą i inteligentną kobietą"
Pielęgniarstwo - domeną kobiet wg F. Nightingale
pielęgnowanie obejmuje zapewnianie właściwej opieki w
zdrowiu, jaki w chorobie;
pielęgniarką jest każda kobieta zobowiązana do
opiekowania się czyimś zdrowiem;
świadczenie opieki pielęgnacyjnej wymaga znajomości
praw zdrowia i życia;
prawa pielęgnowania - dotychczas nie znane wymagają
odkrywania;
wszystkie kobiety opiekujące się czyimś zdrowiem
powinny poznawać prawa pielęgnowania.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
1.
Wentylacja i ogrzewanie
2.
Zdrowie domu (mieszkania, szpitala)
3.
Światło
4.
Hałas
5.
Różnorodność
6.
Łóżko - jego wyposażenie, utrzymanie w czystości i
zapewnienie wygody
7, 8.
Czystość pokoju i ścian oraz czystość osobista
9, 10.
Żywienie i podawanie posiłków
11.
"Głupie" budzenie nadziei i doradzanie
12.
Obserwacja
„Nursing - what it is and what it is not (1859)”.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Wentylacja i ogrzewanie
Prawo to nakazywało utrzymywanie takiej samej jego
czystości w pomieszczeniu zamkniętym, jak na zewnątrz.
Zwracała uwagę na konieczność częstego otwierania okien,
ostrzegała przed używaniem środków odświeżających
powietrze.
Podkreślała także znaczenie utrzymywania właściwej
temperatury w pomieszczeniu chorego - przestrzegała przed
narażaniem go na oziębianie.
Źródła zanieczyszczeń powietrza:
w pomieszczeniu chorego: brudne naczynia, odchody, powietrze
wydychane przez chorego,
na zewnątrz: złe utrzymywanie zbiorników z wodą, urządzenia
odpływowe.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Zdrowie domu (mieszkania, szpitala)
Podstawowe czynniki zdrowego domu:
• czyste powietrze,
• czysta woda,
• usuwanie nieczystości,
• zachowanie czystości,
• dobre oświetlenie.
• właściwe rozwiązania architektoniczne.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Światło
"tym, co najbardziej szkodzi chorym
po zamkniętym pokoju, jest ciemny pokój".
Światło ma wpływ zarówno na ciało człowieka, jak i na jego
ducha.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Hałas
Czynniki drażniące (stresujące) pacjenta np.:
• budzenie, a zwłaszcza budzenie bezpośrednio po
zaśnięciu,
• głośne rozmowy,
• szepty,
• szelest ubrań kobiecych
• inne odgłosy różnego pochodzenia.
Pisała także o wpływie różnych rodzajów muzyki na
człowieka chorego.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Różnorodność
Monotonia (brak bodźców) - czynnik utrudniający przebieg
procesu przywracania zdrowia.
Zobowiązanie do wprowadzania częstych zmian w otoczeniu
chorego - np. kwiatów, roślin, obrazów - w sposób wyraźnie
zaplanowany (codziennie, cotygodniowo, comiesięcznie).
Pobudzanie chorych do czytania, pisania, wykonywania
różnych robót ręcznych. Przesuwanie łóżka dla umożliwienia
chorym wyglądania przez okno.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Łóżko - jego wyposażenie, utrzymanie w czystości i
zapewnienie wygody
Znaczenie dla chorego wszystkiego, co wiąże się w sposób
bezpośredni z leżeniem w łóżku.
Przyczyny brudzenia bielizny pościelowej (wydaliny,
wydzieliny, wilgoć) i potrzeby jej częstej zmiany.
Zachowanie ludzi przy łóżku, np. na niepotrącanie i
niepochylanie się nad łóżkiem.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Czystość pokoju oraz czystość osobista
Brudne ściany - źródło przykrych dla chorego widoków i
zapachów (zanieczyszczenie powietrza),
Konieczność usuwania kurzu z otoczenia chorego.
Konieczności usuwania brudu (wydaliny, wydzieliny), "który
zatyka pory skóry".
Konieczność utrzymywania w czystości skóry dzieci.
Konieczność częstego mycia rąk przez pielęgniarki.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Żywienie i podawanie posiłków
Konieczność różnorodności potraw oraz zachowywania
odpowiedniej diety.
Konieczność:
• punktualności,
• zapewniania pomocy zgodnie z sytuacją chorego, ilości,
• obserwowania przyzwyczajeń,
• zapewniania spokoju,
• nieprzerywania jedzenia
• niezajmowania chorego w czasie jedzenia innymi
sprawami.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
"Głupie" budzenie nadziei i doradzanie
Negowanie:
budzenie fałszywych nadziei chorego oraz przekazywanie
porad całkowicie błędnych.
Sposób rozmowy z chorym:
• nieokazywanie pośpiechu,
• siadanie w zasięgu wzroku chorego,
• uważne słuchanie,
• niezaskakiwanie,
• niepochylanie się nad chorym,
• wspólne z nim podejmowanie decyzji.
Wyobraźnię chorych cechuje większa wrażliwość aniżeli ludzi
zdrowych - należy nie wywoływać reakcji negatywnych.
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Obserwacja
"najważniejszą lekcją praktyczną, jaka może być dana
pielęgniarkom, jest nauczenie ich tego, co obserwować, jak
obserwować, jakie objawy oznaczają poprawę, a jakie
pogorszenie, jakie mają istotne znaczenie, a jakie go nie
mają, a także które wskazują na zaniedbania ze strony
opiekujących się i na to, jakiego rodzaju są te zaniedbania".
Kanony pielęgniarstwa wg F. Nightingale
Zarządzanie - obejmowanie uwagą wielu znaczących dla
chorego elementów, zdolność do przewidywania, planowanie
opieki, zapobieganie zaniedbaniom, powstawaniu niepokoju
chorego, zapewnianie informowania o wszystkim, co go
dotyczy.
"obawa, niepewność, oczekiwanie, strach i zaskoczenie
czynią pacjentowi większą szkodę, aniżeli jasna
świadomość".
"Bycie odpowiedzialnym - to nie tylko wypełnianie własnych
zadań, ale także zapewnianie tego, aby inni czynili to samo".
Uzasadnienie
znaczenia
pielęgniarstwa
w
przywracaniu i zachowaniu zdrowia człowieka.
Wg F. Nightingale :
"natura leczy sama...", .,Chirurg (medycyna) pomaga
naturze w usuwaniu tej przeszkody, która utrudnia
funkcjonowanie jakiegoś organu i nic więcej...",
"pielęgniarstwo pomaga natomiast zapewniać człowiekowi
takie warunki, jakie są niezbędne, aby natura mogła go
leczyć".
Model pielęgniarstwa F. Nightingale - wyróżniki:
»
określa podstawowe prawa pielęgniarstwa - głównie o
charakterze sanitarnym;
»
człowiek jako biopsychospołeczna i duchowa całość;
»
reakcja na czynniki środowiska znaczące dla zdrowia;
»
zapewnianie człowiekowi celowej i planowej opieki;
»
praktyczna przydatność modelu;
»
ciągłe poszukiwanie prawdy - przez obserwację, wywiady,
gromadzenie doświadczeń i refleksyjne myślenie;
»
powiązania z poglądami filozoficzno-religijnymi oraz
podstawami społeczno-politycznymi osobowości F. Nightingale.
Nadrzędne pojęcia w modelu F.
Nightingale
»
osoba,
»
zdrowie,
»
środowisko,
»
pielęgniarstwo,
Nadrzędne pojęcia w modelu F. Nightingale
»
osoba:
Łączy w sobie komponenty fizyczne, społeczne,
umysłowe, emocjonalne i duchowe. Wszyscy są zdolni do
twórczego rozwoju i do uwalniania się od cierpień przez
racjonalne myślenie, podejmowanie ciężkiej pracy i przez
poszanowanie ludzkich praw. Wszyscy ludzie są sobie równi.
Ludzi chorych cechuje większa wyobraźnia i dlatego
więcej korzystają z różnych wydarzeń. Człowiek jako osoba
ma zarówno możliwości, jak i ponosi odpowiedzialność za te
zmiany środowiska, które przynoszą korzyść zarówno
jednostce, jak i społeczeństwu.
Nadrzędne pojęcia w modelu F. Nightingale
»
zdrowie: to "bycie zdolnym do dobrego użytkowania
tych wszystkich sił, którymi człowiek może dysponować”.
Wzmacnianie zdrowia można osiągać przez pogłębianie
wiedzy, wprowadzanie zmian w środowisku, odnośnie:
"brudu, wody, diety, wilgoci, przepływu powietrza i
usuwania nieczystości".
We wzmacnianiu zdrowia znaczenie mają również czynniki
psychospołeczne, jak styl życia, potrzeby różnych ludzkich
aktywności.
Choroba - jest procesem reparacji. Proces naprawy
zachodzi dzięki siłom naturalnym, jakimi dysponuje człowiek,
zmierza do uwalniania od choroby i cierpienia oraz zapewnia
rozwój człowieka, przynosi mu poczucie szczęścia.
Nadrzędne pojęcia w modelu F. Nightingale
»
środowisko: tworzą te czynniki otoczenia fizycznego,
które mają istotne znaczenie w zapobieganiu chorobie, jak i
w procesie zdrowienia.
Prawa natury stanowią o tym, w jaki sposób czynniki
środowiska wpływają na zdrowie. Znajomość tych jest
warunkiem zapewnienia człowiekowi takiej pomocy, jaka jest
korzystna dla jego zdrowia.
Największe znaczenie mają: czyste powietrze, czysta
woda, właściwe żywienie.
Przydatność odkryć mikrobiologiczne w pielęgniarstwie
(np. aseptykę i dezynfekcję) uważała za absurdalną. Według
niej możliwe było natomiast przewidywanie problemów
zdrowotnych człowieka przez poznawanie warunków, w jakich
żyje i stylu życia, jaki prowadzi.
Nadrzędne pojęcia w modelu F. Nightingale
»
pielęgniarstwo:
"jest to służba Bogu - przez niesienie
ulgi człowiekowi”. Jest to zobowiązanie wszystkich kobiet do
opieki nad czyimś zdrowiem, by zapobiegać zachorowaniu.
Pielęgniarstwo to również służenie człowiekowi choremu
(pielęgniarstwo właściwe) celem zapewnienia mu najlepszych
warunków dla oszczędzania naturalnej energii koniecznej w
procesie "reperacji". Wymaga podstaw naukowych i
formalnego przygotowania ukierunkowanego na zapewnienie
coraz lepszej postawy pielęgniarskiej.
Nadrzędne pojęcia w modelu F. Nightingale
»
pielęgniarstwo:
zmierza do
"zapewniania człowiekowi takich warunków środowiska,
jakie są niezbędne do tego, aby natura nie napotykała
przeszkód".
Aktywności pielęgnacyjne są ukierunkowane na
zapewnianie człowiekowi:
>>
czystego powietrza,
>>
światła,
>>
ciepła,
>>
czystości,
>>
spokoju,
>>
pobudzania aktywności,
>>
właściwego żywienia.
Pielęgniarka przez swoje oddziaływanie na środowisko
przeciwdziała czynnikom przeszkadzającym w zbliżaniu
człowieka do Boga.
Analiza i ocena modelu F. Nightingale
- perspektywa historyczna.
»
Całkowita nowatorskość modelu,
»
Uzasadnienie konieczności wprowadzenia wielkich zmian w
trosce o zdrowie,
»
Koncepcja pielęgniarstwa - jako dziedziny odrębnej i
samodzielnej, znaczącej w utrzymywaniu zdrowia, zapobieganiu
chorobie oraz przywracaniu zdrowia,
»
Przestrzeganie zasady równości wszystkich ludzi, odrzucanie
dyskryminacji - religijnych, socjalnych, ekonomicznych - w
zapewnianiu opieki nad zdrowiem,
»
Odrzucanie dyskryminacji kobiet, uwolnienie ich od cierpień
natury fizycznej i psychicznej.
Analiza i ocena modelu F. Nightingale
- perspektywa wartości.
»
Prezentuje istotne znaczenie teoretyczne oraz przydatność
praktyczną.
»
W ocenie wartości stosowane są kryteria logicznego
empiryzmu, np.:
>
spójność i logiczność wewnętrzna,
>
prostota,
>
ogólność,
>
zapewnienie możliwości bogacenia i rejestrowania wiedzy,
>
formułowania hipotez,
>
otwartości w stosunku do innych teorii, praw i zasad.
Analiza i ocena modelu F. Nightingale
- przydatności we współczesnym rozwoju pielęgniarstwa
"Kieruj się doświadczeniem, a nie teorią"
»
Pierwszy model pielęgniarstwa środowiskowego.
»
Wgląd w postępowanie człowieka, w powiązaniu z czynnikami
środowiska.
»
Filozoficzne poglądy na świat oraz prawa moralne i socjalne.
»
Empiryczne poznanie, obserwacja, gromadzenie doświadczeń
ich opracowanie.
»
Główne koncepcje pielęgniarstwa są zdefiniowane i w sposób
logiczny powiązane ze sobą (pielęgniarstwo, osoba, środowisko,
zdrowie).
Analiza i ocena modelu F. Nightingale
Logiczna relacja:
pielęgniarstwo, pacjent, środowisko
stanowią uogólnienia modelu wyprowadzone z sytuacji
praktycznych (obserwacja, doświadczenie). Wykazują na
odkrywanie prawdy (wiedza prawdziwa).
Analiza i ocena modelu F. Nightingale
Walory modelu zapewniają:
»
pogłębianie wiedzy ogólnej,
»
rejestrowania wiedzy ogólnej.
»
stawianie nowych pytań,
»
formułowania i weryfikacji hipotez badawczych
»
obserwację i gromadzenie doświadczeń w praktyce
»
możliwość opracowania doświadczeń
Model cechuje:
»
Otwartość teorii, prawd i zasad,
»
Praktyczne analizy relacji pomiędzy środowiskiem, osobą i
zdrowiem.
»
Współczesność - poszukiwanie wartości prognostycznych w
odniesieniu do problemów zdrowia, związanych z urbanizacją
oraz globalnymi zmianami klimatu i ich wpływu na zmiany
genetyczne.