Wykonywanie zabiegów

jonoforezy i fonoforezy

Wykonywanie zabiegów

jonoforezy i fonoforezy

ZASADY OGÓLNE

Zabiegi wykonuje się w oparciu o ustalone
wskazania i po wykluczeniu przeciwwskazań.

Spełnione są wymogi formalne wykonywania
zabiegów.

Określony jest lek (rodzaj postać i stężenie),
oraz sposób jego podawania.

Zabiegi wykonywane są zgodnie z zasadami
prawidłowej metodyki z zachowaniem
warunków bezpieczeństwa.

ZASADY OGÓLNE

Zabiegi wykonuje się w oparciu o ustalone
wskazania i po wykluczeniu przeciwwskazań.

Spełnione są wymogi formalne wykonywania
zabiegów.

Określony jest lek (rodzaj postać i stężenie),
oraz sposób jego podawania.

Zabiegi wykonywane są zgodnie z zasadami
prawidłowej metodyki z zachowaniem
warunków bezpieczeństwa.

Przeprowadzenie badania

fizjoterapeutycznego

Przeprowadzenie badania

fizjoterapeutycznego

OKREŚLENIE STANU PACJENTA
BEZPOŚREDNIO PRZED ZABIEGIEM:

Fizjoterapeuta powinien bezpośrednio przed
zabiegiem określić stan pacjenta.

Podczas zbierania wywiadu powinien stwierdzić,
jakie zmiany zaszły od ostatniego zabiegu, czy
objawy choroby nasiliły się czy też uległy
zmniejszeniu.

Wszelkie stwierdzone niejasności powinny być
konsultowane z lekarzem.

OKREŚLENIE STANU PACJENTA
BEZPOŚREDNIO PRZED ZABIEGIEM:

Fizjoterapeuta powinien bezpośrednio przed
zabiegiem określić stan pacjenta.

Podczas zbierania wywiadu powinien stwierdzić,
jakie zmiany zaszły od ostatniego zabiegu, czy
objawy choroby nasiliły się czy też uległy
zmniejszeniu.

Wszelkie stwierdzone niejasności powinny być
konsultowane z lekarzem.

Wybór metodyki

Wybór metodyki

Wybór rodzaju i miejsca ułożenia elektrod.
Wybór ten uzależniony jest od:

rodzaju schorzenia,
lokalizacji schorzenia,
dostępność miejsca oddziaływania zabiegiem jonoforezy,
wielkości powierzchni oddziaływania.



Miejsce przyłożenia elektrod;



elektrodę czynną (spod której będzie wprowadzony lek)
przykłada się w miejscu najbliższym występowania
zmiany chorobowej a elektrodę bierna (zamykającą
obwód) w odległości co najmniej 3 cm.



ułożenie elektrod może być poprzeczne i podłużne.



przy poprzecznym ułożeniu prąd płynie przez kolejne
warstwy tkanek o rożnych oporach, a tym samym jego
przepływ jest utrudniony,



przy ułożeniu podłużnym prąd płynie wzdłuż tkanek o
różnych oporach, więc napotyka mniejsze opory.

Wybór rodzaju i miejsca ułożenia elektrod.
Wybór ten uzależniony jest od:

rodzaju schorzenia,
lokalizacji schorzenia,
dostępność miejsca oddziaływania zabiegiem jonoforezy,
wielkości powierzchni oddziaływania.



Miejsce przyłożenia elektrod;



elektrodę czynną (spod której będzie wprowadzony lek)
przykłada się w miejscu najbliższym występowania
zmiany chorobowej a elektrodę bierna (zamykającą
obwód) w odległości co najmniej 3 cm.



ułożenie elektrod może być poprzeczne i podłużne.



przy poprzecznym ułożeniu prąd płynie przez kolejne
warstwy tkanek o rożnych oporach, a tym samym jego
przepływ jest utrudniony,



przy ułożeniu podłużnym prąd płynie wzdłuż tkanek o
różnych oporach, więc napotyka mniejsze opory.

Określenie parametrów prądu

Określenie parametrów prądu

W większości zabiegów jonoforezy używa się prądu
stałego o natężeniu od 0,2 do 20mA.
Zaleca się terapeutyczną gęstość prądu nie mniejszą niż
0,01 mA (dawka słaba) i nie większą niż 0,5 mA na
centymetr kwadratowy powierzchni elektrody (dawka
silna).
Odpowiednią dawkę dobieramy wg następujących
kryteriów:

natężenie prądu powinno być odczuwane przez pacjenta, im
będzie wyższe tym więcej jonów może być wprowadzonych,
jednak należy pamiętać, że tkanki mają ograniczoną pojemność
jonową i zarówno przedłużenie zbiegu, jak i duże wartości
natężenia nie spowodują wprowadzenia większej ilości leku,
prąd nie może powodować uszkodzeń skóry,
czas zabiegu powinien być przede wszystkim uzależniony od
rodzaju stosowanego leku i wrażliwości chorego na prąd.

W większości zabiegów jonoforezy używa się prądu
stałego o natężeniu od 0,2 do 20mA.
Zaleca się terapeutyczną gęstość prądu nie mniejszą niż
0,01 mA (dawka słaba) i nie większą niż 0,5 mA na
centymetr kwadratowy powierzchni elektrody (dawka
silna).
Odpowiednią dawkę dobieramy wg następujących
kryteriów:

natężenie prądu powinno być odczuwane przez pacjenta, im
będzie wyższe tym więcej jonów może być wprowadzonych,
jednak należy pamiętać, że tkanki mają ograniczoną pojemność
jonową i zarówno przedłużenie zbiegu, jak i duże wartości
natężenia nie spowodują wprowadzenia większej ilości leku,
prąd nie może powodować uszkodzeń skóry,
czas zabiegu powinien być przede wszystkim uzależniony od
rodzaju stosowanego leku i wrażliwości chorego na prąd.

Wytyczne dotyczące dawkowania

Wytyczne dotyczące dawkowania

Schorzenia ostre zapalne

wartości dawek niskie

Schorzenia przewlekłe

zwyrodnieniowe

wartości dawek wysokie

Dawkowanie

A Indywidualna wrażliwość na prąd
B Czas trwania pojedynczego zabiegu
C Częstość wykonywania zabiegów
D Powierzchnia elektrod

Intensywność prądu jest w przeciągu prawie minuty słaba i

stopniowo zwiększana, aż do momentu, kiedy pacjent wyraźnie

poczuje przepływ prądu w skórze jako „łaskoczący”.

Rodzaj schorzenia

Częstość zabiegów

Ostre, zapalne

codzienne

Chroniczne, zwyrodnieniowe

3 x w tygodniu

Przygotowanie do zabiegu

Przygotowanie do zabiegu

Przed przystąpieniem do zabiegu konieczne
jest przygotowanie pełnego zestawu
potrzebnego do przeprowadzenia jonoforezy:

1.

wybrane leki,

2.

woda, woda destylowana, sól fizjologiczna,

3.

sprawdzony aparat – najpierw przygotować pacjenta
później włączyć aparat do sieci (natężenie powinno
być ustawione na „zero”).

4.

zestaw elektrod kształtem i wielkością
dopasowanych do miejsca na które działamy
( elektroda czynna powinna być znacznie mniejsza
niż elektroda zamykająca obwód),

5.

elastyczne taśmy do zamykania elektrod,

Przed przystąpieniem do zabiegu konieczne
jest przygotowanie pełnego zestawu
potrzebnego do przeprowadzenia jonoforezy:

1.

wybrane leki,

2.

woda, woda destylowana, sól fizjologiczna,

3.

sprawdzony aparat – najpierw przygotować pacjenta
później włączyć aparat do sieci (natężenie powinno
być ustawione na „zero”).

4.

zestaw elektrod kształtem i wielkością
dopasowanych do miejsca na które działamy
( elektroda czynna powinna być znacznie mniejsza
niż elektroda zamykająca obwód),

5.

elastyczne taśmy do zamykania elektrod,

Przygotowanie do

zabiegu

Przygotowanie do

zabiegu

6.

filtr lub bibuła (przy zastosowaniu leków w
wodnym roztworze należy zastosować filtr pod
aktywną elektrodę o wielkości przynajmniej takiej
jak elektroda),

7.

podkłady złożone na kilka warstw,

8.

alkohol, benzynę, wazelinę, płatki folii, talk,

9.

zwitki waty, lignina – wata nasączona alkoholem
służy do czyszczenia skóry, lignina do osuszenia
skóry po zabiegu,

10.

czyste poduszki lub wałki umożliwiające wygodne
ułożenie pacjenta,

11.

koc, ręcznik zwłaszcza gdy stosuje się zabiegi na
duże powierzchnie i mogłoby dojść do
wychłodzenia organizmu.

6.

filtr lub bibuła (przy zastosowaniu leków w
wodnym roztworze należy zastosować filtr pod
aktywną elektrodę o wielkości przynajmniej takiej
jak elektroda),

7.

podkłady złożone na kilka warstw,

8.

alkohol, benzynę, wazelinę, płatki folii, talk,

9.

zwitki waty, lignina – wata nasączona alkoholem
służy do czyszczenia skóry, lignina do osuszenia
skóry po zabiegu,

10.

czyste poduszki lub wałki umożliwiające wygodne
ułożenie pacjenta,

11.

koc, ręcznik zwłaszcza gdy stosuje się zabiegi na
duże powierzchnie i mogłoby dojść do
wychłodzenia organizmu.

Ocena stanu skóry

Ocena stanu skóry

Zmiany chorobowe skóry w miejscu
planowanego zabiegu mogą spowodować
wnikanie większej ilości jonów a nawet
uszkodzenie elektrochemiczne.

Zadrapania czy zmiany skórne muszą przed zabiegiem
zostać pokryte warstwą wazeliny i płatkiem folii.

Należy sprawdzić wrażliwość skóry na ciepło i
zimno, oraz występowanie zaburzeń czucia,
takich jak mrowienie lub drętwienie.

Zmiany chorobowe skóry w miejscu
planowanego zabiegu mogą spowodować
wnikanie większej ilości jonów a nawet
uszkodzenie elektrochemiczne.

Zadrapania czy zmiany skórne muszą przed zabiegiem
zostać pokryte warstwą wazeliny i płatkiem folii.

Należy sprawdzić wrażliwość skóry na ciepło i
zimno, oraz występowanie zaburzeń czucia,
takich jak mrowienie lub drętwienie.

Sprawdzenie stanu skóry

Sprawdzenie stanu skóry

Sprawdzenie wrażliwości:

Bodziec drażniący



normalną wrażliwość na bodźce można za każdym

razem sprawdzić przez potarcie skóry zwitkiem waty

lub tamponem, przed nałożeniem na ten obszar

elektrod.

Przy ograniczonej wrażliwości skóry subiektywne

odczucie pacjenta nie może być brane pod uwagę przy

dawkowaniu prądu.
Natężenie prądu można nastawiać 9tylko w oparciu o

wartości maksymalną) na połowę maksymalnego

natężenia dla zdrowej skóry.
Dystroficzny obszar skóry wymaga tych samych

środków ostrożności co zaburzenia wrażliwości.

Sprawdzenie wrażliwości:

Bodziec drażniący



normalną wrażliwość na bodźce można za każdym

razem sprawdzić przez potarcie skóry zwitkiem waty

lub tamponem, przed nałożeniem na ten obszar

elektrod.

Przy ograniczonej wrażliwości skóry subiektywne

odczucie pacjenta nie może być brane pod uwagę przy

dawkowaniu prądu.
Natężenie prądu można nastawiać 9tylko w oparciu o

wartości maksymalną) na połowę maksymalnego

natężenia dla zdrowej skóry.
Dystroficzny obszar skóry wymaga tych samych

środków ostrożności co zaburzenia wrażliwości.

Zaaplikowanie lekarstwa

Zaaplikowanie lekarstwa

Żele lub maści rozsmarowuje się na skórę w miejscu
bolesnym obficie tak, że pokryta powierzchnia stanie
się wyraźnie większa niż powierzchnia podkładu.

Odpowiednio przygotowany papier filtrowy macza się w wodnym
roztworze leku i tak kładzie się na skórę. Później kładzie się
podkład i elektrodę (można stosować gaziki)

Złożona pośrednia warstwa froty musi zostać
namoczona jako pakiet w wodzie przewodzącej (nie w
wodzie destylowanej) i trochę wyżęta, zanim zostanie
nałożona na obszar skóry z przewodzącym preparatem.

Warstwę pośrednią froty nakłada się na zawierający preparat
papier filtrowy w ten sposób, że papier filtrowy wystaje ze
wszystkich stron na grubość palca.

Żele lub maści rozsmarowuje się na skórę w miejscu
bolesnym obficie tak, że pokryta powierzchnia stanie
się wyraźnie większa niż powierzchnia podkładu.

Odpowiednio przygotowany papier filtrowy macza się w wodnym
roztworze leku i tak kładzie się na skórę. Później kładzie się
podkład i elektrodę (można stosować gaziki)

Złożona pośrednia warstwa froty musi zostać
namoczona jako pakiet w wodzie przewodzącej (nie w
wodzie destylowanej) i trochę wyżęta, zanim zostanie
nałożona na obszar skóry z przewodzącym preparatem.

Warstwę pośrednią froty nakłada się na zawierający preparat
papier filtrowy w ten sposób, że papier filtrowy wystaje ze
wszystkich stron na grubość palca.

Posługiwanie się elektrodami

Posługiwanie się elektrodami

Elektroda aktywna

po pokryciu dotkniętego obszaru skóry preparatem i
warstwą froty nakłada się elektrodę o mniejszej
powierzchni – elektrodę aktywną

Elektroda nieaktywna

przeciwną elektrodę o większej powierzchni określa się
jako nieaktywną, ponieważ nie transportuje ona preparatu,

przymocowuje się ją tak, żeby przepływ prądu przebiegał
możliwie wzdłuż osi ciała,

tutaj nakłada się pod elektrodę tylko warstwę pośrednią
froty

Elektroda aktywna

po pokryciu dotkniętego obszaru skóry preparatem i
warstwą froty nakłada się elektrodę o mniejszej
powierzchni – elektrodę aktywną

Elektroda nieaktywna

przeciwną elektrodę o większej powierzchni określa się
jako nieaktywną, ponieważ nie transportuje ona preparatu,

przymocowuje się ją tak, żeby przepływ prądu przebiegał
możliwie wzdłuż osi ciała,

tutaj nakłada się pod elektrodę tylko warstwę pośrednią
froty

Mocowanie elektrod

Mocowanie elektrod

Do mocowania elektrod najczęściej stosuje się różnej
szerokości dziurkowane taśmy gumowe, które owija się
wiele razy wokół dotkniętej schorzeniem części ciała nad
elektrodą. Można użyć również elastycznych opasek.

nacisk elektrod nie może się zmieniać podczas zabiegu, ponieważ
może to mieć niepożądany wpływa na przepływ jednostkowy.

jeżeli tej samej taśmy gumowej używa się do przymocowania obu
elektrod, należy pomiędzy pakiety elektrod i taśmy mocującej
położyć nie przewodzącą ścierkę gumową lub folię plastikową.

Pomiędzy obiema pakietami elektrod musi być
zachowany odstęp na trzy szerokości palca, żeby nie
stykały się one przy ruchach mimowolnych.

Do mocowania elektrod najczęściej stosuje się różnej
szerokości dziurkowane taśmy gumowe, które owija się
wiele razy wokół dotkniętej schorzeniem części ciała nad
elektrodą. Można użyć również elastycznych opasek.

nacisk elektrod nie może się zmieniać podczas zabiegu, ponieważ
może to mieć niepożądany wpływa na przepływ jednostkowy.

jeżeli tej samej taśmy gumowej używa się do przymocowania obu
elektrod, należy pomiędzy pakiety elektrod i taśmy mocującej
położyć nie przewodzącą ścierkę gumową lub folię plastikową.

Pomiędzy obiema pakietami elektrod musi być
zachowany odstęp na trzy szerokości palca, żeby nie
stykały się one przy ruchach mimowolnych.

Podłączenie elektrod do

aparatu

Podłączenie elektrod do

aparatu

Należy działać wg następującej kolejności:

włączyć aparat,

przekręcić regulator natężenia i włącznik czasu na
pozycję „0”,

połączyć obie elektrody z wyjściami aparatu.

Biegunowanie elektrod:

ładunek cząsteczek substancji czynnej lub leku
decyduje, czy mniejszą a więc przenoszącą
preparat elektrodą będzie anoda czy katoda.

Należy działać wg następującej kolejności:

włączyć aparat,

przekręcić regulator natężenia i włącznik czasu na
pozycję „0”,

połączyć obie elektrody z wyjściami aparatu.

Biegunowanie elektrod:

ładunek cząsteczek substancji czynnej lub leku
decyduje, czy mniejszą a więc przenoszącą
preparat elektrodą będzie anoda czy katoda.

Leki stosowane w jonoforezie

Leki stosowane w jonoforezie

Preparat

Elektroda aktywna

Mobilat żel

elektroda ujemna

Jodek potasowy

elektroda ujemna

Chlorek wapniowy

elektroda dodatnia

Hydrocortisonum
hemisucc

elektroda ujemna

Xylocaina

elektroda dodatnia

Przeprowadzenie zabiegu

Przeprowadzenie zabiegu

Obowiązek nadzoru

terapeuta musi pozostać w kontakcie wzrokowym

lub słuchowym z pacjentem

Dawkowanie:

należy uwzględnić naniesione w karcie pacjenta

objawy uboczne po odbytych już zabiegach,
natężenie prądu podnosi się powoli i stopniowo w

czasie jednej minuty, aż pacjent poczuje wyraźne

„łaskotanie”.

Regulacja:

przerywania prądu należy unikać ze względu na

niebezpieczeństwo wystąpienia bolesnych

skurczów mięśni

Obowiązek nadzoru

terapeuta musi pozostać w kontakcie wzrokowym

lub słuchowym z pacjentem

Dawkowanie:

należy uwzględnić naniesione w karcie pacjenta

objawy uboczne po odbytych już zabiegach,
natężenie prądu podnosi się powoli i stopniowo w

czasie jednej minuty, aż pacjent poczuje wyraźne

„łaskotanie”.

Regulacja:

przerywania prądu należy unikać ze względu na

niebezpieczeństwo wystąpienia bolesnych

skurczów mięśni

Przeprowadzenie zabiegu

Przeprowadzenie zabiegu

Złe samopoczucie:

pacjent musi mieć możliwość włączenia sygnału
alarmowego lub w razie potrzeby wyłączenia
samemu aparatu w wypadku złego samopoczucia
lub wystąpienia niepożądanych objawów w okolicy
elektrod (pieczenie czy kłucie),
złe samopoczucie pacjenta oznacza konieczność
nastawienia natężenia prądu na zero. W dalszej
kolejności należy sprawdzić zalecenia dotyczące
samego zabiegu – kontynuować zabieg przy
niższym dawkowaniu (przestrzegać kolejności)

Wyłączenia:

wszystkie nastawienia sprowadza się do pozycji „0”

Złe samopoczucie:

pacjent musi mieć możliwość włączenia sygnału
alarmowego lub w razie potrzeby wyłączenia
samemu aparatu w wypadku złego samopoczucia
lub wystąpienia niepożądanych objawów w okolicy
elektrod (pieczenie czy kłucie),
złe samopoczucie pacjenta oznacza konieczność
nastawienia natężenia prądu na zero. W dalszej
kolejności należy sprawdzić zalecenia dotyczące
samego zabiegu – kontynuować zabieg przy
niższym dawkowaniu (przestrzegać kolejności)

Wyłączenia:

wszystkie nastawienia sprowadza się do pozycji „0”

Działania niepożądane

Działania niepożądane

Zwykle występuje okresowe przekrwienie skóry.
przy mocno przekrwionych obszarach skóry,
które występują pod powierzchniami elektrod
należy zrezygnować w danym dniu z używania
mydła w tych miejscach.

Pod anodą może na kilka godzin pozostać
płytkie zagłębienie.

U pacjentów z nadwrażliwością na prąd
galwaniczny występuje reakcja polegająca na
pojawieniu się zmian skórnych na obszarze
poddanym przepływowi prądu.

Zwykle występuje okresowe przekrwienie skóry.
przy mocno przekrwionych obszarach skóry,
które występują pod powierzchniami elektrod
należy zrezygnować w danym dniu z używania
mydła w tych miejscach.

Pod anodą może na kilka godzin pozostać
płytkie zagłębienie.

U pacjentów z nadwrażliwością na prąd
galwaniczny występuje reakcja polegająca na
pojawieniu się zmian skórnych na obszarze
poddanym przepływowi prądu.

Działania uboczne

Działania uboczne

Przy zbyt wysokim dawkowaniu w
jonoforezie histaminowej mogą wystąpić
na całym ciele, ale szczególnie na szyi
obszary zaczerwienionej skóry.

Lekarz musi być poinformowany o
wszystkich objawach ubocznych i o
zmianach skórnych, które nie zniknęły do
kolejnego zabiegu.

Przy zbyt wysokim dawkowaniu w
jonoforezie histaminowej mogą wystąpić
na całym ciele, ale szczególnie na szyi
obszary zaczerwienionej skóry.

Lekarz musi być poinformowany o
wszystkich objawach ubocznych i o
zmianach skórnych, które nie zniknęły do
kolejnego zabiegu.

Informacje dla pacjenta

Informacje dla pacjenta

Przed rozpoczęciem zabiegu pacjenta należy

powiadomić o:

Skuteczności i bezpieczeństwie zabiegów, sposobie,

przebiegu i celu leczenia,

Istnieniu i znaczeniu skutków ubocznych,

Potrzebie natychmiastowego informowania

terapeuty o złym samopoczuciu, dyskomforcie lub

bólu podczas i po zabiegu,

Konieczności ścisłego przestrzegania planu

wykonywania zabiegów zwłaszcza w połączeniu z

innymi metodami terapii.

Współdziałanie pacjenta i fizjoterapeuty

ułatwia proces lecenia i zwiększa

prawdopodobieństwo jego pozytywnego

wyniku.

Przed rozpoczęciem zabiegu pacjenta należy

powiadomić o:

Skuteczności i bezpieczeństwie zabiegów, sposobie,

przebiegu i celu leczenia,

Istnieniu i znaczeniu skutków ubocznych,

Potrzebie natychmiastowego informowania

terapeuty o złym samopoczuciu, dyskomforcie lub

bólu podczas i po zabiegu,

Konieczności ścisłego przestrzegania planu

wykonywania zabiegów zwłaszcza w połączeniu z

innymi metodami terapii.

Współdziałanie pacjenta i fizjoterapeuty

ułatwia proces lecenia i zwiększa

prawdopodobieństwo jego pozytywnego

wyniku.

Informacje dla pacjenta

Informacje dla pacjenta

Terminy zabiegów:

pacjent musi zostać poinformowany, jak ważne
jest przestrzeganie terminów zabiegów.

Program domowy:

pacjentowi należy przypomnieć jakie ćwiczenia
ruchowe powinien przeprowadzić w domu i jak
powinien zachować się w życiu codziennym.

Dokumentacja:

należy prowadzić protokoły zabiegów
uwzględniających między innymi zaburzenia
wrażliwości, objawy uboczne, względnie
niepożądane.

Terminy zabiegów:

pacjent musi zostać poinformowany, jak ważne
jest przestrzeganie terminów zabiegów.

Program domowy:

pacjentowi należy przypomnieć jakie ćwiczenia
ruchowe powinien przeprowadzić w domu i jak
powinien zachować się w życiu codziennym.

Dokumentacja:

należy prowadzić protokoły zabiegów
uwzględniających między innymi zaburzenia
wrażliwości, objawy uboczne, względnie
niepożądane.

Sprawdzanie i czyszczenie

materiałów

Sprawdzanie i czyszczenie

materiałów

Aparat:

należy prowadzić przeglądy zgodnie z zaleceniami
wykonawcy.

Ściereczki z froty:

użyte ściereczki z froty należy wypłukać i zaraz
wygotować, aby usunąć elektroniczne produkty
rozpadu.

Taśmy mocujące:

taśmy gumowe użyte do mocowania czyści się
środkiem dezynfekującym (no 70% etanolem)

Elektrody metalowe:

wapno osadzone na metalowych elektrodach można
usunąć wodą octową.

Aparat:

należy prowadzić przeglądy zgodnie z zaleceniami
wykonawcy.

Ściereczki z froty:

użyte ściereczki z froty należy wypłukać i zaraz
wygotować, aby usunąć elektroniczne produkty
rozpadu.

Taśmy mocujące:

taśmy gumowe użyte do mocowania czyści się
środkiem dezynfekującym (no 70% etanolem)

Elektrody metalowe:

wapno osadzone na metalowych elektrodach można
usunąć wodą octową.