ż

ywienie dzieci zdrowych

• prawidłowe żywienia zapewnia dziecku

dobry stan zdrowia i jest najwłaściwszym

rodzajem profilaktyki

• żywność powinna być odpowiednio

dobrana pod względem jakości i ilości

• żywność powinna zapewnić prawidłowe

wzrastanie, zapobiegać niedoborom i

chronić przed chorobami cywilizacyjnymi

(choroby układu krążenie, alergiczne,

metaboliczne i nowotworowe)

• indywidualne zapotrzebowanie zależne od

predyspozycji genetycznych

Zapotrzebowanie energetyczne

• Wykorzystanie energii dostarczonej z

pożywieniem:
podstawowa przemiana materii - 50%
procesy wzrastania – ok.12%
aktywność fizyczna – ok. 25%
procesy termoregulacji, trawienia

• Zapotrzebowanie energetyczne jest różne w

zależności od wieku –zalecane obniżenie

wskaźnika zapotrzebowania energetycznego

0-6 m-cy -108 kcal/kg mc/dobę
6-12 mcy – 96 kcal/
1-3 lata – 86-100 kcal
4-6 lat – 80 kcal
7-9 lat – 70-80 kcal

 10 lat – ok. 50 kcal

Podstawowe składniki odżywcze (g/kg/dobę)

Wiek

Białka

Tłuszcze

Węglowodany

0-6 m-cy

2,4

4,9

13,6

6-12 m-cy

3

3,7

12,7

1-3 lata

2,8

3,1-3,6

12-14

4-6 lat

2,4

3,1-3,6

12-14

7-9 lat

2,2

3,1-3,6

12-14

10-12 lat

Chł.:1,7-2,0
Dziew.: 1,8-2,1

Chł.:1,8-2,1
Dziew.: 2,1-2,4

Chł.:7,1-8,1
Dziew.: 8,8-

10,3

13-15 lat

Chł.:1,4-1,6
Dziew.: 1,6-1,9

Chł.:1,5-1,6
Dziew.: 1,8-2,0

Chł.:5,8-6,6
Dziew.: 7,1-8,0

Wartość
energetycz
na

10-15 %

Pokarm kobiecy-

9%

25-40%

50-60%

Podstawowe składniki odżywcze

• Białka

– pochodzenia roślinnego i zwierzęcego

• Węglowodany

:

cukry proste: glukoza (brak w pożywieniu), fruktoza (owoce,

warzywa i miód), galaktoza (część laktozy), mannoza (warzywa)
dwucukry: sacharoza, laktoza, maltoza
cukry złożone: glikogen, skrobia, celuloza

• Tłuszcze

– Kwasy tłuszczowe

– Triglicerole: stałe (tłuszcze), płynne (oleje)

– Fosfolipidy

– Sterole -choresterol

• Woda

– 2/3 masy doroslego i ¾ noworodka

• Witaminy

– Rozpuszcalne w tłuszczach (ADEK)

– Rozpuszczalne w wodzie (wit.C, Wit. B1, 6, 12, 15, wit.H, kwas

pantotenowy, kwas foliowy, wit. PP

• Makroelementy

(Ca, Mg, K, Na, P, S, Cl, Fe, I, Co) i

mikroelementy

(F, Zn, Cu, Mn, Se, Si, Ni. Al., Cr, Br, Mo)

Karmienie niemowląt

• Karmienie naturalne

najbardziej fizjologiczne i optymalne
pożywienie dla niemowląt urodzonych po 31
tygodniu ciąży z masą ciała > 1500 g
zarówno pod względem energetycznym, jak
i odżywczym
noworodki z masą ciała<1500g pokarm
kobiecy wzbogacony podażą: białka, Ca, P,
Na i witamin

• Karmienie sztuczne

Przeciwskazania do karmienia piersią

• Ze strony matki:

– Zakażenie HIV (ale nie HBV)

– Stosowanie niektórych leków (barbiturany, leki

p/wirusowe, cytostatyków)

– Czynna gruźlica

• Ze strony dziecka

– Galaktozemia

– Fenyloketonuria

– Choroba syropu klonowego

– Wrodzona nietolerancja laktozy

– Brak odruchu ssania (względne – pokarm matki

podawany sondą)

Karmienie noworodka

• Bezpośrednio po porodzie – ułożenie

na brzuchu matki  pokarm matki

Rodzaje pokarmu kobiecego:

1. Siara (colostrum) 1-5 dni laktacji

(wysoka zawartość białka i sIgA)

2. Mleko przejściowe 6-15 dni (nadal

wysoka zawartość białka)

3. Mleko dojrzałe >15 dni (niższa

zawartość białka, wyższa tłuszczu)

Pokarm kobiecy a mleko krowie (100 ml)

Składniki odżywcze

Pokarm kobiecy Mleko krowie

Energia -kcal

Białka całkowite - g

Kazeina
Białka serwatki
Alfa-laktoalbumina
beta-laktoglobulina
laktoferryna
Lizozym
IgA

Tłuszcze – g

Kwasy tłuszczowe nasycone
Kwasy tłuszcz.

jednonienasycone

Kwasy tłuszcz. wielonienasycone
Węglowodany –g
Laktoza
Laktoza:oligosacharydy

70

1,03 (0,9-1,4)

0,25
0,64
0,25
Brak
0,17
0,05
0,1

4,4

2,7
1,7

0,52
6,9
6,6
9:1

70

3,5

2,60
0,70
0,12
0,3
Ślad
Ślad

0,003

3,7

1,9
1,01

0,08
4,7
4,7
10:0

Pokarm kobiecy a mleko krowie

Składniki odżywcze

Pokarm kobiecy

Mleko krowie

Białka całkowite (g/l)
Kazeina
Białka serwatki
Alfa-laktoalbumina
beta-laktoglobulina
laktoferyna
Seroalbumina
Lizozym

0,89
0,25
0,64
0,25
Brak
0,17
0,05
0,05

3,30
2,60
0,70
0,12
0,3
ślad

Model żywienia niemowląt karmionych piersią

(Instytut Matki i Dziecka,

aktualny do 2007 roku

)

Wiek

(miesiące)

Rodzaj pożywienia

1-6

Wyłącznie karmienie piersią na żądanie, nie ma

potrzeby dopajać dziecka

w 5, gdy
są

wskazania

Karmienie piersią na żądanie, 1x

zupa jarzynowa

lub/oraz

jabłko tarte, sok

w 6, gdy
są
wskazania

3-4x karmienie piersią

1x zupa jarzynowa z mięsem

(10g), sok lub przecier

owocowy

Z 7

3-4 x karmienie piersią
j.w. +

½ żółtka

8-9

3x karmienie piersią
1x zupa z mięsem, żółtko, sok i przecier z kleikiem,

biszkopt, chrupki kukurydziane

10-12

Karmienie piersią nawet w ilości ograniczonej,

wprowadzanie modyfikowanego mleka następnego

,

pozostałe posiłki jak w żywieniu sztucznym

Rodzaje pożywienia przy karmieniu

naturalnym

• 0-6 m-cy – jedynie pokarm matki + witamina D3 400-800 j

od 3 tygodnia życia (wcześniaki 1000 j od 2 tygodnia)

• Od 5-6 m-ca jarzyny – marchew, ziemniaki, owoce – jabłka,

maliny, morele, brzoskwinie,
inne owoce np. cytrusy, truskawki – dopiero po 12 m. ż.

• Od 6 m-ca mięso –drób, cielęcina

• Od 7 m-ca żółtko –(kwas arachidonowy, sterole)

• Od 2008 roku

–

– wprowadzamy gluten 5g/dobę (1 płaska łyżeczka), tj. 2-3g/100

ml zupy mąki pszennej lub krupczatki)

od 5 miesiąca życia, nie

później niż w 6-tym m-cu życia

– mięso na zmianę z rybą (1-2 razy w tygodniu)

Zalety karmienia piersią

• Optymalne dostarczanie energii i składników

odżywczych

• Dostarczenie składników odpornościowych

• Zmniejszenie ryzyka alergii i rozwoju chorób

cywilizacyjnych

• Korzystny wpływ na rozwój psychomotoryczny i

emocjonalny (matki i dziecka)

• Korzystny wpływ na kolonizację jelita bakteriami

jelitowymi (działa jako prebiotyk, rozwój bakterii

Bifidobacterium)

• Korzystny wpływ na zdrowie kobiet (zmniejszenie

ryzyka raka piersi i jajników)

• Jest wygodne, tanie, proste i szybkie –oszczędza czas i

pieniądze (również podatników)

Karmienie sztuczne niemowląt

zdrowych

Mieszanki mleczne (mleko modyfikowane)

• Wzorzec – mleko kobiece
• Przygotowywane na bazie mleka krowiego

• Mieszanki dla niemowląt do 5 m.ż, od 2008 r.

do 6 m-ca – mieszanki (mleka) początkowe

• Mieszanki dla niemowląt od 6 m.ż., od 2008

r. od 7 m-ca – mieszanki (mleka) następne

Karmienie noworodka

• Regula Finkelstaina – do 2 tygodnia życia

X=(n-1)x10, gdzie X to ilość pokarmu w ml

1 doba – 10 ml
2 doba - 20 ml…….

• Reguła Feera-Szkarina >2 tygodni

2 miesięczne dziecko - 800 ml
Poniżej 2 m-cy na każdy tydzień 50 ml mniej
X=800-(50xt)
Powyżej 2 m-cy na każdy tydzień 50 ml więcej
X=800+(50xt)
Np.
1m 2 tygodnie, ile powinno zjadac na posilek
Iloscc na dobe=800-(50x2)-=800-100=700 ml
Na posilek 700:7=100 ml

• Mleko początkowe

: Bebiko 1, Bebilon

1, Nan 1, Humana 1

• Mleko następne

: Bebiko2, Bebiko 2R,

Bebiko 2GR, Bebilon2, Nan2, Nan 2R,
Humana2

• Mleko dla dzieci >1 roku życia:

Bebiko3, Bebiko3R, Bebilon 3, Nan3

Kolejność wprowadzania produktów do diety

niemowląt

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

M-c
życia

7

6

6

6

5

5

5

5

4-5

4-5

4-5

4-5

Liczba
posiłków

100

130

140

150

150-

180

150-

180

150-

180

150-

180

150-

180

200-

250

200-

250

200-

250

Wielkość
porcji

Mleko początkowe

Mleko następne

Zupa jarzynowa, przeciery i soki jarz.-owocowe

Mięso

żółtko

Biszkopty bezglutenowe

Gluten, chude wędliny,
twaróg

Całe
jajko
Mleko
krowie

Od 2008 roku 5g
glutenu/dobę od
6 m-ca życia,
ryba

Od 2008 r., mleko
następne od 7 m-
ca

U dzieci karmionych sztucznie –
później (o jeden miesiąc) niż u
karmionych piersią
wprowadzamy gluten – w 6-tym
miesiącu

Żywienie dzieci w okresie wczesnego

dzieciństwa i wieku przedszkolnym

• Stopniowe przejście na dietę dorosłych

• Do końca 2 r.ż. Nie ograniczamy tłuszczu zwierzęcego

(masła) i cholesterolu – wpływ na rozwój OUN

• >2 r.ż. stopniowe zwiększanie udziału olejów roślinnych

• Skłonność do nadwagi – regulacja dietą i aktywnością

fizyczną – konsultacja ze specjalistą

• 3-5 posiłków dziennie, unikanie dajadania między posiłkami

• Wyrabianie nawyków żywieniowych (nie jeść przed

telewizorem !)

• Unikanie produktow wysoko przetworzonych i rozdrabniania

pokarmów (miksowania)

• Proporcje bialka roślinnego do zwierzęcego 1:2

• Źródło cukrów prostych – owoce i warzywa, unikanie

słodyczy i cukru

• Unikanie napojów gazowanych

Dziecko 2-letnie:
Samodzielnie zjada zróżnicowany posiłek

Żywienie dzieci w wieku szkolnym

Tendencja do ograniczeń

energetycznych (moda na smukłą

sylwetkę)

Podstawy racjonalnego żywienia
• Urozmaicenie
• Umiar
• Unikanie nadmiaru cukru i soli
• Uregulowanie (posilki o stałej porze)

Model zalecanego żywienia

Spożywaj:

Pieczywo, makaron, kasze, inne
ziarna zbóż i ziemniaki

Owoce i warzywa

Oliwa i oleje roślinne

Ser i jogurt

CODZIENNIE

Słodycze

Jaja

Drób

Ryby

Mięso

czerwone

KILKA RAZY W
TYGODNIU

KILKA RAZY W MIESIĄCU (LUB
CZĘŚCIEJ W BARDZO MAŁYCH
ILOŚCIACH)

Leczenie żywieniowe – stosowanie diet

Rodzaje diet

• Dieta lekkostrawna –zaburzenia czynnościowe przewodu

pokarmowego, choroby gorączkowe

• Dieta bogatobiałkowa – zespół nerczycowy, cukrzyca,

mukowiscydoza, nadczynność tarczycy

• Dieta ubogobiałkowa – choroby wątroby i nerek

• Dieta ubogotłuszczowa – przewlekle zapalenie trzustki,

choroby pęcherzyka żółciowego

• Dieta ubogowęglowodanowa – cukrzyca

• Dieta ubogoenergetyczna – otyłość

• Dieta oszczędzająca – ogranicza błonnik i substancje

pobudzające wydzielanie soku żołądkowego – przewlekle

zapalenia żołądka i jelit

• Dieta modyfikująca składniki mineralne

– Ubogosodowa – nadciśnienie, niewydolność krążęnia i nerek

– Bogatopotasowa – leczenie moczopędne, niewydolność

krążenia i nerek

• Dieta modyfikująca konsystencję (płynna, papkowata) – po

zabiegach chirurgicznych

• Diety specjalne (eliminacyjne)

Diety eliminacyjne

• Bezglutenowa – celiakia
• Hipoalergiczna – alergia, profilaktyka

alergii

• Bezlaktozowa /ubogolaktozowa –

galaktozemia/nietolerancja laktozy

• Niskofenyloalaninowa -

fenyloketonuria