Problemy z Psychologiczną

Diagnozą kliniczną

Diagnoza statystyczna a

diagnoza kliniczna

Trafność sądów statystycznych

a trafność sądów klinicznych

• Zrobiono ponad 100 badań,

porównujących trafność diagnozy
statystycznej z trafnością diagnozy
klinicznej

Cechy diagnozy klinicznej

• Diagnosta, po zebraniu danych

różnymi metodami, sam, „w głowie”
dokonuje syntezy zebranych danych

Np. agent ubezpieczeniowy zbiera

wywiad od klienta i dokonuje osądu,
dotyczącego ryzyka związanego z
ubezpieczeniem tego klienta

Diagnoza Statystyczna

• Eliminuje osobisty osąd klinicysty,

konkluzje, wnioski na podstawie

zebranych danych, opierają się

wyłącznie na tych danych

podstawionych do odpowiedniego

wzoru.

Np. agent ubezpieczeniowy, po

zebraniu danych przy pomocy

wywiadu i kwestonariuszy,

wprowadza te dane do ustalonego,

opartego na badaniach, równania

Eksperyment z użyciem

MMPI do różnicowania

pomiędzy psychozą a

nerwicą

• MMPI- Minnesota Multiphasic Personality

Inventory

• Jeden z najczęściej używanych testów

psychologicznych

• Używany do pomocy w diagnozowaniu

psychozy i zabyrzeń afektywnych
(schizofrenia, zaburzenie afektywne
dwubiegunowe)

• Często używany w diagnozach sądowych
• MMPI składa się z ponad 500 pytań
• Po obliczeniu wyników otrzymujemy 13

skal

• Wynik prezentowany jest w postaci profilu

MMPI- c.d.

• Skale MMPI:
1. Hd- hipohondria. Skala miała mierzyć

zaburzenia hipochondryczne, w praktyce

reaguje też na poziom zaburzeń

psychosomatycznych

2. D- depresja. Wskaźnik poziomu nastroju
Podskale:

D1 subiektywne poczucie depresji
D2 spowolnienie psychomotoryczne

D3 złe samopoczucie fizyczne

D4 otępienie psychiczne
D 5 Pograżanie się w smętnych

rozmyślaniach

MMPI- c.d.

3. Hy- Histeria
Podskale:
Hy1 zaprzeczanie lękom spolecznym
Hy2 potrzeba kontaktu emocjonalnego
Hy3 zmęczenie, złe samopoczucie
Hy4 skargi somatyczne
Hy5 hamowanie agresji

MMPI- c.d

4. Pd- Psychopatia mierzy poziom

zaburzeń psychopatycznych

Podskale:
Pd1 konflikty rodzinne
Pd2 postawa wobec autorytetów
Pd3 niewzruszoność spoleczna
Pd4A alienacja spoleczna
Pd4B autoalienacja

MMPI- c.d

5. Mf- Męskość/kobiecość Mierzy zaburzenia

tożsamości płciowej

Podskale:
Mf1- narcyzm, nadwrażliwość
Mf2- stereotypowe zainteresowania kobiece
Mf3- zaprzeczanie stereotypowym

zainteresowaniom męskim

Mf4- dyskomfort heteroseksualny, pasywność
Mf5- introwertywność, krytycyzm
Mf6- społeczne wycofanie się

MMPI- c.d

6. Pa-Paranoja. Mierzy poziom

zaburzeń paranoidalnych

Podskale:
Pa1- Idee prześladowcze
Pa2- Przewrażliwienie
Pa3- Naiwność
7. Pt- Psychastenia. Mierzy poziom

zaburzeń psychastenicznych (ogólna
nerwica)

MMPI- c.d.

8. Sc- Schizofrenia. Zaburzenia

schizofreniczne. Skala kiepsko działa.
Wysoki wynik występuje też u osób
nieprzystosowanych społecznie, które
mają silne konflikty z otoczeniem.
Osoby cierpiące na schzofrenię czesto
otrzymują wyniki w granicach normy.

Podskale:
Sc1A- Alienacja społeczna
Sc1B- Alienacja emocjonalna

MMPI- c.d

Sc2A- Brak panowania Ego w sferze

poznawczej

Sc2B- Brak panowania Ego w sferze woli
Sc2C- Brak panowania Ego w sferze

kontroli

Sc3- Dziwaczne doznania sensoryczne
9. Ma- Mania. Mierzy zaburzenia

hipomaniakalne i maniakalne

Podskale:
Ma1- Amoralność
Ma2- Pobudzenie psychoruchowe

MMPI- c.d.

Ma3- Niewzruszoność
Ma4- Inflacja Ego
10 Si- Introwersja spoleczna Wycofywanie

sie z życia społecznego

Podskale:
Si1- Poczucie niżśzości
Si2- Dyskomfort w kontaktach z innymi
Si3- Stateczność, sztywność
Si4- Nadwrażliwość
Si5- Nieufność
Si6- Zainteresowanie wyglądem fizycznym i

funkcjonowaniem ciała

Reguła Goldberga

• 1000 protokółów MMPI, które zostały

wypełnione przez pacjentów podczas

przyjmowania na oddział zostało porównanych

z diagnozą, z którą pacjent wychodził ze

szpitala.

• W oparciu o te dane Lewis Goldberg stworzył

równanie oparte na 10 skalach MMPI, które

przewidywało diagnozę.

• Przy użyciu tylko tego równania (czyli w

oparciu o wyniki 10 skal MMPI wprowadzonych

do odpowiedniego równania), diagnozy

okazały się w 70 % trafne

Reguła Goldberga c.d.

• Kiedy profile MMPI tych samych

pacjentów dano do oceny klinicystom,
ich trafność diagnozy nie dorównywała
trafności diagnozy dokonanej przy
użyciu równania Goldberga

• Reguła Goldberga- 70% trafności
• Klinicyści średnio- 62% trafności
• Najlepsi specjaliści 67% trafności

Reguła Goldberga c.d.

• Nawet po treningu, który polegał na

dokonaniu 4000 ocen ze sprzężeniem
zwrotnym żaden klinicysta nie osiągnął
poziomu 70%

• Klinicyści z dużym stażem pracy nie

lepsi niż początkujący

• Poinformowanie klinicystów o regule

Goldberga tylko nieco poprawiło
trafność (ciągle nikt nie osiągnął
trafności 70%)

Osąd klinicysty- mniej trafny

niż stworzona przez niego

samego formuła

• Jeżeli klinicysta stworzył własne,

specyficzne dla siebie równanie,
które w specyficzny dla tego
klinicysty sposób wykorzystywało
profil MMPI, to trafność diagnozy tego
klinicysty rosła, w porównaniu z tym
kiedy dokonywał diagnozy bez
swojego równania (swojej formuły)

Oceny kliniczne a oceny oparte

o statystyczną regułę

• Kiedy osobna reguła zostałą

stworzona dla każdego klinicysty, a
reguła taka oparta była zawsze na
statystycznej analizie ocen danego
klinicysty, wzrastała trafność ocen
tego klinicysty

• Oceny oparte o tak opracowane

reguły były (średnio) bardziej trafne
niż oceny tych samych klinicystów
gdy nie stosowali reguły

Oceny kliniczne a oceny oparte
na statystyce w diagnozowaniu

uszkodzeń organicznych na

podstawie wyników testów

psychologicznych

(Leli & Filskov, 1984)

rola doświadczenia w diagnozie

• Trafność reguły statystycznej: 83%
• Trafność klinicystów o małym

doświadczeniu: 63%

• Trafność klnicystów o dużym

doświadczeniu: 58%

• Trafność klinicystów o małym

doświadczeniu po zapoznaniu sie z

regułą statystyczną: 68%

• Trafność klinicystów o

dużymdoświadczeniu po zapoznaniu

się z regułą statystyczną: 75%

Daves, Faust, Meehl, 1989

(Science, vol 243, str. 1668-1674)

• „[...] podsumowując wyniki około 100

badań [...] można stwierdzić, że
przewaga podejścia statystycznego nad
podejściem klinicznym stanowi regułę
[...] Nie ma w naukach społecznych
drugiej kontrowersji w której tak wielka
ilość badań wskazywałaby, w sposób
tak jednoznaczny, na to po czyjej
stronie jest racja”

Dlaczego diagnoza kliniczna

jest mniej trafna niż

statystyczna

Tendencja do potwierdzania

(confirmatory bias)

Ludzie mają tendencję do

poszukiwania argumentów
potwierdzających hipotezę i do
unikania argumentów podważajacych
hipotezę

Tendencja do potwierdzania w

Tendencja do potwierdzania w

szacowaniu introwersji/

szacowaniu introwersji/

extrawersji

extrawersji

•

Snyder i Swann (1978)

Snyder i Swann (1978)

•

Badani proszeni byli o

Badani proszeni byli o

przeprowadzenie wywiadu z

przeprowadzenie wywiadu z

nieznajomą osobą celem

nieznajomą osobą celem

stwierdzenia stopnia jej ekstrawersji

stwierdzenia stopnia jej ekstrawersji

lub stopnia jej introwersji.

lub stopnia jej introwersji.

Tendencja do potwierdzania w

Tendencja do potwierdzania w

szacowaniu introwersji/

szacowaniu introwersji/

extrawersji

extrawersji

(wyniki)

(wyniki)

•

Osoby proszone o oszacowanie

Osoby proszone o oszacowanie

stopnia ekstrawersji częsciej

stopnia ekstrawersji częsciej

zadawały pytania sugerujące

zadawały pytania sugerujące

zachowania ekstrawertywne.

zachowania ekstrawertywne.

•

Osoby proszone o oszacowanie

Osoby proszone o oszacowanie

stopnia introwersji częsciej zadawały

stopnia introwersji częsciej zadawały

pytania sugerujące zachowania

pytania sugerujące zachowania

introwertywne

introwertywne

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(badania dodatkowe)

(badania dodatkowe)

•

Snyder, 1981; Snyder 1982; Copeland & Snyder, 1996

Snyder, 1981; Snyder 1982; Copeland & Snyder, 1996

•

Efekt występuje nawet gdy badani

Efekt występuje nawet gdy badani

spodziewają się nagrody za dobry

spodziewają się nagrody za dobry

dobór pytań.

dobór pytań.

•

Efekt występuje zarówno gdy

Efekt występuje zarówno gdy

osobami badanymi są studenci jak i

osobami badanymi są studenci jak i

gdy osobami badanymi są

gdy osobami badanymi są

psychologowie

psychologowie

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(wpływ na osoby udzielające

(wpływ na osoby udzielające

wywiadu)

wywiadu)

•

Fazio, 1981

Fazio, 1981

•

Osoby, którym zadawano pytania

Osoby, którym zadawano pytania

sugerujące ekstrawersję oceniały się

sugerujące ekstrawersję oceniały się

następnie

następnie

jako bardziej

jako bardziej

ekstrawertywne.

ekstrawertywne.

•

Osoby te zachowywały się też

Osoby te zachowywały się też

bardziej ekstrawertywnie (krótka

bardziej ekstrawertywnie (krótka

interakcja z osobą nieznajomą po

interakcja z osobą nieznajomą po

zakończeniu wywiadu).

zakończeniu wywiadu).

Tendencja do potwierdzania

Tendencja do potwierdzania

(implikacje dla rozwoju

(implikacje dla rozwoju

uprzedzeń)

uprzedzeń)

•

Przykład: osoba żywiąca przekonanie,

Przykład: osoba żywiąca przekonanie,

że osoby rude mają zły charakter

że osoby rude mają zły charakter

łatwo znajdzie poparcie dla takiego

łatwo znajdzie poparcie dla takiego

przekonania.

przekonania.

Tendencja do potwierdzania-

implikacje kliniczne

• Psycholog, który (błędnie) wierzy, że

homoseksualni mężczyźni mieli w
dzieciństwie złe relacje ze swoimi
matkami łatwo znajdzie
potwierdzenie swoich przekonań.
Będzie znajdował dowody tego w
swoich kolejnych diagnozach

20 uczniów przechodzi

badania wstępne przed

przyjęciem do I klasy

• Pytanie czy badania te dobrze

przewidują powodzenie w nauce w I
klasie

Uczeń 1

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 2

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 3

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (-)

Dobre (+)

Uczeń 4

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 5

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 6

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 7

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (-)

Dobre (+)

Uczeń 8

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (-)

Dobre (-)

Uczeń 9

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 10

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (-)

Uczeń 11

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 12

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 13

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (-)

Dobre (+)

Uczeń 14

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (-)

Uczeń 15

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 16

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (-)

Uczeń 17

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 18

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Uczeń 19

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (-)

Uczeń 20

Wynik badania

wstępnego

Wyniki w nauce w I

klasie

Pozytywny (+)

Dobre (+)

Czy dane 20 uczniów wskazuą że

Czy dane 20 uczniów wskazuą że

wyniki testów kwalifikacyjnych dobrze

wyniki testów kwalifikacyjnych dobrze

przewidziały wyniki uczniów w I klasie?

przewidziały wyniki uczniów w I klasie?

•

Jak silny związek?

Jak silny związek?

•

0,0 – zupełny brak związku

0,0 – zupełny brak związku

•

0,2 - słaby związek

0,2 - słaby związek

•

0,5 – średni związek

0,5 – średni związek

•

0,8 – silny związek

0,8 – silny związek

•

1,0 – pełny związek

1,0 – pełny związek

Jak silny związek?

Rozmowa

Rozmowa

+

+

Rozmowa

Rozmowa

-

-

Praca

Praca

+

+

12

12

3

3

Praca

Praca

-

-

4

4

1

1

Jak silny związek?

•

Pozytywny wynik rozmowy:

Pozytywny wynik rozmowy:

•

N=16

N=16

•

Prawd. że będą dobrze pracować

Prawd. że będą dobrze pracować

12:16=0,75

12:16=0,75

•

Negatywny wynik rozmowy:

Negatywny wynik rozmowy:

•

N=4

N=4

•

Prawd. że będą dobrze pracować 3:4=0,75

Prawd. że będą dobrze pracować 3:4=0,75

•

Wniosek:

Wniosek:

Brak związku!

Brak związku!

(Korelacja pozorna)

(Korelacja pozorna)

Korelacja pozorna

• Dostrzeganie związku między

zmiennymi gdy w rzeczywistości
związek nie zachodzi

•

Występuje szczególnie gdy w obrębie

Występuje szczególnie gdy w obrębie

każdej ze zmiennych jedna z kategorii

każdej ze zmiennych jedna z kategorii

jest szczególnie liczna

jest szczególnie liczna

•

Zapobieganie korelacjom pozornym:

Zapobieganie korelacjom pozornym:

obliczyć wskaźnik siły związku

obliczyć wskaźnik siły związku

(korelacji)

(korelacji)

Regresja do średniej

•

W przypadku zdarzeń, które są

W przypadku zdarzeń, które są

przynajmniej częściowo losowe, po

przynajmniej częściowo losowe, po

zdarzeniu skrajnym następuje zwykle

zdarzeniu skrajnym następuje zwykle

zdarzenie mniej skrajne.

zdarzenie mniej skrajne.

Przykłady: wzrost, wyniki egzaminu,

Przykłady: wzrost, wyniki egzaminu,

wyniki sportowe, samopoczucie,

wyniki sportowe, samopoczucie,

„dobre” i „złe” zachowanie

„dobre” i „złe” zachowanie

Regresja statystyczna

Regresja statystyczna

„Spóznianie się Harolda”: Schaffner,

„Spóznianie się Harolda”: Schaffner,

1985

1985

•

Badani proszeni o oduczenie fikcyjnego

Badani proszeni o oduczenie fikcyjnego

ucznia „Harolda” od spózniania sie do szkoły

ucznia „Harolda” od spózniania sie do szkoły

•

Każdego dnia szkolnego komputer

Każdego dnia szkolnego komputer

prezentował godzinę przybycia „Harolda” do

prezentował godzinę przybycia „Harolda” do

szkoły

szkoły

•

Prezentowane godziny przybycia wybierane

Prezentowane godziny przybycia wybierane

losowo (od 8:20 do 8:40)

losowo (od 8:20 do 8:40)

•

Po każdej prezentacji badany decydował o

Po każdej prezentacji badany decydował o

wielkości kary lub nagrody dla „Harolda”

wielkości kary lub nagrody dla „Harolda”

•

Na końcu, badani oceniali skuteczność kar i

Na końcu, badani oceniali skuteczność kar i

nagród

nagród

„

„

Spóznianie się Harolda”: Schaffner,

Spóznianie się Harolda”: Schaffner,

1985

1985

Wyniki

Wyniki

•

Kary (szczególnie wysokie) oceniane

Kary (szczególnie wysokie) oceniane

jako skuteczne

jako skuteczne

•

Nagrody (szczególnie wysokie)

Nagrody (szczególnie wysokie)

oceniane jako nieskuteczne

oceniane jako nieskuteczne

•

Wyjasnienie: regresja statystyczna

Wyjasnienie: regresja statystyczna

(w rzeczywistości zachowanie

(w rzeczywistości zachowanie

„Harolda” było losowe)

„Harolda” było losowe)

Podsumowanie- inne często

występujące błędy

wnioskowania

Efekt pierwszeństwa- informacja

otrzymana wcześniej wywiera
zaawyczaj większy wpływ na tworzenie
sie ogólnego wrażenia niz informacja
otrzymana później. Pierwsze informacje
prowadzą do pierwszego wrażenia na
temat klienta. Wszystkie interpretacje
późniejszych wypowiedzi i zachowań
zależą od tego pierwszego wrażenia

Efekt zakotwiczenia: Klinicysta odnosi

otrzymane informacje do pewnych
wcześniejszych, bardzo
charakterystycznych zdarzeń, które mocno
utkwiły mu w pamięci

Ignorowanie prporcji podstawowej (base rate)
Przecenianie prawdopodobieństwa

wydarzenia, o którym wiemy, że juz
zaszło(hindsight effect)

Wnioski zależą też od nastroju diagnosty
Podstawowy błąd atrybucji- tendencja do

przeceniania w wyjaśnianiu zachowania
cech osobowości i niedoceniania wyjaśnień
sytuacjyjnych

Ignorowanie proporcji

podstawowej

(prawdopodobieństwa

wyjściowego)

Jeśli jakieś wydarzenie jest znacznie

częstsze niż inne to należy najpierw w

diagnozie brać pod uwagę to częstsze

wydarzenie (np. jeśli w jakiejs

populacji infekcja dróg moczowych u

dzieci występuje w ponad 37% a

sexualne molestowanie w 0.9%, to

najpierw trzeba założyć, że

zaczerwienione wargi sromowe

wskazują na zapalenie dróg moczoych)