Mocznik
to główny produkt wydalania
namiaru azotu przez organizmy
ureoteliczne (przede wszystkim ssaki i płazy
lądowe).
Biosynteza mocznika
= proces ureogenenzy
ma charakter cykliczny, a kolejnymi
ogniwami są: ornityna, cytrulina i arginina.
Głównym celem tego procesu jest usunięcie
nadmiaru mocznika, który wytwarzany jest
podczas deaminacji oksydacyjnej
aminokwasów, głównie L-glutaminianu
Miejsca biosyntezy
mocznika
Proces ureogenezy zachodzi przede wszystkim w
wątrobie
, a
także w niewielkim stopniu w
mózgu
.
W nerkach występują tylko niektóre enzymy cyklu
mocznikowego
Wszystkie enzymy ureogenezy znajdują się w błonie śluzowej
przedżołądków przeżuwaczy, lecz jest ich bardzo mało więc ich
rola w tworzeniu mocznika jest niewielka
Przeżuwacze znacznie szybciej uzuwają amoniak z krwi dzięki
wyższej aktywności wnzymów cyklu mocznikowego w tkance
wątrobowej
W komórce cykl mocznikowy zachodzi częściowo w
mitochodrium
, dotyczy to syntezy karbamoilofosforanu i
cytruliny; a także w
cytozolu
, gdzie odbywa się synteza
arginiobursztynianu i uwalnianie mocznika.
Synteza karbomoilofosforanu i cytruliny zależna jest od
właściwości błon mitochondrialnych, przez które transportowane
są ornityna i cytrulina, będące głównymi metabolitami tego
cyklu.
1.Cykl mocznikowy
1.Cykl mocznikowy
rozpoczyna się od syntezy
rozpoczyna się od syntezy
karbamoilofosforanu z CO2
karbamoilofosforanu z CO2
i NH3. Reakcja
i NH3. Reakcja
katalizowana jest przez
katalizowana jest przez
enzym: syntetaza
enzym: syntetaza
karbomoilofosforanowa, a
karbomoilofosforanowa, a
niezbędnym kofaktorem
niezbędnym kofaktorem
do tej reakcji jest N-
do tej reakcji jest N-
acetyloglutaminian.
acetyloglutaminian.
W reakcji tej zużywane są
W reakcji tej zużywane są
dwie cząsteczki ATP. Jest to
dwie cząsteczki ATP. Jest to
reakcja nieodwracalna
reakcja nieodwracalna
2. Następnie pod
2. Następnie pod
wpływem
wpływem
karbamoilotransferaz
karbamoilotransferaz
y L-ornitynowej
y L-ornitynowej
zachodzi
zachodzi
kondensacja
kondensacja
karbomoilofosforanu
karbomoilofosforanu
z ornityną i w wyniku
z ornityną i w wyniku
tego powstaje
tego powstaje
cytrulina. Zachodzi
cytrulina. Zachodzi
to dzięki
to dzięki
przenoszeniu reszty
przenoszeniu reszty
karbamoilowej z
karbamoilowej z
karbamoilofosforanu
karbamoilofosforanu
na grupę 5 –
na grupę 5 –
aminową ornityny
aminową ornityny
3. Cytrulina przenika do
3. Cytrulina przenika do
cytozolu. Następnie pod
cytozolu. Następnie pod
wpływem syntetazy
wpływem syntetazy
arginiobursztynianowej
arginiobursztynianowej
asparaginian i cytrulina
asparaginian i cytrulina
łączą się przez grupę
łączą się przez grupę
aminową asparginianu i
aminową asparginianu i
tworzą
tworzą
arginiobursztynian.
arginiobursztynian.
W reakcji tej zuzywana
W reakcji tej zuzywana
jest cząsteczka ATP.
jest cząsteczka ATP.
4.Odwracalne
4.Odwracalne
rozszczepienie
rozszczepienie
arginiobursztynianu do
arginiobursztynianu do
argininy i fumaranu.
argininy i fumaranu.
Katalizuje tę reakcję liaza
Katalizuje tę reakcję liaza
argininonbursztynianowa.
argininonbursztynianowa.
Azot z grupy NH2 zostaje
Azot z grupy NH2 zostaje
przekazany do grupy
przekazany do grupy
guanidynowej argininy.
guanidynowej argininy.
5. Cykl zamyka
5. Cykl zamyka
hydrolityczne
hydrolityczne
rozszczepienie
rozszczepienie
grupy
grupy
guanidynowej
guanidynowej
argininy przez
argininy przez
arginazę na
arginazę na
mocznik i ornitynę
mocznik i ornitynę
W wyniku pełnego obrotu cyklu
mocznikowego z 1 cząsteczki CO2 i 2
cząsteczek NH3 tworzy się 1 cząsteczka
mocznika
Na syntezę 1 cząsteczki mocznika są
zużywane 4 wiązania
wysokoenergetyczne ( 3 z hydrolizy ATP
i 1 z hydrolizy difosforanu)
Jest to więc kosztowne ale konieczne ze
względu na dużą toksyczność amoniaku
Powiązanie cyklu
mocznikowego z cyklem Krebsa
Synteza fumaranu zazębia cykl
mocznikowy z Cyklem Krebsa
Fumaran odłaczony od
argininobursztynianu może wchodzić
do Cyklu Krebsa
Cykl Krebsa pośrednio wytwarza ATP
dla cyklu mocznikowego
Asparginian wytwarzany jest w wyniku
transaminacji szczawiooctanu –
metabolitu Cyklu Krebsa
Toksyczność amoniaku
Wyciąganie -ketoglutaranu z cyklu Krebsa zaburzenia
energetyczne
, szczególnie w mózgu
kwas glutaminowy wiąże NH3 glutamina
ubywa kwasu glutaminowego neuroprzekaźnik
nie powstaje
GABA
(kwas gamma-aminomasłowy)
encefalopatia wątrobowa
wzrost pH płynów komórkowych
hamuje metabolizm aminokwasów i gromadzenie energii
w komórce reakcja katalizowana przez dehydrogenazę
glutaminową przesunięta w kierunku tworzenia
glutaminianu
interferuje z wieloma funkcjami błon, szczególnie z
aktywnym transportem jednowartościowych kationów
Toksyczność amoniaku
Główna droga usuwania NH3 z organizmu – cykl
mocznikowy. Zablokowanie któregokolwiek z etapów cyklu
prowadzi do hiperamonemii.
Zwiększone stężenie NH3 we krwi prowadzi do
niekontrolowanej syntezy glutaminy i glutaminianu,
bezpośrednio odpowiedzialnej za uszkodzenia mózgu ( nie
powstaje neuroprzekaźnik GABA)
Amoniak powoduje nadmierne zużywanie 2-oksoglutaranu
do wytwarzania glutaminianu (dehydrogenaza
glutaminianowa) – NAD nie może być wykorzystany w
łańcuchu oddechowym – zaburzenia energetyczne.
Hamowanie cyklu Krebsa – następstwem zwiększone
wytwarzanie ciał ketonowych z gromadzącego się kwasu
octowego (wzrost pH płynów komórkowych)