Kontrola jest nieodłącznym,
koniecznym elementem każdego
zorganizowanego działania, niezależnie
od tego, jaki podmiot (państwowy,
społeczny czy prywatny) to działanie
podejmuje i prowadzi – J. Boć
Zapewnienie prawidłowości
(praworządności i legalności) oraz
skuteczności działania
Warunek doskonalenia działań
administracji
Zapewnienie prawa do dobrej
administracji
Nie polega na tym „czy” kontrolować
jej działalność, ale sprowadza się do
odpowiedzi na pytania:
1)
W jakiej formie,
2)
W jaki sposób,
3)
Przy pomocy jakich środków
Potocznie:
sprawdzanie i ocenianie czegoś,
formułowanie wniosków, dochodzenie
do czegoś, dokonywanie wglądu w
jakąś działalność.
W języku prawniczym:
ogół czynności zmierzających do
ustalenia faktycznego stanu rzeczy,
połączony z porównaniem stanu
istniejącego ze stanem planowanym.
1)
Zbadanie istniejącego stanu rzeczy,
2)
Zestawienie tego co istnieje, z tym co
być powinno zgodnie z normami i
procedurami oraz sformułowanie
odpowiedniej oceny,
3)
W przypadku stwierdzenia rozbieżności
między stanem istniejącym a
pożądanym, ustalenie przyczyn
rozbieżności i sformułowanie zaleceń
usunięcia niepożądanych zjawisk
1) STADIUM ROZPOZNAWCZE -
Obserwowanie i rozpoznawanie danej
działalności lub stanu, czyli ustalanie
ich rzeczywistego obrazu w określonym
miejscu i czasie
2) STADIUM OCENIAJĄCE - Dokonywanie
oceny tej działalności lub stanu
poprzez konfrontację rzeczywistego jej
obrazu z odnoszącymi się do nich
założeniami standardów, parametrów i
procedur.
ocena ta ma prowadzić do stwierdzenia
prawidłowości lub nieprawidłowości
określonych działań lub stanów
3) STADIUM ANALITYCZNE - Stawianie
diagnozy przyczyn ewentualnych
nieprawidłowości, mającej możliwie
szeroki zasięg, uwzględniające
przedmiotowe i personalne aspekty
przyczyn nieprawidłowości
4) STADIUM NAPRAWCZE - Formułowanie
wniosków co do tej działalności lub
stanu w przyszłości, mających na celu
przeciwdziałanie powstawaniu
nieprawidłowości.
Nadzór jest przewidzianą prawem
możliwością podejmowania:
1)
w ramach określonego układu
organizacyjnego przez podmiot
nadzorujący, nie tylko sprawdzania i
oceniania nadzorowanego ale także
2)
prawo stosowania wiążącej ingerencji
w jego działalność w celu skorygowania
jej we właściwym kierunku
1) Prewencyjny – wkraczanie organu
nadzoru przed rozpoczęciem działalności
nadzorowanego i zapobieżenie
nieprawidłowościom,
2) Weryfikacyjny – sprawdzanie i uchylanie
działań wadliwych nadzorowanego
3) Represyjny – wyciąganie konsekwencji
(organizacyjnych, proceduralnych,
personalnych) w stosunku do
niewłaściwych działań
1)
Zwierzchni – realizowany przez organy
centralne, gwarantujący zgodność
działań nadzorowanych z celami
funkcjonowania społeczeństwa
demokratycznego,
2)
Ogólny – sprawowany w układzie
nadrzędności i podporządkowania
pomiędzy jednostkami mającymi własne
kompetencje,
3)
Specjalistyczny – realizowany w ściśle
określonej dziedzinie administracji
Kontrola,
Środki pomocy (szkolenia, instrukcje)
Środki organizacyjne (wytyczne w
działaniu)
Środki personalne (umożliwiające
zawieszenie w czynnościach lub zmiany
personalne)
Środki koordynacyjne
Środki restrykcyjne (uchylanie lub
zmiana podjętych rozstrzygnięć)
Z punktu widzenia kryterium
zasięgu
uprawnień kontrolującego
, można
mówić o kontroli:
Ograniczonej (fragmentaryczna), która
może dotyczyć całej działalności lub
wszystkich możliwych kryteriów
(legalności, celowości,
gospodarności…)
Nieograniczonej (zupełna)
Z punktu widzenia kryterium
zakresu
przedmiotu kontroli
, można mówić o
kontroli:
Problemowej (odcinkowej)
Kompleksowej (generalnej)
Z punktu widzenia kryterium
sposobu
prowadzenia kontroli
:
Bezpośrednia - sprawowana przez
kontrolującego w miejscu
podejmowania działań przez
kontrolowanego
Pośrednia – dokonywana w oparciu o
sprawozdania przygotowane przez
kontrolowanego
Z punktu widzenia kryterium
wyboru
podmiotu kontrolowanego
:
Kontrola planowa - sprawowana przez
kontrolującego wg planu kontroli
Kontrola doraźna – dokonywana w
oparciu o zaistniałe w danym
momencie okoliczności
Z punktu widzenia kryterium
etapu
wkroczenia organu kontrolującego w
działalność kontrolowanego
:
Kontrola wstępna - sprawowana przez
kontrolującego przed rozpoczęciem
działalności przez kontrolowanego
Kontrola faktyczna – dokonywana w
toku tej działalności
Kontrola następcza – po jej zakończeniu
Z punktu widzenia kryterium
inicjatywy
podjęcia kontroli:
Kontrola z urzędu - sprawowana przez
kontrolującego we własnym zakresie
(wg własnego uznania i z własnej woli)
Kontrola na wniosek – gdy podstawą
kontroli jest impuls pochodzący z
zewnątrz organu kontroli (od
właściwego organu, jednostki lub osoby
fizycznej)
Z punktu widzenia kryterium
organizacyjnego:
Kontrola funkcjonalna - sprawowana
przez kontrolującego w zakresie
prawidłowości realizowania
konkretnych zadań
Kontrola instytucjonalna – gdy
przedmiotem kontroli jest sposób
działania konkretnego organu lub jego
jednostek
-
Legalność
-
Celowość
-
Rzetelność
-
Gospodarność
-
Zgodność z polityką rządu
-
Uwzględnianie interesu publicznego
-
Respektowanie praw i wolności
obywatelskich
Legalność jest podstawowym i
powszechnym kryterium kontroli.
Oznacza
działalność:
1)
oparta na obowiązującej podstawie
prawnej
2)
w granicach obowiązującego prawa
3)
zgodnie z celem i funkcją przyznanych
komepetencji
Oznacza działalność polegającą na:
1)
Realizacji celów i zadań przed organem
postawionych
2)
Ocenie podlegać może realizacja celu
końcowego (globalnego) bądź też cele
cząstkowe
3)
Polega na stwierdzeniu, czy działalność jest
racjonalna, pożyteczna i czy przynosi
spodziewane efekty
Oznacza działalność polegającą na:
1)
Należytej staranności całokształtu
realizowanych zadań
2)
Należytej staranności przy wykonywaniu
zadań merytorycznych
3)
Dbałość o realizację dyrektyw
kierowniczych, płynących z ośrodków władzy
4)
Dochowanie standardów i procedur
Oznacza działalność polegającą na:
1)
Optymalne dysponowanie publicznymi
środkami finansowymi i majątkowymi
2)
Prawidłowa i racjonalna organizacja zadań
merytorycznych, przyporządkowanych
poszczególnym jednostkom organizacyjnym
3)
Ekonomika działania – osiąganie najlepszych
efektów przy jak najmniejszym
zaangażowaniu środków
Kontrola powinna być:
1)
Bezstronna
2)
Fachowa
3)
Efektywna
-
powinna być w pełni obiektywna,
-
bezstronność kontroli jest zapewniona,
gdy organ kontrolujący nie jest
powiązany z jednostka kontrolowaną
stosunkiem nadzoru, gdy nie ponosi za
jej działalność odpowiedzialności.
-
bezstronność kontroli uzyskuje się przez
uniezależnienie jednostek
kontrolujących od kontrolowanej
administracji.
-
Fachowość należy rozumieć jako
zdolność oceny działalności jednostki
kontrolowanej z określonego punktu
widzenia.
-
Kontroler powinien być wybitnym znawcą
badanej działalności administracji,
znawcą zagadnień, które ma oceniać.
-
powinien zakresem wiedzy i
doświadczenia przewyższać tych,
których działalność ma kontrolować.
-
efektywność kontroli oznacza należyte
wykorzystanie wyników kontroli dla
poprawy działalności administracji,
-
nakłady przeznaczone na kontrolę
(oszczędność),
-
możliwie najlepsze wyniki kontroli
(skuteczność),
-
produktywność- kontrola, która przy
ograniczeniu nakładów osiąga jak
najlepsze wyniki.
NIK jest naczelnym organem kontroli
państwowej, podlega Sejmowi i działa na
zasadzie kolegialności.
Zakres przedmiotowy i podmiotowy
kontroli NIK obejmuje w szczególności:
-
kontrole działalności organów
administracji rządowej i samorządu, NBP
oraz innych jednostek organizacyjnych
wykorzystujących majątek oraz
wywiązujących się ze zobowiązań
finansowych wobec państwa.
Działalność NIK ma na celu:
- ocenę funkcjonowania państwa i
gospodarowania środkami publicznymi,
- pozytywne oddziaływanie na
funkcjonowanie administracji,
- wskazywanie zagrożeń, nieprawidłowości,
nierzetelności i braku uczciwości w
wykonywaniu zadań publicznych,
- propagowanie dbałości o porządek prawny,
odpowiedzialność i najlepsze praktyki
zarządzania majątkiem i środkami
publicznymi.
NIK posiada wgląd do wszelkich dokumentów i
materiałów niezbędnych do przygotowania i
przeprowadzenia kontroli.
Kontrolerzy NIK mają prawo do:
-
przebywania i swobodnego poruszania się na
terenie jednostki kontrolowanej,
-
wglądu w dokumenty i materiały oraz do ich
pobierania i zabezpieczania,
-
przeprowadzania oględzin obiektów,
przesłuchiwania świadków i żądania ustnych i
pisemnych wyjaśnień oraz
-
korzystania z pomocy biegłych i specjalistów
Podstawą planowania kontroli są:
-
propozycje tematów do kontroli, zgłaszane
przez jednostki organizacyjne NIK, w oparciu
o wiedzę na temat obszarów leżących we
właściwości danej jednostki, analizę ryzyka,
-
wnioski i sugestie nadesłane przez
Marszałków Sejmu RP i Senatu RP, Prezydenta
RP i Prezesa Rady Ministrów oraz ewentualnie
innych sugestii.
Do rocznego planu pracy NIK włączane są
tematy zlecone przez Sejm RP i jego organy.
Przygotowanie kontroli obejmuje:
-
opracowanie programu kontroli dla kontroli
planowej lub tematyki kontroli doraźnej,
-
dobór i przygotowanie kontrolerów oraz
-
przeprowadzenie narady przedkontrolnej.
W uzasadnionych przypadkach kontrolę
planową poprzedza się kontrolą
rozpoznawczą.
Opracowując program kontroli należy:
a) przeprowadzić analizę przedkontrolną,
obejmującą problemy gospodarcze,
finansowe, organizacyjno-administracyjne
oraz obszary ryzyka,
b) określić cel i zakres kontroli,
c) określić podejście kontrolne i metodykę
kontroli
d) określić sposób i technikę prowadzenia
kontroli,
e) ustalić mierniki, umożliwiające ocenę
działania jednostek kontrolowanych,
f) określić założenia organizacyjne
kontroli, w tym: osoby nadzorujące i
koordynujące kontrolę, dobór
kontrolerów, szacunkową
pracochłonność i koszty kontroli,
g) sporządzić harmonogram prac
związanych z przeprowadzeniem
kontroli.
NIK przeprowadza corocznie kontrolę
wykonania budżetu państwa dotyczącą:
a) przestrzegania przepisów, zasad i procedur
realizacji dochodów i wydatków
budżetowych, w tym szczególnie
przestrzegania dyscypliny finansów
publicznych, co obejmuje:
-
sprawdzenie czy operacje zostały właściwie
przeprowadzone, zakończone, zapisane,
opłacone i zarejestrowane,
-
czy stosowane rozwiązania nie stwarzają
okoliczności korupcjogennych,
b) prawidłowości i rzetelności prowadzenia
dokumentacji finansowo – księgowej w
kontrolowanych jednostkach,
c) udziału systemu kontroli wewnętrznej w
zapewnieniu prawidłowego wykonania
budżetu,
d) wybranych zagadnień związanych z
wykonaniem budżetu państwa
dotyczących obszarów podwyższonego
ryzyka lub obszarów o szczególnym
znaczeniu dla państwa i społeczeństwa.
Legalność obejmuje:
-
badanie zgodności działania z przepisami
prawa powszechnie obowiązującego,
-
aktami stanowienia prawa o charakterze
wewnętrznym, wiążącymi jedyne
podporządkowane organy, jak również
-
umowami, decyzjami wydanymi w
sprawach indywidualnych oraz innymi
rozstrzygnięciami (np. postanowieniami,
wyrokami, uchwałami) podjętymi przez
uprawnione podmioty.
Gospodarność obejmuje:
-
badanie oszczędnego i wydajnego
wykorzystania środków;
-
uzyskania właściwej relacji nakładów
do efektów;
-
wykorzystania możliwości zapobieżenia
lub ograniczenia wysokości zaistniałych
szkód.
Celowość obejmuje badanie:
-
zapewnienia zgodności z celami
określonymi dla kontrolowanej
jednostki lub działalności;
-
zapewnienia optymalizacji
zastosowanych metod i środków, ich
odpowiedniości dla osiągnięcia
założonych celów;
-
osiągnięcia tych celów (skuteczność).
-
wypełniania obowiązków z należytą
starannością, sumiennie i we właściwym
czasie;
-
wypełniania zobowiązań zgodnie z ich
treścią;
-
przestrzegania wewnętrznych reguł
funkcjonowania danej jednostki;
-
dokumentowania określonych działań lub
stanów faktycznych zgodnie z
rzeczywistością, we właściwej formie i
wymaganych terminach, bez pomijania
określonych faktów i okoliczności.
Postępowanie kontrolne NIK oparte jest
na określonych zasadach prawa, do
których zaliczyć należy w
szczególności:
zasadę prawdy obiektywnej,
zasadę podmiotowości,
zasadę kontradyktoryjności,
zasadę pisemności.
ustalenia kontrolne powinny odzwierciedlać
rzeczywisty stan rzeczy,
ustalenia faktyczne powinny stanowić podstawę
wszelkich rozstrzygnięć,
obiektywizm rozumiany jest jako bezstronne
ustalanie i uczciwe prezentowanie ustaleń
kontroli, dokonywanie ocen przy użyciu jednolicie
zdefiniowanych kryteriów, prezentowanie
stanowiska Izby i wniosków jedynie na podstawie
istotnych, rzetelnie przedstawianych faktów,
zgodnie z najlepszą wiedzą i doświadczeniem.
oznacza, że w toku kontroli
dokonywane są:
-
ustalenia dotyczące działalności
jednostki objętej kontrolą,
-
oceny, uwagi i wnioski wynikają
wyłącznie z tych ustaleń.
kierownik jednostki kontrolowanej ma
możliwość aktywnego udziału w całej
procedurze kontrolnej.
uprawnienia kierownika
kontrolowanego podmiotu w zakresie
zgłaszania zastrzeżeń - do ustaleń
zawartych w protokóle kontroli oraz
ocen, uwag i wniosków zamieszczonych
w wystąpieniu pokontrolnym.
oznacza, że całość czynności
podejmowanych w toku kontroli ma
formę pisemną albo co najmniej jest
dokumentowana na piśmie.
dotyczy to w szczególności
gromadzenia materiału dowodowego.
NIK sprawdziła, jak w latach 2005 –
2008 powiatowe inspektoraty
prowadziły postępowania
administracyjne w przypadku
stwierdzenia samowoli
budowlanej.
Kontrola objęła Główny Urząd Nadzoru
Budowlanego oraz 24 powiatowe
inspektoraty nadzoru budowlanego
(PINB).
Powiatowi inspektorzy nie przestrzegali prawa na
każdym etapie postępowania legalizacyjnego.
Decyzję o wstrzymaniu robót budowlanych,
podejmowali bez sprawdzenia, czy pozwala na to
stan prawny budowy.
Nie sprawdzono, czy budowa jest zgodna z
przepisami o planowaniu i zagospodarowaniu
przestrzennym oraz techniczno-budowlanymi, co
jest warunkiem rozpoczęcia legalizacji.
PINB w Grodzisku Mazowieckim, który w 48
przypadkach na 51 postępowań nie sprawdził, czy
budowy spełniają wymagania prawne.
W Pabianicach na 38 postanowień, błędnych było aż
31 decyzji.
Powiatowi inspektorzy nadzoru budowlanego
wykazywali się niezrozumiałą przychylnością wobec
inwestorów w sprawach opłat legalizacyjnych, co
może wskazywać na występowanie
mechanizmów korupcjogennych:
legalizowali samowole, co do których nie mieli
informacji o wniesieniu wymaganych opłat,
nieprawidłowo naliczano opłaty legalizacyjne
inspektorzy pozwalali inwestorom uniknąć opłat,
przyjmując korzystne dla nich, acz niezgodne z
prawem interpretacje przepisów.
rozkładali opłaty na raty, choć powiatowy inspektor
nie ma takich uprawnień.
kontynuowano postępowanie legalizacyjne (zamiast
wydania decyzji o rozbiórce), mimo nie otrzymania
wymaganych prawem dokumentów,
W ponad 70 proc. Inspektoratów nie wydawano
nakazów rozbiórki, chociaż prawo je nakazywało.
Inspektorzy nie pilnowali wykonania decyzji o
rozbiórce i nie wszczynali postępowań
egzekucyjnych,
nie zawiadamiali prokuratury o przypadkach
samowoli budowlanej,
nie sprawdzali wykonania decyzji dotyczących
poprawy złego stanu technicznego budynków, choć
ich niewykonanie mogło sprowadzać zagrożenie dla
zdrowia i życia ludzi.
12 inspektoratów nie sprawdzało, czy inwestorzy po
wydanym nakazie wstrzymali roboty budowlane
4 inspektoraty nie sprawdziły wykonania innych
nakazów (przerwanie robót, rozbiórka,
doprowadzenie do stanu poprzedniego lub
zgodnego z prawem)
6 inspektorów wydawało decyzje dotyczące
rozbiórki lub zaniechania robót z niedopuszczalnym
opóźnieniem;
6 nie wydało ich wcale, mimo istnienia przesłanek
prawnych
PINB w Świnoujściu wydawał decyzje na podstawie
niewłaściwej podstawy prawnej (w 22 przypadkach
na 36 zbadanych);
NIK wskazuje, że struktura organizacyjna nadzoru
budowlanego uniemożliwia wyegzekwowanie
odpowiedniej jakości pracy - zbyt duża jest niezależność
powiatowych inspektorów, których działania noszą cechy
„państwa w państwie”. Powoływani są przez starostów
na wniosek inspektora wojewódzkiego. Główny Inspektor
Nadzoru Budowlanego nie może ich nadzorować, a
jedynie kontrolować i wydawać zalecenia, ewentualnie
informować o odpowiednich standardach.
Nieprawidłowe działania lub ich brak inspektorzy
tłumaczą najczęściej brakami kadrowymi. Istotnie,
kontrola potwierdziła, że problem ten występuje od wielu
lat. Niskie płace i wysoce specjalistyczny charakter
wymagań powodują, ze fachowcy odchodzą do innych,
lepiej płatnych posad w budownictwie lub kancelariach
prawnych.
W celu doprowadzenia do prawidłowego
wykonywania zadań z zakresu prawa budowlanego
i prawa administracyjnego, przez powiatowych
inspektorów nadzoru budowlanego, NIK uważa za
konieczne podjęcie działań przez:
1. Ministra Infrastruktury, w zakresie:
- rozważenia opracowania projektu ustawy
nowelizującej ustawę – Prawo budowlane, przez
nałożenie obowiązku informowania właściwego
organu o dokonaniu opłaty legalizacyjnej.
2.
Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego, w
zakresie:
- zintensyfikowania działań, w celu doprowadzenia do
prawidłowej realizacji przepisów z zakresu
legalizacji samowoli budowlanych i egzekucji
administracyjnej, przez powiatowych inspektorów
nadzoru budowlanego,
- zwiększenia liczby kontroli organów nadzoru
budowlanego stopnia powiatowego w celu
poprawy ich funkcjonowania przy wykonywaniu
obowiązków związanych z prowadzeniem
postępowań administracyjnych dotyczących
legalizacji samowoli budowlanych i postępowań
egzekucyjnych.
3. Powiatowych inspektorów nadzoru budowlanego, w
zakresie:
-
niedopuszczania do zwłoki w postępowaniach
administracyjnych prowadzonych w sprawie
legalizacji samowoli budowlanej,
-
terminowego realizowania egzekucji administracyjnej,
związanej z samowolami budowlanymi,
-
bezwzględnego zawiadamiania właściwych organów
ścigania w przypadkach stwierdzenia naruszeń
przepisów ustawy – Prawo budowlane,
-
wyeliminowania przypadków niewłaściwego ustalania
opłaty legalizacyjnej,
-
podjęcia działań kontrolnych wobec podmiotów
podlegających rygorom ustawy – Prawo budowlane.
1)
ustalenie stanu faktycznego w
zakresie przestrzegania prawa pracy,
w szczególności przepisów i zasad
bezpieczeństwa i higieny pracy;
2)
zbadanie przestrzegania przepisów o
legalności zatrudnienia;
3)
udokumentowanie dokonanych
ustaleń.
w zakresie bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz legalności zatrudnienia –
podlegają wszyscy pracodawcy i
przedsiębiorcy niebędący
pracodawcami, na rzecz których
świadczona jest praca przez osoby
fizyczne, w tym osoby wykonujące na
własny rachunek działalność
gospodarczą, bez względu na podstawę
świadczenia pracy.
1)
przeprowadzania kontroli przestrzegania
przepisów prawa pracy, a w szczególności
stanu bezpieczeństwa i higieny pracy bez
uprzedzenia o każdej porze dnia i nocy
oraz kontroli legalności zatrudnienia w
zakresie,
2)
Inspektor pracy nie podlega obowiązkowi
posiadania przepustki – po kontrolowanym
terenie może poruszać się swobodnie. Jest
także zwolniony z rewizji osobistej, nawet
jeśli przewiduje ją regulamin pracy w
kontrolowanym zakładzie.
1)
swobodnego wstępu na teren zakładu pracy i do
wszystkich jego obiektów pomieszczeń;
2)
przeprowadzania oględzin obiektów, maszyn i
urządzeń oraz pomieszczeń pracy;
3)
Żądania pisemnych i ustnych informacji w
sprawach objętych kontrolą – obowiązkowi temu
podlegają również wszyscy pracownicy, oraz
osoby, które wykonują lub wykonywały pracę na
innej podstawie niż stosunek pracy, w tym osoby
wykonujące na własny rachunek działalność
gospodarczą;
4)
inspektor ma także prawo wzywania i
przesłuchiwania tych osób w związku z kontrolą;
5) wglądu do dokumentacji zakładu pracy, w tym do:
a)
dokumentów dotyczących budowy, przebudowy lub
modernizacji oraz uruchomienia zakładu pracy;
b)
planów i rysunków technicznych, dokumentacji technicznej
i technologicznej;
c)
wyników ekspertyz, badań i pomiarów dotyczących
produkcji bądź innej działalności zakładu
6) wglądu do akt osobowych i wszelkich dokumentów
związanych z wykonywaniem pracy przez pracowników lub
osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy;
7) zapoznania się z decyzjami wydanymi przez inne organy
kontroli i nadzoru nad warunkami pracy oraz ich realizacją;
8) utrwalenia przebiegu kontroli za pomocą środków
technicznych służących do utrwalania obrazu lub dźwięku;
9) sprawdzania tożsamości osób wykonujących pracę.
1) nazwę podmiotu kontrolowanego, numer REGON oraz
numer NIP;
2) imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe inspektora pracy;
3) imię i nazwisko osoby reprezentującej podmiot
kontrolowany oraz nazwę organu reprezentującego ten
podmiot;
4) datę rozpoczęcia działalności przez podmiot kontrolowany
oraz datę objęcia stanowiska przez osobę lub powołania
organu,
5) oznaczenie dni, w których przeprowadzano kontrolę;
6) informację o realizacji uprzednich decyzji i wystąpień
organów PIP oraz wniosków, zaleceń i decyzji innych
organów kontroli i nadzoru nad warunkami pracy;
7) opis stwierdzonych naruszeń prawa oraz inne informacje
mające istotne znaczenie dla wyników kontroli;
8) treść decyzji ustnych oraz informację o ich realizacji;
9) informację o liczbie i rodzaju udzielonych porad z
zakresu prawa pracy;
10) wyszczególnienie załączników stanowiących
składową część protokołu;
11) informacje o osobach, w obecności których
przeprowadzano kontrolę;
12) wzmiankę o wniesieniu lub niewniesieniu zastrzeżeń
do treści protokołu oraz ewentualnym usunięciu
stwierdzonych nieprawidłowości przed zakończeniem
kontroli;
13) datę i miejsce podpisania protokołu przez osobę
kontrolującą oraz przez osobę lub organ
reprezentujący podmiot kontrolowany.
Zastosować przewidziane ustawą środki prawne:
-
jeśli stwierdzi naruszenia przepisów prawa pracy lub
przepisów dotyczących legalności zatrudnienia, może
nałożyć karę finansową lub wydać nakaz natychmiastowego
zamknięcia stanowisk pracy stwarzających zagrożenie dla
życia pracowników.
-
za wykroczenie przeciwko prawom pracownika, takie jak
zatrudnienie na umowę cywilnoprawną zamiast na umowę o
pracę czy zaleganie z wypłatą pensji grożą kary od 500 do
1000 zł.
-
nałożyć mandat w wys. 2 tys. zł w sprawach, w których
inspekcja pracy jest oskarżycielem publicznym.
-
za poważne wykroczenia, takie jak zatrudnianie
pracowników „na czarno„ lub ewidentne lekceważenie zasad
bhp, grozi mandat do 5 tys. zł, jeśli pracodawca popełnia to
samo wykroczenie w ciągu 2 lat od ostatniego ukarania.
W wyniku ustaleń dokonanych w toku
kontroli, inspektor pracy ma prawo:
1) wydawania decyzji,
2) kierowania wystąpień,
3) wnoszenia powództw oraz wstępu do
postępowania w sprawach,
4) podjęcia innych działań, jeżeli prawo
lub obowiązek ich podjęcia wynika z
odrębnych przepisów.
mieć formę pisemną, ustną lub wpisu
do dziennika budowy,
powinna zawierać określenie podstawy
prawnej, termin usunięcia
stwierdzonych uchybień oraz
pouczenie o przysługujących środkach
odwoławczych.
Jeśli inspektor wydał decyzję w formie
wpisu do dziennika budowy, kopia lub
odpis decyzji są załączane do protokołu
kontroli.
Wystąpienie powinno zawierać wnioski
pokontrolne i ich podstawę prawną.
Pracodawca ma obowiązek zawiadomić
odpowiedni organ Państwowej Inspekcji
Pracy o terminie i sposobie realizacji
wniosków pokontrolnych.
w terminie określonym w wystąpieniu,
nie dłuższym niż 30 dni.
poprawa praworządności w stosunkach
pracy, w szczególności przeciwdziałanie
zjawiskom patologicznym,
koncentracja działań kontrolno-
nadzorczych na dziedzinach gospodarki
charakteryzujących się największym
nasileniem zagrożeń zawodowych oraz
podejmowanie na coraz szerszą skalę
działań o charakterze prewencyjnym.
kontrole problemowe egzekwujące
poprawę przestrzegania prawa;
kontrole diagnozująco-pilotażowe;
kontrole realizowane w ramach zadań
własnych okręgowych inspektoratów
pracy.
Kontrole problemowe prowadzone są
w obszarach charakteryzujących się
znaczną skalą naruszeń prawa lub
występowaniem problemów
wymagających skoordynowanych
działań urzędu w skali kraju.
monitoring wybranych zagadnień
ochrony pracy, w celu uzyskania
danych umożliwiających
ukierunkowanie działań kontrolnych i
prewencyjnych w latach następnych.
realizowane są, zależnie od specyfiki
tematu, przez wszystkie lub wybrane
okręgowe inspektoraty pracy i
nadzorowane centralnie.
obejmują problemy nie ujęte w zadaniach
koordynowanych centralnie, a mające istotne
znaczenie na terenie objętym ich właściwością
terytorialną,
obok informacji i doradztwa z zakresu prawa
pracy, inspektorzy stosują przewidziane
przepisami środki prawne, uzależniając ich rodzaj
od charakteru i faktycznych przyczyn
stwierdzonych nieprawidłowości.
pierwsza kontrola u pracodawcy przeprowadzana
jest w taki sposób, by uzyskane o zakładzie
informacje służyły optymalnemu ukierunkowaniu
dalszych działań PIP, w szczególności
prewencyjnych.
uzyskiwanie wymiernych efektów w
postaci trwałej poprawy stanu
bezpieczeństwa pracy oraz
przestrzegania praworządności w
stosunkach pracy.
KONSTYTUCJA RZECZYPOSPOLITEJ
POLSKIEJ z dnia 2 kwietnia 1997 r.
ŚRODKI OCHRONY WOLNOŚCI I PRAW
Art. 80.
Każdy ma prawo wystąpienia, na zasadach
określonych w ustawie, do Rzecznika Praw
Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w
ochronie swoich wolności lub praw
naruszonych przez organy władzy publicznej.
stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela
określonych w Konstytucji oraz w innych aktach
normatywnych,
zakres i sposób działania Rzecznika Praw
Obywatelskich określa ustawa,
jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5
lat.
nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem
stanowiska profesora szkoły wyższej, ani wykonywać
innych zajęć zawodowych.
nie może należeć do partii politycznej,
związku zawodowego ani prowadzić
działalności publicznej nie dającej się
pogodzić z godnością jego urzędu,
jest w swojej działalności niezawisły,
niezależny od innych organów
państwowych i odpowiada jedynie przed
Sejmem na zasadach określonych w
ustawie.
Ustawa o Rzeczniku Praw
Obywatelskich
USTAWA z dnia 15 lipca 1987 r.
o Rzeczniku Praw Obywatelskich.
(Dz.U. z 2001 r. Nr 14, poz. 147 oraz z
2007 r. Nr 25, poz. 162)
RPO podejmuje czynności przewidziane w
ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość
wskazującą na naruszenie wolności i praw
człowieka i obywatela.
Podjęcie czynności następuje:
1)
na wniosek obywateli lub ich organizacji,
2)
na wniosek organów samorządów,
3)
na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,
4)
z własnej inicjatywy.
Art. 10 Wniosek kierowany do RPO:
jest wolny od opłat,
nie wymaga zachowania szczególnej
formy, lecz powinien zawierać
oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby,
której wolności i praw sprawa dotyczy,
a także określać przedmiot sprawy.
Rzecznik po zapoznaniu się z każdym
skierowanym do niego wnioskiem może:
1)
podjąć sprawę,
2)
poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy
przysługujących mu środków działania,
3)
przekazać sprawę według właściwości,
4)
nie podjąć sprawy - zawiadamiając o
tym wnioskodawcę i osobę, której
sprawa dotyczy.
1)
samodzielnie prowadzić postępowanie
wyjaśniające,
2)
zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części
do właściwych organów, w szczególności
organów nadzoru, prokuratury, kontroli
państwowej, zawodowej lub społecznej,
3)
zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej
Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla
zbadania określonej sprawy lub jej części.
1)
zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą
sprawę na miejscu,
2)
żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia
akt każdej sprawy prowadzonej przez
organy administracji,
3)
żądać przedłożenia informacji o stanie
sprawy prowadzonej przez sądy,
4)
zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.
1)
wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził
naruszenia wolności i praw człowieka i
obywatela,
2)
skierować wystąpienie do organu, organizacji
lub instytucji, w których działalności stwierdził
naruszenie wolności i praw człowieka i
obywatela,
3)
zwrócić się do organu nadrzędnego nad
kontrolowaną jednostką, z wnioskiem o
zastosowanie środków przewidzianych w
przepisach prawa
,
4) zwrócić się o wszczęcie postępowania
administracyjnego, wnosić skargi do sądu
administracyjnego, a także uczestniczyć w
tych postępowaniach - na prawach
przysługujących prokuratorowi,
5) wy
stąpić z wnioskiem o ukaranie w
postępowaniu w sprawach o wykroczenia,
na zasadach i w trybie określonych w
odrębnych przepisach,
6) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od
prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w
trybie określonych w odrębnych przepisach.
opinie i wnioski co do sposobu załatwiania
sprawy,
może żądać wszczęcia postępowania
dyscyplinarnego lub zastosowania sankcji
służbowych.
Organ, organizacja lub instytucja, do których
zostało skierowane wystąpienie,
obowiązane są nie później niż w terminie 30
dni, poinformować RPO o podjętych
działaniach lub zajętym stanowisku.
1)
występować do właściwych organów z wnioskami o
podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o wydanie lub
zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących
wolności i praw człowieka i obywatela,
2)
występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w
sprawach, o których mowa w art. 188 Konstytucji,
3)
zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem
Konstytucyjnym w sprawach skarg konstytucyjnych i brać
udział w tym postępowaniu,
4)
występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie
uchwały mającej na celu wyjaśnienie przepisów prawnych
budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie
wywołało rozbieżności w orzecznictwie.
1)
zapewniać dostęp do akt i dokumentów
2)
udzielać RPO żądanych przez niego
informacji i wyjaśnień,
3)
udzielać wyjaśnień dotyczących
podstawy faktycznej i prawnej swoich
rozstrzygnięć,
4)
ustosunkowywać się do ogólnych ocen,
uwag i opinii RPO.
Kontrolę administracji publicznej sprawuje
parlament, z czego o wiele szerszy zakres
uprawnień przypisany jest Sejmowi.
Sejm sprawuje np. kontrolę nad
działalnością Rady Ministrów:
art. 95 Konstytucji
2. Sejm sprawuje kontrolę nad działalnością
Rady Ministrów w zakresie określonym
przepisami Konstytucji i ustaw.
Definicja:
działania parlamentu, służące informacji
o działalności podmiotów
kontrolowanych oraz przekazywania tym
podmiotom poglądów, opinii i sugestii
parlamentu.
Jest realizowana przez prawo do:
1)
Żądania informacji, lub
2)
Żądania wysłuchania
1. Sejm może wyrazić wotum zaufania
nowo powołanej Radzie Ministrów (Art.
154 Konstytucji RP)
2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni
od powołania przez Prezydenta RP,
przedstawia Sejmowi program działania
Rady Ministrów z wnioskiem o udzielenie
jej wotum zaufania.
2. Sejm wyraża wotum nieufności całej Radzie
Ministrów (art. 158 Konstytucji RP)
Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufności
większością ustawowej liczby posłów na wniosek
zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i
wskazujący imiennie kandydata na Prezesa Rady
Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez
Sejm, Prezydent Rzeczypospolitej przyjmuje
dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego
przez Sejm nowego Prezesa Rady Ministrów, a na
jego wniosek pozostałych członków Rady
Ministrów oraz odbiera od nich przysięgę.
3. Wotum nieufności pojedynczemu
ministrowi (art. 159 Konstytucji RP)
1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum
nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum
nieufności może być zgłoszony przez co
najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust.
2 stosuje się odpowiednio.
2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje
ministra, któremu Sejm wyraził wotum
nieufności większością głosów
ustawowej liczby posłów.
Na posiedzeniach plenarnych
W komisjach sejmowych
Przez posłów
Zgodnie z art. 226 Konstytucji RP, Rada
Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia
roku budżetowego przedkłada Sejmowi
sprawozdanie z wykonania ustawy
budżetowej wraz z informacją o stanie
zadłużenia państwa.
Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i
po zapoznaniu się z opinią NIK podejmuje, w
ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi
sprawozdania, uchwałę o udzieleniu lub o
odmowie udzielenia absolutorium.
W trybie przewidzianym dla uchwał Sejm może
podejmować:
1)
rezolucje - zawierające wezwanie określonego
organu państwowego do podjęcia wskazanego
w rezolucji jednorazowego działania,
2)
deklaracje - zawierające zobowiązanie do
określonego postępowania,
3)
apele - zawierające wezwanie do określonego
zachowania się, podjęcia inicjatywy lub zadania,
4)
oświadczenia - zawierające stanowisko w
określonej sprawie.
Art. 126a Regulaminu Sejmu
Sejm może rozpatrzyć informacje,
sprawozdania i raporty z działalności
instytucji i organów władzy państwowej
inne niż podległe, przedkładane na
podstawie odrębnych przepisów.
Oprócz Sejmu jako takiego kontrolę
sprawują także:
1)
komisje sejmowe oraz
2)
sejmowe komisje śledcze w rozumieniu
art. 111 Konstytucji RP, zgodnie z
którym
Sejm może powołać komisję śledczą do
zbadania określonej sprawy. Tryb
działania komisji śledczej określa
ustawa.
Art. 136a
1. Projekt uchwały w sprawie powołania
komisji śledczej może być wniesiony
przez Prezydium Sejmu lub co najmniej
46 posłów.
2. Do projektu dołącza się uzasadnienie
wskazujące potrzebę i cel powołania
komisji.
Komisje sejmowe na swych posiedzeniach:
1)
rozpatrują i opiniują założenia projektów
ustaw i uchwał,
2)
rozpatrują sprawozdania i informacje
ministrów oraz kierowników naczelnych
organów administracji państwowej, a
także kierowników innych urzędów i
instytucji państwowych,
3)
analizują działalność poszczególnych
działów administracji i gospodarki
państwowej,
4) rozpatrują sprawy związane z
wprowadzeniem w życie i
wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu,
a także z realizacją uchwalonych przez
siebie dezyderatów,
5) opiniują, skierowane przez Marszałka
Sejmu, wnioski w sprawie wyboru,
powołania lub odwołania przez Sejm
poszczególnych osób na określone
stanowiska państwowe.
Art. 153 Na żądanie komisji:
-
ministrowie oraz
-
kierownicy naczelnych organów administracji
państwowej, a także
-
kierownicy innych urzędów i instytucji
państwowych
są obowiązani:
1)
przedstawiać sprawozdania,
2)
udzielać informacji oraz
3)
uczestniczyć w posiedzeniach komisji, na
których rozpatrywane są sprawy dotyczące
ich zakresu działania.
Komisja uchwala:
dezyderaty,
opinie,
sprawozdania,
a także projekty uchwał,
rezolucji,
apeli,
oświadczeń lub deklaracji Sejmu. Komisja,
w drodze uchwały, może przyjąć do
wiadomości przedłożoną jej informację
bądź stanowisko.
Dezyderat zawiera postulaty komisji w
określonych sprawach i może być
skierowany do:
-
Rady Ministrów lub poszczególnych jej
członków,
-
Prezesa NIK,
-
Prezesa NBP,
-
Prokuratora Generalnego oraz
Głównego Inspektora Pracy.
Organ, pod którego adresem uchwalony
został dezyderat komisji, ma obowiązek
ustosunkować się do niego i pisemnie
powiadomić Marszałka Sejmu o zajętym
stanowisku w ciągu 30 dni.
W razie nieotrzymania odpowiedzi w terminie
lub uznania otrzymanej odpowiedzi za
niezadowalającą, komisja może ponowić
dezyderat, przedłożyć Marszałkowi Sejmu
wniosek o zwrócenie odpowiedzi jako
niezadowalającej lub przedłożyć Sejmowi
projekt odpowiedniej uchwały lub rezolucji.
Opinia zawiera stanowisko w określonej
sprawie.
Komisja może przedstawić opinię
organom państwowym i innym
centralnym urzędom i instytucjom
państwowym.
Komisja może zwrócić się o
przedstawienie stanowiska w sprawach
podniesionych w opinii, jak również o
informacje o przebiegu realizacji
wniosków wynikających z tej opinii.
W sprawach związanych z:
wprowadzeniem w życie oraz
wykonywaniem ustaw i uchwał Sejmu,
właściwe komisje przeprowadzają
kontrole.
Prezydium Sejmu określa ogólne zasady
przeprowadzania kontroli.
Komisja przeprowadzająca kontrolę
określa zakres oraz sposób jej
przeprowadzenia.
Komisje sejmowe mogą przeprowadzać
w wyznaczonym przez siebie składzie
wizytacje oraz badania działalności
poszczególnych zakładów oraz spółek z
udziałem Skarbu Państwa,
przedsiębiorstw i innych instytucji
państwowych, na zasadach i w trybie
określonych przez Prezydium Sejmu,
Interpelacje, wnioski o przedstawienie
informacji bieżących, zapytania
poselskie i pytania w sprawach
bieżących mogą być kierowane do
członków Rady Ministrów.
Posłowi przysługuje prawo złożenia
interpelacji w sprawach o zasadniczym
charakterze i odnoszących się do
problemów związanych z polityką
państwa.
Interpelacja powinna zawierać krótkie
przedstawienie stanu faktycznego
będącego jej przedmiotem oraz
wynikające zeń pytania oraz powinna
być skierowana zgodnie z właściwością
interpelowanego.
Marszałek Sejmu przesyła interpelację
niezwłocznie interpelowanemu.
Odpowiedź na interpelację jest udzielana w
formie pisemnej nie później niż w terminie 21
dni od dnia otrzymania interpelacji.
W razie uznania odpowiedzi za
niezadowalającą interpelant może zwrócić się
do Marszałka Sejmu o wystąpienie do
interpelowanego z żądaniem dodatkowych
wyjaśnień na piśmie, uzasadniając przyczyny
nieprzyjęcia odpowiedzi.
Klubowi oraz grupie co najmniej 15
posłów przysługuje prawo złożenia
wniosku o przedstawienie na
posiedzeniu Sejmu przez członka Rady
Ministrów informacji bieżącej.
Zapytania poselskie składa się w
sprawach o charakterze jednostkowym,
dotyczących prowadzonej przez Radę
Ministrów polityki wewnętrznej i
zagranicznej oraz zadań publicznych
realizowanych przez administrację
rządową.
