Psychologia Transportu

Wykład 12a. Percepcja obiektów fizycznych

i społecznych.
Przechowywanie i przetwarzanie informacji

Wiedza o procesach poznawczych

zawiera kilka istotnych założeń:

Poznawanie jest procesem aktywnym, angażującym nasz

umysł, o charakterze raczej twórczym niż

reproduktywnym.
Obraz otaczającego nas świata jest konstruowany z bardzo

fragmentarycznej informacji, uzupełnianej danymi

z doświadczenia, wnioskami, uogólnieniami i

wyobraźnią . Dlatego nasze spostrzeżenia nie

są sumą bodźców.
„Spostrzeżenia to hipotezy”(Gregory). Zdobywanie

informacji o świecie ma charakter testowania hipotez i

przyjmowania zadowalająco prawdopodobnych,

niekoniecznie pewnych.
„Zadaniem wzroku nie jest oglądanie fotografii”- procesy

poznawcze możemy zrozumieć, kiedy znamy ich cel,

ich funkcje w przystosowaniu człowieka do otoczenia.

Automatyzm i kontrola
w czynnościach człowieka

Przetwarzanie

automatyczne

nie w pełni kontrolowane,
przebiega bez wysiłku,
ma charakter holistyczny,
poddaje się stopniowemu

wpływowi praktyki,
jego modyfikacja jest

trudna,
poziom wykonania

wysoki,
introspekcyjna

dostępność niska.

Przetwarzanie

kontrolowane

wymaga wysiłku,
ma charakter cząstkowy,
może być w dowolnym

momencie przerwane

lub zainicjowane,
nie poddaje się

wpływowi praktyki,

jednak jest łatwiejsze do

doraźnej korekty,
poziom wykonania jest

relatywnie niski
dostępność

introspekcyjna

przetwarzanego

materiału wysoka

Model Normanna-
Shalice’a

Nadrzędny system

uwagi angażują:

Sytuacje wymagające

planowania i

podejmowania decyzji;
Sytuacje wymagające

korekcji błędów;
Sytuacje wymagające

reakcji nowej lub słabo

wyuczonej;
Sytuacje oceniane jako

trudne lub

niebezpieczne;
Sytuacje wymagające

przekraczania granic

zachowań wyuczonych.

System

postrzegani

Baza
przełącznikó
w akcji

Planowanie
zachowań

System

reakcji

Nadrzędny
system
uwagi

Widzenie przedmiotów
- identyfikacja
obiektów

Teoria obiektów-tokenów:

Kanwisher i Driver: pole widzenia

dzielone jest na obiekty (tokeny) w

zależności od lokalizacji, cech fizycznych i

ważności zadaniowej.
Alokacja uwagi wzrokowej następuje w

obszarach odpowiadających tokenom (o

niewielkiej trwałości)

Prawa percepcji wzorów

Prawo pregnancji
Prawo bliskości
Prawo podobieństwa
Prawo kontynuacji
Prawo zamknięcia
Prawo symetrii
Prawo figury i tła

B AB AB AB AB A

X  O  X  2  X
X  O  X  2  X
X  O  X  2  X

X O X 2 X

{[( )]}

Spostrzeganie głębi

Jednooczne wskazówki głębi

Gradient faktury
Względna wielkość
Interpolacja (zasłanianie)
Perspektywa
Umiejscowienie na płaszczyźnie obrazu (nad horyzontem

wyżej=bliżej, poniżej horyzontu wyżej=dalej)
Paralaksa ruchowa (wzrost prędkości i

wielkości=zbliżanie)

Dwuoczne wskaźniki głębi (w zakresie 3-5 m.)

Konwergencja
Dwuoczne zróżnicowanie

Percepcja obiektów

społecznych

Również w spostrzeganiu ludzi czy grup obowiązują podobne

reguły. Na podstawie kilku obserwacji tworzymy

zgeneralizowaną opinię o innych.
Teoria atrybucji Heidera: wnioskujemy o cechach osoby na

podstawie zachowania, gdy:

Zachowanie jest nieoczekiwane
Osoba dokonała wyboru jednej z kilku podobnych

możliwości

Atrybucja zewnętrzna i wewnętrzna (czy działanie

przypiszemy warunkom, czy trwałym cechom osoby?)
Funkcja ochrony samooceny- spostrzeżenia zarówno obiektów

fizycznych ,jak i społecznych , są dokonywane tak, aby

pozostawały w zgodzie z naszym dobrym zdaniem o sobie.
Testy psychologiczne - również służą do wnioskowania o

cechach na podstawie próbek zachowania. Ich przewaga

polega na tym, że są to próbki reprezentatywne, a ich

związek z cechami jest dowiedziony

Pamięć zmysłowa

Zanim informacje zostaną przekazane do

dalszego przetwarzania, przez krótki czas

(około 1 sekundy) przechowywane są w

pamięci superkrótkotrwałej
Jest ona odrębna dla każdego ze zmysłów

(badano pamięć wzrokową, słuchową i

węchową)
Jej pojemność jest stosunkowo duża

w porównaniu z pamięcią roboczą

Pamięć robocza STM

Nie dłużej niż 10 lub 15 sekund;
Pojemność: 7 plus lub minus 2.

Pamięć semantyczna,
proceduralna i
epizodyczna

Pamięć proceduralna umożliwia przechowywanie

wyuczonych połączeń między bodźcami i łańcuchami odpowiedzi

oraz pozwala na przystosowanie się do

środowiska.
Pamięć semantyczna obejmuje w zasadzie wiedzę o świecie,

ma zdolność do „wewnętrznej” reprezentacji stanów świata

fizycznego i społecznego.
Pamięć epizodyczna dotyczy nabywania i przechowywania wiedzy

o zdarzeniach osobiście doświadczonych przez jednostkę
Pamięć proceduralna zawiera programy różnych czynności

wykonywanych w sposób zautomatyzowany.
Reprezentacje epizodyczne mają charakter wyłącznie

reproduktywny, a im bardziej reprezentacja ma charakter

semantyczny, w tym większym stopniu jest

generatywna.

Integracja wiedzy deklaratywnej
(know what) i proceduralnej
(know how)
w działaniu

Wiedza proceduralna to umiejętność wykonywania

czynności (również poznawczych), w odróżnieniu

od wiedzy deklaratywnej, będącej zmagazynowaną

informacją. Jednostkami w tym rodzaju pamięci są

„produkcje” (Anderson).
Kompilacja produkcji może mieć charakter

„kompozycji” lub „automatyzacji”.

W pierwszym przypadku kilka produkcji zostaje

zredukowanych do jednej czynności.
Automatyzacja polega na wbudowaniu w strukturę

czynności wszystkich niezbędnych elementów wiedzy

deklaratywnej

Klasycznie: „Wiedza- umiejętności- nawyki”

Wiliam James i
prapoczątki koncepcji
uwagi

Każdy wie, czym jest uwaga. Jest
to zajęcie umysłu w sposób jasny
i aktywny czymś, co wydaje się
być jednym z kilku równocześnie
dostępnych obiektów lub
wątków myślenia

Behawioryści- uwaga to
wewnętrzny nieobserwowalny
konstrukt

Psychologia introspekcyjna bada
wyłącznie zjawiska dostępne
świadomości, a zatem wyłącznie
uwagę

Czym jest uwaga...

Krzysztof ma świetną podzielność uwagi, o czym
świadczy to, że wczoraj...

Joanna ma dobrą koncentrację uwagi, na przykład
ostatnio...

O nieuwadze kierowcy świadczy to, że...

Uczeń nie uważał na lekcji, a konkretnie...

Patrz uważnie, a ...

Będę miał na uwadze Twój problem, czyli...

Zwrócimy uwagę na kwestię bezrobocia, a zatem...

Synonimy słowa
„uwaga”

Po polsku

Koncentracja

Skupienie

Zainteresowanie

Baczność

Po angielsku Attention

Concentration

Awareness

Interest

Look out!

Uwaga wzrokowa

Przetwarzanie poznawcze zależy od

widzenia centralnego. Odpowiada za

rozumienie tego,

co widzimy.

Przenoszenie uwagi- zależy od widzenia

peryferycznego

dpowiada za wychwytywanie ważnych

obiektów w polu widzenia

Procesy wstępujące (sterowane przez

wyrazistość bodźców)

Procesy zstępujące (sterowane przez

realizowany cel

- zadanie)

Uwaga wzrokowa:

Budowa oka

• Jedynie niewielka część

(ok. 1.5 °) naszego pola

widzenia przypada na

obszar widzenia

ostrego. Złudzenie, że

patrząc na duży obiekt,

widzimy go dokładnie w

całości, to efekt

precyzyjnego

mechanizmu który

umożliwia przenoszenie

wzroku na najbardziej

istotne elementy.

Skokowe ruchy oka -

średnio wykonujemy 3

ruchy na sekundę.

System kierowania tych

ruchów na elementy

istotne decyduje o

niezwykłej efektywności

naszego wzroku.

Dołek

centralny

Zaangażowanie
uwagi wykonawczej

Zadania wymagające przetwarzania materiału

różnego rodzaju (przestrzenne + werbalne)

Równoczesne wykonywanie dwóch zadań

Przełączanie pomiędzy dwoma procesami

Myślenie abstrakcyjne

Sytuacje konfliktowe

np. Efekt Stroopa- czytanie nazw kolorów

napisanych innym kolorem:

•

Żółte

kwiaty

Hamowanie reakcji niepożądanych

Document Outline