1

II Katedra i Klinika Pediatrii,

Gastroenterologii i Żywienia

AM we Wrocławiu

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. Barbara

Iwańczak

Dr n. med. Tomasz Pytrus

Dieta w chorobie
refluksowej przełyku
oraz chorobie wrzodowej

Refluks żołądkowo-
przełykowy, patogeneza

Refluks żołądkowo-
przełykowy (RŻP)-
definicja



to przemieszczanie się treści żołądkowej do przełyku,

niekiedy połączone z regurgitacjami i wymiotami.



RŻP jest procesem fizjologicznym dotyczącym

wszystkich grup wiekowych. Może występować

wielokrotnie w ciągu dnia, najczęściej w trakcie

przemijającego rozluźnienia dolnego zwieracza

przełyku.



U zdrowych osób utrzymuje się przez maksymalnie 3

minuty, pojawia się po posiłkach i nie wywołuje

objawów. Częstość fizjologicznego RŻP u niemowląt

karmionych piersią i sztucznie jest podobna,

Choroba refluksowa
przełyku

Definicja



ang.

gastroesophageal reflux disease, w skrócie

GERD) – schorzenie, polegające na nieprawidłowym

cofaniu się kwaśnej treści żołądkowej do

przełyku

, z

powodu niesprawności

zwieracza dolnego przełyku



W krajach rozwiniętych 20% populacji ma objawy

GERD przynajmniej 1 raz w tygodniu, natomiast

10% odczuwa je codziennie



Chorobie w odróżnieniu od RZP towarzyszą

określone powikłania: np. nadżerki w

przełyku, zahamowanie rozwoju, ALTE, z.

Sandifera, krwawienia

Etiopatogeneza

•

Anatomiczna bariera antyrefluksowa

•

Sprawna czynność motoryczna przełyku

•

Prawidłowa funkcja motoryczna żołądka



Dolny zwieracz przełyku
(LES)



Brzuszny odcinek przełyku



Ostry kąt Hisa



Rozwór przełykowy przepony



Więzadło przeponowo-
żołądkowe



Zastawka śluzówkowa

Czynniki usposabiające do
ulewania u niemowląt



Pozycja leżąca dziecka

(M.L.Remenofsky-1981)



Spożywa często (co 3 godz.), pokarm duży objętościowo, osmolalnie i kalorycznie (2,5x

więcej niż dorosły)



Połyka powietrze- nadmierne rozciąganie dna żołądka

Refluks żołądkowo - przełykowy



FIZJOLOGICZNY



Krótkotrwały



Ograniczony do
dolnego odcinka
przełyku



Nie powoduje
dodatkowych
objawów



Poposiłkowy



Nie występuje
podczas snu



PATOLOGICZNY



Wpływa negatywnie

na rozwój fizyczny

dziecka



Stwarza sytuacje

zagrożenia życia

(ALTE/bezdech)



Powoduje

nawracające

zapalenia dróg

oddechowych



Prowokuje nasilony

niepokój

Choroba refluksowa
przełyku
Objawy przełykowe

Objawy typowe



Zgaga



Zarzucanie kwaśnej
treści



Puste odbijania



Odynofagia

Objawy nietypowe



Ból w klatce piersiowej



Nudności i wymioty



Objawy dyspeptyczne



Objawy powikłań



Dysfagia



Krwawienie z pp

Objawy typowe: zgaga



uczucie pieczenia, palenia za mostkiem



puste odbijania oraz cofanie się treści
żołądkowej do przełyku, dolegliwości
nasilają się w pozycji leżącej na wznak,
przy pochylaniu się i podczas parcia,
zwłaszcza po obfitym lub tłustym posiłku.

Objawy nietypowe



mogą występować bez objawów typowych. Są to:



chrypka, szczególnie poranna, spowodowana

drażnieniem strun głosowych przez zarzucaną

treść żołądkową



suchy kaszel lub świszczący oddech – objawy jak

w astmie



ból w klatce piersiowej – najczęstsza (50%)

przyczyna niesercowego bólu zamostkowego.

Objawy pozaprzełykowe



Zmiany w układzie oddechowym i krtani



Zmiany szkliwa zębów



Zmiany w zakresie układu sercowo-
naczyniowego – ALTE, z Sandifera

Zespół Sandifera



zespół napadowych zaburzeń ruchowych o nieznanym mechaniźmie,

występujący u dzieci z

przepukliną rozworu przełykowego

i

refluksem

żołądkowo-przełykowym

, polegający na występowaniu długotrwałych

lub przemijających napadów

kręczu szyi

, doprowadzający do

przeprostu szyi i przyjmowania pozycji

opistotonus

.



Objawy zespołu występują u około 1% dzieci z refluksem żołądkowo-

przełykowym, pojawiają się najczęściej pomiędzy 16 i 36 miesiącem

życia



Charakterystyczną cechą jest, że stopień nasilenia przeprostu

koreluje z ciężkością refluksu żołądkowo-przełykowego i zaburzenia

ruchowe pojawiają się przy spadku

pH

poniżej 4,0



Przyjmowanie pozycji opistotonus występuje także w ciężkich

schorzeniach wieku dziecięcego, takich jak

mózgowe porażenie dziecięce

i

encefalopatia

wieku dziecięcego.

Diagnostyka różnicowa opiera się na stwierdzeniu w badaniu

radiologicznym z

barytem

cech refluksu.



Po wprowadzeniu odpowiedniego leczenia refluksu, objawy zespołu

Sandifera wycofują się.

Zasady leczenia



Postępowanie ogólne



Leczenie dietetyczne



Leczenie farmakologiczne



Leczenie chirurgiczne

Leczenie niefarmakologiczne
zalecenia ogólne

Zalecenia dotyczące modyfikacji stylu życia.



Przyjmuj posiłki najpóźniej 2 – 3 h przed snem



Unieś wezgłowia łóżka.



Anatomiczna bariera antyrefluksowa działa znacznie lepiej

podczas snu na lewym boku.



Odpowiednia dieta: spróbuj sam zidentyfikować te składniki

pokarmowe, które wpływają na nasilenie objawów. Najczęściej są

to: tłuszcze, owoce cytrusowe, potrawy oparte na soku

pomidorowym, kawa (także bezkofeinowa) czekolada i alkohol.



Zmniejszenie masy ciała u osób otyłych – głównym

niekorzystnym czynnikiem w GERD jest nadwaga, zwłaszcza gdy

BMI > 25 kg/m2



Unikaj leków mogących zmniejszać ciśnienie w obrębie dolnego

zwieracza przełyku: metyloksantyn, azotanów, blokerów kanału

wapniowego, B2- mimetyków

Dieta w chorobie refluksowej



Zmień przyzwyczajenia:



unikaj tłustych posiłków, zwłaszcza wieczorem



zmniejsz objętość posiłków



nie jedz w pośpiechu



nie kładź się po jedzeniu



zredukuj nadwagę



nie noś obcisłych ubrań



unikaj dużych wysiłków i pracy wymagającej pochylania się



jedz regularnie o stałych porach dnia



bardzo dokładnie gryź i przeżuwaj pokarmy



spożywaj kolację dwie godziny przed snem



śpij z uniesionym wezgłowiem łóżka o 15-20 cm tak, aby

przełyk znajdował się powyżej żołądka

Produkty niezalecane



tłuste potrawy, szczególnie tłuste gatunki mięs i

drobiu (np. tłusta wieprzowina, gęsi, kaczki, golonki,

żeberka),



tłuste wędliny (np. baleron, salami, pasztety,

pasztetowa, tłuste kiełbasy, salceson)



tłusty nabiał (żółte sery, sery typu camembert i

brie, topione i pleśniowe, serki typu fromage)



potrawy typu fast-food (hamburgery, hot-dogi,

cheesburgery, frytki)

Produkty niezalecane



ogórki, pomidory, cebula



marynowane grzyby, warzywa i owoce



surówki i sałatki z dodatkiem sosu winegret



czekolada, ciasteczka polewane czekoladą, cukierki

czekoladowe, batoniki, ciasta lub torty czekoladowe



napoje gazowane i niektóre soki (pomarańczowy,

cytrynowy, grejpfrutowy, pomidorowy



mocna kawa i herbata (zwłaszcza na czczo)



ALKOHOL

Produkty zalecane



chude gatunki mięs (cielęcina, schab,

królik), drobiu (kurczaki, indyki)



wędliny (szynki wieprzowe i drobiowe,

polędwica)



chude wyroby mleczarskie (mleko, jogurty,

kefiry, maślanka z obniżoną zawartością

tłuszczu)



marchew, buraki, ziemniaki, kalafior,

szpinak

Produkty zalecane



potrawy przyprawione świeżą bazylią,

oregano lub ząbkami czosnku, przyprawami

ziołowymi np. koprem włoskim,

estragonem, rozmarynem, szałwią,

koperkiem



małe porcje ciasta drożdżowego lub

biszkoptowego



niegazowane wody mineralne



herbaty ziołowe (z wyjątkiem herbaty z

mięty pieprzowej)

Przykładowy jadłospis

I śniadanie

Chleb żytni razowy z margaryną, wędliną drobiową Sałata z olejem,

herbata

II śniadanie

Bułka z twarożkiem i rzodkiewkami Sok marchwiowy

Obiad

Zupa kalafiorowa Pulpety z indyka w sosie koperkowym Ziemniaki z

wody Buraczki Sok jabłkowy

Podwieczorek

Banan z jogurtem naturalnym odtłuszczonym

Kolacja

Pieczywo mieszane z margaryną Szynka drobiowa Marchewka z

jabłkiem Woda mineralna niegazowana



Zaleca się jedzenie bez (pośpiechu) 4-5 małych posiłków dziennie,

świeżo przygotowanych, rozdrobnionych.

Ostatni, lekki posiłek

można jeść nie później niż 2-3 godziny przed snem.

Mleka antyrefluksowe



stosowane u dzieci z chorobą refluksową.
Mieszanka mleczna jest wzbogacana
preparatem o zwiększonej lepkości, który
powoduje szybsze gęstnienie mleka



Bebilon AR



Humana1+



Nan AR



Enfamil AR

Zagęszczanie pokarmu



Działanie: Nutriton jest preparatem dietetycznym

stosowanym u niemowląt, dzieci i dorosłych. Służy do

zagęszczania preparatu mlekozastępczego

(stosowanego w żywieniu dzieci z alergią pokarmową)

lub mleka modyfikowanego w żywieniu niemowląt, które

ulewają po karmieniu.



Może być także stosowany przy karmieniu piersią.



Substancje czynne:

Maltodekstryna, mączka chleba
świętojańskiego, mleczan wapnia (substancja

wzbogacająca).



Leczenie farmakologiczne

Możliwe jest zastosowanie leków o różnym działaniu:



leków alkalizujących



leków zmniejszających wydzielanie kwasu poprzez

1.

hamowanie receptorów histaminowych typu 2 – H2 (ranitydyna,

cymetydyna, famotydyna)

2.

blokowanie aktywności pompy protonowej w komórkach

okładzinowych żołądka (omeprazol, pantoprazol),



leków prokinetycznych o działaniu zwiększającym napięcie

dolnego zwieracza przełyku, pobudzającym perystaltykę

przełyku oraz

opróżnianie

żołądka (cyzapryd, metoklopramid).



W przypadku wystąpienia powikłań, zwłaszcza podczas

utrzymującego się pomimo przyjmowania leków zapalenia błony

śluzowej przełyku, jedynym rozwiązaniem może stać się

leczenie chirurgiczne.

Preparaty

Leczenie chirurgiczna



Obecnie bardzo rzadko konieczne u dzieci



Najczęściej dotyczy dzieci z uszkodzeniem OUN



W przypadku wystąpienia powikłań, zwłaszcza
podczas utrzymującego się pomimo leków
zapalenia błony śluzowej przełyku, jedynym
rozwiązaniem może stać się leczenie
chirurgiczne.



Operacja antyrefluksowa-fundoplikacja Nissena

błona śluzowa

bl. mięśniowa bł. śluzowej

błona podśluzowa

mięśniówka

błona surowicza

Choroba wrzodowa

Choroba wrzodowa
-patogeneza



zakażenie

Helicobacter pylori

92% przypadków występowania wrzodów

dwunastnicy

i około

70% wrzodów

żołądka

.

W

Polsce

zakażonych jest większość dorosłych i około 1/3 dzieci.

Najczęstszym miejscem bytowania

bakterii

jest część

przedodźwiernikowa

żołądka

.

Początkowo w wyniku zakażenia dochodzi do ostrego zapalenia

żołądka (nacieki ściany

żołądka

przez

neutrofile

, uwalnianie

enzymów proteolitycznych

i

rodników tlenowych

, z towarzyszącą

hipochlorhydrią

, która dodatkowo ułatwia dalszą kolonizację

Helicobacter pylori

), które po kilku tygodniach przechodzi w

przewlekłe (nacieki z

limfocytów

,

monocytów

, bez

hipochlorhydrii

,

z wytworzeniem

przeciwciał

przeciwko

antygenom

bakteryjnym

).

Towarzyszy temu nadmierne wydzielanie

gastryny

Bezpośrednim

skutkiem

hipergastrynemii

jest zwiększone wydzielanie

kwasu solnego

.

Choroba wrzodowa
-patogeneza



czynniki genetyczne



Większa częstość występowania choroby wrzodowej jest

związana z genetycznie uwarunkowaną zwiększoną ilością

komórek okładzinowych

wytwarzających

kwas solny

oraz

z ich zwiększoną wrażliwością na działanie

gastryny

.

Obserwuje się zwiększoną częstość występowania

wrzodów

dwunastnicy

u osób z

grupą krwi

0. Ma to

prawdopodobnie związek z obecnością

antygenu

Lewis b,

który jest

receptorem

na komórkach

nabłonka

żołądka

ułatwiającym przylegania do nich

Helicobacter pylori

.

U osób z wrzodem

dwunastnicy

zaobserwowano

zwiększone występowanie

antygenu

HLA-B5

.

Choroba wrzodowa
-patogeneza



palenie papierosów



Składniki dymu mają bezpośredni wpływ na powstawanie

wrzodów, częściej dochodzi do nawrotów



niesteroidowe leki przeciwzapalne



Dotyczy głównie

żołądka

. Choroba wrzodowa w wyniku

spożywania tych leków jest spowodowana ich miejscowym

i ogólnoustrojowym działaniem. Powodują bezpośrednie

uszkodzenie komórek

nabłonka

żołądka

. Poprzez

zahamowanie aktywności

cykloksygenazy

typu I (COX-1)

zmniejszają wytwarzanie

prostaglandyn

(

PGE1

,

PGE2

,

PGI2

) w śluzówce

żołądka

(mają działanie ochronne).

Najbardziej toksyczne działanie w stosunku do śluzówki

żołądka

wykazują

piroksykam

, indometacyna i ketoprofen.

Relatywnie najmniej szkód wywołują ibuprofen i

nabumeton

Choroba wrzodowa-
patogeneza

Rzadkie przyczyny:



zespół Zollingera-Ellisona



choroba Leśniowskiego-Crohna



glikokortykosteroidy

Wywierają działanie wrzodotwórcze w skojarzeniu

z

niesteroidowymi lekami przeciwzapalnymi

(jednoczesne podawanie leków z obu grup

zwiększa ryzyko powstania wrzodu 15-krotnie;

same

NSAID

zwiększają to ryzyko 4-krotnie

[1]

).



nadczynność przytarczyc



mastocytoza układowa



zespół rakowiaka

Choroba wrzodowa-
patogeneza

Rzadkie przyczyny:



bazofilia w zespołach mieloproliferacyjnych



przerost komórek G w części przedodźwiernikowej żołądka



zakażenie wirusami HSV i CMV



zakażenie Helicobacter heilmanni



leki chlorek potasu, bisfosfoniany, mykofenolan mofetylu



zwężenie dwunastnicy



napromienianie



chemioterapia



sarkoidoza



przyczyny idiopatyczne

Choroba wrzodowa-
leczenie



Dieta



Leczenie farmakologiczne



Leczenie operacyjne

Leczenie farmakologiczne



leczenie zakażenia Helicobacter pylori



Obecnie stosuje się terapię trzema lekami przez siedem dni:

inhibitor pompy protonowej

+ dwa z trzech

antybiotyków

:

amoksycylina

,

klarytromycyna

,

metronidazol

. Terapia taka w 90% prowadzi do

eradykacji

bakterii

.



W przypadku nieskutecznej terapii lub przeciwwskazań do stosowania któregoś z

powyższych leków stosuje się schemat:

inhibitor pompy protonowej

+

sole bizmutu

+

metronidazol

+

tetracyklina

.



Skuteczność leczenia potwierdza się po upływie 4 tygodni od jego zakończenia.



leczenie chorych niezakażony terapii stosuje się:



inhibitory pompy protonowej

(

esomeprazol

,

lanzoprazol

,

omeprazol

,

pantoprazol

) –

najsilniej hamują wydzielanie

kwasu solnego

przez

komórki okładzinowe

żołądka

. (

pompą protonową

).



H2-blokery

(

cymetydyna

,

famotydyna

,

ranitydyna

). Blokują one wydzielanie

kwasu solnego

stymulowane

histaminą

.



leki osłaniające

(

ventrisol

) – tworzą na powierzchni wrzodów ochronną warstewkę,

zapobiegająca podrażnieniom.



M1-blokery

(

pirenzepina

) – zmniejszają wydzielanie kwasu żołądkowego przez

blokowanie receptorów muskarynowych



analogi prostaglandyn

(

misoprostol

) – działają osłaniająco na śluzówkę żołądka oraz

zmniejszają produkcję kwasu żołądkowego.

Leczenie operacyjne



Leczenie chirurgiczne

wrzodu żołądka

polega na wycięciu

części żołądka razem z wrzodem. Odtworzenie ciągłości przewodu

pokarmowego wykonuje się dwiema metodami. Pierwszym

sposobem jest

sposób Rydygiera

, który polega na łączeniu końca

dwunastnicy z żołądkiem. Drugim sposobem jest sposób

Billroth II

,

który polega na zespoleniu żołądka z pierwszą pętlą jelita

cienkiego. W ten sposób dwunastnica zostaje zamknięta i stanowi

pętlę doprowadzającą

żółć

i

sok trzustkowy

do przewodu

pokarmowego.



Leczenie chirurgiczne wrzodu dwunastnicy

polega na

wagotomii

, czyli przecięciu

nerwów błędnych

, które biegną wzdłuż

przełyku do jamy brzusznej i pobudzają wydzielanie

soku żołądkowego

,

pepsyny

i zwiększają perystaltykę i rozluźniają

napięcie

zwieraczy

. Po operacji często konieczna jest plastyka

odźwiernika

, gdyż przecięcie nerwów błędnych powoduje

skurczenie się tego narządu i uniemożliwia przesuwanie się treści

pokarmowej. Wykonuje się to

sposobem Heineke-Mikulicza

i polega

ona na podłużnym nacięciu i poprzecznym zszyciu odźwiernika.

Choroba wrzodowa-dieta



Ogólnie: dieta ochronna z ograniczeniem
potraw wywołujących zwiększoną produkcję
soków trawiennych i powinna być
stosowana przy chorobie wrzodowej
żołądka i dwunastnicy-składniki

podobne

do stosowanych w chorobie
refluksowej przełyku

Produkty wskazane, zakazane

Produkty wskazane, zakazane

Unikaj Stosuj

Dziesięć zaleceń
dietetycznych:

1/ ogólną zasadą jest zapewnienie odpowiedniej kaloryczności posiłków, zwiększenie

ich liczby z podziałem na mniejsze porcje (5- 6 posiłków dziennie, co 2- 3 godziny)

oraz unikanie potraw, napojów i używek zwiększających wydzielanie soku

żołądkowego.

2/ należy dążyć do uregulowania pór posiłków, tak aby stymulacja wydzielania soku

żołądkowego następowała w określonych odstępach czasowych, a małe regularne

posiłki wpływały zobojętniająco na zawartość żołądka.

3/ posiłki musza być koniecznie spożywane w spokojnej atmosferze, powoli, ze

zwróceniem uwagi na bardzo dokładne przeżuwanie potraw. Papka pokarmowa

powstając z dobrze rozdrobnionych kęsów pokarmowych jest znacznie mniej

obciążająca dla uszkodzonej chorobą błony śluzowej żołądka i dwunastnicy.

4/ wskazane jest bezwzględne unikanie mocnej kawy, herbaty, kakao, alkoholu.

Wszystkie te używki powodują zwiększenie wydzielania kwasu żołądkowego, co

przyczynia się do dalszego uszkadzania już zniszczonej błony śluzowej. Palenie

tytoniu powoduje również gorsze ukrwienie narządów wewnętrznych, w tym

żołądka, co opóźnia gojenie nadżerek.

5/ wszystkie ostre przyprawy zwiększają wydzielanie soku żołądkowego. Należy

zrezygnować z pieprzu, octu, musztardy, chili, papryki, chrzanu, marynat.

Wskazane są łagodniejsze przyprawy korzenne, jak wanilia lub ziołowe(kminek,

koperek).

Dziesięć zaleceń
dietetycznych:



6/ szczególnie w ostrym okresie należy ograniczyć w diecie produkty
pobudzające perystaltykę żołądka, takie jak fasola, groch, kapusta,
papryka oraz tłuszcze i potrawy smażone.



7/ należy unikać nadmiernego spożycia tłuszczów, ponieważ ich
nadmiar w diecie może opóźniać opróżnianie żołądka i nasilać
dolegliwości. Zapewnienie wartości energetycznej posiłków
(kaloryczność) uzyskać trzeba poprzez spożywanie białek(duszone lub
gotowane mięsa, ryby, jajka) i węglowodanów (drobne kasze, płatki
owsiane, makarony).



8/ świeże warzywa i owoce należy zastąpić wyciśniętymi z nich
sokami lub przecierami. Zawarte w nich witaminy A i C wywierają
ochronne działanie na błonę śluzową przewodu pokarmowego.

Dziesięć zaleceń
dietetycznych:



9/ spożywanie zbyt gorących posiłków lub napojów powoduje

przekrwienie żołądka i dwunastnicy i nasilenie dolegliwości. Zaleca

się potrawy umiarkowanie cieple, napoje w temperaturze pokojowej.



10/ należy się kierować przede wszystkim zdrowym rozsądkiem oraz

znajomością swojego organizmu. Szybko można się zorientować,

jakie potrawy wpływają gorzej na samopoczucie.



Dieta w chorobie wrzodowej opiera się na

umiarze, równowadze produktów, łatwej ich

przyswajalności i ma na celu ochronę

uszkodzonej błony śluzowej. Stosowanie

powyższych zaleceń stwarza szansę dla

żołądka na odpoczynek i wyzdrowienie.

Ogólne zasady diety
wrzodowej

1.

Twoje pożywienie powinno być pełnowartościowe. ważna jest

odpowiednia ilość białka, składników mineralnych i witamin, zwłaszcza w

okresie nasilenia objawów chorobowych.

2.

Jedz posiłki w niewielkich porcjach, co 2-3 godziny. Jest to ważne w

czasie zaostrzenia choroby, gdyż zapobiega obciążeniu żołądka,

umożliwiając szybkie gojenie

3.

Pamiętaj o rozdrabnianiu spożywanych produktów. Ich mielenie lub

przecieranie ułatwia trawienie.

4.

Zrezygnuj ze smażenia potraw i spożywania wywarów mięsnych.

Wywołują nadmierne wydzielanie soku żołądkowego. Najlepsze jest

gotowanie, zwłaszcza na parze, pieczenie w folii, duszenie bez

obsmażania.

5.

Zastąp przecierami i sokami warzywno-owocowymi świeże

warzywa i owoce. Dotyczy to szczególnie okresu zaostrzenia choroby, w

którym trzeba zapewnić organizmowi odpowiednią ilość witamin i

składników mineralnych.

Ogólne zasady diety
wrzodowej

6.

Wyeliminuj z jadłospisu ciężko strawne produkty. Wywołują bóle

brzucha, wzdęcia i zgagę. Należą do nich m.in. nasiona roślin strączkowych,

kapusta, pieczywo ciemne, wędzone wędliny, ryby wędzone, niedojrzałe

owoce

7.

Nie jedz zbyt gorących potraw. Może to spowodować przekrwienie błony

śluzowej żołądka, dlatego dania i napoje powinny mieć umiarkowaną

temperaturę.

8.

Ogranicz ilość przypraw w posiłkach. Dotyczy to zwłaszcza wszystkich

przypraw ostrych, takich jak pieprz, papryka, musztarda, gorczyca, chili,

curry. Niewskazany jest również ocet, jak i produkty go zawierające, np.

ogórki konserwowe, grzybki marynowane. Natomiast są polecane przyprawy

łagodne (koperek, wanilia, sok z cytryny, kminek), nie pobudzające

wydzielania soku

9.

W okresie remisji (ustąpienia objawów) nie zapominaj o częstym i

regularnym jedzeniu urozmaiconych posiłków. Dania powinny być

niewielkie, spożywane w stanie odprężenia nerwowego, powoli (trzeba żuć

dokładnie, co najmniej 20 razy), o ustalonej porze, a ostatni lekki posiłek -

bezpośrednio przed snem

10.

Unikaj używek. Kawa i mocna herbata silnie pobudzają wydzielanie soku

żołądkowego. Dotyczy to również alkoholu, który dodatkowo podrażnia

błonę śluzową żołądka, oraz tytoniu - zmniejsza ukrwienie śluzówki

wyściełającej żołądek i dwunastnicę.

Dieta Wrzodowa:

Produkty zalecane w diecie:



Czerstwe jasne pszenne pieczywo



Mąka pszenna jasna, kasza manna, krakowska, ryż, sago,

płatki owsiane, kasza jęczmienna, drobny delikatny

makaron,



Mleko słodkie, zsiadłe nieprzekwaszone, bardzo świeży ser

twarogowy, ser śmietankowy,



Jajka gotowane na miękko, w koszulkach, sadzone,

jajecznica na parze,



Chude mięsa i drób: cielęcina, wołowina, królik, indyk,

kurczę, szynka, polędwica,



Ryby: sola, szczupak, sandacz, panga, dorsz, leszcz,



Świeże masło, słodka śmietana, olej sojowy, słonecznikowy,

rzepakowy, oliwa, margaryna wysokogatunkowa w

ograniczonej ilości,



Ziemniaki gotowane, tłuczone, puree,

+



Gotowane: marchew, buraki, szpinak, kabaczek, dynia,

kalafior; fasolka szparagowa i groszek zielony w

ograniczonych ilościach; surowe: sałata, pomidory,



Owoce dojrzałe bez pestek, gotowane: jabłka, truskawki,

morele, gotowane soki z owoców jagodowych,



Przyprawy: sól, cukier, wanilia, koper zielony, sok z cytryny



Kleiki, krupniki z dozwolonych kasz, zupy mleczne,

warzywne, zaprawiane mąką,



Mięso gotowane, duszone, potrawki, pulpety, budynie,



Kompoty, galaretki, kisiele - wszystkie mało słodzone,



Słaba herbata, słaba kawa, mleko.



Cukier, miód, dżemy,



Ciastka czerstwe zbożowe, mało słodki biszkopt,

Dieta Wrzodowa:

Produkty zalecane w diecie:

+

Dieta wrzodowa:

Produkty zabronione w
diecie:



Wszelkie pieczywo świeże, żytnie, razowe,



Maki razowe, żytnie, grube kasze: pęczak, gryczana, grube

makarony, kluski kładzione, naleśniki,



Mleko zsiadłe przekwaszone, kefir, jogurt, sery żółte i topione,



Jaja gotowane na twardo, sadzone, w majonezie, jajecznica,

sadzone,



Tłuste mięsa: wieprzowina, baranina, gęsi, kaczki, dziczyzna,

wędliny tłuste; ryby: węgorz, makrele, łosoś, śledź, sardynka;

mięsa peklowane, wędzone, konserwy mięsne i rybne,



Frytki, wszelkiego rodzaju ziemniaki smażone, placki ziemniaczane,

pyzy,



Wszystkie odmiany kapusty, ogórki, rzodkiewki, rzepa, papryka,

szczaw, cebula, grzyby,



Kwaśna śmietana, smalec, słonina, boczek, łój wołowy i barani,

margaryny

-



Kwaśna śmietana, smalec, słonina, boczek, łój wołowy i barani,

margaryny,•



Groch, fasola, bób, soczewica,



Chałwa, czekolada, słodycze zawierające tłuszcz, kakao i orzechy



Ocet, pieprz, musztarda, papryka, chrzan, kostki bulionowe,



Rosół, zupy na wywarach z mięsa lub kości, zupy rybne, zupy z

przeciwwskazanych warzyw,



Mięsa smażone, duszone, pieczone w sposób konwencjonalny



Mocna herbata i kawa naturalna, napoje alkoholowe, napoje

gazowane,



Ciasta kruche, keksy, makowiec, pączki, torty.



Desery z czekoladą, z przeciwwskazanych owoców, z orzechami,

dużą ilością cukru,



Owoce surowe, suszone, gruszki, agrest, czereśnie, śliwki,

orzechy,

Dieta wrzodowa:

Produkty zabronione w diecie:

-

47

II Katedra i Klinika Pediatrii,

Gastroenterologii i Żywienia

AM we Wrocławiu

Kierownik Kliniki: prof. dr hab. Barbara

Iwańczak

Dr n. med. Tomasz Pytrus

Dieta w chorobie
nowotworowej

Konsekwencje choroby
nowotworowej u dzieci

1.

Zaburzenia metabolizmu

białek, lipidów, tłuszczów

2.

Nasilony katabolizm

3.

Zaburzenia łaknienia

Zaburzenia łaknienia-
etiologia



Zaburzenia smaku



Osłabienie siły mięśniowej



Opóźnienie opróżniania żołądkowego



Radioterapia



Działanie leków (Chemioterapia)



Stan emocjonalny-depresja

Specyficzne problemy



Nowotwory przewodu pokarmowego



Operacje onkologiczne- leczenie w okresie
pooperacyjnym



Leczenie w trakcie chemioterapii



Żywienie w okresie powikłań



Żywienie zespołów po resekcji jelita

Zalecenia ogólne



Jadłospis pacjentów z chorobą nowotworową zależy przede

wszystkim od towarzyszących jej objawów oraz rodzaju

zastosowanej terapii.



W okresie leczenia nowotworu, niezależnie od stosowanych

metod, pacjenci wymagają dostarczania energii oraz

produktów białkowych, witaminowych i składników

mineralnych. Uzupełnianie powstających w organizmie

chorego niedoborów wspomaga i ułatwia kurację.



Odpowiednie żywienie ma ogromne znaczenie również

w okresie remisji choroby nowotworowej oraz po

zakończonym leczeniu. Dieta musi służyć redukcji objawów

ubocznych leczenia, chronić przed infekcjami, pomóc

w poprawie zdrowia i jakości życia.

Zmiany w jadłospisie



Nie istnieje jedna, niezastąpiona dieta, którą można by stosować

u wszystkich pacjentów z rozpoznaną chorobą nowotworową.



Jadłospis każdego chorego musi być dobierany indywidualnie,

zależy on od towarzyszących chorobie objawów oraz typu

terapii, oraz ogólnego stanu pacjenta



Zadaniem dietetyków pracujących z osobami chorymi na

nowotwór jest między innymi utrzymanie prawidłowego 

odżywienia organizmu pacjenta, zapobieganie stanom

niedożywienia, przeciwdziałanie zanikowi masy mięśniowej,

niedokrwistości oraz innym powikłaniom



Dzięki diecie możliwe jest wspomożenie terapii choroby

nowotworowej, przede wszystkim poprzez utrzymanie u pacjenta

energii do życia i aktywności fizycznej.

Zmiany w jadłospisie



Gdy dolegliwości się nasilają, niezbędne jest

żywienie

przez sondę lub dożylne

. Niekiedy w

okresie pomiędzy stosowaniem leków pacjenci

wymagają przyjmowania żywności półpłynnej.



Dobrym przykładem są miksowane zupy warzywne

z mięsem drobiowym i jajkiem. Są one źródłem

składników odżywczych oraz dostarczają

organizmowi płynu.



Jest to ważne, ponieważ pacjenci nowotworowi

powinni

wypijać nie mniej niż 1,5 litra płynów

dziennie.

Warto wiedzieć



1. Preparaty, których używa się

w chemioterapii, hamują podziały komórek – i to

nie tylko nowotworowych, ale także

nabłonkowych, wyściełających gardło, jamę

ustną i jelita.

2. Właściwa dieta stosowana podczas kuracji

środkami farmakologicznymi wspiera niszczące

działanie leków na komórki nowotworowe

i jednocześnie pomaga chronić zdrowe tkanki.

Warto wiedzieć



3. Około tygodnia przed rozpoczęciem

chemioterapii można zacząć przyjmować

(w porozumieniu z lekarzem onkologiem) witaminę

E, cystynę i glutation. Podczas kuracji warto jeść

czosnek, potrawy bogate w błonnik i olej rybi.

Należy wystrzegać się cukru.

4. Po zakończeniu leczenia, należy jak najszybciej

dążyć do powrotu do diety zbilansowanej, co m.in.

zapobiega nawrotom choroby. Efekt ten wspomaga

również powrót do dopasowanej do chorego i – co

ważne – regularnej aktywności fizycznej.

Zmiany w jadłospisie



Należy unikać rygorystycznych zakazów

dotyczących jej składu.



W jadłospisie nie powinny się znaleźć produkty,

których chory nie toleruje lub nie lubi.



Należy tak układać menu, aby pacjent jadł jak

najwięcej potraw, na które ma ochotę, pod

warunkiem że nie obserwuje po ich spożyciu

niekorzystnych skutków ubocznych



Starannie przygotowane, smaczne posiłki

poprawiają samopoczucie chorego i jego

akceptację dla terapii dietą.

Jednak



Jeśli żywienie normalnym pokarmem jest
niewystarczające lub niemożliwe należy
zastosować łącznie lub niezależnie

1.

Żywienie pozajelitowe

2.

Żywienie do światła przewodu
pokarmowego (enteralne)

Wskazania



Niedożywienie



Brak łaknienia



Dolegliwości związane ze spożywaniem normalnego
pokarmu- uszkodzenie jelita po radio/chemioterapii,
niedrożność spowodowana nowotworem itp..



Brak możliwości dostarczenia odpowiedniej ilości
pożywienia



Nowotwory przewodu pokarmowego, stany po
resekcji ,np. zespół krótkiego jelita



Żywienie w okresie okołooperacyjnym

Drogi leczenia enteralnego

1.

Doustnie(sip. feeding)

przy dobrowolnym spożyciu diety

2.

Zgłębnik dożołądkowy

-sprawne opróżnianie żołądka

3.

Zgłębnik dodwunastniczy

-przy niesprawnym opróżnianiu

4.

Przezskórna endoskopowa gastroststomia (PEG)-

przy

sprawnym opróżnianiu żołądka i braku GER

5.

Mikroprzetoka jelitowa (jejunostomia)

przy niesprawnym

opróżnianiu żołądkowym

PEG (wskazania)



Schorzenia neurologiczne-PCI, chorzy nieprzytomni



Choroba nowotworowa



CF (wymagająca dodatkowej podaży energii)



Nocne żywienie enteralne

Przeciwwskazania PEG

: nadciśnienie wrotne, wodobrzusze,

zaburzenia krzepnięcia, MU, nowotwór żołądka, zaburzenia

pasażu jelitowego

3

1

2

Drogi podawania

Znaczenie żywienia
enteralnego



Wysoka kaloryczność-1,5 kcal/ml



Zwiększona podaż białka



Łatwa przyswajalność



Dodatek specyficznych składników (błonnik,
witaminy)



Możliwość podaży niezależnie od łaknienia



Możliwość podaży niezależnie od motoryki żołądka



Możliwość ominięcia przeszkody

Preparaty wspomagające
oraz diety przemysłowe

Diety przemysłowe



Polimeryczne



Oligomeryczne, monomeryczne



Diety specjalne (dla szczególnych
schorzeń)



Diety zmodyfikowane

Diety polimeryczne



Odżywczo kompletne



Z nieprzetworzonych składników odżywczych



Całe białka (nie hydrolizowane), triglicery,

polimery glukozy



Sprawny przewód pokarmowy



Nie zawierają laktozy, większość bez glutenu



Kaloryczność 0,5 – 1 kcal/ml, rzadziej 1,5 kcal/ml

lub 2 kcal/ml



Standardowa, wysokobiałkowa,

wysokokaloryczna, wzbogacona we włókna



Izoosmolarna

Dieta oligomeryczna



Częściowo zhydrolizowana, hipoalergiczna



di- i tripeptydy, dwucukry i maltodekstryny, LCT i MCT



Chory z upośledzonym trawieniem i wchłanianiem:

niewydolność zewnątrzwydzielnicza trzustki, choroby

zap. jelit, zespół krótkiego jelita, przetoki jelitowe,

alergia pokarmowa



Wymagają min trawienia, lepiej wchłanialne



Nie zawiera laktozy, nie zawiera glutenu



Ubogoresztkowe!!!



wysokoosmolarne!!!



Uwaga biegunka osmotyczna, zły smak, wyższa cena



Ilość i stężenie diety zwiększana powoli

Dieta monomeryczna



Całkowita hydroliza



Wolne aminokwasy, glukoza,

oligosacharydy, MCT i/lub niezbędne

kwasy tłuszczowe



Duża osmolarność 500 – 900 mOsmol/l



Choroby zapalne jelit, alergia pokarmowa

o ciężkim przebiegu, ciężkie zaburzenia

trawienia, zespół krótkiego jelita



Uwaga: biegunka osmotyczna

Diety modułowe



Mieszanie diety z oddzielnych
makroskładników



Dostosowanie diety do konkretnego
pacjenta

Żywienie pozajelitowe

Drogi



Obwodowa



Wkłucie centralne