Kodeks Hammurabiego

Kodeks Hammurabiego - to czwarty w 
kolejności ze znanych nam mezopotamskich 
zbiorów praw a zarazem najstarszy 
zachowany niemal w całości. Został 
zredagowany i spisany w XVIII w. p.n.e. za 
panowania króla Hammurabiego, szóstego 
przedstawiciela I dynastii z Babilonu.

Kodeks składa się z 282 artykułów, prologu i 
epilogu. Miał on na celu unifikację i 
systematyzacje obowiązującego prawa. 

Kodeks Hammurabiego miał charakter 
kazuistyczny. System kar oparty był na 
zasadzie talionu (za wybite oko wybijano 
oko sprawcy) i tzw. karach 
odzwierciedlających (za uderzenie ojca 
odcinano synowi rękę, którą uderzył)

Stela z Kodeksem Hammurabiego; zbiory Luwru, Paryż

 

 

Źródła poznania

Intencją Hammurabiego jako prawodawcy, było spisanie wszystkich 
panujących zwyczajów i praw oraz ustanowienie jednolitych norm 
ułatwiających rozwój społeczno-gospodarczy Mezopotamii oraz 
zacierających różnice pomiędzy południem a północą rozległego kraju. 
W tym celu kazał wyryć obowiązujące w jego państwie prawa  na 
wysokiej ponad dwa metry steli z czarnego diorytu. Tekst spisano 
pismem klinowym w języku babilońskim. Po przeciwnej stronie 
wyrzeźbiono postać króla, stojącego przed jednym z głównych bogów 
całej Mezopotamii - Szamaszem i przyjmującego z jego rąk insygnia 
władzy. W ten sposób Hammurabi uświadamiał wszystkim, że władza 
oraz prawa przez niego nadane pochodzą od samego boga i są 
nienaruszalne. Stelę dla podkreślenia jej znaczenia ustawiono przy 
największej świątyni Babilonu.

 

 

Charakter praw Hammurabiego

Tekst ze steli pozbawiony był 
wyróżnień i      
punktów a przez to faktycznie nie 
mający                                                  
                        charakteru kodeksu, 
we współczesnych                                 
                                           
przekładach dzieli się na trzy części:     
                                                              
              wstęp, właściwe przepisy 
prawne z 282                                        
                                    paragrafami 
oraz epilog zawierający                         
                                                        
sankcje prawne.

Kodeks unifikował i systematyzował obowiązujące prawa z wielu dziedzin. 
Zawierał przepisy prawa karnego, prywatnego oraz procesowego. Znaczna 
część spisanych praw dotyczyła kwestii ochrony majątku oraz spraw 
rodzinnych. Wiele miejsca poświęca się też problemom handlowym, 
kredytom, umowom, odpowiedzialności z tytułu wynagrodzenia szkody. 
Uwzględniono także podstawowe ceny towarów i usług. Opisano procedurę 
postępowania sądowego oraz wymieniono przestępstwa i odpowiednie dla 
nich kary. System kar opierał się na prawie talionu oraz mutylacji (Czym 
uczyniłeś to ci odetniemy. Na przykład jeśli syn uderzył ojca, ucinano mu 
rękę). Wiele przestępstw zagrożonych było karą śmierci. Tylko nieliczne kary 
były bezkrwawe i ograniczały się do grzywny w srebrze, co dla karanego 
mogło się skończyć niewolą za długi. O wielkości kary decydował status: 
wolny czy niewolnik, posiadany majątek lub funkcja. Liczyło się, kto skarżył i 
kto był oskarżonym. Za uszkodzenie ciała niewolnika odszkodowanie brał jego 
właściciel -odszkodowanie za utratę zdolności do pracy.

 

 

Wartość praw Hammurabiego

Prawa ustalone w Kodeksie Hammurabiego są obecnie 
uważane za największe dzieło prawodawcze 
starożytnego Wschodu, którego celność myśli prawnej 
przewyższyły dopiero kodyfikacje Justyniana. Co 
ciekawe, kazuistyczny system budowy norm, mimo 
upływu blisko dwóch tysięcy lat, zastosowali również 
juryści Justyniana. Upadek systemu prawnego 
Hammurabiego spowodowany został upadkiem 
ówczesnej cywilizacji pod naporem Persów. Wywarł 
jednak wpływ na okoliczne państwa i ich cywilizacje, 
przede wszystkim egipską i izraelską. Współcześnie 
kodeks Hammurabiego jest potocznie znany jako 
przykład prawa okrutnego i stanowczego. Takie 
podejście nie jest jednak zasadne, prawa 
Hammurabiego są najstarszym znanym w pełni 
starożytnym systemem prawnym świadczącym o 
wysokim rozwoju Mezopotamii. Zasady prawa 
kazuistycznego opracowane w czasach 
Hammurabiego były też stosowane w prawie 
starożytnej Grecji i Rzymu, tak więc zasady 
kodyfikacyjne kodeksu Hammurabiego przetrwały na 
środkowym wschodzie i w basenie Morza 
Śródziemnego aż przez dwadzieścia stuleci.

 

 

Prawa Hammurabiego w Polsce

Prawa Hammurabiego w świadomości przeciętnego Polaka są przykładem 
prawa oczywistego w wykładni, chociaż nieco nadmiernie restrykcyjnego. 
Jego znajomość sprowadza się do zasady: oko za oko, ząb za ząb i 
jakkolwiek sformułowanie to oddaje myśl przewodnią całego prawa, a nawet 
może być zgodne z sensem niektórych artykułów kodeksu Hammurabiego 
Pierwsze pełne tłumaczenie z oryginału na język polski przygotował dr 
Marek Stępień. Ukazało się drukiem w 1996 roku pod tytułem Kodeks 
Hammurabiego. Pierwsze pełne tłumaczenie z oryginału na język polski 
przygotował dr Marek Stępień. Ukazało się drukiem w 1996 roku pod 
tytułem Kodeks Hammurabiego.