Argumenty bioetyki 2012 

wykład 3

PROBLEM GRANIC 

INDYWIDUALNEJ TOŻSAMOŚCI 

CZŁOWIEKA - B 

schemat esencjalistycznych 

koncepcji indywidualnej 

tożsamości

 

• Istnieję odtąd, odkąd jestem tym, 

czym jestem z istoty i będę istniał 
dopóty, dopóki będę tym, czym 
jestem z istoty.

• Jestem z istoty bytem A.
• Istnieję odtąd, odkąd jestem bytem A 

i będę istniał dopóty, dopóki będę 
bytem A.

koncepcje esencjalnej 

tożsamości człowieka

• k. personalistyczna (w wersji 

funkcjonalnej): Jestem z istoty osobą, 

czyli jednostką, która posiada rozwiniętą 

zdolność do spełniania wyższych funkcji 

psychicznych.

• k. mentalistyczna: Jestem z istoty bytem 

posiadającym umysł, czy zdolność 

doświadczenia przeżyć świadomych

• k. biologistyczna: Jestem z istoty 

ludzkim organizmem (ludzkim 

zwierzęciem).

znaczenie „osoby” 

• (a) Osoba w znaczeniu psychologicznym: 

podmiot wyższych funkcji psychicznych

• (b) Osoba w znaczeniu potocznym: istota 

ludzka (w odróżnieniu od rzeczy i zwierząt)

• (c) Osoba w znaczeniu metafizycznym: 

„jednostkowa substancja o naturze 

rozumnej” (Naturæ rationalis individua 

substantia, Boethius in "De persona et 

duabus naturis", c. ii)

• (d) Osoba w znaczeniu normatywno 

etycznym: nosiciel praw moralnych 

[spór k. biologistycznej i 

personlistycznej] 

• Olson 1997 - Eric T. Olson, “Was I Ever a Fetus?” 

Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 

57, No. 1. (Mar., 1997), pp. 95-110.

• Baker 1999 - Lynne Rudder Baker, “What Am I?” 

Philosophy and Phenomenological Research, Vol. 

59, No. 1. (Mar., 1999), pp. 151-159.

• Olson 1999 - Eric T. Olson (1999). Reply to Lynne 

Rudder Baker. Philosophy and Phenomenological 

Research 59 (1):161 - 166.

• DeGrazia 2005 - David DeGrazia, Human Identity 

and Bioethics, Cambridge University Press: New 

York, NY, 2005. 

Olson 1999, standardowa koncepcja 

tożsamości jako zasada de re

• Any person who exists at one time is such 

that he could not exist at another time 
without being psychologically continuous 
with himself as he is then.

•

O każdej osobie, która istnieje w pewnym 

czasie, jest prawdą, że nie mogłaby ona 
istnieć w pewnym innym czasie, gdyby nie 
była połączona łańcuchem ciągłym 
związków psychologicznych z samą sobą w 
tym [wcześniejszym] czasie. 

Olson 1999, standardowa 

koncepcja tożsamości jako zasada 

de dicto

 

• No person who exists at one time can be 

identical with a person who exists at another 
time without being psychologically continuous 
with that person as she is then. (s. 161)

•

Żadna osoba, która istnieje w pewnym 

określonym czasie, nie może być identyczna z 
osobą, która istnieje w pewnym innym czasie, 
jeżeli nie jest połączona z osobą w tym 
wcześniejszym czasie łańcuchem ciągłym 
związków psychologicznych. 

DeGrazia 2005, [psychologiczne kryterium 

tożsamości osoby jako osoby]

 

• A person at one time and a person at 

another time are one and the same 

person if and only if there is [some 

specified type of psychological 

continuity] between them.

• Osoba w jednym czasie i osoba w 

innym czasie są jedną i tą samą osobą 

wtedy i tylko wtedy, gdy  zachodzi 

między nimi psychologiczna ciągłość 

pewnego określonego typu.

DeGrazia 2005, [psychologiczne kryterium 

tożsamości osoby jako indywidualnego bytu]

 

• A person at one time and a being at 

another time are one and the same if 

and only if there is [some specified 

type of psychological continuity] 

between them.

• Pewna osoba w jednym czasie i pewien 

byt w innym czasie są jednym i tym 

samym bytem wtedy i tylko wtedy, gdy 

 zachodzi między nimi psychologiczna 

ciągłość pewnego określonego typu. 

koncepcje istoty 

normalnego osobnika 

ludzkiego 

• k. personalistyczna: Jestem z istoty osobą 

(w sensie psychologicznym), czyli 

jednostką, która posiada zdolność 

spełniania wyższych funkcji psychicznych.

• k. mentalistyczna: Jestem z istoty bytem 

posiadającym umysł, czy zdolność 

doświadczenia przeżyć świadomych

• k. biologistyczna: Jestem z istoty ludzkim 

organizmem (ludzkim zwierzęciem). 

koncepcja 

mentalistyczna 

• Lockwood 1989 – Michael Lockwood, When 

Does a Life Begin?, w: Tom L. Beauchamp, 

LeRoy Walters, Contemporary Issues in 

Bioethics, 3. ed., 1989, s. 136-141.

• Lockwood 2005 – Lockwood, Michael, The 

moral status of the human embryo: 

implications for IVF, “Reproductive BioMedicine 

Online”; Mar2005 Supplement 1, Vol. 10, p17-

20

• McMahan 2002 - McMahan, Jeff, The Ethics of 

Killing: Problems at the Margins of Life, Oxford 

University Press, 2002.

tezy teorii 

mentalistycznej 

• teza pozytywna: Koniecznym i 

wystarczającym warunkiem indywidualnej 

tożsamości człowieka jest tożsamość jego 

umysłu (człowiek jest z istoty bytem 

mającym świadomość).

   tezy negatywne:

• - Tożsamość osobowa (psychologiczna) nie 

jest konieczna do indywidualnej 

tożsamości człowieka.

• - Tożsamość biologiczna (identyczność 

organizmu) nie jest wystarczająca do 

indywidualnej tożsamości człowieka.

niekonieczność tożsamości osobowej – 

argument z tożsamości w demencji

• Zacznijmy od rozważenia, czy w sposób zasadniczy 

jesteśmy osobami w sensie Locke’a. Innymi słowy, czy 

ty lub ja moglibyśmy nie stać się lub też w pewnym 

momencie przestać być osobami? Odpowiedź na to 

brzmi – tak. Sugeruję, że jeśli noworodek, z którego 

wyrosłem, umarłby we wczesnym wieku niemowlęcym, 

prawdą byłoby, że przez krótki czas istniałem, pomimo 

że nigdy nie osiągnąłem osobowości. Podobnie: 

gdybym w podeszłym wieku dotknięty został przez 

chorobę Alzheimera, możliwe byłoby, iż  moje 

umysłowe zdolności uległyby uwstecznieniu, aż do 

punktu utraty osobowości. Lecz w dosłownym sensie 

to nadal byłbym ja. W rzeczy samej, gdybym to nie był 

ja,  to z mojej obecnej perspektywy łagodziłoby to 

nieco przerażający charakter takiej wizji! (Lockwood 

2005, tłum. Michał Strąkow) 

niekonieczność tożsamości osobowej – 

argument z możliwości 

przeprogramowania

• Deprogramming. A mad scientist has developed a 

device that can erase all of the features of one's 

mental life that are elements in psychological 

connections—for example, memories, beliefs, 

desires, intentions, and so on. The device can 

also re-program one's brain with an entirely new 

set of psychological characteristics. The process 

of deprogramming and reprogramming does not, 

moreover, require any interruption of the flow of 

consciousness. The scientist announces that he 

intends to deprogram one's brain and then to 

torture one's body. (Bernard Williams; za: 

McMahan 2002, s. 66) 

niewystarczalność tożsamości 

biologicznej

• Suppose you were suffering from severe heart disease, 

so severe as to be life threatening. In such 

circumstances, you would be delighted if a compatible 

heart became available for transplanting into your chest. 

Now suppose, instead, that you were suffering from an 

inoperable brain tumour. Once again, your days appear 

to be numbered. But at the eleventh hour you are told 

that a new breakthrough in surgical technique has made 

it possible to remove your brain and replace it with 

another; and that a suitable brain has just become 

available in consequence of a tragic road accident. What 

then would be your reaction? Scarcely, I suggest, one of 

great delight or relief. For you would view such an 

operation not as saving your life but as saving that of the 

donor. So, far from its being a matter of your getting a 

brain transplant, it would be a matter of the alleged 

donor getting a body transplant. (Lockwood 2005, s. 18)