dr Tomasz Czub

Regulacja emocji

Dwusystemowy model emocji

R.

R.

Levenson

Levenson

Dwusystemowy model emocji

System emocji człowieka można

opisać w kategoriach modelu
dwusystemowego.

Model dwusystemowy obejmuje:
 rdzeń systemu emocji
 otoczenie rdzenia systemu
emocji

Informacje/

zdarzenia

Przeszukiwanie

napływających

informacji i

porównywanie do

prototypów

Zmiany

fizjologiczne

Ekspresja

Motoryka

Zachowania

celowe

Spostrzeganie/

uwaga

Wyższe procesy

umysłowe

Dwusystemowy model emocji

Rdzeń systemu emocji:

• trwały, prosty i efektywny

„procesor”

• powstały wcześnie w procesie

ewolucji

• pozwala na radzenia sobie z

niektórymi problemami w
sposób wysoce przewidywalny i
zupełnie automatyczny

Rdzeń systemu emocji:

• oparty jest na biologicznej

strukturze organizmu

• pozostaje niepodatny na

modyfikacje w reakcji na
doświadczenie

Dwusystemowy model emocji

Otoczenie rdzen

Otoczenie rdzen

ia

ia

systemu

systemu

emocji

emocji

:

:

•

e

e

woluc

woluc

yjnie młodszy zbiór

yjnie młodszy zbiór

mechanizmów regulacji emocji

mechanizmów regulacji emocji

•

wywiera wpływ na działanie

wywiera wpływ na działanie

systemu rdzennego

systemu rdzennego

•

bardziej

bardziej

elastyczn

elastyczn

e

e

•

znacznie mniej przewidywaln

znacznie mniej przewidywaln

e

e

Dwusystemowy model emocji

Dwusystemowy model emocji

Mechanizmy regulacji

Mechanizmy regulacji

emocji:

emocji:

•

szczególnie podatne na

szczególnie podatne na

uczeni

uczeni

e

e

się

się

•

umożliwiają

umożliwiają

dostrajanie

dostrajanie

reakcji emocjonalnych do

reakcji emocjonalnych do

sytuacji

sytuacji

, znaczenia bodźców i

, znaczenia bodźców i

wymagań społecznych oraz

wymagań społecznych oraz

własnych

własnych

standardów

standardów

Informacje/

zdarzenia

Przeszukiwanie

napływających

informacji i

porównywanie do

prototypów

Zmiany

fizjologiczne

Ekspresja

Motoryka

Zachowania

celowe

Spostrzeganie/

uwaga

Wyższe procesy

umysłowe

SYTUACJE

PROTOTYPOWE

AKTYWOWANE

EMOCJE

Opuszczenie/strata

Smutek

Osiągnięcie/zdobycie Szczęście
Nasycenie

Zadowolenie

Oszustwo/krzywda

Złość

Gnicie/rozkład/zepsu

cie

Wstręt

Niebezpieczeństwo/g

roźba

Strach

Dwusystemowy model emocji

Jeśli strumień informacji odpowiada

jednej z prototypowych sytuacji

Skojarzona z nim emocja, czyli

określony pakiet tendencji do

reagowania ujawnia się

automatycznie, bez dodatkowej

świadomej interwencji.

Informacje/

zdarzenia

Przeszukiwanie

napływających

informacji i

porównywanie do

prototypów

Zmiany

fizjologiczne

Ekspresja

Motoryka

Zachowania

celowe

Spostrzeganie/

uwaga

Wyższe procesy

umysłowe

P

OZIOMY

REAKCJI
EMOCJONALNEJ

T

ENDENCJE DO REAGOWANIA

P

ROCESY

FIZJOLOGICZNE

Przyspieszone bicie serca, wzdychanie,
uwalnianie glukokortykoidów

E

KSPRESJA

Smutny wyraz twarzy: brwi uwypuklone
pośrodku, opuszczone kąciki ust; ton
głosu: słabszy i niższy; wolniejsze tempo

mówienia

MOTORYKA

Zapadnięta postawa, słabe napięcie
mięśniowe, opuszczony wzrok

Z

ACHOWANIA

CELOWE

Poszukiwanie pocieszenia u innych,

usiłowanie zastąpienia utraconej osoby
lub obiektu

S

POSTRZEGANIE/

UWAGA

Obniżony próg spostrzegania innych
strat, zawężone pole uwagi

W

YŻSZE PROCESY

UMYSŁOWE

Wspomnienia związane z utraconą osobą
lub obiektem; uaktywnione skojarzenia z

innymi smutnymi wydarzeniami

SMUTEK

Dwusystemowy model emocji

System regulacji emocji zdolny

jest do modulowania emocji:

• poprzez procesy oceny

poznawczej

• w oparciu o reguły okazywania/

odczuwania

Informacje/

zdarzenia

Przeszukiwanie

napływających

informacji i

porównywanie do

prototypów

Zmiany

fizjologiczne

Ekspresja

Motoryka

Zachowania

celowe

Spostrzeganie/

uwaga

Wyższe procesy

umysłowe

Dwusystemowy model emocji

System regulacji emocji może

kontrolować system rdzenny na

dwa sposoby:

a) „na wejściu” - przez

wykorzystanie procesów poznawczej

oceny napływających informacji

b) „na wyjściu” – przez ingerowanie

pomiędzy tendencją do reagowania

a rzeczywistą reakcją

M

M

echanizm regulacji

echanizm regulacji

„na

„na

wejściu”:

wejściu”:

•

działa

działa

poprzez zmianę

poprzez zmianę

poznawczej

poznawczej

oceny wydarzenia

oceny wydarzenia

•

zmienia

zmienia

przez to

przez to

prawdopodobieństwo dopasowania

prawdopodobieństwo dopasowania

informacji do wzorca,

informacji do wzorca,

aktywującego rdzenny system

aktywującego rdzenny system

emocji

emocji

Dwusystemowy model emocji

Dwusystemowy model emocji

Mechanizm regulacji „na

wyjściu”:

• działa poprzez

dopuszczanie/hamowanie
realizacji pakietu tendencji do
reagowania, wzbudzonego przez
system rdzenny

Pojęcie regulacji emocji

Termin „regulacja emocji” po raz

pierwszy pojawił się w literaturze

rozwojowej na początku lat 80-

tych.

Używany

Używany

jest

jest

zarówno

w

zarówno

w

odniesieniu do tego, jak jednostka

odniesieniu do tego, jak jednostka

wpływa na własne emocje, jak też

wpływa na własne emocje, jak też

w odniesieniu do tego, jak

w odniesieniu do tego, jak

jednostka wpływa na emocje

jednostka wpływa na emocje

innych ludzi.

innych ludzi.

Regulacja emocji

Regulacja emocji

odnosi się do

odnosi się do

procesów, za pomocą których

procesów, za pomocą których

jednostki wpływają na to

jednostki wpływają na to

:

:

•

jakie mają emocje

jakie mają emocje

•

kiedy je mają

kiedy je mają

•

jak doświadczają emocji

jak doświadczają emocji

•

jak je okazują

jak je okazują

(Gross, 1999)

Regulacja emocji

Regulacja emocji

obejmuje:

•

hamowanie

hamowanie

•

i wzbudzanie emocji

i wzbudzanie emocji

•

zarówno

zarówno

negatywnych

negatywnych

•

jak

jak

i pozytywnych.

i pozytywnych.

(Gross, 1999)

Regulacja emocji

polega na

manipulowaniu:

• czynnikami poprzedzającymi
emocje

• komponentami reakcji
emocjonalnej

• u siebie i u innych

(Gross, 1993)

Regulacja emocji

to

procesy:

• inicjowania, podtrzymywania,

modulowania lub zmiany

• dotyczące występowania,

nasilenia lub czasu trwania

• wewnętrznych uczuć i procesów

fizjologicznych związanych z
emocjami

(Eisenberg, 2000)

Regulacja emocji

obejmuje:

• wewnętrzne i zewnętrzne

procesy

• odpowiedzialne za

monitorowanie, ocenę i
modyfikację reakcji
emocjonalnych

• a szczególnie ich intensywności

i charakterystyki czasowej

• dla pomyślnej realizacji celów

jednostki

(Thompson, 1994)

Procesy regulacji emocji

nakierowane są na jeden z pięciu

punktów procesu powstawania

emocji:



wybór sytuacji



modyfikacja sytuacji



kierowanie uwagą



zmiana poznawcza



modulowanie reakcji



modyfikacja doświadczenia

emocji