Alergia u dzieci

Alergia u dzieci

Definicja alergii

Definicja alergii



Zgodnie z definicją Międzynarodowego Komitetu

Zgodnie z definicją Międzynarodowego Komitetu

Alergologicznego alergia jest nabytą, jakościowo

Alergologicznego alergia jest nabytą, jakościowo

zmienioną odczynowością żywych tkanek,

zmienioną odczynowością żywych tkanek,

wywołaną swoistym alergenem.

wywołaną swoistym alergenem.



Nadwrażliwość ustroju na określone alergeny

Nadwrażliwość ustroju na określone alergeny

jest reakcją immunologiczną związaną z

jest reakcją immunologiczną związaną z

obecnością swoistych przeciwciał humoralnych

obecnością swoistych przeciwciał humoralnych

lub uczulonych limfocytów, wyrażającą się

lub uczulonych limfocytów, wyrażającą się

określonymi objawami chorobowymi.

określonymi objawami chorobowymi.



Jest to reakcja nadwrażliwości zapoczątkowana

Jest to reakcja nadwrażliwości zapoczątkowana

przez mechanizmy immunologiczne IgE zależne

przez mechanizmy immunologiczne IgE zależne

lub IgE niezalezne

lub IgE niezalezne

Nadwrażliwość

Nadwrażliwość

Obiektywnie powtarzalne objawy

Obiektywnie powtarzalne objawy

wywołane przez ekspozycje na

wywołane przez ekspozycje na

określony bodziec, obecny w

określony bodziec, obecny w

dawce tolerowanej przez zdrowe

dawce tolerowanej przez zdrowe

osoby.

osoby.

Typ I

Typ I

: aktywacja komórek tucznych z

: aktywacja komórek tucznych z

udziałem swoistych IgE: choroby atopowe

udziałem swoistych IgE: choroby atopowe

Typ II

Typ II

: reakcja cytotoksyczna- anemia

: reakcja cytotoksyczna- anemia

hemolityczna

hemolityczna

Typ III

Typ III

: zależne od kompleksów

: zależne od kompleksów

immunologicznych: ch. posurowicza

immunologicznych: ch. posurowicza

Typ IV

Typ IV

: mechanizmy komórkowe - alergia

: mechanizmy komórkowe - alergia

kontaktowa

kontaktowa

Podział nadwrażliwości wg Gella

Podział nadwrażliwości wg Gella

Coombsa

Coombsa

n ie a to p o w a

- u ż ą d le n ia o w a d ó w

- r e a k c je p o le k o w e

a to p o w a

I g E - z a le ż n a

lim fo c y ty T : k o n ta k to w e z a p . s k ó r y

e o z y n o fi le : n g a s tr o e n te r o p a tie

I g G - z a le z n a : A Z P P

I g E n ie z a le ż n a

n a d w r a ż liw o ś ć a le r g ic z n a

n a d w r a ż liw o ś ć n ie a le r g ic z n a

- n a d w r a z liw o ś ć A S A

n a d w r a ż liw o ś ć

Atopia

Atopia

Osobnicza lub rodzinna

Osobnicza lub rodzinna

predyspozycja do uczulenia i

predyspozycja do uczulenia i

produkcji przeciwciał klasy IgE w

produkcji przeciwciał klasy IgE w

odpowiedzi na zwykłe dawki

odpowiedzi na zwykłe dawki

alergenów, zwykle białek, oraz do

alergenów, zwykle białek, oraz do

rozwoju typowych objawów takich

rozwoju typowych objawów takich

jak astma, nieżyt nosa i spojówek

jak astma, nieżyt nosa i spojówek

lub wyprysk/ zapalenie skóry.

lub wyprysk/ zapalenie skóry.

Choroby alergiczne

Choroby alergiczne



Choroby alergiczne określa się jako

Choroby alergiczne określa się jako

zmiany chorobowe o charakterze

zmiany chorobowe o charakterze

uogólnionym lub dotyczące jednego

uogólnionym lub dotyczące jednego

narządu, powstałe w wyniku ekspozycji

narządu, powstałe w wyniku ekspozycji

na swoisty alergen i mające u swej

na swoisty alergen i mające u swej

podstawy odczyn immunologiczny.

podstawy odczyn immunologiczny.



Zmiany, które powstały na tle

Zmiany, które powstały na tle

alergicznym, stanowią nie tylko odrębne

alergicznym, stanowią nie tylko odrębne

jednostki chorobowe, ale często

jednostki chorobowe, ale często

towarzyszą także chorobom o innej

towarzyszą także chorobom o innej

patogenezie, lub też wikłają ich przebieg.

patogenezie, lub też wikłają ich przebieg.

Choroby alergiczne

Choroby alergiczne



Do chorób alergicznych najczęściej

Do chorób alergicznych najczęściej

spotykanych w klinice należą: dychawica

spotykanych w klinice należą: dychawica

oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy

oskrzelowa, obrzęk naczynioruchowy

Quinckego, pyłkowica, wstrząs

Quinckego, pyłkowica, wstrząs

anafilaktyczny, alergiczne zaburzenia

anafilaktyczny, alergiczne zaburzenia

żołądkowo-jelitowe, choroba

żołądkowo-jelitowe, choroba

posurowicza, odczyny polekowe, atopowe

posurowicza, odczyny polekowe, atopowe

zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy,

zapalenie skóry, wyprysk kontaktowy,

niektóre typy pokrzywki, alergiczny

niektóre typy pokrzywki, alergiczny

nieżyt nosa, zmiany alergiczne ze strony

nieżyt nosa, zmiany alergiczne ze strony

powiek i spojówek.

powiek i spojówek.

Wiek (lata)

1 3 5 7 10 17

C

zę

st

o

ść

a

le

rg

ii

(%

)

0

1

0

2

0

3

0

4

0

astma

Alergia pokarmowa

Zapalenie skóry

Marsz alergiczny

Marsz alergiczny

Alergeny całoroczne

Alergeny sezonowe

Bez alergenów nie

ma alergii!!

Alergeny wziewne

Alergeny
kontaktowe

Jady owadów
błonkoskrzydłych

Alergeny pokarmowe

Leki

Czynniki środowiskowe

Czynniki środowiskowe

- infekcje wirusowe i bakteryjne

- infekcje wirusowe i bakteryjne

- zanieczyszczenie środowiska

- zanieczyszczenie środowiska

- czynniki jatrogenne

- czynniki jatrogenne

Ekspozycja na alergeny

Ekspozycja na alergeny

A

L

E

R

G

I

A

Czynniki
genetyczne

Okres życia

Okres życia

płodowego

płodowego

ryzyko choroby atopowej u dzieci zdrowych

ryzyko choroby atopowej u dzieci zdrowych

rodziców-10-15%

rodziców-10-15%

ryzyko choroby atopowej gdy jedno z

ryzyko choroby atopowej gdy jedno z

rodziców chore- 30-40%

rodziców chore- 30-40%

ryzyko choroby atopowej gdy oboje rodzice

ryzyko choroby atopowej gdy oboje rodzice

są chorzy- 60%

są chorzy- 60%

Uwarunkowania genetyczne

Uwarunkowania genetyczne

Czynniki środowiskowe

Czynniki środowiskowe

Urbanizacja-

Urbanizacja-

zanieczyszczenie powietrza, zmiany

zanieczyszczenie powietrza, zmiany

stylu życia, narażenie na dym tytoniowy

stylu życia, narażenie na dym tytoniowy

Konstrukcja budynków-

Konstrukcja budynków-

nowe materiały, izolacja

nowe materiały, izolacja

termiczna, upośledzenie wentylacji, wzrost

termiczna, upośledzenie wentylacji, wzrost

wilgotności

wilgotności

Warunki mieszkaniowe-

Warunki mieszkaniowe-

spaliny z kuchenek, „zmiana

spaliny z kuchenek, „zmiana

mikroklimatu”, dym tytoniowy

mikroklimatu”, dym tytoniowy

Dieta-

Dieta-

nowe pokarmy, pokarmy przetworzone,

nowe pokarmy, pokarmy przetworzone,

dodatki do żywnosci, zmiana flory jelitowej

dodatki do żywnosci, zmiana flory jelitowej

Czynniki jatrogenne-

Czynniki jatrogenne-

antybiotyki, szczepienia

antybiotyki, szczepienia

przeciwzakaźne

przeciwzakaźne

Dym tytoniowy

Dym tytoniowy



Dzieci matek palących mają

Dzieci matek palących mają

znamiennie niższe wartości FEV1

znamiennie niższe wartości FEV1



Dzieci matek palących >10

Dzieci matek palących >10

papierosów /d - 2,5 x większa

papierosów /d - 2,5 x większa

zapadalność na astmę

zapadalność na astmę



Dzieci matek palących z AZS

Dzieci matek palących z AZS

większe ryzyko rozwoju astmy.

większe ryzyko rozwoju astmy.

Wpływ zakażeń wirusowych na

Wpływ zakażeń wirusowych na

zachorowanie i przebieg astmy

zachorowanie i przebieg astmy

dzieci chorujące na RSV - częściej występuje alergia

dzieci chorujące na RSV - częściej występuje alergia

i astma

i astma

Zwiększona predyspozycja osób

Zwiększona predyspozycja osób

z alergią do infekcji wirusowych

z alergią do infekcji wirusowych

Czynniki infekcyjne

Czynniki infekcyjne

Diagnostyka chorób

Diagnostyka chorób

alergicznych

alergicznych

Wywiad

Wywiad

alergologiczny 

alergologiczny 



Obejmuje on ustalenie rodzinnej

Obejmuje on ustalenie rodzinnej

predyspozycji do występowania

predyspozycji do występowania

chorób alergicznych oraz

chorób alergicznych oraz

skłonności do alergicznych reakcji

skłonności do alergicznych reakcji

w przeszłości.

w przeszłości.

Testy skórne

Testy skórne



Podstawowym badaniem diagnostycznym

Podstawowym badaniem diagnostycznym

są punktowe testy skórne, rzadziej

są punktowe testy skórne, rzadziej

śródskórne czy płatkowe (naskórne). 

śródskórne czy płatkowe (naskórne). 



Reakcja na alergen pod postacią

Reakcja na alergen pod postacią

rumienia i bąbla jest wskaźnikiem liczby

rumienia i bąbla jest wskaźnikiem liczby

przeciwciał związanych przez mastocyty

przeciwciał związanych przez mastocyty

znajdujące się w skórze.

znajdujące się w skórze.



Wynik testów zależy również od zdolności

Wynik testów zależy również od zdolności

do uwalniania mediatorów przez

do uwalniania mediatorów przez

mastocyty oraz od stopnia wrażliwości

mastocyty oraz od stopnia wrażliwości

tkanek na ich działanie.

tkanek na ich działanie.

Testy skórne

Testy skórne

Punktowe testy skórne

Punktowe testy skórne

Testy śródskórne

Testy śródskórne

Naskórkowe testy płatkowe

Naskórkowe testy płatkowe

(NTP)

(NTP)

Testy prowokacyjne,

Testy prowokacyjne,

donosowe

donosowe



Badany alergen podaje się w

Badany alergen podaje się w

postaci inhalacji lub aplikacji na

postaci inhalacji lub aplikacji na

małżowinę dolną.

małżowinę dolną.



Reakcję błony śluzowej nosa

Reakcję błony śluzowej nosa

ocenia się rynoskopią,

ocenia się rynoskopią,

przepływem wdechowym nosa łub

przepływem wdechowym nosa łub

rynometrycznie.

rynometrycznie.

Testy prowokacji

Testy prowokacji

spojówek

spojówek



Wyciągi alergenowe o

Wyciągi alergenowe o

wzrastającym stężeniu zakrapia

wzrastającym stężeniu zakrapia

się do worka spojówkowego

się do worka spojówkowego

jednego oka, a rozcieńczalnik do

jednego oka, a rozcieńczalnik do

drugiego oka.

drugiego oka.



Zaczerwienienie, świąd wskazują

Zaczerwienienie, świąd wskazują

na prawdopodobieństwo uczulenia

na prawdopodobieństwo uczulenia

na dany alergen.

na dany alergen.

 

 

Dooskrzelowe testy

Dooskrzelowe testy

wziewne

wziewne



Testy te służą do oceny

Testy te służą do oceny

reaktywności dolnych dróg

reaktywności dolnych dróg

oddechowych na alergen

oddechowych na alergen

stosowany do prowokacji, a także

stosowany do prowokacji, a także

do oceny nieswoistej

do oceny nieswoistej

nadreaktywności oskrzeli, np. w

nadreaktywności oskrzeli, np. w

teście prowokacji histaminą czy

teście prowokacji histaminą czy

zimnym powietrzem.

zimnym powietrzem.

Badania czynnościowe

Badania czynnościowe

układu oddechowego

układu oddechowego



Spirometria polega na mierzeniu określonych objętości i

Spirometria polega na mierzeniu określonych objętości i

szybkości przepływu powietrza oddechowego.

szybkości przepływu powietrza oddechowego.



Umożliwia:

Umożliwia:

–

określenie stopnia upośledzenia przepływu

określenie stopnia upośledzenia przepływu

powietrza przez drogi oddechowe

powietrza przez drogi oddechowe

–

Wykazanie obturacji, jej zmienności i odwracalności,

Wykazanie obturacji, jej zmienności i odwracalności,

–

Ma podstawowe znaczenie w ustalaniu rozpoznania

Ma podstawowe znaczenie w ustalaniu rozpoznania

astmy.

astmy.



Na wynikach tych pomiarów opiera się w znacznej

Na wynikach tych pomiarów opiera się w znacznej

mierze podział, astmy na stopnie ciężkości, od których

mierze podział, astmy na stopnie ciężkości, od których

z kolei zależy leczenie.

z kolei zależy leczenie.



Rutynowo stosuje się dwa rodzaje testów

Rutynowo stosuje się dwa rodzaje testów

spirometrycznych: statyczne i dynamiczne. Pierwsze z

spirometrycznych: statyczne i dynamiczne. Pierwsze z

nich są mierzone w czasie powolnego, spokojnego

nich są mierzone w czasie powolnego, spokojnego

oddychania, drugie - w trakcie natężonego wydechu i

oddychania, drugie - w trakcie natężonego wydechu i

wdechu.

wdechu.

Oznaczanie ilościowe

Oznaczanie ilościowe

całkowitej i swoistej

całkowitej i swoistej

immunoglobuliny E w

immunoglobuliny E w

surowicy krwi

surowicy krwi



Całkowite stężenie IgE zależy od genetycznych

Całkowite stężenie IgE zależy od genetycznych

mechanizmów kontroli jej wytwarzania oraz od

mechanizmów kontroli jej wytwarzania oraz od

zdolności do syntezy swoistych przeciwciał

zdolności do syntezy swoistych przeciwciał

klasy IgE. 

klasy IgE. 



Stężenie w surowicy krwi c IgE oznacza się za

Stężenie w surowicy krwi c IgE oznacza się za

pomocą testów radioimmunologicznych

pomocą testów radioimmunologicznych



IgE jest wytwarzana przez limfocyty B oraz

IgE jest wytwarzana przez limfocyty B oraz

komórki plazmatyczne, znajdujące się przede

komórki plazmatyczne, znajdujące się przede

wszystkim w tkance limfatycznej układu

wszystkim w tkance limfatycznej układu

oddechowego i przewodu pokarmowego.

oddechowego i przewodu pokarmowego.



Przenika ona do wszystkich tkanek i zostaje

Przenika ona do wszystkich tkanek i zostaje

jednolicie rozprowadzona w płynach organizmu,

jednolicie rozprowadzona w płynach organizmu,

co pozwala na pomiar jej stężenia w surowicy

co pozwala na pomiar jej stężenia w surowicy

 

 

Ocena odsetka/liczby

Ocena odsetka/liczby

granulocytów kwasochłonnych

granulocytów kwasochłonnych

we krwi obwodowej 

we krwi obwodowej 



Wzrost odsetka granulocytów

Wzrost odsetka granulocytów

kwasochłonnych w rozmazie krwi > 6%,

kwasochłonnych w rozmazie krwi > 6%,

a zwłaszcza wzrost liczby bezwzględnej

a zwłaszcza wzrost liczby bezwzględnej

> 400/mm3 są bardzo przydatne

> 400/mm3 są bardzo przydatne

w codziennej diagnostyce alergii.

w codziennej diagnostyce alergii.



Charakterystyczny dla alergii jest mierny

Charakterystyczny dla alergii jest mierny

wzrost tych wartości. Znaczny wzrost

wzrost tych wartości. Znaczny wzrost

występuje w zakażeniach pasożytniczych,

występuje w zakażeniach pasożytniczych,

sarkoidozie, ziarnicy, chorobach tkanki

sarkoidozie, ziarnicy, chorobach tkanki

łącznej, w chorobach nowotworowych.

łącznej, w chorobach nowotworowych.

Alergiczny nieżyt nosa

Alergiczny nieżyt nosa



wywiad

wywiad



bad. laryngologiczne i okulistyczne

bad. laryngologiczne i okulistyczne



endoskopia

endoskopia



bad. wydzieliny z nosa

bad. wydzieliny z nosa



RTG i CT

RTG i CT

Alergiczne zapalenie spojówek

Alergiczne zapalenie spojówek



świąd

świąd



łzawienie

łzawienie



zaostrzenie objawów po kontakcie z

zaostrzenie objawów po kontakcie z

alergenem

alergenem



przekrwienie spojówek

przekrwienie spojówek

Zespół atopowego zapalenia

Zespół atopowego zapalenia

skóry

skóry



świąd skóry

świąd skóry



typowa morfologia i

typowa morfologia i

lokalizacja zmian

lokalizacja zmian



przewlekły

przewlekły

nawracający przebieg

nawracający przebieg



cechy atopii w

cechy atopii w

wywiadzie u pacjenta

wywiadzie u pacjenta

lub rodziny

lub rodziny

Atopowe zapalenie

Atopowe zapalenie

skóry (AZS)

skóry (AZS)



Zwane jest również świerzbiączką bądź

Zwane jest również świerzbiączką bądź

egzemą atopową (wypryskiem

egzemą atopową (wypryskiem

atopowym).

atopowym).



Dotyka szczególnie dzieci pomiędzy 3 a 6

Dotyka szczególnie dzieci pomiędzy 3 a 6

miesiącem życia.

miesiącem życia.



Objawy tego schorzenia najczęściej

Objawy tego schorzenia najczęściej

mijają samoistnie po ukończeniu piątego

mijają samoistnie po ukończeniu piątego

roku życia dziecka, ale zdarza się, że

roku życia dziecka, ale zdarza się, że

pacjent boryka się z chorobą przez całe

pacjent boryka się z chorobą przez całe

życie.

życie.



Według badań, na atopowe zapalenie

Według badań, na atopowe zapalenie

skóry cierpi nawet 20% dzieci na całym

skóry cierpi nawet 20% dzieci na całym

świecie

świecie

Zasady leczenia

Zasady leczenia

chorób alergicznych

chorób alergicznych



Najistotniejszą metodą leczenia alergii

Najistotniejszą metodą leczenia alergii

w pierwszym okresie po ustaleniu

w pierwszym okresie po ustaleniu

rozpoznania jest izolacja chorego od

rozpoznania jest izolacja chorego od

czynników uczulających.

czynników uczulających.



W miarę trwania choroby liczba

W miarę trwania choroby liczba

czynników uczulających i krzyżowo

czynników uczulających i krzyżowo

reagujących z nimi najczęściej wzrasta,

reagujących z nimi najczęściej wzrasta,

dlatego zachodzi konieczność

dlatego zachodzi konieczność

wdrożenia leczenia farmakologicznego

wdrożenia leczenia farmakologicznego

Zasady leczenia

Zasady leczenia

chorób alergicznych

chorób alergicznych



Leki przeciwhistaminowe:

Leki przeciwhistaminowe:

–

 

 

blokują receptory histaminowe.

blokują receptory histaminowe.

–

Obecnie przyjęty jest podział na leki

Obecnie przyjęty jest podział na leki

pierwszej generacji oraz drugiej

pierwszej generacji oraz drugiej

generacji.

generacji.

–

Podstawowym działaniem

Podstawowym działaniem

farmakologicznym wszystkich tych

farmakologicznym wszystkich tych

leków jest konkurencyjne i

leków jest konkurencyjne i

odwracalne blokowanie receptora H.

odwracalne blokowanie receptora H.



Leki przeciwhistaminowe mają także

Leki przeciwhistaminowe mają także

działanie pozareceptorowe.

działanie pozareceptorowe.



Stabilizują błony komórkowe, blokują

Stabilizują błony komórkowe, blokują

kanały wapniowe i uwalnianie

kanały wapniowe i uwalnianie

leukotrienów, PGD2 (prostoglandyny D2)

leukotrienów, PGD2 (prostoglandyny D2)

i PAF (czynnika aktywującego płytki).

i PAF (czynnika aktywującego płytki).



Zmniejszają napływ komórek zapalnych

Zmniejszają napływ komórek zapalnych

do miejsca reakcji alergicznej, a także

do miejsca reakcji alergicznej, a także

ekspresję cząsteczek adhezyjnych na

ekspresję cząsteczek adhezyjnych na

komórkach nabłonka oraz swoistą i

komórkach nabłonka oraz swoistą i

nieswoistą reaktywność oskrzeli.

nieswoistą reaktywność oskrzeli.

Zasady leczenia

Zasady leczenia

chorób alergicznych

chorób alergicznych

Zasady leczenia

Zasady leczenia

chorób alergicznych

chorób alergicznych



 

 

Glikokortykosteroidy działają na:

Glikokortykosteroidy działają na:

–

komórki zapalenia (hamują

komórki zapalenia (hamują

metabolizm kwasu arachidonowego i

metabolizm kwasu arachidonowego i

stabilizują błony komórkowe;

stabilizują błony komórkowe;

–

hamują również wydzielanie

hamują również wydzielanie

czynników wzrostowych i cytokin oraz

czynników wzrostowych i cytokin oraz

ich uwalnianie,

ich uwalnianie,

–

zmniejszają przepuszczalność naczyń

zmniejszają przepuszczalność naczyń

i hamują odpowiedź na neuropeptydy.

i hamują odpowiedź na neuropeptydy.



Odczulanie swoiste.

Odczulanie swoiste.



Postępowanie to polega na podawaniu choremu

Postępowanie to polega na podawaniu choremu

podskórnie lub doustnie małych, stopniowo

podskórnie lub doustnie małych, stopniowo

zwiększanych, dawek alergenu w określonych

zwiększanych, dawek alergenu w określonych

odstępach czasu przez wiele miesięcy, a nawet lat.

odstępach czasu przez wiele miesięcy, a nawet lat.



W wyniku takiego postępowania dochodzi do

W wyniku takiego postępowania dochodzi do

powstawania przeciwciał blokujących, które łączą

powstawania przeciwciał blokujących, które łączą

się z alergenem w surowicy, nie doprowadzając go

się z alergenem w surowicy, nie doprowadzając go

do reakcji z przeciwciałami związanymi w

do reakcji z przeciwciałami związanymi w

tkankach.

tkankach.



Wykazano ponadto, że po dłuższym okresie

Wykazano ponadto, że po dłuższym okresie

odczulania obniża się także poziom swoistych IgE

odczulania obniża się także poziom swoistych IgE

w surowicy krwi: oraz zmniejsza się wyzwalanie

w surowicy krwi: oraz zmniejsza się wyzwalanie

histaminy z leukocytów pod wpływem swoistego

histaminy z leukocytów pod wpływem swoistego

alergenu.

alergenu.

Zasady leczenia

Zasady leczenia

chorób alergicznych

chorób alergicznych



W leczeniu objawów alergii bardzo

W leczeniu objawów alergii bardzo

często stosuje się adrenalinę i jej

często stosuje się adrenalinę i jej

pochodne.

pochodne.



Zwłaszcza w ostro przebiegających

Zwłaszcza w ostro przebiegających

odczynach typu natychmiastowego

odczynach typu natychmiastowego

(np. we wstrząsie anafilaktycznym)

(np. we wstrząsie anafilaktycznym)

adrenalina jest lekiem z wyboru,

adrenalina jest lekiem z wyboru,

podajemy ją podskórnie w dawce 0,5—

podajemy ją podskórnie w dawce 0,5—

1,0 mg.

1,0 mg.

Zasady leczenia

Zasady leczenia

chorób alergicznych

chorób alergicznych