Zasady prowadzenia
bezpiecznych robót remontowo -
budowlanych

Techniczne bezpieczeństwo pracy

Wśród wielu minerałów o pokroju włóknistym, mogących

stanowić niewątpliwe zagrożenie dla zdrowia, 6 z nich posiada

skłonność do tworzenia długich włókien, o elastyczności

umożliwiającej ich tkanie. Minerały te objęto ogólną nazwą

„ minerałów azbestowych”.

Wszystkie rodzaje azbestu umieszczone są na liście czynników

rakotwórczych, stanowiącej załącznik nr 1 do Rozporządzenia

ministra zdrowia i opieki społecznej z 11.09.1996r „w sprawie

czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru

nad stanem zdrowia pracowników zawodowo narażonych na

te czynniki. Dla uniknięcia groźby chorób, organizm nie

powinien być eksponowany na powietrze „znacznie”

zanieczyszczone tymi pyłami. Ekspozycja nieznaczna,

przypadkowa wydaje się nieunikniona, tak z uwagi na

rozpowszechnienie wyrobów azbestowych, do niedawna w

powszechnym będących użyciu, jak z powodu konsekwencji

tego rozpowszechnienia - stałej obecności zmiennych, na ogół

niewielkich poziomów pyłów azbestu, występujących w

powietrzu atmosferycznym w sposób naturalny.

Jednym ze efektów zdrowotnych obserwowanych u osób

narażonych na „ znaczące” ekspozycje ( czyli takie, które

wywołują odpowiedź organizmu , lecz są niższe od

„zawodowych ” ekspozycji - czyli takich, które występowały w

przemyśle przy obróbce, przetwórstwie czy produkcji wyrobów

zawierających azbest ) jest coraz częściej rejestrowany wzrost

zachorowalności narażonych na międzybłoniaki - nowotworowe

zmiany opłucnowe. Pojawiają się one właśnie przy narażeniu na

wyżej opisane, pośrednie poziomy zanieczyszczeń powietrza -

określane też poziomami „parazawodowymi". Międzybłoniaki

rejestrowano np. wśród mieszkańców w gminy Szczucin, nie

zatrudnionych w fabrykach produkujących wyroby azbestowe, a

więc nie narażonych na ekspozycję „zawodową” , żyjących w

skażonym środowisku bytowania. (Okoliczna ludność

wykorzystywała od lat azbestowe odpady poprodukcyjne z

wytwórni wyrobów azbestowo-cementowych do celów

gospodarczych ). Poziomy zanieczyszczenia powietrza

azbestem, występujące na dawnych stanowiskach pracy,

podczas produkcji wyrobów budowlanych z azbestem,

kształtujące się na poziomie ok. 0,5 wł/cm3 ( czasem

kilkakrotnie przekraczające na niektórych stanowiskach pracy tę

wielkość ) skutkowały po latach pracy, powstaniem u części

narażonych pracowników wcześniej wymienionymi chorobami

zawodowymi.

Istotne znaczenie dla wielkości poziomów

zanieczyszczenia powietrza włóknami azbestu, jakie

powstają podczas prac demontażowych, ma zasada

obniżania emisji pylenia wszędzie tam, gdzie jest to

możliwe i tak jak to możliwe: przez nawilżanie wyrobu

przed oraz w trakcie demontażu, zaniechanie w miarę

możności obróbki i destrukcji mechanicznej

demontowanego wyrobu, nie posługiwanie się

narzędziami napędzanymi elektrycznie ( jak piły,

wiertarki, wyzwalającymi znaczną emisję, ale

narzędziami ręcznymi - najlepiej wolnoobrotowych o

specjalnie wyprofilowanych ostrzach, zaopatrzonych

w odsysanie pyłu i przeznaczonych dla obróbki

wyrobów azbestowych ). Podczas prac wymagana jest

staranność i dokładność wszelkich czynności,

wykonywanie ich według z góry przygotowanego,

logicznego planu.

Kiedy i jak decydować się należy na prace
demontażowe wyrobów zawierających
azbest

Można wyrazić opinię, że większe zagrożenie

pyłami azbestu powoduje niepotrzebny i

nieumiejętny demontaż wyrobów z azbestem

niż właściwa eksploatacja tych wyrobów.

Powstaje zatem pytanie : kiedy można

eksploatować obiekt z wbudowanymi

wyrobami zawierającymi azbest - bez działań

„naprawczych", kiedy zaś należy podjąć

działania „naprawcze " i jakie są to działania.

Celem kwalifikacji wyrobów zawierających azbest

do dalszego użytkowania lub usunięcia oraz

określenia „stopnia pilności działań naprawczych",

właściciele obiektów posiadających obiekty z

wyrobami zawierającymi azbest wykonać powinni „

ocenę stanu i możliwości bezpiecznego

użytkowania wyrobów" według zał. nr 1 do

Rozporządzenia Ministra Gospodarki z 14.08.1998 r

Dz. U. nr. 138 poz. 895. Podczas sporządzania

wspomnianej tu „oceny " lub wobec planowanych

remontów w budynku, w którym znajdują się

wbudowane wyroby zawierające azbest, należy

mieć świadomość jakie czynności albo wyroby i ich

szczególna konfiguracja w obiekcie, stwarzają

ryzyko uwolnienia do powietrza pyłów azbestu . Są

to np.:

Nieumyślne, nieświadome uszkadzanie
mechaniczne wspomnianych wyrobów
podczas adaptacji, remontów i
modernizacji (np. okablowanie,
usuwanie ścianek działowych itp),.
Usuwanie lub próby zabezpieczenia,
tych wyrobów zwłaszcza w sposób
niewłaściwy;

Niewłaściwa eksploatacja wyrobów, lub zmiana

sposobu eksploatacji wyrobów, powodująca ich

drgania, tarcie, (szczególnie zagrożone

destrukcją są wyroby w obiektach o konstrukcji

niesztywnej), wibracje przenoszone na wyroby

z azbestem, pochodzące od: pracy maszyn,

wind, także niekorzystne dla budynku

sąsiedztwo dróg obciążonych ciężkim

transportem, transport szynowy, metro itp.

Poddanie wyrobów z azbestem silnym ruchom

powietrza, wywołanym pracą maszyn (np.

wentylatory, odkurzacze).

Uszkodzenia eksploatacyjne wyrobów

zawierających azbest oraz starzenie się ich oraz

zły stan techniczny, w tym uszkodzenia

mechaniczne, spękania powierzchni,

wyszczerbienie krawędzi, korozja chemiczna,

biologiczna, termiczna, wilgotnościowa powodują

zmiany (osłabienie) spoiwa wyrobów, co objawia

się np. obecnością wykwitów, złuszczeń wyrobów,

śladami drobnego pyłu na podłodze w miejscu

zastosowania wyrobów (z widocznymi

fragmentami uszkodzonych wyrobów a nawet

masywnych wiązek włókien azbestu).

Ogólnie przyjmuje się, że wyroby będące w dobrym

stanie „ technicznym" nie wykazujące objawów zużycia,

uszkodzenia, starzenia się, można eksploatować

„ bezpiecznie ", jeśli : - kompetentnie i rzetelnie

wykonana „ ocena wyrobów", nie przekroczyła 55

punktów; wyroby są prawidłowo eksploatowane

( zgodnie ze swoim przeznaczeniem i zgodnie z

zaleceniami dotyczącymi użytkowania wyrobów

azbestowych), a ponadto są one pokryte powłoką

zabezpieczającą. W przeciwnych okolicznościach

polecane jest: podjęcie „prac naprawczych" -

rozumianych jako: zabezpieczenie wyrobów

odpowiednimi preparatami ( wgłębnie penetrującymi),

hermetyczna zabudowa wyrobów lub ich całkowite

usunięcie.

Wśród sposobów eliminacji zagrożeń , które
przewiduje się dla budynków z wyrobami
azbestowymi, wyróżnia się więc następujące

główne kierunki działań:

Całkowite usunięcie wyrobów. Jest to kosztowne, ale

radykalnie rozwiązanie problemu, wymaga

specjalistycznych narzędzi, stwarza nowe problemy

-wytworzenie „niebezpiecznych odpadów" oraz

powoduje okresowo wzrost pyłów azbestu w

otoczeniu, których minimalizacja wymaga

zaangażowania kosztownej techniki. „Usuwanie

wyrobów zawierających azbest" nie może być

„zasadą", wyborem stosowanym jako rozwiązanie

„ogólne" dla wszystkich sytuacji ( ze względów

ekonomicznych a także ograniczonych możliwości

gospodarowania i składowania odpadów). Polecane

byłoby zatem „rozłożenie " tego sposobu

postępowania w czasie.

Pomalowanie czyli impregnowanie wyrobów z

azbestem. Pomalowanie wyrobów odnosić się może

wyłącznie do wyrobów we względnie dobrej kondycji

technicznej. Polecane może być np. dla tych wyrobów

, które mogą przenieść dodatkowe zwiększenie

ciężaru, których powierzchnia jest czysta lub może

być odczyszczona i może przyjąć powłokę ochronną.

Metodą tą powinny być objęte wyroby azbestowo -

cementowe, będące w dobrym stanie „ technicznym"

w obiektach, które nie wymagają termo -

modernizacji. Opisywane postępowanie jest

rozwiązaniem tymczasowym, które na ogół nie

wymaga kosztownych technik , jednocześnie

„przesuwa" ono problem „azbestu" w czasie a nie

rozwiązuje go całkowicie, gdyż wyrób azbestowy

pozostaje w budynku, zobowiązując właściciela do

okresowych przeglądów („ocen") tego wyrobu

Na Zachodzie powszechnie stosuje się to rozwiązanie dla

przedłużenia żywotności zarówno wyrobów azbestowo

-cementowych będących w dobrej kondycji technicznej,

czekając na zużycie wyrobów, planowany, większy remont

jak też w obiektach przemysłowych azbestowych dla

konserwacji izolacji, wyrobów azbestowych „miękkich".

Współcześnie na Zachodzie przeważają trendy całkowitego

usuwania wyrobów z azbestem, gdyż są to wyroby będące

w użytkowaniu co najmniej 20 lat. W Polsce istnieje zakaz

impregnacji i pozostawienia wyrobów „miękkich" w

wnętrzach obiektów budowlanych do dalszej eksploatacji

jako rozwiązania docelowego. Co do pokryć dachowych z

„ eternitu”, najmłodsze wyroby montowano zgodnie z

prawem jeszcze na przełomie 1998/9 r. - jest więc nieco

inaczej niż na Zachodzie ( nie akcentując nadmiernie

różnicy wyposażenia wykonawców robót i przeznaczanych

na ten cel środków ).

Formalnie, impregnację wyrobów „ miękkich”

stosować jako rozwiązanie doraźnie, używając

preparatów „wgłębnie penetrujących", a

posiadających aprobatę techniczną ITB. Założyć

jednocześnie trzeba, że wyroby te, mimo

impregnacji, w określonej perspektywie czasowej

zostaną usunięte.

Stosowanie barier pyłowych ze ścianek działowych

oddzielających hermetycznie wyroby z azbestem

od otoczenia . Rozwiązanie to podobnie jak „b" jest

doraźnym zmniejszeniem zagrożeń, przesuwa ono

problem w czasie, umożliwiając eksploatację

obiektu bez kosztownych prac specjalistycznych

polegających na usuwaniu wyrobu. Ma ono

większe zastosowanie w obiektach przemysłowych

W Polsce na ogół nie jest ono popularne.

Zgodnie z obowiązującymi w Polsce
przepisami do zabezpieczeń
wyrobów budowlanych
zawierających azbest powinny być
stosowane środki impregnujące,
które uzyskały aprobatę techniczną
ITB

"Bezpieczeństwo pracy w
budownictwie"

Budownictwo, pomimo postępu

technologicznego i bardziej

rygorystycznych przepisów dotyczących

bezpieczeństwa pracy na placu budowy,

jest nadal jedną z najbardziej

niebezpiecznych sekcji gospodarki

narodowej. Według wstępnych danych w

roku 2004 wydarzyło się ponad 7000

wypadków na budowach, w tym 95

śmiertelnych i ponad 160 ciężkich (w roku

2003 wydarzyło się ponad 7300 wypadków,

w tym 87 śmiertelnych i 158 ciężkich).

Podobne dane odnotowano na terenie

województwa opolskiego. W latach 2002 –

2004 w budownictwie miało tu miejsce 947

wypadków przy pracy, w wyniku których

śmierć poniosły 4 osoby, a 18 osób doznało

ciężkich obrażeń ciała. Niestety rok 2005

okazał się wyjątkowo tragiczny, ponieważ

do 30 września tego roku w samym tylko

budownictwie odnotowaliśmy na terenie

naszego województwa aż 6 śmiertelnych

wypadków przy pracy. Wśród nich 3

wypadki spowodowane były upadkiem z

wysokości, 1 wypadek spowodowany

uderzeniem łyżką koparki, 1 uderzeniem

pierścienia zabezpieczającego koła

samochodu oraz 1 wypadek drogowy.

Według ustaleń inspektorów pracy,
głównymi przyczynami tych wypadków
były:



lekceważenie przez uczestników procesów
budowlanych zagrożeń w tym głównie przy
pracach prowadzonych na wysokości,



nieznajomość i nieprzestrzeganie przepisów
prawa w zakresie bezpieczeństwa pracy,



tolerowanie przez nadzór techniczny
niewłaściwych i niebezpiecznych zachowań
zwiększających ryzyko związane z
wykonywaną pracą.

Analiza okoliczności i przyczyn
wypadków przy pracy w
budownictwie oraz wyniki naszych
kontroli wskazują, że istotny wpływ
na zagrożenia i nieprawidłowości
występujące na budowach mają
zaniedbania w sferze działań
organizacyjnych i technicznych.

Najczęstsze przyczyny nieprawidłowości
występujących na placach budowy to:



niski poziom wiedzy z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy

wśród pracowników i pracodawców, o czym świadczy fakt, iż

blisko 45% poszkodowanych to pracownicy o krótkim stażu

pracy u danego pracodawcy. Odzwierciedla się to szczególnie

przy pracach na wysokości zaliczanych nie tylko w

budownictwie do najbardziej niebezpiecznych.



minimalizacja kosztów budowy przez oszczędzanie na

wydatkach, w tym na wycenę działań związanych z planem

BIOZ, które mogłyby zapewnić wyższy poziom bezpieczeństwa

oraz angażowanie pracowników o niskich kwalifikacjach,



nieprzeprowadzanie oceny ryzyka zawodowego i

nieinformowanie o nim pracowników,



zbyt małe zainteresowanie personelu sprawującego

samodzielne funkcje techniczne na budowie (kierownik

budowy, kierownicy robót, inspektor nadzoru inwestorskiego)

problematyką z zakresu bhp.

Państwowa Inspekcja Pracy rozpoczęła

w roku 2004 kampanię informacyjno –

promocyjną „Bezpieczeństwo pracy w

budownictwie” i kontynuuje ją w roku

2005. Tego typu działania prowadzone

są również w 9 pozostałych nowych

krajach Unii Europejskiej. Patronuje im

SLIC – Komitet Wyższych Inspektorów

Pracy.

Celem kampanii „Bezpieczeństwo pracy w

budownictwie” jest zwiększenie

zainteresowania problematyką oceny ryzyka

zawodowego, promowanie działań związanych

z tworzeniem planów BIOZ, a także

eliminowaniem zagrożeń związanych

z upadkiem z wysokości, spadającymi z

wysokości narzędziami, niebezpiecznymi

maszynami i urządzeniami. Motywujemy

pracodawców oraz pracowników budownictwa

do postawy aktywnej i zaangażowanej w

kwestie bezpieczeństwa pracy.

Naszą kampanię adresujemy przede

wszystkim do pracodawców i osób

odpowiedzialnych za organizację pracy:

inwestorów, kierowników budów, majstrów.

Zapraszamy ich do wzięcia udziału w

programie prewencyjnym dla małych i

średnich firm budowlanych, który pozwoli

na dostosowanie ich zakładu pracy do

obowiązujących przepisów i uczynienia

pracy w ich firmach bezpieczniejszą.

Wyniki kontroli wskazują, że stwierdzane

naruszenia prawa w zakresie przepisów bhp

dotyczą najczęściej tych samych rodzajów

prac, co w latach ubiegłych. Wśród przyczyn

nieprawidłowości czołowe miejsce zajmuje

lekceważenie zagrożeń, połączone z brakiem

świadomości ich istnienia, nieznajomość i

nieprzestrzeganie przepisów prawa w zakresie

bezpieczeństwa pracy, tolerowanie przez

nadzór techniczny na budowie zachowań

zwiększających ryzyko związane z

wykonywaną pracą

Prowadzony przez PIP program
prewencyjny dla małych i średnich
firm budowlanych ma na celu
upowszechnianie wśród
pracodawców procedur
samokontrolnych, metod oceny
ryzyka zawodowego i identyfikacji
zagrożeń.