Partycypacja
społeczna i
polityczna na
poziomie lokalnym

Partycypacja polityczna



Inaczej uczestnictwo polityczne



„wszelka dobrowoln aktywność, w
wyniku której jednostki bądź grupy
społeczne chcą wpływać na wybór
rządzących i/lub rezultaty działań
politycznych”



Mayer G., Introduction: Two European Nations in Search of Participatory Democracy, [w:] Leksykon
politologii, A. Antoszewski, R. Herbu red., Wrocław 2002

Aktywizm lokalny



Poprzez aktywizm lokalny należy rozumieć

wszelkie przejawy działalności, podjęte na

forum szeroko rozumianej polityki, przez

wspólnotę zamieszkującą określone

terytorium (gminę, powiat lub województwo).

Działania te mogą mieć zarówno charakter

formalny np. poprzez próbę wpłynięcia na

rządzących przy wykorzystaniu prawnie

zagwarantowanych instytucji, takich jak

referendum lokalne, lub nieformalny -

poprzez spotkania, rozmowy, pisma.

Społeczność jako wspólnota

polityczna



Wspólnota polityczna polega na
podejmowaniu przedsięwzięć
opartych na zbiorowo aprobowanym
politycznym podziale pracy,
wyrażającym się gotowością do
odgrywania ról politycznych
(publicznych).

Lokalna wspólnota
polityczna



Świadomość wspólnych interesów



Partycypacja w lokalnych instytucjach –

organizacjach



Polityczny podział pracy



Zdolność do wyłonienia władzy politycznej



Zdolność do podtrzymania władzy

politycznej



Zdolność do egzekwowania

odopwiedzialności politycznej

Uczestnictwo w wyborach

samorządowych



Frekwencja wyborcza wybory wójta,
burmistrza, prezydenta miasta w I
turze w 2002 roku (dane za PKW z
dnia 14.12.2012 r.)

Nazwa województwa

Liczba
wybierany

ch wójtów

Liczba
wybierany
ch

burmistrz
ów

Liczba
wybierany
ch

prezydent
ów miast

Ogół
em

Liczba
przypadkó
w
niezgłosze

nia
kandydató
w

Liczba

przypadk
ów
zgłoszeni
a tylko

jednego
kandydat
a

Liczba
obsadzon
ych

urzędów
wójtów

Liczba
obsadzon
ych
urzędów

burmistrz
ów

Liczba
obsadzon
ych
urzędów

prezydent
ów miast

Ogół
em

Liczba
przypadków
przeprowadze

nia ponownego
głosowania

Liczba
przypadk

ów
wyboru
przez
radę

gminy z
powodu
braku
kandydat

ów

Liczba
przypadkó
w wyboru

przez radę
gminy z
powodu
nieuzyska

nia przez
jednego
kandydata
50%

głosów
poparcia

dolnośląskie

80

81

8

169

0

2

40

26

0

66

103

0

0

kujawsko-

pomorskie

92

47

5

144

0

7

62

24

0

86

57

0

1

lubelskie

172

36

5

213

0

3

108

10

0

118

95

0

0

lubuskie

41

39

3

83

0

1

21

12

1

34

49

0

0

łódzkie

135

31

11

177

0

11

85

7

0

92

85

0

0

małopolskie

126

52

3

181

0

9

88

17

0

105

76

0

0

mazowieckie

230

74

10

314

0

13

152

25

0

177

137

0

0

opolskie

37

32

2

71

0

4

26

14

1

41

30

0

0

podkarpackie

115

39

6

160

0

9

65

16

0

81

79

0

0

podlaskie

82

33

3

118

0

4

51

15

0

66

51

0

0

pomorskie

81

35

7

123

0

6

45

14

4

63

60

0

0

śląskie

96

47

24

167

0

6

57

20

2

79

88

0

0

świętokrzyskie

72

26

4

102

0

3

41

9

0

50

52

0

0

warmińsko-

mazurskie

67

46

3

116

0

1

38

8

0

46

70

0

0

wielkopolskie

117

102

7

226

0

15

78

46

2

126

99

0

1

zachodniopomors
kie

53

56

5

114

0

2

23

18

1

42

71

0

1

Suma w skali

kraju

1596

776

106

247

8

0

96

980

281

11

127

2

1202

0

3

Wybory samorządowe w 2006 r
– I tura (12.11.2006 r.)

brak

danych

39,38 -

40,49

40,5 -

41,6

41,61 -

42,72

42,73 -

43,84

43,85 -

44,96

44,97 -

46,07

46,08 -

47,19

47,2 -
48,31

48,32 -

49,42

49,43 -

50,55

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Frekwencja - Ponowne
głosowanie w dniu 26.11.2006
r.

brak

danych

32,3 -

33,7

33,71 -

35,11

35,12 -

36,52

36,53 -

37,93

37,94 -

39,34

39,35 -

40,75

40,76 -

42,16

42,17 -

43,57

43,58 -

44,98

44,99 -

46,4

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Frekwencja wyborcza w 2010 r. - I
tura 21.11.2010 r.

Frekwencja wyborcza w 2010 r.
– II tura 05.12.2010 r.

Specyfika referendów
lokalnych



Referendum lokalne wywodzi się z tradycji
gmin i kantonów szwajcarskich, które
stosowały go, jako formę zwyczajowego
rozstrzygania wszystkich ważnych spraw
wspólnoty. Zatem źródeł referendum należy
upatrywać w dawnych formach instytucji
demokracji bezpośredniej stosowanej w
Szwajcarii, do których zalicza się m.in.:

Landsgemeide



stosowane było w prakantonach Uri,
Schwyz, Unterwalden, Glarus. Były to
zgromadzenia mężczyzn zdolnych do
noszenia broni, którzy w głosowaniu
przyjmowali lub odrzucali projekty
ustaw. Zebrania te były najwyższą
władzą państwową;



Specjalne instytucje kantonów, które tworzyły

związki gmin. Decyzje w tych kantonach

podejmowane były na specjalnie w tym celu

zwoływanych sejmikach, na które gminy wysyłały

swoich mandatariuszy. Reprezentanci gmin posiadali

instrukcje wydane przez nie, które wcześniej zostały

poddane pod głosowanie („ad referendum”). W

głosowaniu udział mógł wziąć każdy mieszkaniec,

który posiadał uprawnienia polityczne;



zwoływanie narady wybranych obywateli, którzy

podejmowali decyzje w najważniejszych sprawach

miasta. Rozwiązanie to stosowane było przez gminy

miejskie.

Referendum lokalne w ustawie z
dnia 15 września 2000 roku o
referendum lokalnym



Ustawa o referendum lokalnym zachowała trwałość

formy definiowania samego terminu referendum

stwierdzając, że jest to akt wyrażenia woli

członków wspólnoty samorządowej, co do

rozwiązania sprawy istotnej dla tej wspólnoty.



Wyrażenie owej woli następuje poprzez zajęcie

pozytywnego lub negatywnego stanowiska w danej

kwestii lub wyboru pomiędzy zaproponowanymi

rozwiązaniami na specjalnej karcie urzędowej.



Ustawodawca chcąc uniknąć nieporozumień w

kwestii przedmiotu referendum zacieśnił krąg spraw,

co do których można przeprowadzić referendum.

Przedmiot referendum



musi spełnić łącznie dwie następujące

przesłanki :



musi być sprawą dotyczącą wspólnoty



musi mieścić się w zakresie zadań i

kompetencji organów danej jednostki

samorządu terytorialnego lub musi dotyczyć

odwołania organu stanowiącego, a w gminie

także i organu wykonawczego



przedmiotem referendum może być także

samoopodatkowanie się mieszkańców

gminy na cele publiczne

Podmiot referendum



Osoba chcąca wziąć udział w referendum
lokalnym musi spełniać łącznie dwie
przesłanki:



stałe zamieszkiwanie na obszarze tej
jednostki samorządu terytorialnego, na której
referendum ma zostać przeprowadzone,



posiadanie przez głosującego czynnego
prawa wyborczego

Inicjator referendum



inicjator referendum to osoba, osoby lub

organ władzy określonego szczebla

administracji, podejmujące szereg zapisanych

w ustawie działań, które mają doprowadzić

do przeprowadzenia referendum w podanej

przez inicjatora sprawie. Wskazuje się

również na fakt, że inicjatorem referendum

jest także osoba, która rozpoczęła działania

jednak, z różnych powodów, nie osiągnęła

zamierzonego efektu.

Inicjatorem referendum może
być:



grupa, co najmniej 15 obywateli, którym przysługuje prawo

wybierania do organu stanowiącego danej jednostki samorządu

terytorialnego, a w odniesieniu do referendum gminnego - także

pięciu obywateli, którym przysługuje prawo wybierania do rady

gminy



statutowa struktura terenowa partii politycznej działająca w danej

jednostce samorządu terytorialnego



organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której

statutowym terenem działania jest, co najmniej obszar danej

jednostki samorządu terytorialnego”.



Należy zwrócić uwagę na fakt, iż ustawodawca nadał uprawnienie

radzie gminy do występowania z wnioskiem o przeprowadzenie

referendum w sprawie odwołania organu wykonawczego gminy tj.

wójta, burmistrza lub prezydenta miasta

Typy referendum



Referendum przeprowadzane z inicjatywy

organu stanowiącego jednostki

samorządu terytorialnego



Referendum przeprowadzane na wniosek

mieszkańców w sprawie odwołania

organu jednostki samorządu

terytorialnego



Referendum na wniosek mieszkańców w

sprawach innych niż odwołanie organu

jednostki samorządu terytorialnego

Ważność referendum



za ważne uznaje się referendum, w którym udział

wzięło, co najmniej 30 % uprawnionych do

głosowania,



Inaczej została uregulowana kwestia określenia

ważności w przypadku referendum w sprawie

odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego

pochodzącego z wyborów bezpośrednich.

Ustawodawca uznał, że referendum to „jest ważne,

gdy udział w nim wzięło nie mniej niż 3/5 liczby osób

biorących udział w wyborze odwoływanego organu”.

Chodzi, zatem o całkowitą liczbę osób, które wzięły

udział w wyborach do danego organu, a nie o liczbą

osób popierających dany organ.

Wynik referendum



Wynik referendum jest rozstrzygający, jeżeli

na jedno z proponowanych rozwiązań oddana

została ponad połowa ważnych głosów



Gdy przedmiotem referendum było

samoopodatkowanie się mieszkańców

ustawodawca zwiększył do 2/3 dolną granice

poparcia dla tego typu rozwiązania. Ma to

gwarantować mieszkańcom pewność, że nie

zostaną na nich nałożone niechciane

zobowiązania natury finansowej

Skutki referendum



służy opozycji, partiom politycznym, które dzięki tej

instytucji mogą przezwyciężyć podziały wewnątrzpartyjne



służy partiom politycznym, które dzięki niemu mogą

przerzucić odpowiedzialność na wyborców



dają szansę wyborcom do wyrażenia własnej opinii



negatywny wynik referendum może nieść za sobą spadek

popularności elity władzy



pokazują oczekiwania społeczne



umożliwiają egzekwowanie odpowiedzialności politycznej



rozwiązują konflikty

Konflikty w lokalnych

systemach politycznych



Konflikt (ujęcie prakseologiczne) – sytuacja,

gdy co najmniej dwóm podmiotom w

pewnym miejscu i czasie ujawnione zostały

i przeciwstawione kolidujące ze sobą

intencje, niezgodne cele, sprzeczne interesy

itd.. Gdy zaś podmioty o niezgodnych

intencjach lub celach zaczną działać, aby

cele te zrealizować, wtedy konflikt

przechodzi w fazę walki (kooperacji

negatywnej)

Typologie konfliktów



Walki, gry i spory (Rapoport) –
stopień nasilenia relacji
konfliktowych



Pierwotne i wtórne



Interpersonalny, intergrupowy,
między jednostkami pochodzącymi z
różnych zbiorowości

Kierowanie konfliktem



Blake i Mouton – dwu wymiarowy
model kierowania konfliktem:



Rywalizacja



Dostosowanie się



Kompromis



Unikanie



Integratywne rozwiązywanie problemów

Dylematy społeczne



Dobrami publicznymi są dobra o następujących

właściwościach:



zużytkowanie jednostki dobra przez jedną osobę nie czyni

owego dobra mniej dostępnym dla innych.



jeżeli ktokolwiek użytkuje to dobro, niemożliwe a przynajmniej

skrajnie kosztowne jest uniemożliwienie komukolwiek innemu

korzystania z tego dobra,



wszyscy członkowie grupy muszą "konsumować taką samą

ilość dobra”



Dobra wspólne to takie (wg. M. Mlickiego), do których

wszyscy mają wspólny dostęp, a których nadmierna

konsumpcja przez jednych zmniejsza lub uniemozliwia

konsumpcję innym, ponieważ prowadzi do

ograniczenia, a niekiedy do zniszczenia zasobnika dóbr.

Negocjacje



to sekwencja posunięć (ofert i ustępstw)
stron, dla osiągnięcia wspólnego
stanowiska, w sytuacji rozbieżności
interesów . przekonywanie się do
modyfikacji ofert początkowych, w taki
sposób aby strony uzyskały możliwie duże
korzyści. Rezultatem negocjacji powinny
być korzyści zadawalające wszystkie strony.