Dr Anna Matuszczak

MAKROEKONOMIA

Inflacja

„INFLACJA to wróg publiczny

numer 1” – twierdzili tak:

prezydent Reagan, M.

Thatcher, H. Kohl, premier

Major, Hanna Gronkiewicz-

Waltz...

Czym jest inflacja?

INFLACJA to wzrost przeciętnego
poziomu cen (i) dóbr oraz usług
nabywanych

przez

ludność

w

jakimś okresie.

Koszyk inflacyjny

to system wag wykorzystywany do

obliczeń wskaźnika cen towarów i

usług konsumpcyjnych. W Polsce na

jego podstawie GUS wydaje

informacje o wysokości inflacji w

ujęciu miesięcznym i rocznym.

W 2009 r. koszyk inflacyjny wygląda

następująco:

Dane według GUS

System wag
w %

Żywność i napoje bezalkoholowe
Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe
Odzież i obuwie
Użytkowanie mieszkań i nośniki energii
Wyposażenie mieszkań i prowadzenie
gospodarstwa domowego
Zdrowie
Transport
Łączność
Rekreacja i kultura
Edukacja
Restauracje i hotele
Inne towary i usługi

24,6

5,6
5,4

19,4

5,3
4,9
9,4
4,9
7,7
1,2
6,3
5,3

W praktyce oblicza się różne

wskaźniki cen,

• a w szczególności:
• wskaźnik cen dóbr konsumpcyjnych (CPI);
• wskaźnik cen hurtowych i detalicznych;
• wskaźnik cen wszystkich produktów i

usług wchodzących do PKB (deflator PKB).

Problem:

• „dezaktualizacja” wag

stosowanych przy obliczaniu
wskaźników;

• wskaźniki nie wychwytują zmian

jakości dóbr wchodzących w skład
koszyka;

Monetarna (neoilościowa) teoria

inflacji

Realna podaż pieniądza M/P – to iloraz nominalnej

podaży pieniądza M i poziomu cen.

•

M/P = L (Y, r) = Y/V

•

lewa strona – realna podaż pieniądza

• prawa strona – realny popyt na pieniądz

 

• ludzie zgłaszają popyt na pieniądz ze względu na

jego siłę nabywczą (możliwość nabywania dóbr);

jest to popyt na realny zasób pieniądza;

 
  dochodu realnego prowadzi do  popytu na realne

zasoby pieniądza (ludzie zawierają więcej transakcji

kupna – sprzedaży);

 
  stopy % powoduje  popytu na realne zasoby

pieniądza (np. opłaca się ulokować je w banku i

otrzymać odsetki);

Monetarna (neoilościowa) teoria

inflacji

• dostosowania cen i płac nominalnych przebiegają z

pewnym opóźnieniem;  nominalnej podaży pieniądza

M powoduje  realnej podaży pieniądza M/P, gdyż ceny

P nie zdążyły się w pełni dostosować. W tej sytuacji

mamy do czynienia z nadwyżką realnej podaży

pieniądza, która wywołuje  stopy %, dopóty, dopóki

popyt na realne zasoby pieniądza nie wzrośnie na tyle,

aby przywrócić równowagę na rynku pieniężnym;

• niższa stopa% pobudza wzrost globalnego popytu na

dobra, a nadwyżka popytu pociąga za sobą wzrost cen;

 
• na rynku pracy zwiększony popyt na pracowników

zaczyna wywoływać  płac nominalnych;

• produkcja, zatrudnienie, stopa%, realna podaż

pieniądza

powracają

do

swych

początkowych

wielkości.

PODAŻ PIENIĄDZA A INFLACJA

• Ilościowa teoria pieniądza utrzymuje,

że

zmiany

nominalnej

podaży

pieniądza powodują identyczne zmiany
poziomu cen (a także płac), lecz nie
wpływają na produkcję i zatrudnienie.

Popytowa teoria inflacji

Inflacja popytowa – jest spowodowana

gwałtownym przyrostem popytu w gospodarce.

Przyczyna: np. zbyt duży deficyt budżetowy,

finansowany dodrukiem „pustego” pieniądza,

lub ekspansywna polityka pieniężna BC,

motywowana chęcią „zarządzania popytem”.

Ekspansja pieniężna i wzrost popytu na rynku

dóbr zwiększają produkcję, wzrastające

zapotrzebowanie na czynniki produkcji

wywołuje zwyżkę płac i cen surowców, a to

prowadzi do wzrostu cen gotowych wyrobów….

Mówiąc krótko – przyczyną inflacji jest ustalenie

się globalnego popytu na towary na poziomie

przewyższającym możliwości jego zaspokojenia.

G

lo

ba

ln

y

po

py

t

45

Dochód narodowy

Yp

Ye

AD

o

AD

1

Luka

inflacyjna

Kosztowa teoria inflacji

 

Teoria inflacji kosztowej – tłumaczy zjawisko

wzrostu cen w warunkach recesji i
bezrobocia.

Inflację wywołuje wzrost kosztów produkcji,

spowodowany np. podwyżką wynagrodzeń,
wzrostem ceny surowca, etc.

Uważa się, że inflacja kosztowa ma charakter

kumulacyjny za sprawą „spirali cen i płac”.
Np. wzrost cen ropy, wzrost cen paliw,
wzrost cen…

Mówiąc krótko – przedsiębiorstwa przerzucają

wzrost kosztów produkcji na ceny wyrobów
gotowych.

Kosztowa teoria inflacji

 

Możemy tu wyróżnić:

- inflację płacową (gdy następuje wzrost płac

niezależnie od popytu na pracę);

- inflację wywołaną przez chęć zysku

(przedsiębiorstwa wykorzystują swoja pozycję
monopolistyczną, by podnieść ceny
niezależnie od popytu na ich wyroby);

- inflację importowaną (rosną ceny dóbr

zagranicznych);

- inflację wywołaną przez podatki (gdy ich

wzrost przerzucany jest na ceny).

RODZAJE INFLACJI

Kryterium: tempo inflacji

Inflacja pełzająca – jednocyfrowa, do 10%

rocznie;

Inflacja krocząca – zazwyczaj dwucyfrowa,

która dość łatwo wymyka się spod

kontroli i przechodzi w:

Inflację galopującą – ma ona miejsce, gdy

ceny w ciągu roku wyrażają dwu- lub

trzycyfrową stopę wzrostu.

Hiperinflacja – śmiertelne zagrożenie dla

gospodarki…

RODZAJE INFLACJI

Kryterium: czas

Inflacja okresowa – po fali inflacji

następuje stabilizacja.

Inflacja

sekularna

(chroniczna)

–

zjawiska

inflacyjne

występują

nieustannie.

RODZAJE INFLACJI

Kryterium:

towarzyszenie

określonej

tendencji reprodukcji PKB

Slumpflacja (reflacja) – inflacja w

warunkach recesji gospodarczej;

Stagflacja – inflacja w warunkach

stagnacji gospodarczej;

KRZYWA PHILLIPSA

Dowodzi, że wyższej stopie plac nominalnych

towarzyszy niższa stopa bezrobocia i
odwrotnie. Sugeruje to, że możemy wybrać
niższe bezrobocie za cenę wyższej inflacji
lub odwrotnie.

Wnioski wyciągnął Phillips na podstawie

danych statystycznych z lat 1861-1957 dla
Wielkiej Brytanii.

Samuelson i Solow wysunęli twierdzenie, że

istnieje zależność pomiędzy tempem wzrostu
płac nominalnych a tempem wzrostu cen.

T

em

po

w

zr

os

tu

p

ła

c

no

m

in

al

ny

ch

w

%

T

em

po

w

zr

os

tu

c

en

w

%

Stopa bezrobocia w%

Zmodyfikowana krzywa

Phillipsa

Jednak według Friedmana i Phelpsa, w

gospodarce istnieje pewien poziom
bezrobocia odpowiadający stanowi
równowagi (bezrobocie naturalne).

D

T

em

po

w

zr

os

tu

p

ła

c

no

m

in

al

ny

ch

w

%

T

em

po

w

zr

os

tu

c

en

w

%

Stopa bezrobocia w%

b

1

b

n

A

C

B

E

D

t

p

=6

t

p

=3

Zmodyfikowana krzywa

Phillipsa

-

początkowo bezrobocie równe bezrobociu
naturalnemu oraz stabilny poziom cen (b

n

,

A);

-

ale poziom bezrobocia b

n

został uznany przez

rząd za zbyt wysoki i rząd podejmuje
ekspansywną politykę pieniężną polegająca
na wzroście podaży pieniądza;

-

wzrost podaży pieniądza powoduje
zwiększenie popytu na towary, co pociąga za
sobą zwiększenie produkcji zatrudnienia, a
po pewnym czasie również płac nominalnych
i cen;

Zmodyfikowana krzywa

Phillipsa

- powoduje to przesuniecie się stopy

bezrobocia do b1 oraz punktu B;

- wzrost zatrudnienia był możliwy dzięki iluzji

pieniężnej pracowników, którzy z tego

powodu zwiększyli podaż;

- wzrost zatrudnienia jest jednak tylko

przejściowy, gdyż pracownicy po pewnym

czasie uświadamiają sobie swoje błędne

oczekiwania inflacyjne i dostosowują je do

faktycznej inflacji (3%), domagając się

podwyżek płac nominalnych, w efekcie czego

płace realne ustalą się na pierwotnym

poziomie, zaś bezrobocie wróci do poziomu

bn (do punktu C).

Zmodyfikowana krzywa

Phillipsa - wnioski

- wymienność inflacji i bezrobocia ma

charakter krótkookresowy;

- w długim okresie ekspansywność

polityki gospodarczej prowadzi do
wzrostu cen;

- długookresowa krzyw Phillipsa ma więc

kształt pionowy;

- jednocześnie restrykcyjna polityka

pieniężna może być stosowana do
obniżki inflacji!

KOSZTY INFLACJI –

skala

negatywnego oddziaływania tym większa, im wyższa

inflacja!

Złudzenie inflacyjne (iluzja pieniądza) polega na

tym ,że ludzie mylą zmiany realne ze zmianami

nominalnymi. Ludzki dobrobyt zależy od

zmiennych realnych a nie nominalnych.

Drenaż podatkowy to wzrost realnych wpływów

podatkowych wywołany inflacją, która zwiększa
dochody nominalne i sprawia, że niektórzy ludzie
zostają

zaliczeni

do

wyższych

przedziałów

opodatkowania w ramach progresywnego podatku
dochodowego.

 

KOSZTY INFLACJI

Lokaty i kredyty. Jeśli inflacja jest wyższa niż się

tego spodziewaliśmy, tracą pożyczkodawcy,
zarabiają kredytobiorcy.

 
Starzy i młodzi. Jeśli zaskoczy cię wyższa

inflacja, to tracisz trzymając majątek w
pończosze; zaś gdy zaciągniesz w tym samym
czasie kredyt na dom, samochód – zyskasz.
Nieoczekiwana

inflacja

zmienia

rozkład

dochodów na korzyść ludzi młodych, kosztem
starszych.

KOSZTY INFLACJI

Informacja rynkowa. Silne procesy inflacyjne

zniekształcają informację rynkowa, podmioty
gospodarcze tracą orientację, gdyż nie potrafią
ocenić, czy zmiany cen są rezultatem ogólnych
procesów inflacyjnych, czy tez wynikają ze zmian
relacji cen. Wypacza się struktura produkcji i
konsumpcji.

 
Ucieczka od pieniądza. Wysoka inflacja powoduje

gwałtowny spadek popytu na pienią w ujęciu
realnym. Koszty „zdzierania zelówek” i „zmian
jadłospisów”.

KOSZTY INFLACJI

Osłabienie

aktywności

gospodarczej.

Gdy

tempo wzrostu cen jest wysokie, rachunek
ekonomiczny

poprzedzający

decyzje

gospodarcze

komplikuje

się.

Wzrasta

niepewność.

 
Pogorszenie

bilansu

płatniczego.

Dobra

eksportowane stają się mniej konkurencyjne
na

rynkach

światowych,

zaś

dobra

importowane stają się tańsze w stosunku do
dóbr krajowych.

Skutki inflacji –

pozytywne?

Powolne procesy inflacyjne wywierają

korzystny wpływ na przebieg
procesów gospodarczych, gdyż
wpływają korzystnie na dynamikę
wzrostu gospodarczego.

Przy założeniu iluzji pieniężnej,

powolne procesy inflacyjne pozwalają
bowiem na obniżki realnych stóp
procentowych i stawek płac realnych,
co poprawia rentowność produkcji.

SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA

INFLACJI

1. zastosowanie zdecydowanych
środków polityki gospodarczej
2. zmiana przepisów prawnych, aby
inflacja nie pojawiała się łatwo
3. po prostu – żyć z inflacją…

 
• ad. 1. – stosowanie restrykcyjnej

polityki fiskalnej, utrzymanie deficytu
budżetowego na niskim poziomie
(niestety, wiąże się to z przejściem
przez okres wysokiego bezrobocia).

SPOSOBY PRZECIWDZIAŁANIA

INFLACJI

ad. 2. – bezpośrednie oddziaływanie na poziom płac;

uchwalenie ustawy wprowadzającej trwałe

ograniczenie tempa wzrostu nominalnej podaży

pieniądza do ….% rocznie. Istotą tego zalecenia jest

ograniczenie swobody rządów, które przed wyborami

dążą do zwiększenia podaży pieniądza, wzrostu

produkcji. Ceny i płace dostosowują się wolniej, przez

co efekt ujemny widoczny jest dopiero po wyborach.

• ad. 3. – nauczmy się żyć z inflacją: banki płacą wyższe

nominalne

oprocentowania

od

wkładów,

przedsiębiorstwa uwzględniają w swojej rachunkowości

skutki inflacji, państwo podnosi nominalne granice

przedziałów podatkowych oraz nominalne płatności

transferowe, wprowadza się zasadę indeksacji –

automatyczne dostosowanie wysokości nominalnych

zobowiązań do skutków inflacji.

Inflacja w Polsce w okresie

transformacji

• Okres 1985-1988: silne napięcia inflacyjne

spowodowane znacznie wyższym popytem globalnym
na poziomie przewyższającym możliwości jego
zaspokojenia;

• Okres po 1989: program liberalizacji stabilizacji

gospodarki, co polegało na:

• liberalizacji większości cen, przy zachowaniu

ograniczonej kontroli państwa w zakresie cen energii,
węgla, gazu, leków, wyrobów spirytusowych, opłat
czynszowych, opłat za przejazdy środkami transportu;

• zaostrzeniu ograniczeń budżetowych dla

przedsiębiorstw państwowych, urealnieniu stóp%,
ograniczeniu kredytów;

• liberalizacji wymiany z zagranica.

Inflacja w Polsce w okresie

transformacji

• W 1990 r. inflacja miała charakter inflacji

popytowej i korekcyjnej;

• Z jednej strony szokowy wzrost cen miał

związek z korekcyjnymi podwyżkami cen

administrowanych, z drugiej zaś strony,

poprzez liberalizację cen nastąpił szybki

wzrost cen spowodowany istnieniem

olbrzymiej nadwyżki popytu powstałej w

latach wcześniejszych;

• Od 1991 r. inflacja zaczęła nabierać

charakteru inflacji kosztowej (wysokie

oprocentowanie kredytów, wysokie

obciążenia pracodawców, i in.)