Najczęstsze problemy

okresu dojrzewania.

Andrea Horvath

Klinika Gastroenterologii i Żywienia Dzieci

Akademii Medycznej w Warszawie

Problemy okresu dojrzewania

• Uzależnienia

• Anoreksja, bulimia

• Otyłość

• Depresja

Uzależnienia

Uzależnienia

• Popyt na środki odurzające wzrósł w

ostatnich 4 latach 10x !!!

–

23% uczniów kontakt z amfetaminą

– 8% z heroiną
– 40% młodocianych doświadczenia z

marihuaną

Uzależnienia

• Na

łóg

– styl życia, który charakteryzuje przymus

używania środków psychoaktywnych oraz
zaangażowanie w jego zdobywanie

– nie musi towarzyszyć zależność fizyczna

Uzależnienia

• Zależność psychiczna

– uczucie zaspokojenia po zażyciu i pragnienie

ponawiania przyjęcia środka w celu wywołania
euforii lub uniknięcia złego samopoczucia

• Zależność fizyczna

– przystosowanie się organizmu do substancji,

czemu towarzyszy rozwój tolerancji oraz
objawy zespołu odstawienia

Uzależnienia

• Tolerancja

– konieczność stopniowego zwiększania dawki

w celu osiągnięcia tego samego efektu

• Zespół abstynencyjny

– dokuczliwe objawy fizyczne, które pojawiają

się po odstawieniu środka lub po podaniu
specyficznego antagogonisty

Uzależnienia

• Zależność psychiczna

– kokaina
– marihuana
– amfetamina
– halucynogeny

• Zależność psychiczna i fizyczna

Przyczyny „sięgania” ???

Uzależnienia

• Przyczyny

– ciekawość

– presja kolegów i koleżanek
– aspirowanie do dorosłości

– niezadowolenie z siebie i swojego życia
– konflikty i napięcia wewnętrzne

– problemy w szkole lub w domu
– robienie na przekór dorosłym

– brak atrakcyjnych sposobów spędzania wolnego

czasu

Opiaty

• Silna zależność psychiczna

• Tolerancja

• Zależność fizyczna (2-3 dni)

• Heroina

- hera, hercia, helena, proszek,

"kompot"

Opiaty

• Ostre zatrucie

– podwyższony nastrój

– zaczerwienienie twarzy

– świąd skóry

– zwężenie źrenic

– senność

– bradypnoe, bradykardia, RR

– hipotermia

Opiaty

• Przewlekłe zatrucie

– wyniszczenie fizyczne i psychiczne

– uszkodzenie narządów miąższowych

– zaparcia

– zaburzenia menstruacji

– zaawansowana próchnica zębów

– zmiany zapalne skóry

– zanik żył powierzchniowych

Opiaty

•„Pozytywne" efekty

– euforia i uczucie odprężenia
– wewnętrzne zadowolenie

Opiaty

• Negatywne efekty

– zmniejszenie uczucia głodu, bólu i

potrzeb seksualnych

– niepokój ruchowy / senność
– odczuwanie ciepła przy niewielkim T

ciała

– zmniejszenie czynników motywacyjnych
– apatia / wypalenie emocjonalne

Opiaty

• Zespół abstynencyjny

– 4-6 h / 2-3 dni
– narastający lęk
– tachypnoe > 16’
– ziewanie
– łzawienie
– „gęsia skórka”
– drżenia mięśni
– szerokie źrenice

Metadon /
Klonidyna

Opiaty

• Zewnętrzne oznaki używania opiatów

– zamroczenie

– ślady wkłuć na ciele

– szklane, wodniste oczy

– zwężone źrenice

– brak apetytu

– krople krwi na rękawach

– katar

Opiaty

• Na „co” zwrócić uwagę

– igły, strzykawki

– brązowe watki, kapsle, nakrętki, łyżki

– rurki do wdychania oparów

– naczynia pokryte brudnym nalotem

– osmalone sreberka

– torebki z brunatnawym proszkiem

Opiaty

• Przedawkowanie

– depresja oddechowa

– wiotczenie mięśni szkieletowych - nienaturalne rozluźnienie

– bradykardia

– śpiączka i zgon

• Ryzyko transmisji chorób zakaźnych (HIV,

WZW)

• Uzależnienie psychiczno-fizyczne

Anksjolityki

• Benzodiazepiny; barbiturany
• Objawy

– oczopląs
– ataksja
– zamazana mowa
– próba Romberga dodatnia
– wąskie źrenice
– śpiączka

• Bardzo szybko zależność psychiczna

Marihuana

• Nie daje uzależnienia!

• Metabolity (kannabinoidy) długo w moczu

• Konopie indyjskie (marihuana, haszysz)

dżoint, skręt, blant, zielsko,

zioło, grass, marycha,

trawa, huana, marycha, maryśka,

skun, gandzia, kolumbijka, gandzia, samosieja, afgan

Marihuana

• „Pozytywne" efekty działania

– obniżenie się progu percepcji (słuchowej) -

wzrost wrażliwości zmysłów

– odprężenie i poczucie spokoju

– zmiana poczucia mijającego czasu

– zwiększenie odczucia przyjemności seksualnych

– optymizm i podniesiona samoocena

Marihuana

• „Negatywne” efekty działania

– zagubienie

– zwiększone napięcie / niepokój

– pogorszenie pamięci

– tachykardia

– zawroty głowy

– apatia / lęki / urojenia

– niemożność skupienia uwagi

Marihuana

• Zewnętrzne oznaki używania

– słodkawa woń oddechu

– gadatliwość i wesołkowatość / stany euforyczne

– przekrwione oczy

– kaszel

– zwiększone łaknienie

– pobudzenie psychoruchowe

– zaburzenia orientacji przestrzennej

Marihuana

• Na „co” należy zwrócić uwagę

– zapach palonych liści

– brązowo-szare nasionka w kieszeniach

– bibuła papierosowa

– zielony tytoń

– blade palce

Kokaina

• Kokaina uzależnia psychicznie (CRAC)

• Kokaina

- koka, koks, gram, śnieg, biała dama,

witamina C

Kokaina

• „Pozytywne" efekty działania

– silna euforia

– poczucie mocy wewnętrznej (siły fizycznej i

umysłowej)

– pobudzenie ruchowe i podniecenie seksualne

– poczucie wyższości i odsunięcie poczucia lęku

– przyspieszone procesy myślowe

– zanik zdolności odczuwania przykrych wrażeń

Kokaina

• Negatywne efekty działania

– brak krytycyzmu co do własnych możliwości i

zachowań

– niepokój i napięcie

– bezsenność

– załamanie nerwowe

– urojenia o nieprzyjemnej treści

Kokaina

• Zewnętrzne oznaki używania

– nadpobudliwość i wzmożona aktywność

– gadatliwość

– niepokój psychoruchowy / agresja

– rozszerzone źrenice, słabo reagujące na światło

– katar

– czerwony nos z krostkami i objawami egzemy

(zaczerwieniona, łuszcząca się skóra,
swędzenie)

Kokaina

• Szczególne zagrożenia

– wyniszczenie organizmu (brak łaknienia i

snu)

– psychoza pokokainowa (poczucie

prześladowania i inwigilowania)

– zaburzenia osobowości / myśli samobójcze

– przedawkowanie

Amfetamina

• Zależność psychiczna / trwałe

zmiany w EEG

• Amfetamina

-

spid, proszek, proch,

amfa, feta, setka,

witamina A

Amfetamina

• „Pozytywne" efekty działania

– zwiększenie wydolności psychomotorycznej
– polepszona koncentracja i możliwość

maksymalnego skupienia uwagi (np. w czasie
nauki)

– przypływ energii i gotowości do działania
– poczucie pewności i intensywne (subiektywne)

poczucie mocy,

– euforia
– odsunięcie poczucia lęku

Amfetamina

• Negatywne efekty

– silne pobudzenie psychomotoryczne
– brak łaknienia
– rozszerzenie źrenic
– tachykardia i tachypnoe
– podwyższone RR i zwiększone wydalanie moczu
– jadłowstręt
– suchość w ustach
– uszkodzenia szkliwa zębów

Amfetamina

• Zewnętrzne oznaki używania

– nerwowość, drażliwość

– rozszerzone źrenice

– kłopoty ze snem

– wahania nastroju od euforii do depresji

– nadmierne poczucie pewności lub

nieuzasadniony strach

– znaczne ubytki wagi ciała (przewlekle

uzależnienie)

Ecstasy

• Ecstasy (MDMA)

– syntetyczny analog amfetaminy i meskaliny

– działanie stymulujące układ nerwowy

(amfetaminopodobne) + właściwości
psychodeliczne (tj. meskalina)

– Ecstazy

eska, bleta, piguła
nazwy własne tabl.:
UFO, Love, Superman, Vogel,
Mitsubishi, Herz

Ecstasy

• „Pozytywne" efekty działania (zależne od

nastroju!)

– euforia

– uczucie przypływu energii

– pobudzenie seksualne

– uczucie silnej więzi z otoczeniem

– uczucie empatii w stosunku do innych

– intensyfikacja przeżyć emocjonalnych

– zaostrzenie percepcji otoczenia

Ecstasy

• Negatywne efekty działania

– napięcie emocjonalne

– depersonalizacja

– panika

– nadwrażliwość na bodźce z zewnątrz

– poczucie utraty kontroli

– nieprzyjemne halucynacje i depresja

Ecstasy

• Zewnętrzne oznaki używania

– rozszerzenie źrenic

– pobudzenie

– mało racjonalne i dziwne zachowanie

– brak koordynacji ruchowej

– kac po odstawieniu

Ecstasy

• Zagrożenia

– "złośliwy zespół neuroleptyczny" (spadek RR,

wzrost T, drgawki, śpiączka)

– migotanie komór serca

– szczękościsk

– depresja, urojenia, psychozy / zmiany

degeneracyjne OUN

– podniecenie seksualne

Uzależnienie od lotnych

rozpuszczalników

• Wdychanie rozpuszczalników

przemysłowych i aerozoli

• Ostre zatrucie:

– zawroty głowy

– senność

– chwiejny chód

– labilność nastroju

Rozpuszczalniki / kleje

• Zewnętrzne oznaki używania

– zapach rozpuszczalników
– zaburzenia mowy (mowa zamazana, bełkotliwa)
– zapalenie spojówek
– nieporadność ruchowa
– gadatliwość
– nadwrażliwość na światło
– katar lub krwawienie z nosa / kichanie i kaszel

– ożywienie i podniecenie

Problemy związane z

żywieniem

%

K : M

Stosowanie

diety

35%

1,5 : 1

Anorexia

0,4%

9 : 1

Bulimia

1%

30 : 1

Oty

ł

ość

7-10%

1,3 : 1

Anorexia nervosa

Zaburzenia łaknienia

• Fałszywe wyobrażenia

• Rzeczywiste osłabienie łaknienia

Zaburzenia łaknienia

• Rzeczywiste osłabienie łaknienia

–

o / p schorzenia przewodu pokarmowego

– cukrzyca typu I
– o / p choroby zakaźne
– guz mózgu (podwzgórza)
– choroby układu krążenia
– zaburzenia wydzielania wewnętrznego

(ch. Addisona, nad. przytarczyc, n. przysadki)

Problemy związane z

żywieniem

• Czynniki ryzyka:

– płeć żeńska
– stosowanie diety
– wczesne dojrzewanie
– perfekcjonizm
– nerwowość przy rozmowach o żywieniu
– niska samoocena
– brak celów życiowych
– zaburzenia funkcjonowania rodziny

Anorexia nervosa

• Nieświadome lub świadome

nieakceptowanie własnego ciała,
niezgoda na dojrzewanie

• Przymus psychiczny prowadzący

do samozniszczenia organizmu

Anorexia nervosa

• Przyczyny:

– genetyczne (rodzinne zaburzenia

odżywiania)

– neurobiologiczne (zaburzenia w rozwoju

autonomii i w procesach identyfikacji
płciowej)

– psychologiczne

– czynniki społeczne i kulturowe

Anorexia nervosa

• Objawy prodromalne

– narastające wprowadzane ograniczenia

żywieniowe

– wybieranie pokarmów o niskiej wartości

kalorycznej

– wzmożona ruchliwość, gimnastyka

– zainteresowanie tematyką żywieniową

(przepisy, gotowanie dla innych)

– nadużywanie środków przeczyszczających

Anorexia nervosa

• Objawy psychiczne

– izolacja od rodziny i rówieśników
– unikanie tematów związanych z dojrzewaniem

płciowym

– skupianie się na osiągnięciach, ambicjach
– reagowanie agresją na próby nakłaniania do

jedzenia, przy jednoczesnym nadmiernie
układnym zachowaniu

– zmiana postrzegania własnego ciała
– brak poczucia choroby

Anorexia nervosa

• Objawy przedmiotowe:

– utrata masy cia

ł

a > 15%; wyniszczenie

– nietolerancja zimna

– „meszek płodowy”
– zanik lub brak miesiączki
– bradykardia
– niedociśnienie
– arytmia; nagły zgon
– prolaps zastawki dwudzielnej
– upośledzenie dojrzewania

Anorexia nervosa

• Odchylenia laboratoryjne:

–

białka, glukozy, leukocytów

– albuminy, AspAT, AlAT, bilirubina

• EKG:

– zaburzenia rytmu; bradykardia
– wydłużenie QT

• Zaburzenia endokrynologiczne:

–

LH, FST

– T3, rT3

– kory nadnerczy

Leczenie

• Hospitalizacja

– wskazania psychiatryczne (ryzyko

samobójstwa)

– wskazania internistyczne (obrzęki, zaburzenia

elektrolitowe, hipoglikemia, zakażenia)

• Psychoterapia (> 6 m-cy)

– terapia rodzinna

• Leczenie żywieniowe

• Leczenie przeciwdepresyjne

Rokowanie

• Wyleczenie 45%

• Poprawa 36%

• Zaburzenia odżywienia 20%

• Śmiertelność 5 – 15%

Bulimia nervosa

Bulimia nervosa

• „Chorobliwe odczuwanie głodu na tle

nerwowym”

• Objawy

– nawracające epizody żarłoczności

– brak kontroli nad ilością spożywanych

pokarmów

– prowokowanie wymiotów

– nadużywanie środków przeczyszczających i

moczopędnych

Bulimia nervosa

• Powik

ł

ania

– erozja szkliwa

– zapalenie przełyku, pęknięcie przełyku

– rozstrzeń żołądka, pęknięcie żołądka

– zachłystowe zapalenie płuc

– hipokaliemia

– powiększenie ślinianek przyusznych

Anorexia / Bulimia

• Wskazania do hospitalizacji:

– M < 75% należnej masy ciała
– ciężkie zab. metaboliczne:

HR < 40

T < 36

RR < 70mmHg

K < 2,5mEq/l

– ciężkie zaburzenia rytmu serca

– silna depresja; psychozy

Anorexia

Bulimia

- duży spadek masy ciała

- wczesny początek

- szybko objawy kliniczne

- rzadko szuka pomocy

- mogą chłopcy

- ostry / przewlekły

- brak wywiadu

- nerwica / depresja

- złe rokowanie

- często normalna masa ciała

- późny początek

- objawy kliniczne późno

- czasami szuka pomocy

- zdecydowanie kobiety

- zaostrzenia / remisje

- anorexia w wywiadzie

- depresje / samookaleczenia

- ok. 60% odpowiada na
leczenie

Otyłość prosta

Otyłość prosta

• WHO 1998 :

– Otyłość to choroba przewlekła

Otyłość

•

BMI (

Masa ciala

/

wysokość2

) > 30 kg/m

2

•

Wskaźnik Cole’a (

BMI aktualne

/

BMI należne

)

–

nadmierne > 110

–

norma90 - 110

–

nieznaczne niedożywienie 85 - 90

–

niedożywienie

75 - 85

–

wyniszczenie

< 75

Epidemiologia

Czynniki ryzyka

• Czynniki dziedziczne 20-70%

– wielogenowe (wszystkie chromosomy z wyjątkiem Y)

• Czynniki nabyte

– dieta

– niska aktywność fizyczna

– stres i zaburzenia emocjonalne

– leki (sterydy, p-depresyjne, neuroleptyki, B-blokery,

insulina)

– uszkodzenie podwzgórza

– niska masa urodzeniowa

Powikłania

• Cukrzyca typu II
• Zespół metaboliczny

– hiperinsulinizm + dyslipidemia + nadciśnienie

• Zespół policystycznych jajników
• St

ł

uszczenie wątroby

• Glomerulopatia
• Zaburzenia psychiczne

– niska samoocena, depresja, samobójstwa

• Bóle stawów
• Zaburzenia kardiologiczne, nowotwory

Leczenie

• Leczenie dietetyczne

• Wysiłek fizyczny

• Psychoterapia

• Farmakoterapia

– dorośli

• Leczenie chirurgiczne

Depresja

Depresja

• Objawy:

– spowolnienie czynności życiowych

– zmęczony wygląd

– smutny wyraz twarzy

– jednostajny sposób mówienia

– niepokój ruchowy

Depresja

• Objawy psychosomatyczne

–

„zamknięcie się w sobie”

– poczucie mniejszej wartości

– poczucie winy

– zanik stosunku emocjonalnego

– hipochondria

– zaburzenia snu, bóle głowy, utraty masy ciała

„Depresja zamaskowana”

• Objawy psychosomatyczne

–

napady płaczu i krzyku

– jadłowstręt, wymioty

– nietrzymanie stolca

– lęki nocne

• Zaburzenia zachowania

– niechęć do zabawy, przesadna nieśmiałość

– „unikanie wzroku”

Depresja

• Zaburzenia zachowania w wieku szkolnym

– izolacja z otoczeniem

– napady płaczu

– niepokój

– zespół „piekielnego Piotrusia”

– zespół „kopciuszka”

– ucieczka z domu

– rozkojarzenie psychoruchowe

Depresja

• Przyczyny somatyczne:

– choroby metaboliczne i zwyrodnieniowe

– niewydolność krążenia

– niewydolność oddechowa

– choroby nerek i wątroby

– cukrzyca

– guz mózgu

– niedokrwistość

Depresja

• Przyczyny psychiczne

– zaniedbywanie; sieroctwo

– utrata zaufania do opiekunów

– uraz psychiczny

– przesadne wymogi wychowawcze lub

intelektualne

Samobójstwo

M : K

Usiłowanie

samobójstwa

M : K

Dzieci < 15 r.ż.

Młodzież >
15r.ż

.

1 : 1

1 : 1

12 : 50

9 : 27

Zaburzenia społecznego

dostosowania

• Nadmierna ruchliwość

m > k

• Tiki

m > k

• Zaburzenia snu m = k

• Moczenie nocne

m > k

• Zaburzenia apetytu m = k

• Chudnięcie

m << k

Zaburzenia społecznego

dostosowania

• Obgryzanie paznokci

m < k

• Manipulowanie przy włosach

m < k

• Ssanie kciuka m < k

• Kradzieże

m > k

• Agresywność

m > k

• Wagary m > k

Dziękuję