Marek Pudełko
Rodzaje licencji – Sieci Komputerowe
2
Licencja oprogramowania
Licencja na oprogramowanie to umowa na
korzystanie z utworu jakim jest aplikacja
komputerowa, zawierana pomiędzy podmiotem,
któremu przysługują majątkowe prawa autorskie
do utworu, a osobą, która zamierza z danej
aplikacji korzystać.
Umowa taka określa pola eksploatacji (formy
wykorzystania utworu), czyli warunki na jakich
licencjobiorca jest uprawniony do korzystania z
programu.
Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych jako
podstawowe elementy określające pola eksploatacji
wskazuje zakres, miejsce i czas korzystania z utworu,
przy czym jest to wyliczenie przykładowe i strony
umowy mogą dowolnie kształtować charakter licencji
(biorąc jednak pod uwagę treść przepisów ustawowych,
których strony nie mogą modyfikować - tzw. ius
cogens).
3
Prawa użytkownika
EULA – End User Licence Agreement – Licencja dla
końcowego użytkownika.
Licencje na oprogramowanie są najczęściej bardzo
restrykcyjne i większość użytkowników nie czyta ich w
całości (lub w ogóle).
Większość takich licencji ogranicza:
liczbę komputerów, na których można zainstalować
oprogramowanie,
liczbę użytkowników
i wprowadzają inne ograniczenia niekoniecznie związane z
technologią.
Standardowym elementem każdej niemal licencji
oprogramowania jest klauzula o wyłączonej
odpowiedzialności producenta z tytułu używania
oprogramowania przez licencjobiorcę, której
znaczenie polega na braku jakiejkolwiek odpowiedzialności
producentów oprogramowania za np. skutki błędów w
programach.
4
Licencja w trakcie instalacji
5
Odmiany licencji
Licencja na ilość komputerów
Program można zainstalować na określonej
liczbie komputerów.
Licencja na ilość użytkowników
Program jest instalowany na serwerze, a
określona ilość użytkowników może się
logować i korzystać z programu.
Program może być zainstalowany na większej
ilości komputerów, ale z serwera korzysta
ograniczona ilość osób
6
Rodzaje licencji
Freeware
Shareware
Trial (Demoware)
Adware
Nagware (Annoyware)
Liteware
Crippleware
Expireware
Abandoware
Registerware
Shovelware
Foistware
Careware (Charityware)
Donationware
Greenware
Guiltware
Postcardware
Emailware
Beerware
Ransomware
Citeware
7
Freeware
Freeware (ang. free – bezpłatny) to licencja
oprogramowania umożliwiająca darmowe
rozprowadzanie aplikacji bez ujawnienia kodu
źródłowego.
Czasami licencja freeware zawiera dodatkowe
ograniczenia (np. część jest całkowicie darmowa,
a część darmowa jedynie do użytku domowego).
Termin został wymyślony przez Andrew
Fluegelmana.
Programy na licencji freeware mogą być
nieodpłatnie wykorzystywane, jednak zabrania się
czerpania korzyści finansowych z dystrybucji przez
osoby trzecie.
Licencja nie dotyczy dystrybucji produktów
(dokumentów, grafiki, innych programów)
stworzonych przy użyciu programów na licencji
freeware. Nie ogranicza możliwości ani nie narzuca
konieczności pobierania opłat za wytworzone
produkty.
8
Shareware
Shareware (ang. to share – dzielić się,
udostępniać) to rodzaj płatnego programu
komputerowego, który jest rozpowszechniany bez
opłat, ale z pewnymi ograniczeniami, do
wypróbowania przez użytkowników. Czasami po
okresie próbnym (najczęściej po miesiącu) za taki
program trzeba płacić lub zrezygnować z
korzystania z niego (wersja trial).
Czasami producent oprogramowania wydaje jedną
wersję na licencji shareware a drugą (zazwyczaj z
ograniczeniami, np. z blokadą dostępu do
niektórych funkcji) na licencji freeware.
9
Trial
Trial (z ang. próba) – rodzaj licencji na programy
komputerowe polegający na tym, że można go
używać przez z góry ustalony czas (od 7 do 60 dni).
Programy na tej licencji są w pełni funkcjonalne.
Po upływie ustalonego czasu, jedyną rzeczą, na
którą pozwoli program to rejestracja albo
usunięcie z dysku twardego.
Zazwyczaj wersje próbne rozprowadzane są na
tej licencji.
10
Adware
Adware - rodzaj licencji oprogramowania (zazwyczaj
zamkniętego).
Adware jest oprogramowaniem
rozpowszechnianym za darmo, ale zawiera
funkcję wyświetlającą reklamy, zwykle w postaci
banerów reklamowych.
Wydawca oprogramowania zarabia właśnie na
tych reklamach.
11
Nagware
Nagware lub annoyware (ang. annoy - męczyć,
nękać) - oprogramowanie kategorii shareware,
Przerywa regularnie działanie (zazwyczaj przy
najczęściej używanych funkcjach programu), aby
wyświetlić żądanie uiszczenia zapłaty, które
usunie ten komunikat.
Komunikat wymaga zwykle potwierdzenia ze
strony użytkownika, zanim powróci do
normalnego działania.
12
Liteware
Liteware (ang. lite – lżejszy, okrojony)- nazwa
rodzaju programów komputerowych, które są
rozprowadzane bezpłatnie, lecz posiadają znacznie
mniejsze, ograniczone przez producenta,
możliwości niż pełna, komercyjna wersja.
Po okresie 30 dni pojawiają się
reklamy,przypomnienia (o konieczności
zarejestrowania się) najczęściej w formie banerów.
13
Crippleware
Crippleware to oprogramowanie, z
którego usunięto część funkcji, zwykle
jednak działające bez ograniczeń
czasowych, w którym uciążliwość
spowodowana brakiem ma skłonić
użytkownika do zakupienia pełnej wersji.
14
Expireware
Expireware (ang. to expire - wygasać) -
oprogramowanie z wbudowanym
momentem wygaśnięcia funkcjonowania:
Jst to predefiniowana data, liczba dni
użytkowania lub liczba uruchomień
programu.
15
Abandonware
Abandonware - oprogramowanie, którego twórca już nie
sprzedaje i nie zapewnia dla niego obsługi.
To również oprogramowanie, którego twórca świadomie
zaprzestał rozwoju i wsparcia produktu lub wręcz porzucił
prawa autorskie.
W prawie wielu krajów (również w Polsce) brak takiej
kategorii oprogramowania.
Żaden program komputerowy nie jest tak stary, żeby
wygasły jego prawa majątkowe (75 lat).
Część firm już nie istnieje, a innym nie zależy na ochronie
praw do tych konkretnych programów.
Wiele z tych programów (zwłaszcza gier) ma wartość dla
producenta przy adaptacji na nowe platformy, jak na
przykład GameCube, Game Boy Advance czy też
PlayStation 2, czy telefony komórkowe.
16
Registerware
Registerware - oprogramowanie, które do poprawnego
działania wymaga rejestracji przez Internet lub telefon.
W skład tego wchodzi podanie informacji o osobie lub
instytucji korzystającej z oprogramowania.
17
Shovelware
Shovelware (ang. to shovel – nazgarniać, nazbierać) to
określenie oprogramowania dodawanego w celu dopełnienia
danego nośnika dystrybucji.
Stosowane jest wtedy gdy dystrybutor ma do dyspozycji
pełny dysk CD lub DVD, a jego program zabiera mało
miejsca. Zapełnia go wtedy innymi programami (najczęściej
shareware lub freeware).
Termin ten był popularny we wczesnych latach 90-tych gdy
programy zajmowały niewiele miejsca, a do dyspozycji były
dyski CD 650-700MB, co było ekwiwalentem 400-500
dyskietek.
Stosowany obecnie np. dla dystrybucji klipów wideo w
różnych formatach na jednym dysku.
18
Foistware
Foistware (ang. to foist – narzucać) to rodzaj licencji w
której skład oprogramowania zostaje narzucony.
Najczęściej jest to sprzedaż wiązana typu nowy komputer z
pakietem programów, dołożowy program antywirusowy,
przeglądarka internetowa z dodatkowym paskiem zadań.
Licencja ta umożliwia promocję nowych produktów jak
również pozbycie się starych zasobów z magazynu.
19
Careware
Careware - odmiana oprogramowania
kategorii shareware, za którego
nieograniczone działanie wymagane jest
uiszczenie opłaty na rzecz wskazanej
instytucji dobroczynnej;
synonim charityware.
Przykładem takiego programu są programy
PITy, ukazujące się co rok i przeznaczone do
komputerowego wypełniania formularzy PIT.
20
Donationware
Donationware to jeden z typów licencji.
Oprogramowanie na tej licencji może być
dowolnie modyfikowane, kopiowane i
dystrybuowane pod warunkiem, że licencjobiorca
zapłaci autorowi symboliczną kwotę.
Wielkość opłaty zależy od licencjobiorcy.
21
Greenware
Greenware (ang. green – zielony, ekologiczny) to
licencja oprogramowania umożliwiająca bezpłatne
wykorzystywanie programu. Autor jednak odnosi się
z prośbą, by w zamian zatroszczyć się o środowisko
naturalne.
Zaleca między innymi:
korzystanie z papieru do drukarek, który będzie się dać
ponownie przetworzyć,
korzystanie z publicznego transportu,
zaprzestanie palenia papierosów,
ponowne wykorzystywanie plastikowych toreb,
nie kupować produktów nieprzyjaznych dla środowiska,
korzystać z rowerów w dojazdach do pracy/szkoły.
22
Guiltware
Guiltware (ang. guilt = wina) - odmiana
oprogramowania typu freeware,
Zawiera pojawiającą się regularnie wiadomość,
jak długo i ciężko autor pracował nad nim, i że
użytkownik powinien przesłać na konto autora
jakąś sumę pieniędzy;
komunikat ma wzbudzać u użytkownika poczucie
winy.
23
Postcardware
Postcardware (lub Cardware) - rodzaj licencji
oprogramowania.
Używany przez autorów, którzy udostępniają
swoje programy za darmo.
W zamian za to oczekują, że użytkownik przyśle
im kartkę pocztową (najczęściej z miejscowości,
w której mieszka). Wymóg ten bywa mniej lub
bardziej kategoryczny w zależności od konkretnej
licencji.
Pierwszym programem rozpowszechnianym jako
postcardware był JPEGView Aarona Gilesa. Innym
znanym przykładem jest gra Ancient Domains of
Mystery, której autor kolekcjonuje kartki pocztowe z
całego świata.
24
Emailware
Emailware - rodzaj licencji oprogramowania.
Używany przez autorów, którzy udostępniają
swoje programy za darmo.
W zamian za to oczekują, że użytkownik
przyśle im e-maila.
25
Beerware
Beerware to określenie licencji na oprogramowanie.
Pozwala użytkownikowi końcowemu na dowolne
korzystanie z oprogramowania, pod warunkiem,
że w wypadku spotkania autora użytkownik
postawi mu piwo.
Licencja została wymyślona przez Johna Bristora
25 kwietnia 1987 roku. Od tego czasu powstało
wiele programów dystrybutowanych na jej
podstawie, zmieniano też jej znaczenie (np. na
tak, by użytkownik był zobligowany jedynie do
wypicia piwa "za zdrowie" autora).
26
Ransomware
Ransomware - oprogramowanie na pewnego
rodzaju licencji, którego autor zgadza się na
przeniesienie go do Open Source w zamian za
określoną sumę pieniędzy.
27
Citeware
Citeware to rodzaj licencji
oprogramowania.
Zezwala on na uzycie danego programu
przez końcowego użytkownika dopóki jest
on słuchaczem lub uczniem tej samej
szkoły co autor programu.
Ten rodzaj dystrybucji jest często
stosowany na uniwersytetach.
28
Public Domain
Public Domain (domena publiczna,
własność publiczna) – tego typu licencje
posiadają typy oprogramowania badź inne
zbiory, na które wygasły już prawa
autorskie lub nigdy nie były nimi objęte.
Do takiego oprogramowania istnieje
swobodny dostęp, ponieważ w tym
wypadku nie obowiązują już prawa
autorskie.
Domena publiczna to zbiór wiedzy i
twórczości stanowiący wspólny dorobek
kulturowy i intelektualny ludzkości.
29
Domena publiczna
W polskim prawodawstwie autorskie prawa
osobiste chronią utwór na czas
nieograniczony i nie podlegają zrzeczeniu
się lub zbyciu
W Polsce obecność utworu w domenie
publicznej oznacza jedynie brak jakichkolwiek
praw majątkowych.
Zgodnie z polskim prawem autorskim (art. 36 i
nast. ustawy o prawie autorskim i prawach
pokrewnych) utwór przechodzi do domeny
publicznej po upływie 70 lat od chwili śmierci
twórcy, a w przypadku współtwórstwa od
chwili śmierci ostatniego współtwórcy.
Jeżeli autor dzieła nie jest znany, wówczas
okres ten liczy się od daty pierwszego
rozpowszechnienia.
30
Oprogramowanie Public Domain
Nieprawidłowo terminu domena publiczna
używa się w odniesieniu do oprogramowania
typu copyleft (jak GNU GPL) oraz freeware /
shareware. Ich licencja bowiem jest jak
najbardziej związana z prawami autorskimi,
tyle że można je używać bez większych
ograniczeń.
Prawdziwe oprogramowanie public domain
bywa publikowane np. na licencji X11
(potocznie zwanej licencją MIT) czy BSD.
31
OEM
Licencja OEM (Original Equipment Manufacturer) –
licencja na oprogramowanie związana z zakupem
nowego komputera.
Jedna z bardziej znanych licencji,- najczęściej spotkana
przy zakupie produktów firmy Microsoft (Windows,
Office).
Licencja jest ważna TYLKO I WYŁACZNIE na komputer,
wraz z którym system został zakupiony.
Po wymianie jakiejkolwiek części w komputerze licencja
może ulec unieważnieniu. Nie ma możliwości
przeniesienia licencji na inny komputer.
Produkty OEM wymagają aktywacji produktu, co wiąże go
z podzespołami komputera.
Przy wymianie płyty głównej w komputerze,
BEZPOWROTNIE TRACI SIĘ licencję OEM na ten komputer.
W takim przypadku pozostaje tylko zakup nowej licencji.
(Wyjątek - licencji nie traci się gdy wymiana płyty głównej
jest spowodowana jej uszkodzeniem - na podstawie
ważnej gwarancji producenta).
32
GPL
GPL - General Public License
Powszechna Licencja Publiczna GNU (GNU General
Public License) jest jedną z licencji wolnego
oprogramowania, która została sformułowana w 1988
przez Richarda Stallmana i Ebena Moglena na potrzeby
Projektu GNU, na podstawie wcześniejszej Emacs General
Public License.
Wersja 1. - styczeń 1989
Wersja 2 – czerwiec 1991
Wersja 3. - 29 czerwca 2007.
GPL jest obecnie najpopularniejszą licencją
wolnodostępnego oprogramowania. Licząc według linii
kodu w dystrybucji Red Hat Linux 7, 55.30% było
udostępnione na licencji GPL, z czego 50.36% wyłącznie
GPL.
33
Logo GPL
34
Cele licencji GNU GPL
•
wolność uruchamiania programu w dowolnym
celu
•
wolność analizowania, jak program działa i
dostosowywania go do swoich potrzeb
•
wolność rozpowszechniania niezmodyfikowanej
kopii programu
•
wolność udoskonalania programu i publicznego
rozpowszechniania własnych ulepszeń, dzięki
czemu może z nich skorzystać cała społeczność.
Jeżeli program nie gwarantuje użytkownikowi
chociaż jednej z powyższych wolności, wówczas,
według FSF, nie może być uznany za Wolne
Oprogramowanie.
35
Kwestie dyskusyjne GNU GPL
Czy oprogramowanie na innej licencji może być
dynamicznie linkowane z bibliotekami GPL.
Sama licencja wyraźnie mówi, że wszystkie
pochodne prace bazujące na kodzie GPL muszą
same opierać się na GPL. Nie jest jasne, czy plik
wykonywalny, który jest dynamicznie linkowany z
biblioteką może być uważany za pracę pochodną.
Kompatybilność z innymi licencjami
Większość licencji wolnego oprogramowania, jak na
przykład licencja MIT, licencja BSD i LGPL jest
kompatybilnych z GPL. Kod źródłowy oparty na nich
może być włączony bez problemu do programu na
GPL (całość będzie wtedy objęta GNU GPL).
Pewne licencje open source nie są kompatybilne z
GPL - oparty o nie kod trudno jest ponownie użyć w
innych projektach.
36
Krytyka GNU GPL
Krytycy GPL często określają licencję jako
"wirusową", ze względu na to, że wszelkie
prace bazujące na dziele objętym GPL
muszą również być oparte o tę licencję.
GPL oddziałuje na każdy program, który
korzysta z kodu GPL.
Kod na licencji GNU GPL nie może być użyty w
programach o innych licencjach.
Krytyka tego przymusu najczęściej jest
kierowana ze strony zwolenników mniej
restrykcyjnych licencji, jak na przykład
licencja BSD.