Związki aktywne

pochodzenia

roślinnego

stosowane w

kosmetykach

Marek Nosalski

Kosmetologia II Rok



Rolą współczesnego kosmetyku jest

nie tylko upiększanie, ale również

wzmacnianie skóry i hamowanie

procesów jej starzenia. Przeżywające

renesans ziołolecznictwo zwróciło

uwagę na rośliny, jako bogate źródło

związków chemicznych, które mogą

odgrywać istotną rolę w

prawidłowym funkcjonowaniu naszej

skóry i włosów.



Obecnie coraz częściej rezygnuje się z

naturalnych składników pochodzenia

zwierzęcego, zastępując je właśnie

surowcami roślinnymi. Substancje

biologicznie aktywne mogą znajdować się w

kwiatach, liściach, kłączach, korzeniach czy

owocach, przy czym surowcem

farmaceutycznym czy kosmetycznym jest ta

część rośliny, w której występuje największe

nagromadzenie związków biologicznie

czynnych. Działanie surowca zielarskiego

zależne jest od współdziałania wszystkich

związków w nim obecnych. Oprócz związków

podstawowych, decydujących o własnościach

danej rośliny, znajdują się w nim także inne

substancje, bardzo często wzmacniające ich

działanie. Mówimy tu o tak zwanym efekcie

synergicznym.



Najogólniej substancje czynne

występujące w roślinach można

podzielić na dwie grupy:



produkty pierwotnej przemiany

materii, niezbędne roślinie jako

materiał budulcowy i źródło energii

(cukry, kwasy organiczne, tłuszcze,

woski, aminokwasy, białka);



produkty wtórnej przemiany materii

(sterole, saponiny, substancje

gorzkie, żywice, garbniki, alkaloidy,

olejki eteryczne).



Surowiec roślinny wykorzystuje się w

klasycznych formach leczniczo-

kosmetycznych, to jest w postaci olejków,

ekstraktów, naparów itp. Szczególną rolę

w kosmetyce w ostatnim czasie zyskują

ekstrakty roślinne. Można je pozyskiwać z

całych roślin lub ich części za pomocą

ekstrakcji odpowiednio dobranym

rozpuszczalnikiem. Do najczęściej

używanych w kosmetyce rozpuszczalników

stosowanych do pozyskiwania ekstraktów

kosmetycznych należą: alkohol etylowy,

glikol propylenowy, oleje roślinne.



Celem stosowania ekstraktów jest

podwyższenie wartości funkcjonalnej

kosmetyku. Składają się one bowiem z

mieszanin różnych substancji, które ze

względu na szerokie spektrum działania mogą

znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach

kosmetyki. Opóźniają procesy starzenia skóry,

nawilżają, ściągają i napinają skórę,

pochłaniają promieniowanie UV, wybielają i

likwidują przebarwienia, łagodzą

podrażnienia, stymulują krążenie w

naczyniach krwionośnych. Również często

stosowane są one w preparatach do

pielęgnacji włosów. Preparaty zawierające

ekstrakty roślinne dobiera się w zależności od

rodzaju cery czy włosów oraz pożądanego

efektu kosmetycznego jaki chce się osiągnąć.



Stąd też można podzielić je ze względu

na ich podstawowe zastosowanie:



do pielęgnacji skóry: tłustej, suchej,

wrażliwej,



do pielęgnacji włosów: tłustych,

suchych, z łupieżem,



do past do zębów i wód do jamy ustnej,



do środków do pielęgnacji stóp,



do środków przeciwsłonecznych,



do preparatów kąpielowych,



barwiące.



Ekstrakty roślinne można również

podzielić ze względu na główne

składniki w nich zawarte. Najczęściej

wyróżniamy tu:



flawonoidy (przeciwzapalne,

stymulujące naczynia kapilarne),



śluzy (ochronne),



garbniki lub kwas krzemowy

(przeciwłojotokowe),



saponiny (emulgujące i czyszczące),



barwniki (do barwienia włosów i rzęs),



związki o działaniu promieniochronnym.



Bardzo szeroko stosowaną w kosmetyce

grupę ekstraktów roślinnych stanowią

układy o działaniu ściągającym i

wzmacniającym skórę. Dzięki obecności

garbników, które reagują z białkami

zewnętrznych warstw naskórka,

zmniejszają one wrażliwość oraz

skłonność tkanek do zapaleń, dzięki

czemu zwiększa się odporność

mechaniczna skóry i śluzówki.

Ekstrakty roślinne zawierające garbniki

wykazują także działanie

antymikrobowe oraz zmniejszają

wydzielanie potu .



Do grupy roślin zawierających

znaczne ilości tych związków

zaliczamy: korę i liście oczaru, korę

dębu, liście rozmarynu, szałwi,

orzecha włoskiego, skrzypu. Ze

względu na swoje działanie

wykorzystywane są one w środkach

przeciwsłonecznych i preparatach

posłonecznych, w specyfikach

przeciwtrądzikowych, preparatach

dezodoryzujących, kosmetykach do

pielęgnacji stóp.



Uszczelniają, hamują, chronią przed

promieniami



Kolejną istotną grupę powszechnie stosowanych

ekstraktów kosmetycznych stanowią preparaty

roślinne uszczelniające naczynia, zapobiegające

łamliwości kapilar, i pobudzające przepływ krwi.

Podstawowymi składnikami ekstraktów

roślinnych posiadających te własności są

flawonoidy, wśród których najważniejsza

substancją czynną jest rutyna. Głównymi

przedstawicielami tej grupy są: kasztanowiec,

miłorząb, gryka, kwiaty i liście głogu, liście

brzozy, kwiaty czarnego bzu. Bardzo ważną grupę

ekstraktów, którą stosujemy zarówno do

pielęgnacji skóry jak i włosów o tendencji do

przetłuszczania się stanowią ekstrakty roślinne

hamujące łojotok, do których zaliczamy

zawierające siarkę ekstrakty z rukwii i nasturcji.



Przeciw łupieżowi i nadmiernemu wydzielaniu

łoju często wykorzystywane są ekstrakty z

pokrzywy zawierające kwas krzemowy,

acetylocholinę i chlorofil. W ostatnich latach

obserwuje się zwiększone zainteresowanie

naturalnymi środkami promieniochronnymi.

Pomiary absorbcji widma promieni UV

wykazują, iż wiele ekstraktów roślinnych

spełnia warunki stawiane środkom

promieniochronnym. Do ekstraktów

roślinnych, które nie tylko mogą pełnić

funkcję filtrów słonecznych, ale jednocześnie

korzystnie działają na skórę możemy zaliczyć

między innymi takie jak aloes, dziurawiec

rumianek, czy ratanię.

Aby ekstrakt roślinny mógł jednak

spełniać w preparacie

kosmetycznym rolę filtru

promieniochronnego musi być

wprowadzony do receptury w dość

dużym stężeniu, rzędu 10%. Czasami

więc proponuje się stosowanie tak

zwanych ekstraktów oczyszczonych,

zawierających pojedyncze,

wyizolowane z ekstraktu związki

chemiczne.



Bogactwo minerałów



Zioła zawierają również wiele soli

mineralnych i mikroelementów

niezbędnych dla dobrej przemiany materii

oraz prawidłowego funkcjonowania skóry,

włosów i paznokci. Niedobór niektórych z

nich może powodować - pomijając ogólne

znaczenie zdrowotne - zmiany będące

wyraźnym defektem kosmetyczny.

Prowadzone badania wykazały, że minerały

zawarte w roślinach, dzięki

synergistycznemu działaniu substancji im

towarzyszących takich jak: flawonoidy,

garbniki, czy witaminy, są bardziej

skuteczne niż ich odpowiedniki

syntetyczne.



Na szczególną uwagę zasługują tu związki

krzemu, które wywierają korzystny wpływ

na ścianki naczyń krwionośnych,

zmniejszając ich przepuszczalność przez

co działają jak środek przeciwzapalny i

przeciwprzesiękowy. Zioła zawierające w

składzie krzem stosuje się przy wypadaniu

włosów, kruchości paznokci,

rozszerzonych naczyniach krwionośnych i

włosowatych, w trądziku pospolitym i

różowatym, żylakach, łupieżu. Są także

cennym składnikiem preparatów

ujędrniających skórę. Zasadniczo każda

prawie roślina zawiera w swoim składzie

związki krzemu, jednak szczególne bogate

w nie są skrzyp i przywrotnik.



Preparaty kosmetyczne powinny

pielęgnować oraz zabezpieczać skórę przed

działaniem czynników zewnętrznych. Na

koniec tych rozważań warto zatem

przedstawić charakterystykę kilku

powszechnie stosowanych ekstraktów

roślinnych, które wykazują takie działanie.

Nagietek lekarski - już w starożytnym

Egipcie był uważany za środek

odmładzający. Zawiera on w swoim składzie

m.in. saponiny, karotenoidy, czyli

prowitaminę witaminy A, fitosterole, kwasy

organiczne. Działa on kojąco,

przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

Regeneruje, nawilża, oczyszcza i zmiękcza

naskórek. Preparaty zawierające w swoim

składzie ekstrakt nagietka służą do

pielęgnowania cery wrażliwej, skłonnej do

infekcji, podrażnień.



W latach osiemdziesiątych zaczęto stosować

ekstrakty z liści miłorzębu japońskiego w

leczeniu chorób krążeniowych, stwierdzono

bowiem, że zmniejszają one napięcia naczyń

krwionośnych, pobudzają krążenie, poprawiają

ukrwienie. Te właściwości zainteresowały

również laboratoria kosmetyczne. Ekstrakt

miłorzębu japońskiego ujędrnia i uelastycznia

skórę oraz przywraca jej zdrowy koloryt, łagodzi

cienie i "worki" pod oczami, zapobiega pękaniu

naczynek krwionośnych, neutralizuje wolne

rodniki, hamuje procesy starzenia skóry. Skóra

staje się gładsza, wygląda zdrowo. Okazało się

także, że ekstrakt ten pomaga zwalczyć cellulit.

W kosmetologii ekstrakty miłorzębu japońskiego

zdobyły sobie poczesne miejsce.



Arnika górska jest rośliną bogatą w kwasy

tłuszczowe, aminy i fitosterole. Jej ekstrakty

dobrze wchłaniają się przez naskórek, docierając

do naczynek włosowatych, które wzmacniają i

obkurczają. Wspomagają krążenie krwi,

zmniejszają obrzęki i zaczerwienienia, łagodzą

podrażnienia, uszkodzenia i stany zapalne skóry.

Krwawnik zawiera azulen, garbniki i witaminę C.

Przyczynia się do łatwiejszego gojenia

uszkodzonego naskórka. Łagodzi podrażnienia,

stany zapalne, działa antyseptycznie, ściąga pory

i oczyszcza przetłuszczającą się cerę. Melisa -

zawiera bioflawonoidy i kwasy flawonowe, które

redukują niekorzystne działanie na skórę

wolnych rodników. Wykazuje właściwości

ochronne przed promieniowaniem UV.



Chroni przed rozkładem naturalny kwas

hialuronowy obecny w skórze. Kwas ten jako

substancja wielkocząsteczkowa charakteryzująca

się dużą lepkością, jest jednym z głównych

składników cementu międzykomórkowego i jest

odpowiedzialny za spoistość tkanki łącznej oraz

elastyczność skóry. Melisa wykazuje właściwości

uspokajające i ściągające. Odświeża, tonizuje i koi

podrażnioną skórę. Rumianek zawiera flawonoidy,

karoteny i bisabolol - czynnik o bardzo

efektywnych właściwościach kojących,

łagodzących i przeciwzapalnych. Goi podrażnienia

skóry, chroni przed powstawaniem zaczerwienień i

uczuleń, hamuje stany zapalne. Wyciąg z oczaru

wirginijskiego wykazuje działanie przeciwzapalne,

ściągające, bakteriobójcze, poprawia krążenie

podskórne i ukrwienie skóry, działa pojędrniająco i

nadaje skórze zdrowszy koloryt .

Żeń-szeń powszechnie zwany "korzeniem

życia" jest rośliną leczniczą od wieków

stosowaną w medycynie chińskiej. Przypisuje

mu się mnóstwo właściwości niemal

cudownych, przede wszystkim przywracanie

młodości. Prawdą jest, że preparaty z żeń-

szenia stymulują odnowę naskórka,

przywracają skórze zakłóconą równowagę

fizjologiczną, tonizują i poprawiają ukrwienie

skóry. Ze względu na swoje właściwości w

kosmetyce żeń-szeń stosowany jest bardzo

często w tzw. preparatach anti-ageing,

Używa się go także do produkcji środków

zapobiegających łysieniu. Rozmaryn - ma

działanie antyseptyczne i ściągające,

przyśpiesza odnowę komórek skóry.



Jego wyciągi dodawane są do kosmetyków o

właściwościach pojędrniających i

zapobiegających tworzeniu się zmarszczek.

Wyciąg olejowy z ziela jest też doskonałym

środkiem do pielęgnacji włosów i skóry głowy.

Stosuje się go między innymi w przypadku

dręczącego nas łupieżu. Piękną cerę można

osiągnąć zarówno pijąc herbatki ziołowe jak i

stosując kremy, toniki i inne preparaty

kosmetyczne zawierające w swoim składzie

surowce roślinne. I tak, w domowym zaciszu

można czasem sięgnąć po herbatkę z melisy,

rumianku, mięty czy dziurawca, lecz już dłuższe

stosowanie tych naparów wymaga wiedzy i

świadomości działania specyfiku. Również w

przypadku stosowania kosmetyków

zawierających w swoim składzie ekstrakty

ziołowe nieodzowna jest wiedza o ich działaniu.



Ekstrakty roślinne to wyciągi z roślin, a

dokładniej wyciągi z ich kwiatów, liści, kory,

owoców lub korzeni. Zawierają one: garbniki,

flawonoidy, saponiny, olejki eteryczne, śluzy,

witaminy i inne cenne substancje. Mają

właściwości lecznicze, wygładzające,

nawilżające, pielęgnujące lub dezynfekujące.

Najbardziej znanymi są ekstrakty z arniki,

pokrzywy, nagietka, zielonej herbaty, ogórka czy

rumianku. Jest to roztwór otrzymywany w

procesie ekstrakcji, zawierający składnik lub

składniki ekstrahowane, rozpuszczalnik użyty

do ekstrakcji oraz niewielką ilość innych

składników mieszaniny pierwotnej.

Ekstrahowany składnik lub składniki otrzymuje

się przez oddzielenie rozpuszczalnika (np. przez

destylację).



Niepożądane składniki mieszaniny

pierwotnej są usuwane z ekstraktu w

odrębnym procesie (np. przez

krystalizację). Można je pozyskiwać z

całych roślin lub ich części za

pomocą ekstrakcji odpowiednio

dobranym rozpuszczalnikiem. Do

najczęściej używanych w kosmetyce

rozpuszczalników stosowanych do

pozyskiwania ekstraktów

kosmetycznych należą: alkohol

etylowy, glikol propylenowy, oleje

roślinne.



Celem stosowania ekstraktów jest

podwyższenie wartości funkcjonalnej

kosmetyku. Składają się one, bowiem z

mieszanin różnych substancji, które ze

względu na szerokie spektrum działania mogą

znaleźć zastosowanie w wielu dziedzinach

kosmetyki. Opóźniają procesy starzenia skóry,

nawilżają, ściągają i napinają skórę,

pochłaniają promieniowanie UV, wybielają i

likwidują przebarwienia, łagodzą

podrażnienia, stymulują krążenie w

naczyniach krwionośnych. Również często

stosowane są one w preparatach do

pielęgnacji włosów. Preparaty zawierające

ekstrakty roślinne dobiera się w zależności od

rodzaju cery czy włosów oraz pożądanego

efektu kosmetycznego, jaki chce się osiągnąć.



Stąd też można podzielić je ze względu

na ich podstawowe zastosowanie:



•

do pielęgnacji skóry: tłustej, suchej,

wrażliwej,



•

do pielęgnacji włosów: tłustych,

suchych, z łupieżem,



•

do past do zębów i wód do jamy

ustnej,



•

do środków do pielęgnacji stóp,



•

do środków przeciwsłonecznych,



•

do preparatów kąpielowych,



•

barwiące.



Ekstrakty roślinne można również

podzielić ze względu na główne składniki

w nich zawarte. Najczęściej wyróżniamy

tu:



•

flawonoidy (przeciwzapalne,

stymulujące naczynia kapilarne),



•

śluzy (ochronne),



•

garbniki lub kwas krzemowy

(przeciwłojotokowe),



•

saponiny (emulgujące i czyszczące),



•

barwniki (do barwienia włosów i rzęs),



•

związki o działaniu

promieniochronnym.



Bardzo szeroko stosowaną w kosmetyce

grupę ekstraktów roślinnych stanowią

układy o działaniu ściągającym i

wzmacniającym skórę. Dzięki obecności

garbników, które reagują z białkami

zewnętrznych warstw naskórka, zmniejszają

one wrażliwość oraz skłonność tkanek do

zapaleń, dzięki czemu zwiększa się

odporność mechaniczna skóry i śluzówki.

Ekstrakty roślinne zawierające garbniki

wykazują także działanie antymikrobowe

oraz zmniejszają wydzielanie potu. Do grupy

roślin zawierających znaczne ilości tych

związków zaliczamy: korę i liście oczaru,

korę dębu, liście rozmarynu, szałwi, orzecha

włoskiego, skrzypu.



Ze względu na swoje działanie wykorzystywane

są one w środkach przeciwsłonecznych i

preparatach posłonecznych, w specyfikach

przeciwtrądzikowych, preparatach

dezodoryzujących, kosmetykach do pielęgnacji

stóp. • Skrzyp zapobiega destrukcji elastycznych

włókien tkanki łącznej. Stosowany w

kosmetykach przeznaczonych do skóry

starzejącej się, zwiotczałej oraz przetłuszczonej.

Zawiera duże ilości potasu i wapnia oraz

krzemionki, posiadającej właściwości

wzmacniające. Oczar wirginijski należy do

rodziny oczarowatych. W stanie naturalnym

rośnie we wschodnich stanach USA i Kanadzie.

W Polsce można go spotkać w parkach i

ogrodach. Jest to krzew lub drzewko

charakteryzujące się lśniącymi żółtymi kwiatami,

które pojawiają się na nim późną jesienią lub w

zimie, ożywiając nagie, bezlistne gałęzie.



Surowcem leczniczym i kosmetycznym są kora i liście. Oczar

wirginijski zaliczany jest do surowców o dużej zawartości

garbników. Najwięcej znajduje się w liściach i nieco mniej w korze.

Garbniki stanowią mieszaninę, wśród której zidentyfikowano

elagotaniny i hamamelitany. Obecne są flawonoidy, kwasy

galusowy i elagowy, leukoantocyjanidyny oraz saponiny.

Właściwości lecznicze oczaru znane były plemionom indiańskim

zamieszkującym tereny północno-wschodniej Ameryki Północnej.

Otaczany był on czcią szczególnie za jego ściągające działanie.

Stosowano go najczęściej mieszając z siemieniem lnianym na

opuchlizny czy rany powstałe po uderzeniach i guzy. W Europie

uznawano oczar za doskonały środek na oparzenia, opuchlizny i

krwawienia. Badania naukowe potwierdziły wskazania medycyny

ludowej. Obecnie oczar uznaje się za silny środek o działaniu

ściągającym, przeciwkrwotocznym, przeciwzapalnym i

przeciwbakteryjnym. Przygotowuje się z niego nalewki i wyciągi

na alkoholu. Należy jednak pamiętać, aby stężenie alkoholu nie

było zbyt duże. Preparaty z oczaru stosuje się do wewnątrz i na

zewnątrz. Przyjmowane do wewnątrz pomagają w nieżycie i

niewielkich krwawieniach z przewodu pokarmowego i płuc, a

także w żylakach. Przydatne są w zapaleniu błony śluzowej jelita

grubego, biegunce i dyzenterii. Do użytku zewnętrznego

przygotowuje się okłady, kompresy, maści. Mają one zastosowanie

w stłuczeniach, obrzękach, wynaczynieniach, oparzeniach,

ukąszeniach, krwawieniach z nosa, żylakach nóg i odbytu.

Preparaty oczarowe łagodzą ból, przyśpieszają gojenie oraz

zapobiegają infekcjom. Z oczaru można też przygotować lotion,

który jest doskonały na ukłucia komarów i innych owadów.



W kosmetyce silne działanie ściągające oczaru

wykorzystano przede wszystkim do pielęgnacji

cery zanieczyszczonej o zatkanych porach.

Wyciągi z oczaru wchodzą w skład kremów na

noc i na dzień, toników i maseczek. Dużym

powodzeniem w kosmetyce cieszy się woda

oczarowa. Powstaje ona w wyniku destylacji z

parą wodną świeżych, młodych gałązek i

listków oczaru. Woda oczarowa stanowi

składnik kosmetyków przeznaczonych dla cery

tłustej. Z udziałem tej wody można

przygotować tonik: woda oczarowa, napar ze

skrzypu, woda miętowa, woda destylowana,

alkohol 70% lub krem oczyszczający: olej z

arniki, olejek z melisy, masło kakaowe, wosk

pszczeli.



Wyciągi z oczaru wchodzą w skład również

innych kosmetyków na przykład mydeł

przeznaczonych do pielęgnacji cery alergicznej

i nadmiernie zaczerwienionej. Produkowane są

też kremy o działaniu przeciwzapalnym,

przeznaczone do pielęgnacji cery wrażliwej na

zimno, wilgoć i łatwo czerwieniejącej. Ponadto

wchodzą w skład balsamów pojędrniających do

ciała. Można też przygotować preparaty

odżywcze, w połączeniu z olejkiem rycynowym,

do włosów suchych i łamliwych.



Szałwia -bylina lub krzewinka z rodziny

jasnotowatych (wargowych). ok. 500 gat., na

całej kuli ziemskiej; liście pojedyncze lub

pierzaste. Kwiaty grzbieciste, barwne, zebrane

w okółkowy kwiatostan szczytowy.



W Polsce (zarośla, łąki, przydroża) 6 gat.,

najczęściej szałwia łąkowa, wonna bylina o

liściach sercowatojajowatych, pomarszczonych,

kwiatach fioletowoniebieskich, szałwia

lekarska — silnie pachnąca, owłosiona,

miododajna krzewinka, o kwiatach fioletowych,

pochodzi z południowej Europy, powszechnie

uprawiana w Europie ze względu na

dezynfekujący olejek eteryczny otrzymywany z

eliptycznych liści. Kolejną istotną grupę

powszechnie stosowanych ekstraktów

kosmetycznych stanowią preparaty roślinne

uszczelniające naczynia, zapobiegające

łamliwości kapilar, i pobudzające przepływ

krwi. Podstawowymi składnikami ekstraktów

roślinnych posiadających te własności są

flawonoidy, wśród których najważniejsza

substancją czynną jest rutyna.



Głównymi przedstawicielami tej grupy

są: kasztanowiec, miłorząb, gryka,

kwiaty i liście głogu, liście brzozy, kwiaty

czarnego bzu. Bardzo ważną grupę

ekstraktów, którą stosujemy zarówno do

pielęgnacji skóry jak i włosów o

tendencji do przetłuszczania się stanowią

ekstrakty roślinne hamujące łojotok, do

których zaliczamy zawierające siarkę

ekstrakty z rukwii i nasturcji. Przeciw

łupieżowi i nadmiernemu wydzielaniu

łoju często wykorzystywane są ekstrakty

z pokrzywy zawierające kwas krzemowy,

acetylocholinę i chlorofil.



W ostatnich latach obserwuje się zwiększone

zainteresowanie naturalnymi środkami

promieniochronnymi. Pomiary absorbcji widma promieni

UV wykazują, iż wiele ekstraktów roślinnych spełnia

warunki stawiane środkom promieniochronnym. Do

ekstraktów roślinnych, które nie tylko mogą pełnić

funkcję filtrów słonecznych, ale jednocześnie korzystnie

działają na skórę możemy zaliczyć między innymi takie

jak aloes, dziurawiec rumianek, czy ratanię. Aby

ekstrakt roślinny mógł jednak spełniać w preparacie

kosmetycznym rolę filtru promieniochronnego musi być

wprowadzony do receptury w dość dużym stężeniu,

rzędu 10%. Czasami, więc proponuje się stosowanie tak

zwanych ekstraktów oczyszczonych, zawierających

pojedyncze, wyizolowane z ekstraktu związki chemiczne.

Kasztanowiec - Jest okazałym drzewem. Nigdy nie

tworzy lasu ani nie rośnie w większych skupiskach, lecz

tylko pojedynczo lub po kilka. Według badań uczonych

niemieckich i japońskich zjawisko to tłumaczy się tym,

że kasztany wymagają do swego rozwoju określonych

pierwiastków promieniotwórczych z gleby.



Owoce-kasztany nabierając właściwości

specyficznego napromieniowania w czasie

wzrostu mają już dziś między innymi

zastosowanie w japońskich szpitalach w

leczeniu reumatyzmu, gruźlicy i innych

chorób. Choremu nakłada się na parę

godzin rodzaj kamizelki z wszytymi

wewnątrz kasztanami albo zaleca się

noszenie kasztanów w kieszeniach przy

takich dolegliwościach jak: reumatyzm,

artretyzm i inne. Kładzie się również owoce

kasztana pod materac , w czasie

wypoczynku nocnego. W niektórych

gospodarstwach domowych i w

przechowalniach jarzyn (a zwłaszcza

ziemniaków) stwierdzono, że ślimaki

odstępują i nie żerują w miejscach, gdzie

rzucono choćby tylko kilka lub kilkanaście

owoców kasztanowca.



Leczniczym surowcem kasztanowca są

kasztany, a także okazałe kwiaty stojące na

drzewie wśród liści jak lichtarze w postaci

złożonego grona, białe, a czasem czerwone, (te

ostatnie nie lecznicze) oraz kora. Dojrzałe

kasztany zbiera się jesienią, rozdrabnia i suszy

w przewiewie. Następnie dosusza w

temperaturze około 60 C. Kwiaty, zebrane w

czasie słonecznej pogody, suszy się w

temperaturze otoczenia, zaś korę zbiera się z

gałązek na wiosnę.



Surowiec ma smak gorzki i ściągający, jest bez

zapachu i zawiera wiele aktywnych substancji

m.in. trójterpentynowe saponiny, flawony,

kumaryny, garbniki, a także witaminy B6, B12 i

inne związki dotychczas mało zbadane.



Owoce, kwiaty i kora kasztanowca

działają przeciwzapalnie, ściągająco

i wzmacniająco na układ krwionośny.

Z powodzeniem stosuje się ten

surowiec wewnętrznie przy

pękających żylakach, guzach

krwawniczych odbytnicy, przy

sklerozie i reumatyzmie, a także

wykrztuśnie w zastarzałych

bronchitach i zaflegmieniu płuc u

nałogowych palaczy.



Miłorząb dwuklapowy (Ginkgo biloba), jedyny żyjący

przedstawiciel klasy miłorzębowatych z podgromady

nagozalążkowych, relikt ery mezozoicznej. Przed 100-

200 milionami lat tworzył wraz z drzewami iglastymi

lasy na półkuli północnej. Okazałe drzewo do 40 m

wysokości, występujące dziko we wschodnich Chinach,

dawniej często uprawiane przy świątyniach buddyjskich

i pałacach, obecnie popularne drzewo ozdobne również

w innych częściach świata. Posiada charakterystyczne,

wachlarzowate, złożone z dwóch płatków liście

opadające na zimę, kwiaty męskie i żeńskie,

wytwarzające jadalne nasiona. W fitoterapii miłorząb

jest ważną rośliną leczniczą, odkrytą ponownie w

ostatnich kilkunastu latach. Już przed kilku tysiącami lat

używano sproszkowanych liści miłorząbu w leczeniu

zmian degeneracyjnych mózgu. Obecnie produkuje się

ekstrakt z liści zawierający wiele składników a zwłaszcza

glikozyd flawonowy. Znajduje on zastosowanie w

leczeniu i profilaktyce zmian procesu starzenia, co jest

zagadnieniem bardzo istotnym dla starzejących się

społeczeństw krajów rozwiniętych. Aktywne substancje z

miłorząbu przeciwdziałają utlenianiu tłuszczów w

ścianach komórek i ich wnętrzu, zwłaszcza w mózgu

oraz naczyniach krwionośnych.



Poprawiając elastyczność krwinek i naczyń

włosowatych powodują lepsze ukrwienie a tym

samym utlenienie i odżywienie tkanek.

Przywraca to “młodzieńczą” wrażliwość

komórek mózgu na neurotransmitery

(substancje hormonalne, za pomocą, których

komórki komunikują się ze sobą). Przykładem

może być odrodzenie się wrażliwości

receptorów na działanie ważnego

neuroprzekaźnika, serotoniny. Stwierdzono

również wpływ miłorząbu na utrzymanie

właściwego poziomu cholesterolu oraz

blokowanie utleniania jego frakcji LDL.

Stosowanie preparatów z miłorząbu może

podtrzymać i poprawić sprawność intelektualną,

zapobiegać zatorom w naczyniach

krwionośnych mózgu i innych częściach ciała,

poprawić sprawność narządów wzroku i słuchu.



Algi w kosmetyce. Lekarze i kosmetolodzy szukając

związków bogatych w witaminy i mikroelementy,

wspomagających funkcjonowanie organizmu i

jednocześnie mogących poprawić wygląd naszej

skóry, sięgnęli do głębin morskich. W morzu żyje,

bowiem ponad 500 tysięcy gatunków roślin i

zwierząt. Jednym z cenniejszych darów morza

okazały się algi, a właściwie – używając

prawidłowej nazwy botanicznej – glony. Algi to

ogólna nazwa ogromnej grupy, najczęściej

samożywnych, wodnych organizmów o bardzo

zróżnicowanej wielkości: od kilku milimetrów do

kilku metrów (wodorosty morskie). Różne odmiany

alg są hodowane lub wydobywane z dna mórz,

szczególnie z okolic Bretanii (Bretończycy nazywają

algi "chlebem morza"). Coraz częściej pozyskuje się

je również metodami biotechnologicznymi. Skład

chemiczny poszczególnych gatunków glonów jest

różny i nie do końca dokładnie zbadany. Wiadomo,

że organizmy te zawierają stosunkowo duże ilości

protein, węglowodanów (głównie polisacharydy),

witamin i mikroelementów.



W skład ich może wchodzić też chlorofil bądź inny

barwnik, nadający im charakterystyczną barwę (zieloną,

czerwoną lub brązową). Algi grupuje się bardzo często

właśnie w zależności od ich zabarwienia. W wielu

kulturach glony są tradycyjnym składnikiem jadłospisu.

W Europie coraz częściej stosowane są jako środki

uzupełniające pożywienie w postaci kapsułek, tabletek

lub proszku. W krajach Dalekiego Wschodu kobiety od

stuleci używały przyrządzone z alg preparaty do

regeneracji wysuszonej, spierzchniętej, np. pod

wpływem nadmiaru słońca czy wiatru skóry twarzy i rąk.

Badaniem i wytwarzaniem alg do celów kosmetycznych

naukowcy zajmują się od niedawna. Jednym z pionierów

tych badań jest prof. Claude Chasse, znany, oceanolog,

który podjął próby poznania ich składu chemicznego,

określenia właściwości i sposobu wykorzystania. Jak się

okazało, organizmy te mogą stanowić źródło

najróżniejszych substancji interesujących dla kosmetyki.

Ze względu na zawartość witamin z grupy B (B1, B2, B5,

B6, B12), które biorą udział w metabolizmie tłuszczy i

białek, algi wykazują zdolność odnowy naskórka.



Zawarte w nich witaminy E i C oraz -karoten wykazują

działanie antyrodnikowe, wzmacniają ściany naczyń,

aktywizują procesy zachodzące w skórze, poprawiają

jej koloryt. Mikroelementy obecne w różnych

rodzajach alg, to głównie brom, cynk, jod, wapń,

żelazo, miedź, magnez i mangan. Dzięki specyficznej

budowie łatwo przenikają one przez barierę warstwy

rogowej naskórka, zapewniając prawidłowe

funkcjonowanie skóry. Algi mogą być także cennym

źródłem białek, zawierających takie aminokwasy, jak

alanina, aspargina, glicyna, lizyna, seryna. Związki te

występują w NMF (natural moisturizing factor), czyli

naturalnym czynniku nawilżającym, będącym

składnikiem warstwy rogowej i nadającym skórze

odpowiednie nawilżenie. Na szczególną uwagę

zasługują glony zawierające w swoim składzie aosainę.

Związek ten opóźnia proces starzenia skóry, ponieważ

powoduje obniżenie aktywności elastazy – enzymu

rozkładającego elastynę. Białko to występuje w skórze,

gdzie odpowiada za prawidłowe jej funkcjonowanie,

zapewniając odpowiednią elastyczność i gładkość.



Zawarte w algach węglowodany działają

bakteriostatycznie, regulują pracę gruczołów łojowych

(mannit, mannitol, sorbitol), nawilżają (karagen),

poprawiają krążenie, stymulują przemianę materii

(flukoidyna, laminaryna).



Obecne w algach mukopolisacharydy (MPS), głównie

kwas hialuronowy i siarczan chondroityny, są

substancjami silnie nawilżającymi skórę. Na uwagę

zasługują także zawarte w algach polifenole, posiadające

właściwości antyoksydacyjne, antyrodnikowe i

przeciwzapalne. Badania wykazały, że ekstrakt alg chroni

ludzkie keranocyty i fibroplasty przed działaniem wolnych

rodników, opóźniając tym samym procesy starzenia.

Lipidy występujące w glonach zawierają niezbędne

nienasycone kwasy tłuszczowe (NNKT), w tym także kwas

linolenowy, który wzmacnia barierę lipidową oraz

likwiduje stany zapalne naskórka. Biorąc pod uwagę

zawarte w algach składniki można przypuszczać, że w

praktyce kosmetycznej mogą one odgrywać coraz większą

rolę, zwłaszcza w regeneracji skóry i opóźnianiu procesów

jej starzenia się. Wykazują one, bowiem dużą zdolność

przenikania w głąb warstwy rogowej. Przeprowadzone

badania potwierdzają, iż w trakcie liftingu wszystkie

substancje czynne są wchłaniane i transportowane do

skóry właściwej.



Algi mają właściwości dotleniające i regenerujące.

Wykazują zdolność napinania skóry, rozjaśniania cery,

kojenia podrażnień. Preparaty kosmetyczne

zawierające wyciągi z alg morskich szczególnie

polecane są do pielęgnacji cery osób często

przebywających w suchych pomieszczeniach,

narażonych na działanie skażonego powietrza

wielkich miast, żyjących w ciągłym stresie. Czynniki

te wpływają, bowiem negatywnie na skórę,

przyspieszając proces jej starzenia. Stosowanie

preparatów zawierających glony może neutralizować

skutki tych działań. Algi zaopatrują naszą skórę w

witaminy, aminokwasy, elementy śladowe, proteiny i

składniki mineralne, przez co regenerują tkanki i

komórki i zapewniają jej prawidłowe nawilżenie.



Algi wchodzą w skład klasycznych kosmetyków, np.

kremów, żeli, ampułek, maseczek kosmetycznych.

Jako kosmetyczna substancja czynna wspomagają one

procesy odnowy skóry. Badania wykazują, że po

podaniu preparatu algowego widoczny jest efekt

rewitalizujący, spowodowany pobudzaniem syntezy

kolagenu. Preparaty takie wyróżniają się działaniem

wybitnie regenerującym.



W kosmetyce szczególnie przydatne są algi sproszkowane

do mikronowych rozmiarów. Proces mikronizacji sprawia, że

biologiczna energia alg może być wykorzystana jeszcze

bardziej efektywnie. Dzięki wielkości molekuł i szczególnej

strukturze działają one osmotycznie i dlatego bardzo

chętnie stosowane są w preparatach kosmetycznych.



W kosmetyce i farmacji wysoko ceni się także wiele innych

właściwości alg, m.in. ich zdolność oczyszczania skóry i

wchłaniania łoju. Stąd też preparaty zawierające je w swoim

składzie stosuje się w celach leczniczych w schorzeniach

dermatologicznych, takich jak egzemy czy trądzik pospolity.

Kuracje przy pomocy alg łagodzą objawy łuszczycy. Dobre

wyniki daje także zastosowanie ich do leczenia blizn.



Algi są także jednym ze składników preparatów

antycelulitowych. Zwiększają one, bowiem fizjologiczne

działanie metaboliczne komórek. Obecny w wielu glonach

kwas alginowy stymuluje przemianę materii i przyczynia się

do usuwania złogów tłuszczu. Jednocześnie algi dostarczają

organizmowi cennych składników mineralnych, takich jak

potas, magnez, wapń i fosfor. Kosmetyczne preparaty

zawierające je w swoim składzie stosowane są także ze

względu na efekt drenażu tkanek. Algoterapia daje dobre

wyniki w otyłości, przy rozstępach skóry na brzuchu i na

piersiach. Algi stosowane są tu w postaci płynów i żeli

kąpielowych oraz preparatów do masażu ciała.



Mikroniowane algi morskie stosowane jako 100% okłady z

alg morskich działają wyszczuplająco i detoksykująco.



Ze względu na własności algi wykorzystywane są także w

odżywkach i żelach stosowanych do pielęgnacji oraz

układania włosów.



Bardzo często zarówno w kosmetyce domowej, jak i

profesjonalnej, wykorzystuje się algi zielone, które są

bardzo dobrze tolerowane przez skórę. Rośliny te

zawierają ponad 50 różnorodnych składników, dzięki

czemu mogą zaopatrywać skórę w wiele ważnych

elementów odżywczych. Ekstrakt algi czerwonej stosowany

jest w kosmetykach, które działają na skórę nawilżająco,

oczyszczająco i łagodząco, wspomagają prawidłowe

ukrwienie, redukują tłuszcz w tkance podskórnej. Produkty

te poprawiają przede wszystkim stan cery: odwodnionej, z

trądzikiem młodzieńczym oraz nadwrażliwej. Wyciąg z alg

czerwonych, bogaty w pierwiastki, takie jak wapń, magnez,

krzem, cynk gwarantuje także zdrowy wygląd włosów.

Preparaty zawierające w swoim składzie bogaty w

składniki aktywne wyciąg z morskich wodorostów łagodzą

podrażnienia skóry, wywołane np. działaniem promieni

słonecznych, goleniem, czy depilacją.



Zastosowanie tego rodzaju kosmetyków powoduje, że

skóra staje się miękka i dobrze nawodniona.

Szczególnie zalecane są dla cery wrażliwej. Preparaty

z wyciągiem z alg hawajskich działają kojąco,

regulują naturalną równowagę, wzmacniają barierę

ochronną skóry. Przywracają one cerze świeżość i

naturalny wygląd, nie powodując przy tym

podrażnień. Obecnie dość często łączy się w

produktach kosmetycznych właściwości roślin

lądowych i morskich. W zależności od przeznaczenia

kosmetyku oraz rodzaju skóry, do której preparat jest

skierowany, stosuje się razem z algami olejki

eteryczne, wyciągi z kwiatów, witaminy czy inne

substancje biologicznie aktywne. I tak kompleks

zawierający DNA oraz wyciąg z alg morskich i małży

doskonale i trwale nawilża, lekko napina skórę,

wygładza i uelastycznia ją, zapobiega wiotczeniu i

opóźnia pojawienie się zmarszczek. Stymuluje także

procesy biochemiczne komórek skóry. Zmniejsza

obrzęki i ciemne zabarwienia pojawiające się pod

oczami. Szybko osiągany efekt wizualny zawdzięcza

się tu dzięki łatwemu przenikaniu kompleksu przez

naskórek .



Algi zawierają duże ilości elementów

śladowych, a nasza skóra szybko

reaguje na terapię preparatami

zawierającymi je w swoim składzie.

Jednak dla uzyskania długotrwałych

rezultatów najbardziej wskazane jest

doustne przyjmowanie preparatów z

tych niezwykłych glonów. Stosowane

zewnętrznie oraz przyjmowane

doustnie mogą w sposób widoczny

poprawiać stan naszej skóry i

włosów.



Lipa - długowieczne drzewo (ok. 50 gat.)

umiarkowanej strefy półkuli północnej. Liście

sercowate — piłkowane, kwiaty żółtawe lub

białawe, wonne, zebrane w kwiatostany zrośnięte

z języczkowatą podsadką o owocach

orzeszkowatych. W Polce rosną tylko dwa gatunki:



lipa drobnolistna, pospolita w lasach liściastych

na całym niżu i w niższych strefach górskich oraz

lipa szerokolistna, o liściach większych, miękko

owłosionych.



Lipa drobnolistna, lipa małolistna, duża, do 30

metrów wysokości, drzewo z rodziny lipowatych

żyjące nawet 300 lat. Posiada gęstą, zaokrągloną

koronę, gałązki gładkie, oliwkowozielone, liście

ogonkowe, sercowate, brzegiem ząbkowane, po

spodem szare.



Kwiaty żółte, zebrane w wierzchotkę,

wzniesione, osadzone na szypułce, przyrośnięte

do zielonoseledynowej, języczkowatej podsadki,

po przekwitnięciu wytwarzają owoce - kuliste

orzeszki. Surowcem zielarskim są rozkwitające

kwiatostany, zbierane na przełomie czerwca i

lipca. Kwiaty wydzielają intensywny, miodowy

zapach i są licznie odwiedzane przez pszczoły i

inne owady.



Lipa szerokolistna, lipa wielkolistna, drzewo z

rodziny lipowatych. Różni się od lipy

drobnolistnej bardziej rozłożystą koroną. Kora

gałązek jest brunatnozielona, liście większe,

pod spodem zielone, kwiatostany zwisłe,

wytwarzają owoc w postaci kanciastego,

twardego orzeszka. Kwitnie w czerwcu,

wcześniej od lipy drobnolistnej i osiąga wiek do

1000 lat. Surowcem zielarskim są kwiatostany

posiadające takie same właściwości jak

kwiatostany lipy drobnolistnej.



Kwiatostan lipy zawiera ponad 20 flawonoidów, śluzy,

fitosterole, terpeny, garbniki, gumy, pektyny, olejki

eteryczne, kwasy organiczne, sole mineralne, witaminę C i

PP. W Europie, kwiat lipowy zaczęto stosować w celach

leczniczych w okresie średniowiecza. Słowianie, w

czasach pogańskich, uważali lipę za drzewo święte. Polska

tradycja szlachecka nakazywała posadzić przy domu lipę w

dniu narodzin dziecka. Do leczenia używano nie tylko

kwiatów, lecz również kory i liści. Leki uzyskiwane z lipy

miały zastosowanie w leczeniu różnych chorób. Już w XV

wieku węgiel z drewna lipowego był stosowany w leczeniu

biegunek. Napar z kwiatów lipy zwiększa wydzielanie

potu, zmniejsza napięcie mięśni gładkich, zmniejsza stan

napięcia nerwowego, pobudza wydzielanie soków

trawiennych i moczu oraz obniża lepkość krwi. Kwiat lipy

stosowany jest przy przeziębieniach, nieżytach dróg

oddechowych, jako środek uspokajający przy nadmiernej

pobudliwości nerwowej, problemach w zasypianiu,

zaburzeniach trawiennych i profilaktyce miażdżycy.

Zewnętrznie stosowany jest do mycia, kąpieli, okładów i

irygacji oraz w kosmetyce do maseczek i mycia włosów.



Żeń-szeń, bylina z rodziny araliowatych, rosnąca dziko

w lasach Azji Wschodniej od Nepalu po Koreę oraz na

południowo dalekowschodnich terenach Rosji. Od

wieków uprawiana w Chinach, w Korei i Japonii jako

roślina lecznicza, uważana za panaceum. Żeń-szeń

posiada mięsisty i gruby korzeń palowy, łodygę

długości około 70 centymetrów, liście łodygowe

długoogonkowe składające się z kilku

jajowatolancetowatych listków, ząbkowanych, z

włoskami na nerwach. Pęd kwiatowy zakończony jest

baldachem z kilkunastoma zielonobiałymi kwiatami.

Owocem są jagody, pestkowce o barwie

jaskrawoczerwonej.



Surowcem leczniczym jest korzeń żeń-szenia lub cała

roślina wyrywana w okresie kwitnienia, w wypadku

przemysłowego pozyskiwania z niej związków

czynnych. Ponieważ, wzrost rośliny jest bardzo wolny

uzyskuje ona właściwą wielkość korzenia, nadającego

się do zbioru, dopiero po ośmiu lub więcej latach.

Bardziej wartościowy jest surowiec pozyskany z roślin

rosnących dziko niż uprawianych.



W Kanadzie rośnie dziko żeń-szeń pięciolistny, rosnący

stosunkowo szybko, lecz zawierający mało związków

czynnych. Mimo słabszego oddziaływania, jest on

uprawiany w wielu krajach z uwagi na szybkość wzrostu.

Na świecie produkuje się wiele różnorodnych preparatów

zawierających żeń-szeń. Oprócz sproszkowanego

korzenia, płynne wyciągi, tabletki, gumy do żucia,

herbaty, kosmetyki itp. Zastosowanie żeń-szenia w tych

produktach ma często wartość reklamową a ich wartość

lecznicza może być minimalna.



Żeń-szeń prawdziwy a zwłaszcza jego korzeń, zawiera

saponiny trójterpenowe zwane ginsenozydami. Pobudzają

one ośrodki nerwowe znajdujące się w ośrodkowym

układzie nerwowym, co powoduje zwiększenie

wydolności organizmu przez zwiększenie wydzielania

hormonów i innych substancji regulacyjnych. Żeń-szeń

obniża ciśnienie krwi, poziom cukru, przyspiesza

wydalanie produktów przemiany materii, wzmacnia pracę

serca i układu odpornościowego organizmu. Uważa się,

że aktywizacja układu odpornościowego zapobiega

powstawaniu nowotworów i stanów zapalnych.



Preparaty z żeń-szenia stosuje się w celu mobilizacji

wydolności fizycznej i psychicznej osób, które prowadzą

aktywny i wyczerpujący tryb życia. Stosuje się w celu

odzyskania sił po chorobach, przemęczeniu nadmierna

pracą, dla regulacji działania narządów wewnętrznych i

układu nerwowego oraz dla podtrzymania aktywności w

starszym wieku. Żeń-szeń nie wykazuje ujemnych,

narkotycznych skutków ubocznych i uzależnienia, lecz

nadużywany może spowodować wystąpienie nadciśnienia,

biegunki, senności i innych negatywnych objawów.



Broni nasz organizm przed wirusami i bakteriami. W

Chinach jego dobroczynne działanie doceniono już trzy

tysiące lat temu.



Przydaje się szczególnie w okresach zmniejszonej

odporności oraz dla podniesienia witalności w średnim i

starszym wieku. Pomaga żyć intensywniej, dodaje energii,

zwiększa możliwości intelektualne i fizyczne oraz

odporność na stres. Ponadto obniża poziom glukozy we

krwi (ważne przy wadliwej tolerancji cukru), redukuje

nadwagę, poprawia funkcjonowanie układu

immunologicznego, dzięki czemu człowiek jest

odporniejszy.



Wyciąg z korzenia żeń - szenia znalazł zastosowanie

również w kosmetyce. Używa się go do produkcji

preparatów "odmładzających" skórę, stymuluje on,

bowiem odnowę naskórka, przywracając skórze

równowagę fizjologiczną, reguluje też gospodarkę

wodno - tłuszczową.



Właściwości żeń - szenia wykorzystuje się także w

środkach zapobiegających łysieniu i wypadaniu

włosów, gdyż pobudza on macierz włosa i poprawia

ukrwienie skóry. Żeń -szeń powszechnie zwany

"korzeniem życia" jest rośliną leczniczą od wieków

stosowaną w medycynie chińskiej. Przypisuje mu się

mnóstwo właściwości niemal cudownych, przede

wszystkim przywracanie młodości. Prawdą jest, że

preparaty z żeń -szenia stymulują odnowę naskórka,

przywracają skórze zakłóconą równowagę

fizjologiczną, tonizują i poprawiają ukrwienie skóry. Ze

względu na swoje właściwości w kosmetyce żeń -szeń

stosowany jest bardzo często w tzw. preparatach anti

-ageing, Używa się go także do produkcji środków

zapobiegających łysieniu.



Nagietek lekarski - już w starożytnym Egipcie był

uważany za środek odmładzający. Zawiera on w swoim

składzie m.in. saponiny, karotenoidy, czyli prowitaminę

witaminy A, fitosterole, kwasy organiczne. Działa on

kojąco, przeciwzapalnie i przeciwbakteryjnie.

Regeneruje, nawilża, oczyszcza i zmiękcza naskórek.

Preparaty zawierające w swoim składzie ekstrakt

nagietka służą do pielęgnowania cery wrażliwej,

skłonnej do infekcji, podrażnień. W latach

osiemdziesiątych zaczęto stosować ekstrakty z liści

miłorzębu japońskiego w leczeniu chorób

krążeniowych, stwierdzono, bowiem, że zmniejszają

one napięcia naczyń krwionośnych, pobudzają

krążenie, poprawiają ukrwienie. Te właściwości

zainteresowały również laboratoria kosmetyczne.

Ekstrakt miłorzębu japońskiego ujędrnia i uelastycznia

skórę oraz przywraca jej zdrowy koloryt, łagodzi cienie

i "worki" pod oczami, zapobiega pękaniu naczynek

krwionośnych, neutralizuje wolne rodniki, hamuje

procesy starzenia skóry. Skóra staje się gładsza,

wygląda zdrowo. Okazało się także, że ekstrakt ten

pomaga zwalczyć cellulit. W kosmetologii ekstrakty

miłorzębu japońskiego zdobyły sobie poczesne miejsce.



Arnika górska jest rośliną bogatą w kwasy tłuszczowe,

aminy i fitosterole. Jej ekstrakty dobrze wchłaniają się

przez naskórek, docierając do naczynek włosowatych,

które wzmacniają i obkurczają. Wspomagają krążenie krwi,

zmniejszają obrzęki i zaczerwienienia, łagodzą

podrażnienia, uszkodzenia i stany zapalne skóry. Krwawnik

zawiera azulen, garbniki i witaminę C. Przyczynia się do

łatwiejszego gojenia uszkodzonego naskórka. Łagodzi

podrażnienia, stany zapalne, działa antyseptycznie, ściąga

pory i oczyszcza przetłuszczającą się cerę. Melisa - zawiera

bioflawonoidy i kwasy flawonowe, które redukują

niekorzystne działanie na skórę wolnych rodników.

Wykazuje właściwości ochronne przed promieniowaniem

UV. Chroni przed rozkładem naturalny kwas hialuronowy

obecny w skórze. Kwas ten jako substancja

wielkocząsteczkowa charakteryzująca się dużą lepkością,

jest jednym z głównych składników cementu

międzykomórkowego i jest odpowiedzialny za spoistość

tkanki łącznej oraz elastyczność skóry. Melisa wykazuje

właściwości uspokajające i ściągające. Odświeża, tonizuje i

koi podrażnioną skórę. Rumianek zawiera flawonoidy,

karoteny i bisabolol - czynnik o bardzo efektywnych

właściwościach kojących, łagodzących i przeciwzapalnych.

Goi podrażnienia skóry, chroni przed powstawaniem

zaczerwienień i uczuleń, hamuje stany zapalne.



Wyciąg z oczaru wirginijskiego wykazuje

działanie przeciwzapalne, ściągające,

bakteriobójcze, poprawia krążenie

podskórne i ukrwienie skóry, działa

pojędrniająco i nadaje skórze zdrowszy

koloryt Rozmaryn - ma działanie

antyseptyczne i ściągające, przyśpiesza

odnowę komórek skóry. Jego wyciągi

dodawane są do kosmetyków o

właściwościach pojędrniających i

zapobiegających tworzeniu się

zmarszczek. Wyciąg olejowy z ziela jest

też doskonałym środkiem do pielęgnacji

włosów i skóry głowy. Stosuje się go

między innymi w przypadku dręczącego

nas łupieżu.



Piękną cerę można osiągnąć zarówno

pijąc herbatki ziołowe jak i stosując

kremy, toniki i inne preparaty

kosmetyczne zawierające w swoim

składzie surowce roślinne. I tak, w

domowym zaciszu można czasem

sięgnąć po herbatkę z melisy,

rumianku, mięty czy dziurawca, lecz już

dłuższe stosowanie tych naparów

wymaga wiedzy i świadomości działania

specyfiku. Również w przypadku

stosowania kosmetyków zawierających

w swoim składzie ekstrakty ziołowe

nieodzowna jest wiedza o ich działaniu.



Streszczenie



Dynamiczny rozwój przemysłu

kosmetycznego, związany z odkryciami z

biochemii farmaceutycznej, fizyki i

medycyny, zrewolucjonizował opóźnianie

procesów starzenia się skóry. Bardzo

istotnym krokiem w tym kierunku było

odkrycie destruktywnego działania

promieniowania nadfioletowego,

powodującego starzenie skóry przez

uwalnianie wolnych rodników, niszczących

komórki naskórka. Powszechność

kontaktowych odczynów alergicznych i

podrażnień po stosowaniu kosmetyków i

środków upiększających sprawiła, że

zainteresowano się preparatami

naturalnymi, głównie substancjami

roślinnymi i mineralnymi, uważanymi za

mniej szkodliwe i nie powodujące alergii.



Zaprzestano dodawania substancji

zapachowych, konserwantów i

stabilizatorów, powstały całe linie

kosmetyków hipoalergicznych. Co

więcej, współpraca laboratoriów

kosmetycznych z farmaceutycznymi

zaowocowała powstaniem nowej

generacji kosmetyków, których siła i

zasięg działania są porównywalne z

lekami. Nazwano je kosmoceutykami

lub kosmolekami. Zawrotną karierę w

kosmetyce zrobiły substancje, które

dziś są na ustach milionów kobiet i nie

tylko.



CERAMIDY



Naskórek złożony jest z kilku warstw komórkowych .

Podstawowym budulcem jego warstwy rogowej jest tzw.

„cement międzykomórkowy”, czyli bariera wodno-

lipidowa, której ok. 45% stanowią substancje lipidowe

(sfingolipidy) zwane ceramidami. To one, wraz z

cholesterolem i kwasami tłuszczowymi, spajają

korneocyty (martwe komórki warstwy rogowej

naskórka). „Cement międzykomórkowy” posiada

strukturę ciekłych kryształów- to właśnie taka, a nie

inna ich budowa wpływa na prawidłowe utrzymanie

trzech najważniejszych cech pięknej i młodej skóry-

sprężystości, miękkości i elastyczności. Co więcej

„cement” gwarantuje spoistość oraz decyduje o

zatrzymywaniu odpowiedniego poziomu wilgotności w

skórze, ułatwiając wchłanianie wody i chroniąc przed jej

utratą. Nie bez znaczenia jest także ogromna rola

"cementu", a w tym ceramidów, w ochronie skóry przed

szkodliwym działaniem czynników zewnętrznych,

niektórymi substancjami chemicznymi, a także przed

promieniowaniem.



Biosynteza ceramidów zachodzi w

komórkach warstwy kolczystej i ziarnistej

naskórka. W skórze człowieka zostało

zidentyfikowanych siedem różnych

ceramidów oznaczonych kolejno 1, 2, 3, 4,

5, 6I, 6II i różniących się strukturą

chemiczną oraz polarnością. Ceramidy 1

wzmacniają skórę, ceramidy 3

optymalizują poziom jej nawilżenia, a

ceramidy 6 pomagają w restrukturyzacji

naskórka .Głównym składnikiem

ceramidów są niezbędne, nienasycone

kwasy tłuszczowe (w skrócie NNKT), w

tym kwas linolowy, który zapobiega

łuszczeniu się skóry oraz utracie wody

poprzez naskórek.



Zawartość ceramidów w skórze zmniejsza się

wraz z wiekiem, co więcej podejrzewa się, że

skóra osób po 40. roku życia wcale ich nie

produkuje. W wyniku starzenia się, stresu,

przebytych chorób, przemęczenia czy tez

niekorzystnych warunków środowiska

zewnętrznego, jak np.ekspozycja na

promieniowanie UV i zanieczyszczenia

powietrza, bezpowrotnie tracimy te eliksiry

młodości. Rezultaty, choć widoczne stopniowo,

niejednokrotnie spędzają sen z powiek-

naskórek, w którym brakuje ceramidów, staje

się cieńszy, mniej elastyczny i bardziej

zrogowaciały. W efekcie skóra szybciej się

starzeje i zaczynają pojawiać się pierwsze

zmarszczki.



Właśnie dlatego, zdaniem kosmetologów, po 35.

roku życia należy rozpocząć wprowadzanie

ceramidów od zewnątrz, aby w ten sposób

odbudowywać szczelność międzykomórkową i

powstrzymać nadmierne odparowywanie wody

ze skóry. Z uwagi na tak duże znaczenie

ceramidów dla prawidłowego działania bariery

lipidowej, substancje te w postaci gliko- lub

pseudoceramidów na stałe zagościły w

recepturach różnorodnych kosmetyków do

pielęgnacji skóry. Ceramidy dostarczane w

kremie bądź w żelu z powodzeniem uzupełniają

nasze naturalne ceramidy (do których zbliżone

są zarówno budową, jak i właściwościami). Z

łatwością wbudowując się w przestrzeń cementu

międzykomórkowego, zwiększa szczelność

warstwy rogowej naskórka oraz poprawia

strukturę skóry, która odzyskuje właściwy

poziom nawilżenia, jędrność i elastyczność.



Przeprowadzone badania wykazały, iż zewnętrzne

podanie na skórę ceramidów, które podobne są

strukturalnie do naturalnych, jest niezwykle

pomocne w przebudowaniu bariery lipidowej-

wprowadzone ceramidy pobudzają bowiem skórę do

samodzielnej produkcji ceramidów naturalnych.

Zbawienny wpływ tych substancji swoim zasięgiem

obejmuje także strukturę włosa. Lipidy te są

naturalnym składnikiem "spoiwa" wypełniającego

przestrzenie pomiędzy komórkami osłonki włosa. W

tym przypadku ceramidy, podobnie jak w skórze,

decydują o właściwym nawilżaniu włosów oraz ich

sprężystości. Należy bowiem pamiętać, że spoiwo

międzykomórkowe cechuje ogromna wrażliwość na

działanie zewnętrznych czynników atmosferycznych

(promienie UV) oraz zabiegów fryzjerskich (np.

farbowanie). Kosmetyki do włosów zawierające

ceramidy odznaczają się właściwościami intensywnie

regenerującymi- wbudowując się w strukturę włosa

podnoszą jego odporność na niekorzystne warunki.



Od momentu odkrycia ogromnej roli

biologicznej, jaką pełnią ceramidy w

skórze, przemysł kosmetyczny

dokłada wszelkich starań, aby

uzyskać związki odpowiadające tym,

jakie występują w ludzkiej skórze w

postaci naturalnej. Ceramidy z

pewnością na dłużej pozostaną w

recepturze preparatów

pielęgnacyjnych, zwłaszcza, że

kosmetyki z ich zawartością poleca

się już dwudziestokilkulatkom.



Magiczne transportery



Na początku lat 60tych angielski

biofizyk Alec Bangham dokonał

nadzwyczajnego, jak na tamte czasy,

odkrycia dotyczącego lipidów. Po ich

izolacji z żółtka jaja i umieszczeniu w

środowisku wodnym zauważył, że

lipidy posiadają naturalną tendencję

do spontanicznego organizowania

się w zamknięty, dwuwarstwowy

pęcherzyk. Tak narodziły się

liposomy.



Dziś liposomy definiowane są jako sferyczne,

zamknięte struktury zbudowane z

dwumolekularnej warstwy lipidowej (powstają

samoistnie z fosfolipidów na skutek hydratacji),

zamykające część rozpuszczalnika, w którym są

zawieszone. Właśnie dzięki tej własności

liposomy znalazły szerokie zastosowanie we

współczesnej kosmetologii. Wielkość

pęcherzyków liposomowych jest dość

zróżnicowana (0,1- 1mikrometra), ale dla potrzeb

kosmetologii używa się liposomów o średnicy

100-250 nm. I chociaż nośnik o mniejszej

średnicy z większą łatwością przenika przez

przestrzenie międzykomórkowe, to jednak

istnieje niebezpieczeństwo, iż pęcherzyki o

średnicach mniejszych niż 100 nm będą wnikać w

skórę zbyt głęboko (nawet do krwioobiegu), co

zdecydowanie nie jest korzystne dla zdrowia.



Kierując się zasadą, iż kosmetyk jest tym

skuteczniejszy, im więcej jego składnika

aktywnego w odpowiednim stężeniu

przeniknie przez barierę, jaką jest warstwa

rogowa skóry, liposomy są tak doskonałymi

transporterami składników aktywnych w

głąb naskórka, że nawet spoiwo, które

szczelnie wypełnia przestrzenie między

jego komórkami, nie stanowi dla nich

żadnej przeszkody. Stosowanie liposomów

stwarza także szansę bezpośredniego

wprowadzania zarówno wody, jak i

substancji tłuszczowych do warstwy

rogowej, co z kolei wpływa na regulację

gospodarki wodno-lipidowej naskórka.



Najczęściej za pomocą tych

nośników są transportowane

następujące substancje biologiczne:



witaminy (zwłaszcza A, B, C, E),



składniki nawilżające,



ekstrakty pochodzenia roślinnego,



proteiny (kolagen oraz elastyna),



olejki eteryczne.



Aktywne substancje hydrofilne

(rozpuszczalne w wodzie), jak np. kolagen,

ekstrakty roślinne będą zawarte wewnątrz

liposomu, natomiast substancje, które

rozpuszczają się w tłuszczach, np.

niektóre witaminy czy olejki roślinne,

zgromadzone są w bardziej zewnętrznej

warstwie lipidowej. Po kontakcie ze skórą

osłonki liposomów ulegają rozpuszczeniu,

a tym samym powoli uwalniają

zgromadzone i zamknięte w nich

substancje czynne. W efekcie skóra

znacznie bardziej intensywnie i wydajnie

przyswaja potrzebne składniki, aniżeli w

przypadku stosowania zwykłych kremów

lub olejków.



Coraz częściej na kosmetycznym rynku zaczyna być

głośno o preparatach zawierających aktywne formy

witamin takich jak A, B, C, E. Powszechnie wiadomo,

że aby skóra mogła w jak największym stopniu

skorzystać z witamin wchodzących w skład

preparatów kosmetycznych, do jej głębszych warstw

muszą dotrzeć aktywne formy tych substancji.

Dlatego też opracowanie kosmetyku, dzięki któremu

witamina będzie wykorzystywana dopiero po jej

transporcie w głąb skóry, w głębsze warstwy

naskórka, możliwe jest właśnie dzięki liposomom.

Pęcherzyki te nie dość, że pomagają w transporcie

witamin, to na dodatek stabilizują je w preparacie

kosmetycznym. Jednym z takich przykładów jest

witamina A. To drogocenny składnik preparatów

kosmetycznych (zapobiega wysychaniu i rogowaceniu

nabłonka oraz sprzyja zdolności regeneracyjnej

komórek), ale pod warunkiem, że dostarczymy go

skórze na tyle głęboko, by żywe komórki mogły ją

przetworzyć, a następnie użyć do regeneracji.



Co więcej witaminę A cechuje nietrwałość, toteż

zazwyczaj jako składniki kosmetyków wykorzystuje się

jej pochodne (najczęściej octan bądź palmitynian),

które wykazują większą odporność na działanie

powietrza i słońca. Dzięki liposomom realna stała się

możliwość wprowadzania witaminy A w jej

nieprzetworzonej, najbardziej aktywnej postaci-

retinolu, na odpowiednią głębokość skóry. W

przypadku witaminy C, czyli kwasu askorbinowego,

główny problem tkwi w jej niewielkiej zdolności do

przenikania przez barierę, jaka stanowi warstwa

rogowa naskórka. Skuteczne rozwiązanie tej kwestii

także polega na zamknięciu tej witaminy w

liposomach. Pozwala to zarówno na jej stosunkowo

głębokie wnikanie, jak i na wytworzenie specyficznego

systemu powolnego uwalniania, co w pełni pozwala na

wydajne wykorzystanie jej własności (witamina C

uczestniczy w biosyntezie kolagenu, przeciwdziała

procesowi utleniania spowodowanym przez wolne

rodniki, a także przyspiesza proces gojenia się ran).



Niemniej jednak kosmetyki

zawierające liposomy należy stosować

pamiętając o kilku istotnych regułach.

Po nałożeniu kremu z liposomami, aby

zapobiec zniszczeniu osłonki i

przedwczesnego uwolnienia substancji

aktywnych, należy poczekać ok. 15

minut na całkowite wchłonięcie-

inaczej kosmetyk nie zadziała tak, jak

powinien. Ponieważ kremy zawierające

liposomy mają znacznie większą

zawartość tłuszczu niż kremy

pielęgnacyjne, powinno stosować się

je w niewielkich ilościach.



Tajemnica owoców



W ciągu roku można wyróżnić dwa okresy,

kiedy skóra wyraźnie narażona jest na kryzys.

Już wczesną jesienią można zauważyć, że staje

się ona mniej świetlista i bledsza. Powodem

tego jest osłabienie promieniowania

słonecznego docierającego do Ziemi. Drugi

okres to zima i związane z nią wyzwania zmiany

temperatury, które skóra podejmuje niemalże

codziennie, np. podczas wychodzenie z

ogrzewanych pomieszczeń na mróz. Co więcej

centralne ogrzewania ekstremalnie zmniejsza

uwodnienie tej tkanki, a krótszy, w porównaniu

z latem, czas przebywania na świeżym

powietrzu obniża zawartość tlenu we krwi

powodując matowienie i łuszczenie się skóry.



Problemy z cerą nie były obce także naszym

praprababkom, ale już one wiedziały, że

wystarczy wykorzystać dary natury, aby

zniknęły. Zarówno starożytne Egipcjanki, jak i

XIX- wieczne Francuzki okładały twarz winem,

by uczynić ją bardziej aksamitną i gładką, a

Polinezyjki używały do tego celu cukru z

trzciny cukrowej. Tak rozpoczęła się- choć

nieświadomie- rewolucja, której na początku

lat siedemdziesiątych XX wieku właściwy tor

nadali dr Eugene Van Scott i dr Ruey Yu

odkrywając, że kwasy owocowe, powszechnie

nazywane alfahydroksykwasami (AHA), dają

nowe możliwości w rozwiązywaniu problemów

skórnych. Na przekór nazwie związki te

występują w naturze nie tylko w owocach, ale

również w kwaśnym mleku, w warzywach i

trzcinie cukrowej.



Są pozyskiwane zarówno przy użyciu

metod biotechnologicznych, jak i w

wyniku ekstrakcji świeżych owoców,

zwłaszcza tych niedojrzałych i

kwaśnych, jak winogrona, jabłka czy

cytryny. Najbardziej znanymi AHA

są:



kwas glikolowy - występuje w soku

trzciny cukrowej, wnika w skórę

najłatwiej oraz posiada zdolność

wiązania wody działając jako środek

nawilżający,



kwas mlekowy – można go znaleźć w

kwaśnym mleku, , redukuje zmarszczki,

zwęża pory, rozjaśnia przebarwienia oraz

nadaje skórze ładny koloryt,



kwas cytrynowy – występuje w owocach

cytrusowych, to substancja o

właściwościach odkażających i

przywracających naturalne pH, dlatego

używana jest w szamponach i odżywkach

do włosów, antyperspirantach oraz

kremach wybielających,



kwas winowy – to substancja krystaliczna

używana do produkcji kosmetyków do

kąpieli.



W preparatach stosowanych do codziennej

pielęgnacji skóry z reguły wykorzystuje się

mieszaninę kilku różnych alfahydroksykwasów,

co zapewnia ich kompleksowe działanie. Kwasy

owocowe robią furorę dzięki właściwościom

delikatnego złuszczania skóry. Co więcej nie

powodują jej podrażnień, dlatego też mogą być

stosowane przez kobiety o różnych, nawet

najbardziej wrażliwych typach cery.

Biologiczny mechanizm działania AHA nie

został do końca poznany, przypuszcza się

jednak, że alfahydroksykwasy posiadają

zdolność do rozluźniania warstwy

korneocytowej naskórka przez rozpuszczanie

substancji sklejającej komórki, w wyniku czego

osłabiona zostaje spoistość komórek.



Konsekwencją tego procesu jest

przyspieszenie usuwania martwych warstw

komórek naskórka gromadzących się na

powierzchni skóry, czyli złuszczanie.

Stosowanie preparatów zawierających AHA

daje efekt po okresie ok. miesiąca, gdyż tyle

czasu potrzeba na całkowite odnowienie się

tkanki. Peeling kwasami owocowymi

normalizuje także działanie gruczołów

łojowych, a poprzez posiadanym własnościom

bakteriobójczym jest niezwykle przydatny w

leczeniu trądziku- głównego problemu cery

młodej. Co więcej stosowanie kosmetyków

zawierających AHA skutkuje podwyższeniem

aktywności fibroblastów odpowiedzialnych za

tworzenie kolagenu tak pożądanego przez cerę

dojrzałą, w wyniku czego zmarszczki stają się

mniej widoczne.



Zabiegi, w których stosuje się preparaty

zawierające kwasy owocowe, powinno

się przeprowadzać w okresie, w którym

skóra nie jest narażona na działanie

promieni UV- najlepiej jesienią i zimą.

Należy jednak pamiętać o ich

odpowiednio niskiej zawartości w

preparatach, gdyż stężenie AHA powyżej

4% uszkadza komórki Langerhansa

odpowiedzialne za immunologię skóry.

Ponadto bardzo intensywne pobudzanie

komórek twórczej warstwy naskórka

może prowadzić do przedwczesnego

starzenia się skóry, toteż nie należy

stosować tych zabiegów zbyt często.



Obok kwasów AHA w przemyśle kosmetycznym

coraz częściej są stosowane kwasy beta-

hydroksylowe. W odróżnieniu od

alfahydroksykwasów w kosmetyce wykorzystuje

się tylko jeden rodzaj kwasu BHA- kwas

salicylowy. Jest on otrzymywany z kory wierzby, a

jego działanie jest bardzo zbliżone do opisanych

wcześniej kwasów - odpowiada za regulację

odbudowy komórek skóry oraz wykazuje

działanie złuszczające, jednakże działa łagodniej

aniżeli kwasy AHA. Ponadto jest rozpuszczalny w

tłuszczach, dzięki czemu ma także zdolność

przenikania przez warstwę łojową i oczyszczania

porów skóry- stąd jego pole rażenia obejmuje

także leczenie trądziku. Prowadzone badania

wykazały również własności antybakteryjne

kwasu salicylowego, co jest bardzo istotne, gdy

mamy do czynienia z cerą z wypryskami.

Zadowalające rezultaty po zastosowaniu

preparatów z tym kwasem pojawiają się już po

kilkudziesięciu godzinach.



Niezniszczalny sekret wód



Coraz większą popularność w

kosmetyce zyskują także algi (łac.

Algae). Niewielu zapewne wie, że są

one jedną z pierwszych form życia,

która pojawiła się na naszej planecie-

zamieszkują Ziemię już od 2500

milionów lat i nie zdołały ich zniszczyć

ani zmiany klimatu ani katastrofy

ekologiczne. Przetrwały do naszych

czasów zdołały w nie zmienionej postaci

dzięki niewyobrażalnie skutecznym

mechanizmom naprawy DNA.



Algi wodne to rośliny jedno- lub

wielokomórkowe nie posiadające

wyodrębnionych korzeni, łodyg i liści.

Zasiedlają morza, jeziora, stawy, rzeki, gdzie

tworzą podwodny las, jednakże można je

również spotkać w szczelinach czy na pniach

drzew. Ich niezwykłe działanie wynika ze

zdolności do filtrowania wody, w której się

znajdują, co prowadzi do jej wzbogacenia w

liczne mikroelementy . Same algi są bogate

zarówno w białka i witaminy, jak i w magnez,

wapń, jod, cynk czy żelazo. Przypisuje im się

właściwości nawilżające, odżywcze, a także

odmładzające i wyszczuplające (stymulują

przemianę materii poprzez wnikanie do

komórek tłuszczowych). Ponadto dzięki

zdolnościom do wiązania toksycznych

związków pomagają w pozbyciu się toksyn z

organizmu.



Ostatnio dużą uwagę poświęca się także

właściwościom przeciwutleniającym alg

poprawiającym elastyczność i gładkość skóry. Te

liczne zalety powodują, że ekstrakty alg

wykorzystuje się jako składniki w kremach do

golenia (ochrona przed podrażnieniami), w

szamponach i odżywkach do włosów

(regeneracja) czy w preparatach do pielęgnacji

cery tłustej. Można je spotkać w kosmetykach

nawilżających i ujędrniających ciało. Algi stosuje

się także często w kosmetykach do peelingu,

okładów regenerujących oraz przy zabiegach

pomagających pozbyć się cellulitu. Niemniej

jednak największą zaletą alg jest możliwość ich

samodzielnej hodowli. Wystarczy tylko litrowy

słoik, cukier i rodzynki. Pielęgnowane algi

szybko się rozmnażają i mogą być przez nas

wykorzystywane bardzo różnorodnie- od picia

wody hodowlanej poprzez stosowanie tych

cudownych roślin do okładów czy kąpieli.



Podsumowanie:



Platon twierdził, że prawdziwe piękno jest

ponadzmysłowe. Współczesna kosmetologia

dąży do osiągnięcia piękna zewnętrznego.

Coraz bardziej ewoluuje i coraz mocniej

zaznacza swoja obecność. Chce przywrócić

czynność i urodę skórze całego ciała,

zwłaszcza twarzy, przy zastosowaniu

najnowszych zdobyczy wiedzy medycznej. Z

drugiej strony nie boi się czerpać z natury,

wracać do korzeni. Przypomina kobietom,

że "uroda jest jak motyl w larwie- potrzeba

ją uwolnić, aby swoim wdziękiem i pięknem

oczarowała świat."



Bibliografia:



„

Encyklopedia zdrowia” pod

redakcją Witolda S. Gomułki i

Wojciecha Rewerskiego,

Wydawnictwo Naukowe PWN, W-wa



Leonidas Samochowiec

KOMPENDIUM ZIOŁOLECZNICTWA

Wydawnictwo URBAN & PARTNER



Kosmetologia i farmakologia skóry

Martini Marie-Claude, 2009, pzwl



Dermatologia - co nowego? Tom I

Adam Reich, Jacek Szepietowski



Kosmetyka. Podręcznik do nauki

zawodu. Poradnik

Imke Barbara Peters, 2002, Rea



100 METOD SAMOLECZENIA W

MEDYCYNIE NATURALNEJ

Breden Heidrun, Breden Horst Georg



KSIĘGA ZIÓŁ



Jekka Mcvicar



Wydawnictwo: Solis



Surowce kosmetyczne i ich

składniki. Część teoretyczna i

ćwiczenia laboratoryjne

Czerpak Romuald, Jabłońska - Trypuć

Agata

Document Outline

Slide 1
Slide 2
Slide 3
Slide 4
Slide 5
Slide 6
Slide 7
Slide 8
Slide 9
Slide 10
Slide 11
Slide 12
Slide 13
Slide 14
Slide 15
Slide 16
Slide 17
Slide 18
Slide 19
Slide 20
Slide 21
Slide 22
Slide 23
Slide 24
Slide 25
Slide 26
Slide 27
Slide 28
Slide 29
Slide 30
Slide 31
Slide 32
Slide 33
Slide 34
Slide 35
Slide 36
Slide 37
Slide 38
Slide 39
Slide 40
Slide 41
Slide 42
Slide 43
Slide 44
Slide 45
Slide 46
Slide 47
Slide 48
Slide 49
Slide 50
Slide 51
Slide 52
Slide 53
Slide 54
Slide 55
Slide 56
Slide 57
Slide 58
Slide 59
Slide 60
Slide 61
Slide 62
Slide 63
Slide 64
Slide 65
Slide 66
Slide 67
Slide 68
Slide 69
Slide 70
Slide 71
Slide 72
Slide 73
Slide 74
Slide 75
Slide 76
Slide 77
Slide 78
Slide 79
Slide 80
Slide 81
Slide 82
Slide 83
Slide 84
Slide 85
Slide 86
Slide 87
Slide 88
Slide 89
Slide 90
Slide 91

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Substancje aktywne pochodzenia roślinnego stosowane
kosmetologia oleje roślinne stosowane w kosmetyce
Metody odzysku związków aktywnych z surowców roślinnych
kosmetologia-oleje roślinne stosowane w kosmetyce, Dermatologia i kosmetyka
Oleje roślinne stosowane w kosmetyce charakterystyka, Kosmetologia
Substancje aktywne pochodzenia roślinnego
temat 5 8 ZWIAZKI AKTYWNE STOSOWANE W KOSMETYKACH
Składniki aktywne stosowane w kosmetyce dla cery suchej, kosmetologia i masaż
Rośliny stosowane do kremów i płynów, kosmetyka projekty- egzamin zawodowy
ROŚLINY NAJCZĘŚCIEJ STOSOWANE W KOSMETYCE, Kosmetologia
Substancje biologicznie aktywne stosowane w kosmetykach do?ry tłustej

więcej podobnych podstron

Związki aktywne pochodzenia roślinnego stosowane w kosmetykach

Document Outline