Slajd 1

Na bazie wielu instytucji ukształtowały się (w znaczeniu
historycznym) różne wzory ról społecznych. Ich korzeni należy
szukać

XIX-wiecznych

klubach

angielskich,

gdzie

funkcjonowały dwie role: sportsmena i najemnego pracownika
usługowego.

tych

ról,

dzięki

szybkiemu

rozwojowi

amatorskiego sportu mieszczańskiego pod koniec XIX w. i
wprowadzeniu nowożytnych igrzysk olimpijskich, powstały
następujące wzory:

•zawodnika,

•działacza sportowego,

•trenera,

•kibica,

Zawodnik

- młody człowiek, będący nosicielem współcześnie

aktualnych norm sportu wyczynowego. Motyw zabawy przesuwa
się  na  dalszy  plan.  Ćwiczenie  (trening),  udział  w zawodach,
bezinteresowne osiąganie sukcesu sportowego, stają się sprawą
coraz bardziej serio, angażując już nie tylko czas wolny młodego
człowieka,  ale  często  wśród  młodzieży  klas  nieposiadających-
stojącą  w  kolizji  z  jego  interesem  materialnym  lub  trybem  życia
zapewniającym  osiągnięcie  życiowych  celów  poza  sportem.  W
ten  sposób  rola  społeczna  „zawodnika”  klubowego  sportu
mieszczańskiego  zawiera  w  sobie  już  w genezie  element
wewnętrznej sprzeczności albo furtkę w stronę profesjonalizmu:
wzór awansu materialnego poprzez sport.

Zawodnik jako mistrz sportu:

mistrz sportu-

wyodrębniająca się rola społeczna, nieraz nie

związana z kontynuowaniem innego rodzaju działalności w
sporcie, ale ukonstytuowana wokół sławy wyniku i symbolicznej
wymowy nazwiska, a często przykładu moralnego i postawy
obywatelskiej także i poza sportem.

Zawodnik jako kadrowicz:

kadrowicz-

ta rola społeczna jest głęboko „zakotwiczona” w

ogólnopaństwowym,  scentralizowanym  systemie  treningowym,
o  bardzo  wyraziście  zarysowanych  i społecznie  aprobowanych
celach.  Cele  te  nie  zawsze  bywają  osiągalne.  Walka  sportowa
jest  w  sensie  matematycznym  grą  otwartą,  zaś  planowanie
wyników  wymiernych  bywa  procederem  niepewnym,  nazbyt
uzależnionym  od  czynników,  na  które  sam  sportowiec  czy
system,  wewnątrz  którego  działa,  miewa  niewielki  wpływ.
Żmudny  i  czasochłonny  trening  wieloletni,  długotrwałe
przebywanie  na  obozach  przygotowawczych,  odmienna  niż  u
rówieśników sytuacja w zakresie nauki i działalności zawodowej,
wysiłek  psychiczny  związany  z  podtrzymywaniem  wysokich
aspiracji sportowych mimo trudności i porażek- wszystko to nie
zawsze  owocuje  sukcesem  i  wywiera  określone  skutki
psychospołeczne.  Przywileje  wynikłe  z  przynależenia  do  kadry
stają  się  często  nie  tyle  formą  pomocy  czy  gratyfikacji  za
osiągnięcia,  ile  zasłużoną  we  własnym  mniemaniu  kompensatą
wartości utraconych lub odsuniętych czasowo przez intensywną
działalność sportową.

Zawodnik jako gwiazda sportowa:

gwiazda sportowa-

dość wyraziście krąg nosicieli owej roli bywa

instytucjonalnie

wyznaczany

dorocznymi

plebiscytami

najlepszych

sportowców

roku.

Jest

rzeczą

niezwykle

charakterystyczną,  że  w  Polsce  w  latach  60-tych  wzór  tej  roli
charakteryzuje się takimi cechami, jak stosunkowo wysoki status
wykształcenia  i  zawodu  wyuczonego  i duża  kultura  towarzyska.
Szczególnie  ważna  też  jest  umiejętność  szybkiego  i korzystnego
przystosowania  do  różnych,  nowych  dla  jednostki  kręgów
społecznych  i zawodowych,  jakkolwiek  koniec  kariery  sportowej
zastaje  gwiazdę  często  w  sytuacji,  w której  konfrontacja  z
niegdyś  powziętymi  planami  życiowymi  ukazuje  je  bądź  to  jako
spóźnione, bądź też jako nieodpowiadające aktualnemu pułapowi
aspiracji.

Działacz sportowy-

nie jest on ani dawnym sportsmenem

wykonującym  określone  dodatkowo  funkcje  w  klubie,  ani  też
specjalizacja  sportowa  nie  pozwala  mu  na  zaliczanie  się  do
zawodników. Jest on więc przede wszystkim organizatorem życia
klubowego,  sędzią  zawodów,  przewodniczącym  lub  innym
członkiem  zarządu  organizacji  sportowej.  Pełni  funkcje
opiekuńcze  i  kontrolne  nad  gronem  powierzonych  mu
zawodników  w  zakresie  spraw  wykraczających  poza  problemy
techniczno-  sportowe.  Działacz  sportowy  w  tym  modelu  sportu
klubowego  pozostaje  więc  działaczem  „społecznym”,  tzn.
oferującym swą pracę nieodpłatnie. Pobudza go do tego bądź to
poczucie  przynależenia  do  organizacji,  w  której  upłynęła
młodość  zawodnicza,  bądź  też  czyni  to  z  czystego  miłośnictwa
danej  dziedziny  sportu,  bądź  też  wreszcie  działa  z  pobudek
bardziej  złożonych,  których  często  również  występuje  potrzeba
przewodzenia czy dominacji, czy też wręcz potrzeba uznania.

Najważniejszymi zadaniami, jakie mają do
wykonania
i wykonują działacze są:

1.  Dbałość  o  czystość  ideową  sportu,  rozwijanie,  pielęgnowanie  i
realizowanie  jego  zadań  wychowawczych  szczególnie  wśród
młodzieży  uprawiającej  sport.  Jest  to  zadanie  w  którym  działacze
mogą odegrać szczególnie ważną rolę w sporcie.
2.  Propagowanie  kultury  fizycznej  na  swoim  odcinku  pracy
zawodowej i społecznej.
3.  Udział  w  kierowaniu  związkami  sportowymi  i  w  całej  ich
działalności  wynikającej  z  zadań  regulaminowych,  czyli  służenie
sportowi swym doświadczeniem.
4.  Tworzenie  w  miarę  swych  możliwości  i  uprawnień  pracownikom
zawodowo  działającym  w  sporcie,  a  szczególnie  trenerom,
należytych warunków do pracy.
5.  Organizowanie  pracy  w  klubach  tak,  aby  działalność  sportowa
przebiegła  bez  kolizyjnie  z  sumiennym  wykonywaniem  przez
członków klubu zasadniczych obowiązków w życiu rodzinnym, pracy
zawodowej i nauce.
6.  Organizacja  lub  pomoc  w  organizacji  imprez  sportowych  na
wszystkich szczeblach organizacji, a szczególnie klubowym.
7.  Dbanie  o  rozwój  prawidłowych  stosunków  międzyludzkich
szczególnie na linii trener- zawodnik- działacz.

Trener-

to specjalista kierujący całokształtem przygotowań

wychowanka  do  zawodów,  albo  inaczej-  to  główny  organizator,
kierownik  i  wykonawca  podstawowych  działań  w sporcie.
Najlepiej zdefiniował to pojęcie Żukowski twierdząc, że trener- to
nauczyciel  sportu-  specjalista  od  kierowania  rozwojem  młodych
ludzi  za  pomocą  różnorakich  środków.  Zawód  ten  wymaga
gruntownej

wiedzy

medycznej

oraz

psycho-

socjo-

pedagogicznej,

jednocześnie

podstawowej

znajomości

wybranej  dyscypliny  z  całym  bogactwem  teorii  i  praktyki
treningu  sportowego,  modyfikowanej  dynamicznym  rozwojem
sportu.  Działalność  ta  z  zasady  miała  charakter  nieodpłatny
„honorowy”.  Z drugiej  strony  w  rolę  trenera  wchodzą  wątki
zrodzone  rzemieślniczym,  odpłatnym  wyuczaniu  określonych
ćwiczeń  fizycznych  i  zabaw  ruchowych;  przez  ludzi  dla  których
tradycyjny sport klubowy był z przyczyn społeczno- towarzyskich
niedostępny. Wreszcie wchodzi w grę inny jeszcze nurt. Zrodzony
w szeregach szkolnych nauczycieli wychowania fizycznego, wiąże
rolę

społeczną

trenera

coraz

bardziej

procesami

ogólnowychowawczymi  młodzieży  oraz-  co  bardzo  ważne-  z
rosnącym  znaczeniem  naukowego  przygotowania  do  tej  roli,
która  w  drugim  ćwierćwieczu  XX  w.  zostaje  coraz  częściej  w
większości

krajów

cywilizowanych

sankcjonowana

jako

kwalifikowana działalność zawodowa.

Kibic-

jest czwartym elementem w układzie ról społecznych,

związanych  z  narodzinami  sportu  XX-  wiecznego.  Bez  niego  nie
można sobie wyobrazić funkcjonowania współczesnej organizacji
sportu  wyczynowego,  z  dominującym  akcentem  padającym  na
widowisko  na  stadionie  lub  w  hali,  bez  uwzględnienia  w  tym
obrazie roli stałego odbiorcy tego widowiska. Odbiorcy będącego
często  zarazem  sprzymierzeńcem  jednej  z współzawodniczących
stron  (  reprezentacji  kraju,  klubu,  drużyny,  czy  określonego
zawodnika).  Sympatyk  klubowy,  kibic,  czy  widz  sportowy  często
sam  nie  uprawia,  bądź  nie  uprawiał  sportu.  Asystowanie  przy
codziennej  działalności  sportowej  lub  przy  zawodach  pełni  dla
niego

różnorodne

funkcje.

Jest

krótkotrwałą

rozrywką

wypełniająca czas wolny, bywa też wieloletnią pasją pozwalającą
na zabiegi kolekcjonerskie. Staje się niekiedy ogniskiem
zainteresowań

przeżyć

kompensujących

niezaspokojone

potrzeby  życia  zawodowego  czy  emocjonalnego.  Bywa  wreszcie
niezastąpionym  źródłem  poczuć  identyfikacyjnych  z  mistrzami
sportu  jako  ludźmi  sukcesu;  stwarza  poczucie  więzi  z szerszą
zbiorowością  podobnych  sobie  ludzi  na  trybunach  a  nawet  z
szerszą  społecznością,  której  reprezentację  stanowi  zwycięski
zawodnik, bądź drużyna.

Document Outline