

W odwodnieniu organizmu, stanach
hipowolemii i białkomoczu oraz w
zaburzeniach gospodarki wodno-
elektrolitowej stosuje się wlewy dożylne
większych ilości krystaloidów,
zwiększając w ten sposób objętość krwi
krążącej.

Najczęściej stosuje się następujące płyny:

•

obojętny izotoniczny roztwór chlorku sodowego

(0,9% Natrium Chloratum),

- płyn jelitowy zapobiegawczy izotoniczny,
- płyn nawadniający interwencyjny hipotoniczny,
- roztwór Elkintona nr 1 i nr 2, (szczególnie w

niedoborach potasu)

- roztwór Ringera,
- płyn żołądkowy zapobiegawczy, (Płyn wyrównuje

niedobór wody, zapobiega zasadowicy metabolicznej

i zbyt niskiemu stężeniu jonów chloru i potasu,

wywołanych utratą soku żołądkowego.)

- płyn wieloelektrolitowy fizjologiczny izotoniczny

(PWE).



Roztwory krystaloidów szybko znikają z
krwiobiegu przenikając do przestrzeni
międzytkankowych, a następnie zostają
stopniowo wydalone przez nerki z
moczem.



W łożysku krwionośnym zatrzymuje się
tylko woda związana z białkiem lub
innymi koloidami.

•

W ostatnich latach zwiększa się
wyraźnie z roku na rok ilość i częstość
stosowanych na świecie roztworów
koloidalnych jako osoczozastępczych.

•

Przyczyną jest nie tylko wzrastająca
dramatycznie liczba wypadków
drogowych i in. związanych z ubytkami
krwi, ale również niebezpieczeństwa
wynikające z przetaczania krwi, a
zwłaszcza ryzyko zakażeń wirusowych
(HIV, HBV).

•

Niezależnie od tego doświadczenia
kliniczne wskazują, że przy ubytkach
krwi i wstrząsie hipowolemicznym nie
zawsze przetoczenie zawiesiny
erytrocytów, jakim jest krew wywołuje
najbardziej korzystny efekt.

•

Często odwrotnie - właśnie obniżenie
hematokrytu i zmniejszenie lepkości
krwi (hemodilucja) powoduje poprawę
przepływu tkankowego krwi i poprawę
dostawy tlenu do tkanek.



To przyczyniło się do znacznego
zwiększenia stosowania płynów
osoczozastępczych - głównie
syntetycznych koloidów.

•

Roztwory koloidowe jako płyny
krwiozastępcze zaczęto stosować u
ludzi w czasie I wojny światowej - były
to roztwory żelatyny i gumy arabskiej.

•

W okresie II wojny światowej
wprowadzono do lecznictwa
poliwinylopiroliden - Periston. Od 1944
r. rozpoczęto stosowanie w lecznictwie
dekstranów, a od 1963 -
hydroksyetyloskrobię (HES).



Obecnie ze względu na działanie
niepożądane nie stosuje się
poliwinylopirolidenu oraz gumy
arabskiej.



Największe znaczenie praktyczno-
kliniczne mają dekstrany,
hydroksyetyloskrobię i żelatyny.



Dekstran jest to wielkocząsteczkowy
polimer glukozy, składający się z



mieszaniny różnej wielkości
kompleksów glukozy zawierających
najczęściej 200-450 cząsteczek glukozy
połączonych wiązaniami glikozydowymi.



Efekt biologiczny dekstranu zależy od
wielkości jego cząsteczki (kompleksu).

•

Dekstran jest silnym hydrofobem, tzn.
wiąże na swej powierzchni duże i liczby
cząsteczek wody.

•

Wywiera on bardzo silny efekt
objętościowy -do 200%.

•

Oznacza to, że po podaniu 500 ml
dekstranu objętość płynu wewnątrz
naczyniowego zwiększa się o
dodatkowe 500 ml, które zostają
„ściągnięte" z tkanek.

•

Dekstran wywiera silne działanie
reologiczne - zwiększa znacznie
„odkształcalność" erytrocytów, dzięki
czemu krew może łatwiej „przeciskać"
się przez wąskie włośniczki.

•

Zmniejsza również znacznie krzepnięcie
krwi - działa antyagregacyjnie
(zmniejsza zdolność zlepiania się płytek
krwi), hamuje aktywność czynnika
Willebranda oraz powoduje
„rozpulchnienie" struktury skrzepu, co
ułatwia proces fibrynolizy.



Efekt przeciwkrzepliwy wynika również
z procesu hemodilucji.



W lecznictwie są stosowane dekstrany
nisko- (30 000-40 000), średnio-(50 000-
80 000) i dużocząsteczkowe (90 000-
110 000).



Podstawową wadą dekstranów jest ich
alergogenność.



Mogą występować alergiczne reakcje
skórne, nudności, wymioty, a nawet
wstrząs anafilaktyczny.



Dekstrany mogą wywołać również w
rzadkich wypadkach hiperonkotyczną
dysfunkcję nerek, obrzęk płuc oraz
skazę krwotoczną.



Jednak głównie reakcje alergiczne, i to
nie tak rzadko w formie kończącego się
zejściem śmiertelnym wstrząsu, były
powodem zastrzeżeń co do szerokiego
stosowania dekstranów w lecznictwie.



Obecnie stosuje się profilaktycznie
preparat Promit. Jest to hapten
blokujący przeciwciała przeciwko
dekstranom.



Dekstrany są stosowane przede
wszystkim we wstrząsach
pokrwotocznych, pourazowych,
pooparzeniowych, których głównym
tłem jest hipowolemia.



Dekstrany stosuje się ponadto jako
środek zmniejszający krzepliwość krwi -
we wczesnych zakrzepach żylnych i
zatorach płucnych, po zabiegach
chirurgicznych i zapobiegawczo przed
ciężkimi zabiegami chirurgicznymi.



Dekstrany są stosowane w
zaburzeniach mikrokrążenia (nagła
utrata słuchu, zaburzenie
mikrokrążenia w siatkówce, zaburzenia
krążenia mózgowego).



Skazy krwotoczne, trombocytopenia,
hipofibrynogenemia.



Niewydolność nerek ze skąpomoczem.



Odwodnienie.



Nadwrażliwość na dekstran.



Dextran 40 000, 70 000 i 110 000 - płyn
do infuzji, roztwory 4%, 6% i 10%,
butelka 500 ml; Preparat i stosuje sie
i.v. 500 - 1000 ml we wlewie kroplowym
z szybkością 30-60 kropli/min.

•

Hydroksyetyloskrobia (HES) polisacharyd,
pochodna amylopektyny.

•

Najważniejszym parametrem
charakteryzującym hydroksyetyloskrobię
jest, w przeciwieństwie do dekstranów, nie
ciężar cząsteczkowy, lecz stopień
podstawienia.

•

Jest to stosunek liczby cząsteczek glukozy
podstawionych grupami hydroksyetylowymi
do całkowitej liczby glukozy.

•

Stopień podstawienia 0,5 oznacza, że połowa
cząsteczek glukozy jest podstawiona grupami
hydroksyetylowymi.



HES charakteryzuje się względnie
nieznacznym efektem objętościowym -
około 13% dla 10% roztworu HES
0,5/200 (1g HES wiąże ok. 14-21 ml
wody).



Czas jej działania wynosi 4-6 h.



HES praktycznie nie jest
metabolizowana w ustroju i odkłada się
szczególnie w makrofagach skóry,
śródbłonkach naczyń krwionośnych i w
komórkach nerek.



T

0,5

dla HES wynosi dla ludzi wiele

miesięcy.

•

Następstwem spichrzania HES w
narządach i tkankach jest m. in.
charakterystyczny, uporczywy świąd oraz
uszkodzenie nerek.

•

Świąd występuje u 30-65% pacjentów i
utrzymuje się wiele tygodni, a nawet
miesięcy.

•

Nie ustępuje po podaniu leków
przeciwhistaminowych ani
kortykosteroidów.

•

Jedynym skutecznym środkiem jest
kapsaicyna stosowana miejscowo.



Uszkodzenie nerek jest związane z
gromadzeniem się HES w komórkach
nerek i ich wakuoalizacja.



Ogranicza to m. in. możliwość
wykorzystania takich nerek do
przeszczepów.



HES może wywołać także reakcje
alergiczne (także wstrząs), tachykardię
i spadki ciśnienia tętniczego krwi.

•

Stosowanie hydroksyetyloskrobii powinno
być ograniczone przede wszystkim do
jednorazowego podania - jest wówczas
bezpieczna.

1. Zapaść (wstrząs normowolemiczny) - ze

względu na nieznaczny efekt objętościowy

2. W celu poprawy mikrokrążenia,

zwłaszcza w siatkówce oraz u osób z
nagłą utratą słuchu, ale także w udarze
mózgowym - ze względu na hemodilucję,
działanie reologiczne i przeciwkrzepliwe

3. Zapobieganie zakrzepom w stanach

podwyższonego ryzyka - m.in. u
pacjentów po zabiegach chirurgicznych,
ortopedycznych i ginekologicznych.



Skazy krwotoczne,



niewydolność nerek,



ciąża.

1. HAES Steril 3%, 6%-10% -

hydroksyetyloskrobia o średniej m. cz.
200 000 i o stopniu podstawienia od 0,5
do 0,8; butelki 250 i 500 ml stosuje się
we wlewie kroplowym w dawce 20
ml/kg masy ciała.

2. Plasmasteril - hydroksyetyloskrobia o

średniej m. cz.; butelki 250 i 500 ml
stosuje się we wlewie kroplowym w
dawce jw.



Żelatyny są to białka będące produktem
rozpadu kolagenu.



Odznaczają się one względnie małym
efektem objętościowym - można je
zatem stosować również pacjentom
odwodnionym.



Nie upośledzają funkcji nerek, a nawet
przez wzrost objętości wyrzutowej
serca - przyczyniają się do lepszego
ukrwienia nerek i lepszej diurezy.



Nie wpływają na proces krzepnięcia
krwi.



Działają krótko (ok. 3h).



Jako białka odznaczają się silnymi
właściwościami alergogennymi.



Częstość występowania uczuleń na
żelatynę wynosi 0,066-0,09% i to
stanowi zasadnicze zastrzeżenie co do
jej stosowania w lecznictwie.



Stosuje się je w stanach
hipowolemicznych różnego
pochodzenia, w celu okołooperacyjnego
wyrównania krążenia oraz w krążeniu
pozaustrojowym.



Roztworów żelatyny nie należy
stosować w świeżym zawale serca, w
zastojowej niewydolności krążenia, w
anurii lub oligurii oraz we wstrząsie
neurowolemicznym.



Gelafundin - flakon 500 ml; stosuje się
iv. we wlewie 100-1500 ml.

•

Nie można leczyć niedokrwistości, nie

znając jej przyczyn - żelazo jest skuteczne

wyłącznie w leczeniu niedokrwistości

niedobarwliwej.

•

W leczeniu preparatami żelaza szczególne

znaczenie ma droga podania - w niektórych

przypadkach jedynie pozajelitowe podanie

żelaza może być skuteczne, chociaż

niebezpieczne (łatwość przedawkowania).

•

Zarówno przetaczanie krwi, jak i płynów

krwiozastępczych wiąże się zawsze z

pewnym stopniem ryzyka - czasem jednak

jest to niezbędne, zgodnie z zasadą wyboru

mniejszego zła.