Przyczyny degradacji gleb
wg Komisji Środowiska UE
Przyczyny degradacji gleb
wg Komisji Środowiska UE
Komisja Ochrony Środowiska
Kolejną unijną instytucją zajmującą się ochroną środowiska jest, funkcjonująca w
ramach
Parlamentu Europejskiego Komisja Środowiska, Zdrowia i Ochrony Konsumentów.
Historia powołania właśnie tej Komisji sięga lat siedemdziesiątych, kiedy to po raz
pierwszy Parlament Europejski poddał po rozwagę możliwość utworzenia specjalnej
komórki zajmującej się prawem ochrony środowiska. Proces ten zainicjowała
międzynarodowa Konferencja Szefów Państw i 3 Rządów w październiku 1972 roku.
Rok później Parlament Europejski podjął decyzję o powołaniu Komisji
Ochrony Środowiska. W 1987 roku Jednolity Akt Europejski wyraźnie zwiększył
uprawnienia
Wspólnot Europejskich. Utrwalono wtedy zasadę profilaktyki, sprawcy,
pierwotnego pochodzenia
oraz zasadę subsydiarności. Wówczas także Komisja Ochrony Środowiska wzięła na
siebie
odpowiedzialność za świadczenie pomocy w sprawach ochrony zdrowia
I konsumentów. Traktat z Maastricht potwierdził i przedłużył to zobowiązanie.
Skład Komisji Ochrony
Środowiska
Początkowo zasiadało w niej 12 specjalistów , jednak w miarę upływu czasu, wyraźnych
żądań ze strony społeczeństwa europejskiego, a przede wszystkim wzrostu
odpowiedzialności Unii wobec kwestii związanych z ochroną środowiska
i konsumentów - liczba członków Komisji systematycznie rosła. Obecnie jej skład
stanowi 59 osób, wybieranych spośród członków partii politycznych. Kompetencje Komisji
uległy zmianie w stosunku do tych jakie miała ona jeszcze podczas IV kadencji
Parlamentu. Chodzi przede wszystkim o kwestie związane z ochroną
konsumentów, nad którymi opiekę sprawuje obecnie Komisja do spraw Prawniczych.
Mimo to
Komisja Ochrony Środowiska nadal ponosi główną odpowiedzialność za sektor
dotyczący polityki konsumenckiej, w szczególności jeśli chodzi o ochronę zdrowia
i bezpieczeństwa, reprezentację interesów konsumenckich w trakcie przygotowywania
decyzji związanych z ich interesami, poprawy dostępu do informacji i edukacji.
W przeszłości zakres obowiązków Komisji był znacznie szerszy, posiadała ona
więcej uprawnień niż obecnie i była właściwie głównym ośrodkiem, z którego
wychodziły projekty ustaw dotyczące ochrony środowiska Wspólnot Europejskich,
w tym projekty unijnej polityki wodnej, projekty dotyczące francuskich prób nuklearnych
na Pacyfiku czy też propozycje zawarte w Agendzie 2000.
Dlaczego tak ważną rolę pełni
gleba?
Gleba jest delikatną, kruchą warstwą skorupy ziemskiej pokrywając ląd i znajdującą
się pomiędzy skałą macierzystą a powierzchnią. Jest ona zbudowana z cząsteczek
mineralnych, materii organicznej, wody, powietrza i organizmów żywych.
Stanowi pomost między ziemią, powietrzem
i wodą, a jednocześnie jest największym środowiskiem życia dla organizmów
występujących
w biosferze. Na powstanie jednego centymetra gleby potrzeba 100-400 lat.
Gleba dostarcza nam pożywienie, biomasę oraz surowce,
służy jako platforma dla krajobrazu i działalności człowieka,
jako archiwum historii naturalnej
oraz odgrywa istotną rolę jako naturalne siedlisko i miejsce gromadzenia
zasobów genetycznych.
Gleba magazynuje, filtruje i przekształca substancje, takie jak woda, składniki
odżywcze
i węgiel.
Grunty zdegradowane,
degradacja
Grunty zdegradowane- rozumie się przez to grunty, których rolnicza
lub leśna wartość użytkowa zmalała, w szczególności w wyniku
pogorszenia się warunków przyrodniczych albo wskutek zmian
środowiska oraz działalności przemysłowej, a także wadliwej
działalności rolniczej - art. 4 pkt. 16 ustawy z dnia 3 lutego 1995 roku
o ochronie gruntów rolnych i leśnych.
Degradacja gleb- przez to pojęcie rozumie się zmiany jej właściwości
fizycznych, chemicznych i biologicznych, powodujących obniżenie lub
zniszczenie aktywności biologicznej gleby. Degradacja pogarsza stan
higieniczny środowiska, powoduje zmniejszenie produktywności a w
konsekwencji może doprowadzić do zupełnego wyłączenia gleby z
produkcji.
Przyczyny degradacji gleb
Zanieczyszczenia
Zasklepienie-zabudowa
Erozja
Spadek zawartości materii organicznej
Zasolenie
Zagęszczenie gleby
Osuwiska
Wylesienie
Zmiany klimatyczne
Rolnictwo
Spadek różnorodności biologicznej
Pustynnienie
Zakwaszenie
Zanieczyszczenia
Zanieczyszczeniami mogą być związki chemiczne, pierwiastki
promieniotwórcze a także mikroorganizmy, które występują w
glebie w zwiększonej ilości.
Źródłami zanieczyszczeń gleby mogą być:
Niewłaściwa działalność rolnicza (nadmierne używanie nawozów
mineralnych i organicznych )
Pestycydy, środki ochrony roślin
Zanieczyszczenia nawozów sztucznych np.kadmem
Zasklepienie, zabudowa
Gleba, która jest pokryta przez domy, drogi i inne
sztuczne formy zagospodarowania ziemi
nazwana jest zasklepieniem gleby.
Jeżeli gleba jest zasklepiona to ograniczony jest jej
obszar, który jest odpowiedzialny za spełniania
jej funkcji, pochłanianiem wody deszczowej oraz
jej filtrowaniem. Zasklepione obszary mogą
mieć wpływ na otaczające gleby, zmieniając
kierunek przepływu wody. Zasklepianie gleby
jest prawie nieodwracalne.
Erozja
Erozja gleby jest to proces niszczenia gleby przez czynniki
zewnętrzne, takie jak woda i wiatr. Szczególnie groźna erozja
gleb występuje na obszarach górskich, gdzie cząsteczki
glebowe zmywane są przez wody opadowe.
Czynnikiem powstrzymującym erozję jest osłona powierzchni
gruntu poprzez rosnącą na niej roślinność.
Czynnikiem pogłębiającym erozje jest nieprawidłowa uprawa
ziemi, wadliwy dobór roślin uprawnych, niewłaściwy wypas
bydła
nieprawidłowe melioracje wodne.
Spadek zawartości materii
organicznej
Materia organiczna gleby składa się z materiału
organicznego (szczątki korzeni roślin, liście,
odchody), żywych organizmów (bakterie, grzyby,
dżdżownice, inne zwierzęta, żyjące w glebie)
oraz próchnicy (humusu). Materia organiczna
odgrywa wielką rolę w podtrzymywaniu
głównych funkcji gleby, oraz jest wyznacznikiem
przeciwdziałania erozji oraz żyzności gleby.
Zapewnia zdolność gleby do wiązania
składników i zdolności buforowe, przyczynia się
w ten sposób do ograniczenia przenikania
zanieczyszczeń z gleby do wód gruntowych.
Zasolenie
zasolenie gleb związane jest głównie z czynnikami antropogenicznymi. Powstaje tam,
gdzie utwory glebowe mają bezpośredni kontakt z solą lub wodami zasolonymi.
Zasolenie w dużym stopniu związane jest z górnictwem. Podwyższoną zawartość
soli w utworach przypowierzchniowych obserwuje się nie tylko w rejonach kopalń soli.
Kopalnie
surowców energetycznych, rud metali nieżelaznych oraz innych surowców
mineralnych stanowią źródło często poważnie zanieczyszczonych wód kopalnianych.
Wody te zawierają zawiesiny mineralne oraz znaczne
ładunki chlorków i siarczanów. Eksploatowane pokłady wymagają stałego odwodniania.
Po wydobyciu na powierzchnię wody kopalniane, ze względu na silne zasolenie,
nie nadają się do gospodarczego wykorzystania i z reguły odprowadzane są do
wód powierzchniowych, co przyczynia się do zasolenia środowiska
przyrodniczego. Nadmierne nawożenie i nawadnianie, odladzanie jezdni w okresie
zimy, przemysł to wszystko również prowadzi do zasolenia gleb.
Zagęszczenie gleby
Następuje wtedy gdy na glebę wywierany jest
nacisk mechaniczny poprzez użycie ciężkiego
sprzętu lub nadmierną eksploatację pastwisk
zwłaszcza gdy są to tereny podmokłe. Na
terenach gdzie występuje duży ruch
turystyczny (piesze wędrówki, narciarstwo).
Zagęszczenie zmniejsza przestrzeń między
cząsteczkami, a gleba częściowo lub całkiem
traci swoje zdolności chłonne. Gleba traci są
żyzność, aktywność biologiczna oraz trwałość.
Proces ten jest trudny do odwrócenia.
osuwiska
Osuwiska powstają w wyniku nagłych lub
powolnych zmian w składzie i strukturze
zbocza. Osuwiska z reguły są zdarzeniami
wtórnymi, ale w szczególnych wypadkach
mogą także być źródłem nowego
zagrożenia. Przyczyną powstania osuwisk
są zmiany w strukturze materiału (ziemia,
skały) lub oddziaływanie mechaniczne.
wylesienie
Degradacja gleb następuje na skutek wylesiania
gruntów, przejmowania ich na cele nie produkcyjne
(nie rolnicze i leśne)
Lasy są najcenniejszymi ekosystemami biosfery.
Są one odpowiedzialne za procesy glebotwórcze,
spełniają również funkcję regulatorów klimatycznych.
Wylesione i niezabezpieczone gleby ulegają następnie
dynamicznym procesom erozji wietrznej i wodnej
Zmiany klimatyczne
uznaje, że zmiany w użytkowaniu gleby
mogą prowadzić do zwiększonej sekwestracji
dwutlenku węgla lub też do zwiększenia emisji
gazów cieplarnianych, np. w przypadku
osuszania torfowisk lub zaorywania użytków
zielonych; uznaje, że nie tylko użytkowanie
gleby silnie wpływa na zmiany klimatyczne,
lecz również same zmiany klimatyczne mogą
prowadzić do poważnej degradacji gleby.
Gleba wpływa na łagodzenie zmian klimatycznych dlatego
trzeba określić najlepsze metody sekwestracji dwutlenku węgla.
rolnictwo
Zbyt intensywne rolnictwo nastawione na
szybkie zyski może być przyczyna
degradacji gleby. Nieodpowiednie
dostosowane metody rolnictwa,
nieprawidłowe uprawy i sposób
użytkowania, użycie niewłaściwych
maszyn rolniczych, niewłaściwa
chemizacja rolnictwa
Spadek różnorodności
biologicznej
Stosowanie nawozów naturalnych zwiększa w glebie
populację mikroorganizmów, dżdżownic i innych
bezkręgowców glebowych
Stosowanie właściwego płodozmianu i odpowiednich
odmian roślin zdolnych konkurować z chwastami i
odpornych na choroby i szkodniki zwiększa szanse roślin
uprawnych względem gatunków niepożądanych
Priorytetowe traktowanie lokalnych odmian roślin i ras
zwierząt podtrzymuje różnorodność biologiczną w regionie
Wprowadzanie naturalnych wrogów szkodników i
chwastów zamiast stosowania pestycydów wzbogaca
różnorodność świata zwierzęcego.
Pustynnienie,
Pustynnienie jest to proces degradacji ziemi (gleb, szaty
roślinnej i lokalnych zasobów wodnych) na terenach
suchych i półsuchych, który prowadzi do powstania
warunków pustynnych
Przyczyny pustynnienia:
niszczenie roślinności, wycinanie lasów
nadmierny wypas zwierząt
zbyt intensywna uprawa ziemi (prowadzi do dość
szybkiego
wyjałowienia gleb)
złe melioracje
nadmierne wykorzystanie zasobów wód podziemnych
zakwaszenie
Proces ten wiąże się z przemieszczaniem
soli i kationów o charakterze zasadowym z
warstw wierzchnich wewnątrz profilu
glebowego. Procesom tym sprzyjają opady
oraz kwasy organiczne i nieorganiczne,
które są produktami mikroorganizmów i
roślin wyższych. Przyczynami zakwaszenia
gleb sa też kwaśne deszcze.
Podsumowanie
Powodem degradacji gleby w Europie jest działalność człowieka,
prace rolnicze i leśne, działalność przemysłowa, turystyka oraz
rozwój miast. Około 115 milionów hektarów jest dotkniętych
erozją wodną, a 42 miliony hektarów erozją powietrzną. Około
3,5 milionów miejsc w Europie uznano za potencjalnie
zanieczyszczone. Skutkiem działań, które wywierają negatywny
wpływ na glebę jest między innymi utrata jej żyzności.
Zapobieganie degradacji gleby jest ważne nie tylko z powodu
problemów
lokalnych czy regionalnych. Jest również warunkiem
wstępnym rozwiązania głównych problemów z zakresu
ochrony środowiska w skali międzynarodowej.
Bibliografia
www.wsp.krakow.pl/ptg/pustynie.pdf
www.kee.ae.wroc.pl/old/poskrobko/pliki/degradacja_gleb.pdf
www.rcie.lodz.pl/info/dokumenty/03_przewodnik/22_ochrona_srod/sro
dowisko203%20-%20Instytucje%20UE%20ds.%20ochrony
%20srodowiska.pdf
www.europarl.europa.eu/meetdocs/2004_2009/documents/pr/634/634
267/634267pl.pdf
www.ppwb.org.pl/wb/57/7.php
www.bookshop.europa.eu/eubookshop/download.action?
fileName=KH1504014PLC_002.pdf&eubphfUid=562059&catalogNbr=
KH-15-04-014-EN-C
www.mos.gov.pl/2strony_tematyczne/Krajowe_Forum_Glebowe/komun
ikat.pdf
