Zaburzenia

Zaburzenia

gospodarki wodno

gospodarki wodno

elektrolitowej

elektrolitowej



Woda i elektrolity

Woda i elektrolity

pełnią w organizmie

pełnią w organizmie

czynnościową całość. Elektrolity mają

czynnościową całość. Elektrolity mają

zasadniczy wpływ na ilość wody w

zasadniczy wpływ na ilość wody w

przestrzeni.

przestrzeni.



Osmoza

Osmoza

- wymiana wody z godnie z

- wymiana wody z godnie z

gradientem stężeń

gradientem stężeń



Woda

Woda

stanowi u człowieka

stanowi u człowieka

70% masy

70% masy

ciała

ciała

z tego 60% to woda zawarta w

z tego 60% to woda zawarta w

komórkach, a 10% to woda

komórkach, a 10% to woda

wewnątrznaczyniowa.

wewnątrznaczyniowa.

Przestrzenie płynowe w

Przestrzenie płynowe w

organizmie człowieka

organizmie człowieka



Przestrzeń śródkomórkowa

Przestrzeń śródkomórkowa

(największa ilość wody 65% wody w

(największa ilość wody 65% wody w

organizmie)

organizmie)



Przestrzeń pozakomórkowa (35%

Przestrzeń pozakomórkowa (35%

wody w organizmie):

wody w organizmie):

•

Śródnaczyniowa 10% najmniejsza ilość

Śródnaczyniowa 10% najmniejsza ilość

ale zarazem najważniejsza

ale zarazem najważniejsza

•

Śródmiąższowa 25%

Śródmiąższowa 25%

Rodzaje zaburzeń wodno-

Rodzaje zaburzeń wodno-

elektrolitowych:

elektrolitowych:



Niedobór płynu pozakomórkowego

Niedobór płynu pozakomórkowego

(odwodnienie)

(odwodnienie)



Nadmiar płynu pozakomórkowego

Nadmiar płynu pozakomórkowego

(przewodnienie)

(przewodnienie)

Badanie przedmiotowe

Badanie przedmiotowe



wilgotność śluzówek (język)

wilgotność śluzówek (język)



wilgotność skóry (pacha, pachwina)

wilgotność skóry (pacha, pachwina)



wypełnienie żył szyjnych

wypełnienie żył szyjnych



częstotliwość tętna

częstotliwość tętna



ciśnienie

ciśnienie



elastyczność skóry

elastyczność skóry

Badanie podmiotowe

Badanie podmiotowe



pragnienie

pragnienie



nieprawidłowe utraty płynów

nieprawidłowe utraty płynów



przetoki

przetoki



wymioty

wymioty



biegunki

biegunki



leki – moczopędne

leki – moczopędne

Badanie laboratoryjne

Badanie laboratoryjne



morfologia krwi elektrolity

morfologia krwi elektrolity



mocznik

mocznik



kreatynina

kreatynina



poziom białka

poziom białka



gazometria krwi

gazometria krwi

Odwodnienie

Odwodnienie



Ubytek płynów widoczny jest przy

Ubytek płynów widoczny jest przy

utracie ok. 3 litrów,

utracie ok. 3 litrów,



gdy utrata większa – 4 litry objawy

gdy utrata większa – 4 litry objawy

oliguri (zmniejszenie wydalania

oliguri (zmniejszenie wydalania

moczu), zaburzenia świadomości,

moczu), zaburzenia świadomości,

spadek RR.

spadek RR.

Mechanizm

Mechanizm

•

utrata płynu z przewodu pokarmowego:

utrata płynu z przewodu pokarmowego:

biegunki, wymioty, przetoki

biegunki, wymioty, przetoki

•

gromadzenie wody w trzeciej przestrzeni

gromadzenie wody w trzeciej przestrzeni

(wodobrzusze)

(wodobrzusze)

•

zapalenie otrzewnej, jelit, dowóz płynów i sodu

zapalenie otrzewnej, jelit, dowóz płynów i sodu

jest ograniczony

jest ograniczony

•

rozległe oparzenia

rozległe oparzenia

•

hiperwnetylacja

hiperwnetylacja

•

obfite poty przy wysokiej gorączce (utrata 1,5

obfite poty przy wysokiej gorączce (utrata 1,5

litra wody)

litra wody)

•

urazy czaszkowo-mózgowe

urazy czaszkowo-mózgowe

Objawy odwodnienia

Objawy odwodnienia



suchość w jamie ustnej

suchość w jamie ustnej



uczucie pragnienia

uczucie pragnienia



spadek ciśnienia

spadek ciśnienia



spadek ilości wydalanego moczu –

spadek ilości wydalanego moczu –

oliguria (ciężar właściwy moczu

oliguria (ciężar właściwy moczu

wysoki)

wysoki)

Przewodnienia

Przewodnienia



Przyczyny:

Przyczyny:

•

zastój krążenia

zastój krążenia

•

marskość wątroby

marskość wątroby

•

nerczyca

nerczyca

•

niewydolność nerek

niewydolność nerek

•

nadmierna ilość płynu u osób z

nadmierna ilość płynu u osób z

niesprawnymi nerkami

niesprawnymi nerkami

•

głodzenie się

głodzenie się

Objawy przewodnienia

Objawy przewodnienia



Przybytek wagi

Przybytek wagi



Objawy przeciążenia układu

Objawy przeciążenia układu

oddechowego i krążeniowego

oddechowego i krążeniowego



Obrzęki (3-4 litry)

Obrzęki (3-4 litry)

Postępowanie

Postępowanie



zależy od rodzaju przewodnienia

zależy od rodzaju przewodnienia

•

Wstrzymanie podawania płynów

Wstrzymanie podawania płynów

•

Leki moczopędne- mannitol

Leki moczopędne- mannitol

Bilans wodny człowieka

Bilans wodny człowieka

•

nerki 1,5 litra/24 godziny

nerki 1,5 litra/24 godziny

•

stolec 50-200ml

stolec 50-200ml

•

parowanie i płuca 900ml

parowanie i płuca 900ml

•

Straty dodatkowe

Straty dodatkowe

W wyniku przemian oksydacyjnych

W wyniku przemian oksydacyjnych

powstaje woda 250-500 ml (woda

powstaje woda 250-500 ml (woda

endogenna)

endogenna)

Odwodnienia

Odwodnienia



Odwodnienie izotoniczne

Odwodnienie izotoniczne

- powstaje w

- powstaje w

następstwie utraty wody i elektrolitów w takiej

następstwie utraty wody i elektrolitów w takiej

proporcji jaka istnieje w płynie

proporcji jaka istnieje w płynie

zewnątrzkomórkowym.

zewnątrzkomórkowym.



Odwodnienie hipertoniczne

Odwodnienie hipertoniczne

(Hipernatremia) -

(Hipernatremia) -

zmniejsza się zawartość wody i zwiększa się

zmniejsza się zawartość wody i zwiększa się

ciśnienie osmotyczne, jest następstwem

ciśnienie osmotyczne, jest następstwem

zmniejszonego spożycia wody i zwiększonych jej

zmniejszonego spożycia wody i zwiększonych jej

strat.

strat.



Odwodnienie hipotoniczne

Odwodnienie hipotoniczne

(Hiponatremia)

(Hiponatremia)

-

-

spowodowane utratą płynu zewnątrzkomórkowego

spowodowane utratą płynu zewnątrzkomórkowego

i sodu, straty sodu są większe niż straty wody.

i sodu, straty sodu są większe niż straty wody.



Prawidłowa ilość potasu w płynie

Prawidłowa ilość potasu w płynie

pozakomórkowym - 2%

pozakomórkowym - 2%

Postępowanie

Postępowanie



Pokryć podstawowe zapotrzebowanie

Pokryć podstawowe zapotrzebowanie

(utraty fizjologiczne) - 2 litry płynu o

(utraty fizjologiczne) - 2 litry płynu o

składzie zbliżonym do płynu

składzie zbliżonym do płynu

pozakomórkowego

pozakomórkowego

•

Hipernatremia - płyny bezelektrolitowe -

Hipernatremia - płyny bezelektrolitowe -

5% glukoza

5% glukoza

•

Hiponatremia - płyny o większym

Hiponatremia - płyny o większym

stężeniu elektrolitów

stężeniu elektrolitów

Przewodnienia

Przewodnienia



Przewodnienie izotoniczne

Przewodnienie izotoniczne

-

-

gromadzenie się płynów w przestrzeni

gromadzenie się płynów w przestrzeni

zewnątrzkomórkowej, powstawanie

zewnątrzkomórkowej, powstawanie

obrzęków.

obrzęków.



Przewodnienie hipertoniczne

Przewodnienie hipertoniczne

-

-

powstaje z powodu podaży lub retencji

powstaje z powodu podaży lub retencji

sodu w ustroju większej niż wody.

sodu w ustroju większej niż wody.



Przewodnienie hipotoniczne

Przewodnienie hipotoniczne

-

-

spowodowane nadmierną

spowodowane nadmierną

retencją wody

retencją wody

zarówno w przestrzeni

zarówno w przestrzeni

wewnątrzkomórkowej jak i

wewnątrzkomórkowej jak i

zewnątrzkomórkowej.

zewnątrzkomórkowej.

Leczenie

Leczenie



ograniczyć dowóz wody

ograniczyć dowóz wody



zastosować środki moczopędne

zastosować środki moczopędne

U chorych chirurgicznych najczęściej

U chorych chirurgicznych najczęściej

odwodnienia i przewodnienia

odwodnienia i przewodnienia

izotoniczne.

izotoniczne.

Elektrolity

Elektrolity



Na+

Na+

135-145 mEq/l

135-145 mEq/l



K+

K+

3,5 –

3,5 –

5

5

,5 mEq/l

,5 mEq/l



Ca2+

Ca2+

2,1-2,5 mmol/l

2,1-2,5 mmol/l



Cl-

Cl-

90-110 mEq/l

90-110 mEq/l

Poziom sodu, Na+

Poziom sodu, Na+



Hiponatremia

Hiponatremia

– zmniejszenie stężenia sodu w osoczu,

– zmniejszenie stężenia sodu w osoczu,

może być wynikiem jego wydalania z ustroju lub retencji

może być wynikiem jego wydalania z ustroju lub retencji

wody, względnie jest następstwem przemieszczania go do

wody, względnie jest następstwem przemieszczania go do

przestrzeni międzykomórkowej lub do jam ciała.

przestrzeni międzykomórkowej lub do jam ciała.

•

Przyczyny

Przyczyny

: obfite pocenie się i niewyczuwalne parowanie wody,

: obfite pocenie się i niewyczuwalne parowanie wody,

wymioty i biegunki, niedoczynność kory nadnerczy, zapalenie

wymioty i biegunki, niedoczynność kory nadnerczy, zapalenie

nerek z utratą soli, krwotoki, ciężkie oparzenia.

nerek z utratą soli, krwotoki, ciężkie oparzenia.

•

Dla odprowadzenia nadmiaru wody podajemy Mannitol, nie

Dla odprowadzenia nadmiaru wody podajemy Mannitol, nie

Furosemid.

Furosemid.



Hipernatremia

Hipernatremia

– zwiększenie zawartości sodu w ustroju

– zwiększenie zawartości sodu w ustroju

lub utrata wody powodująca wzrost stężenia sodu w osoczu.

lub utrata wody powodująca wzrost stężenia sodu w osoczu.

Przyczyną najczęściej jest jednak odwodnienie niż nadmiar

Przyczyną najczęściej jest jednak odwodnienie niż nadmiar

sodu. Stan ten rzadko spotykamy, jeśli występuje to pacjent

sodu. Stan ten rzadko spotykamy, jeśli występuje to pacjent

jest w stanie ciężkim. W leczeniu stosujemy podawanie

jest w stanie ciężkim. W leczeniu stosujemy podawanie

dużej ilości płynów nie elektrolitowych (glukoza).

dużej ilości płynów nie elektrolitowych (glukoza).

Poziom potasu, K+

Poziom potasu, K+



Stężenie zależy od pH krwi

Stężenie zależy od pH krwi



W kwasicy potas przedostaje się z

W kwasicy potas przedostaje się z

komórek do płynu pozakomórkowego

komórek do płynu pozakomórkowego

Hiperkaliemia >5 mEq/l
ostra niewydolność nerek
po rozległych urazach (zmiażdżenie tkanek)
ciężkie zabiegi operacyjne
zaburzenia hormonalne (niedobór hormonów kory nadnerczy)
przedawkowanie (parenteralne najczęściej)
Objawy:
zaburzenia nerwowo-mięśniowe
osłabienie czucia
porażenie mięśni
bradykardia
zaburzenia rytmu serca migotanie komór
spadek RR
endozatory (serce zatrzymuje się w rozkurczu)
Zmiany w EKG- cechy hiperkaliemii:
podwyższony załamek T
wydłużenia czasu PR
poszerzenie fali QRS
obniżenie odcinka ST
Zaburzenia sercowe z nadmiarem potasu:
Podajemy wapno, bikarbonad, glukozę z insuliną,
dializa przy użyciu sztucznej nerki



Hipokaliemia

Hipokaliemia

<3 mEq/l

<3 mEq/l

•

zaburzenia mięśniowe

zaburzenia mięśniowe

•

zaburzenia rytmu serca

zaburzenia rytmu serca

•

zwiększona wrażliwość mięsni serca na naprstnicę

zwiększona wrażliwość mięsni serca na naprstnicę



Kiedy dochodzi do hipokaliemii:

Kiedy dochodzi do hipokaliemii:

•

utrata z przewodu pokarmowego – obfite wymioty

utrata z przewodu pokarmowego – obfite wymioty

•

niewydolność nerek w fazie wielomoczu

niewydolność nerek w fazie wielomoczu

•

poliuria (największa ilość nie zagęszczonego moczu)

poliuria (największa ilość nie zagęszczonego moczu)

Uzupełnienie potasu drogą po lub

Uzupełnienie potasu drogą po lub

pozajelitowo

pozajelitowo

(w rozcieńczeniu 30-40 mEq na

(w rozcieńczeniu 30-40 mEq na

500ml płynu, wolno!!!)

500ml płynu, wolno!!!)



Hiperkaliemia

Hiperkaliemia

•

drętwienie ust, drętwienie palców

drętwienie ust, drętwienie palców

•

po operacjach tarczycy

po operacjach tarczycy

•

tężyczka (nadmierne skurcze)

tężyczka (nadmierne skurcze)

•

wzmożone odruchy

wzmożone odruchy

•

zaburzenia psychiczne, trawienne,

zaburzenia psychiczne, trawienne,

zwiększony poziom wapnia, gruczolak

zwiększony poziom wapnia, gruczolak

przytarczyc

przytarczyc

Czynność nerek

Czynność nerek



na dobę organizm wydala 1,5 litra moczu

na dobę organizm wydala 1,5 litra moczu

to jest około 50-60 ml/h

to jest około 50-60 ml/h

•

zmniejszenie ilość moczu–

zmniejszenie ilość moczu–

oliguria

oliguria

<15 ml/h

<15 ml/h

•

brak moczu -

brak moczu -

anuria

anuria

•

ciężar właściwy moczu 1003-1030, pH 6

ciężar właściwy moczu 1003-1030, pH 6

•

w moczu oceniamy kreatyninę i mocznik

w moczu oceniamy kreatyninę i mocznik



Kreatyninę bada się w moczu i w krwi by

Kreatyninę bada się w moczu i w krwi by

określić jakiego typu jest to niewydolność

określić jakiego typu jest to niewydolność

Równowaga kwasowo-

Równowaga kwasowo-

zasadowa

zasadowa



Kwasowość oznaczamy

Kwasowość oznaczamy

stężeniem:

stężeniem:

•

Kwasy

Kwasy

- oddają jony wodorowe

- oddają jony wodorowe

•

Zasady

Zasady

- przyjmują jony wodorowe

- przyjmują jony wodorowe

•

Bufory

Bufory

- związki, które zmniejszają ilość

- związki, które zmniejszają ilość

jonów wodoru w danym środowisku są to

jonów wodoru w danym środowisku są to

albo słabe kwasy, albo słabe zasady lub

albo słabe kwasy, albo słabe zasady lub

ich sole, białka, białczany

ich sole, białka, białczany



Kwas węglowy - wydalany przez

Kwas węglowy - wydalany przez

płuca

płuca



Kwas pirogronowy, mlekowy -

Kwas pirogronowy, mlekowy -

buforowane i wydalane przez nerki.

buforowane i wydalane przez nerki.



Podstawowe narządy

Podstawowe narządy

utrzymujące równowagę

utrzymujące równowagę

kwasowo-zasadową to płuca i

kwasowo-zasadową to płuca i

nerki

nerki

(wydalanie CO2,

(wydalanie CO2,

zatrzymywanie jonów wodorowych)

zatrzymywanie jonów wodorowych)

PH jest regulowane przede wszystkim

PH jest regulowane przede wszystkim

przez stosunek dwuwęglanów do

przez stosunek dwuwęglanów do

kwasów węglowych - 20:1

kwasów węglowych - 20:1

Podstawowe zaburzenia

Podstawowe zaburzenia

kwasowo-zasadowe

kwasowo-zasadowe



kwasica metaboliczna

kwasica metaboliczna



kwasica oddechowa

kwasica oddechowa



zasadowica metaboliczna

zasadowica metaboliczna



zasadowica oddechowa

zasadowica oddechowa



Gazometria - wartości z krwi tętniczej:

Gazometria - wartości z krwi tętniczej:

•

pCO2

pCO2

35-45 mHg

35-45 mHg

•

[HCO3-]

[HCO3-]

24-29 mEq/l

24-29 mEq/l

•

pH

pH

7,38-7,43

7,38-7,43



Gazometria z krwi włośniczkowej

Gazometria z krwi włośniczkowej

:

:

•

pH

pH

7,35- 7,45

7,35- 7,45

•

pCO2

pCO2

40-50 mHg

40-50 mHg

•

[HCO3-]

[HCO3-]

26-32 mEq/l

26-32 mEq/l

Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna



zatrzymanie kwasów lub nadmierna

zatrzymanie kwasów lub nadmierna

utrata zasad, występuje spadek pH.

utrata zasad, występuje spadek pH.

Organizm próbuje wyrównać to przez

Organizm próbuje wyrównać to przez

hiperwentylację, jeśli przekracza

hiperwentylację, jeśli przekracza

zdolności wyrównawcze dochodzi do

zdolności wyrównawcze dochodzi do

kwasicy metabolicznej

kwasicy metabolicznej

Występowanie

Występowanie



obfita utrata płynów (przewód

obfita utrata płynów (przewód

pokarmowy)

pokarmowy)



ostra niewydolność nerek (wstrząs

ostra niewydolność nerek (wstrząs

septyczny)

septyczny)



cukrzyca

cukrzyca



ketoza- niewyrównana cukrzyca

ketoza- niewyrównana cukrzyca



zaburzenia krążenia obwodowego

zaburzenia krążenia obwodowego

(wstrząs krwotoczny, kardiogenny)

(wstrząs krwotoczny, kardiogenny)



niedotlenienie tkanek

niedotlenienie tkanek

Gazometria w kwasicy

Gazometria w kwasicy



pH

pH

poniżej 7,35

poniżej 7,35



[HCO3-]

[HCO3-]

poniżej >15

poniżej >15



pCO2

pCO2

poniżej >30

poniżej >30



Kwasica oddechowa

Kwasica oddechowa

– zaburzenia

– zaburzenia

oddychania z towarzyszącą sinicą

oddychania z towarzyszącą sinicą

(zatrzymanie CO2)

(zatrzymanie CO2)



Nerki wyrównawczo zatrzymują

Nerki wyrównawczo zatrzymują

wydalanie dwuwęglanów.

wydalanie dwuwęglanów.

Zasadowica

Zasadowica



Zasadowica metaboliczna

Zasadowica metaboliczna

- utrata nielotnych

- utrata nielotnych

kwasów lub podanie nadmiernej ilości zasad.

kwasów lub podanie nadmiernej ilości zasad.

Wywołana utratą dużej ilości chloru i potasu.

Wywołana utratą dużej ilości chloru i potasu.

Organizm wyrównuje hipowentylacją.

Organizm wyrównuje hipowentylacją.



Zasadowi ca oddechowa

Zasadowi ca oddechowa

- łączy się z

- łączy się z

hiperwentylacją, spada poziom pCO2 -

hiperwentylacją, spada poziom pCO2 -

nadmiernie wydalany. Nerki próbują wyrównać

nadmiernie wydalany. Nerki próbują wyrównać

przez zatrzymanie zasobów kwasów - mniejsze

przez zatrzymanie zasobów kwasów - mniejsze

wydalanie kwasów przez nerki. Kiedy dochodzi-

wydalanie kwasów przez nerki. Kiedy dochodzi-

nadmierna wentylacja- przy wysokiej gorączce,

nadmierna wentylacja- przy wysokiej gorączce,

przełom tarczycowy, w stanach histerii.

przełom tarczycowy, w stanach histerii.

pH

pH

pCO2

pCO2

[HCO3-]

[HCO3-]



Kwasica

Kwasica

metaboliczna

metaboliczna















Kwasica

Kwasica

oddechowa

oddechowa















Zasadowica

Zasadowica

Metaboliczna

Metaboliczna















Zasadowica

Zasadowica

oddechowa

oddechowa















Kwasica metaboliczna

Kwasica metaboliczna

- leczenie

- leczenie

przyczynowe, bicarbonat.

przyczynowe, bicarbonat.



Kwasica oddechowa

Kwasica oddechowa

- sinica,

- sinica,

poprawa wentylacji, podanie tlenu.

poprawa wentylacji, podanie tlenu.



Zasadowica metaboliczna

Zasadowica metaboliczna

-

-

leczenie przyczynowe, uzupełnienie

leczenie przyczynowe, uzupełnienie

elektrolitów, nawodnienie.

elektrolitów, nawodnienie.



Zasadowica oddechowa

Zasadowica oddechowa

–

–

uspokojenie.

uspokojenie.