RYNEK.RODZAJE
KONKURENCJI
RYNEK.RODZAJE
KONKURENCJI
Rynek
ogół warunków
ekonomicznych, w których
dochodzi do zawierania
transakcji wymiennych
między sprzedawcami
oferującymi towary i usługi
a nabywcami
reprezentującymi potrzeby
poparte określonymi
funduszami nabywczymi
Obok rynków
tradycyjnych istnieją
również takie, które
nie mają swojej
siedziby i na których
nie ma bezpośrednich
kontaktów między
sprzedawcami a
nabywcami
Transakcje wymienne na tych
rynkach zawierane są za pomocą
różnych środków łączności i
przetwarzania danych, takich jak:
•poczta,
•telefony,
•internet,
•komputery.
Biorąc pod uwagę zasięg
geograficzny można wyróżnić
rynek:
•lokalny,
•regionalny,
•krajowy,
•zagraniczny,
•międzynarodowy,
•światowy
Według kryterium przedmiotu
wymiany wyodrębnia się
rynek:
•dóbr i usług a w nim rynek
dóbr i usług konsumpcyjnych i
produkcyjnych;
•rynek pieniężno- kredytowy;
•rynek papierów
wartościowych (kapitałowy);
•rynek pracy.
W ujęciu branżowym można
wyodrębnić rynki
poszczególnych towarów:
•rynek mięsa,
•rynek zboża,
•rynek węgla,
•rynek maszyn
W zależności od zakresu
kontroli wyróżnia się rynek:
•wolny,
•regulowany.
Koniecznym
warunkiem
istnienia rynku
jest wymiana,
która ma
najczęściej formę
towarowo-
pieniężną
Podstawowymi elementami
rynku są:
•popyt,
•podaż,
•ceny.
Mechanizm rynkowy, działający poprzez
popyt, podaż i ceny, rozwiązuje trzy
podstawowe problemy ekonomiczne:
• co produkować, a więc jakie
rodzaje ilości dóbr należy
wytwarzać?
• jak wytwarzać dobra, tzn. z
jakich zasobów i za pomocą
jakich technik?
• dla kogo mają być wytwarzane
dobra i jak powinny być
rozdzielane?
KONKURENCJA
proces, za pomocą którego
uczestnicy rynku, dążąc do
realizacji swych interesów,
próbują przedstawić oferty
korzystniejsze od innych
pod względem ceny,
jakości lub innych cech
wpływających na decyzję
zawarcia transakcji
Konkurencja odbywa się w
dwóch formach:
•cenowej,
•pozacenowej.
Infrastruktura rynkowa
miejsca specjalnie
wyznaczone i
przystosowane do
prowadzenia różnego
rodzaju transakcji
rynkowych, wyposażone
w odpowiednie
urządzenia i obsługiwane
przez wyspecjalizowane
zespoły ludzi
Infrastrukturę rynkową
tworzą przede wszystkim
zorganizowane formy
działalności handlowej w
postaci:
•hurtowni,
•sklepów detalicznych,
•różnego rodzaju punktów
skupu i sprzedaży.
Instytucjonalne formy rynków
światowych, międzynarodowych i
krajowych:
•targi,
•wystawy gospodarcze,
•aukcje,
•wolne obszary celne,
•giełdy
Popyt
odzwierciedla odwrotną
zależność między ceną
dobra a jego ilością, którą
konsumenci są skłonni i są
w stanie nabyć w danym
okresie, przy założeniu, że
wszystkie elementy
charakteryzujące sytuację
rynkową pozostaną bez
zmiany
Popyt potencjalny
popyt wyrażający
wszystkie
potrzeby, które
mogą być
zaspokojone przez
dobra
ekonomiczne
Popyt efektywny
popyt wyrażający
tylko potrzeby
mające pokrycie w
realnej sile
nabywczej
konsumentów
Czynniki wpływające na
rozmiary popytu:
• ceny,
• dochody nominalne i realne,
• preferencje i gusta
konsumentów,
• dobra substytucyjne,
• dobra komplementarne,
• liczba i struktura ludności,
• oczekiwania dotyczące zmian
cen i d
Dochody nominalne
dochody
wyrażone w
jednostkach
pieniężnych, nie
uwzględniające
zmian poziomu
cen
Dochody realne
dochody
wyrażające to, co
można nabyć za
dochód nominalny
przy istniejącym
poziomie cen
Dobra komplementarne
dobra, które
muszą być
równocześnie
stosowane w celu
zaspokojenia
określonej
potrzeby
Paradoks Giffena
w przypadku dóbr
podstawowych, przy
niskich dochodach, mimo
wzrostu ceny
podstawowego składnika
żywności, popyt na ten
składnik wzrasta, gdyż
inne produkty są
nieosiągalne ze względu na
jeszcze wyższe ceny
Paradoks Veblena
dotyczy dóbr luksusowych,
które są przedmiotem
pokazowej konsumpcji,
wynikającej z chęci
demonstracji, takich jak np.
biżuteria, drogie samochody,
jachty, luksusowe domy. Dobra
te nabywane są przez bogate
warstwy społeczne nie tyle ze
względu na ich wartości
użytkowe, lecz ze względu na
ich wysoką cenę
Zależność popytu od ceny
można przedstawić w
postaci funkcji
matematycznej:
QD = f(P)
gdzie:
QD – wielkość popytu na dane
dobro;
P – cena tego dobra
Efekt substytucyjny
zmiana ceny danego
dobra zmienia relację
jego ceny do cen
pozostałych dóbr, przez
co powoduje substytucję,
przy czym dobra które
relatywnie drożeją, są
zastępowane dobrami
relatywnie taniejącymi
Efekt dochodowy
zmiana ceny wpływa na
zmianę dochodów realnych.
Jeżeli cena danego dobra
wzrośnie, to nastąpi spadek
realnych dochodów , wobec
czego konsumenci będą
mogli kupować mniej
zarówno tego dobra, jak i
innych dóbr, i na odwrót
Podaż
odzwierciedla dodatnią
zależność między ilością
dobra, którą producenci
skłonni są oferować w
danym okresie, a ceną,
przy założeniu, że inne
zjawiska na rynku nie
ulegną zmianie
Podaż określana jest przez
następujące czynniki:
• poziom cen danego dobra,
• ceny czynników produkcji,
• stosowane technologie,
• cele działalności
przedsiębiorstwa,
• ceny innych dóbr,
• oczekiwania dotyczące zmian cen,
• czynniki przypadkowe.
Przyjmując, że wszystkie
czynniki określające podaż-
poza ceną- są niezmienne,
zależność podaży od ceny
można przedstawić w postaci
następującej funkcji:
QS =
(P)
gdzie:
QS – wielkość podaży danego
dobra;
P – cena tego dobra
Prawo podaży
wielkość podaży danego
dobra zmienia się w tym
samym kierunku, co jego
cena. Wyższej cenie dobra
odpowiada większa jego
ilość dostarczana na
rynek, natomiast mniejsza
cena ogranicza wielkość
podaży
Równowaga rynku
przy cenie PE ilość
dobra dostarczana
przez producentów
równa się ilości
dobra nabywanej
przez konsumentów
Zmiana któregokolwiek
czynnika pozacenowego
określającego popyt
(wzrost dochodów
realnych konsumentów,
wzrost liczby ludności
itp.), przy niezmiennej
krzywej podaży, powoduje,
że przy danej cenie
wzrasta popyt na
określone dobro
Zmianę podaży
może spowodować
zmiana
któregokolwiek z
pozacenowych
czynników
określających
podaż
Popyt stosunkowo szybko
reaguje na zmianę
czynników cenowych lub
pozacenowych, natomiast
reakcja podaży na zmianę
czynników ją określających
zależy od okresu, jaki mają
producenci na
dostosowanie się do
zmieniających się
warunków rynkowych
W przypadku zmiany
podaży wyróżnia się:
•okres
ultrakrótki,
•okres krótki,
•okres długi
Okres ultrakrótki
Podaż jest stała. Nie ma
możliwości zwiększenia
podaży, gdyż rezerwy
produkcyjne są w pełni
wykorzystane. Jeśli nastąpi
wzrost popytu wówczas
krzywa popytu D przesunie
się w górę na pozycję D1,
powodując przesunięcie
punktu równowagi z E do E1 i
wzrost ceny z P1 do P2
Okres krótki
dostosowanie podaży
do rosnącego popytu
następuje w ramach
istniejącego
potencjału
wytwórczego, poprzez
wykorzystanie rezerw
produkcyjnych i
zapasów
Wzrostowi popytu z D do
D1 odpowiada wzrost
podaży, wynikający ze
zwiększenia produkcji i
skierowania zapasów na
rynek. Punkt równowagi
przesuwa się z pozycji E do
E2 i zostanie osiągnięty
przy wyższym popycie,
wyższej podaży i wyższym
poziomie ceny
Okres długi
można zwiększyć zdolności
produkcyjne poprzez
inwestycje. Utrzymujące się w
dłuższym okresie wyższe ceny,
po wyczerpaniu się rezerw
produkcyjnych i zapasów,
skłaniają do rozbudowy
istniejących zdolności
produkcyjnych lub tworzenia
nowych przedsiębiorstw
zwiększających produkcję i
podaż
Rodzaje cen
administrowanych:
•ceny kartelowe,
•ceny urzędowe,
•ceny maksymalne,
•ceny minimalne,
•ceny orientacyjne.
Ceny kartelowe
ustalane przez firmę
mającą wyłączność
produkcji i sprzedaży
określonego towaru
lub przez kilku
producentów takich
samych wyrobów
Ceny urzędowe
ustalane przez
odpowiednie organy
państwowe lub
publiczne. Cenami
tymi zwykle objęte są
ważniejsze towary i
usługi, np. paliwa,
energia elektryczna
Ceny maksymalne
wprowadzane są na ogół w
sytuacji braku pewnych
dóbr na rynku, w celu
ochrony konsumentów
przed nadmiernie wysokimi
cenami, przykładem mogą
być podwyżki cen żywności
prowadzące do pogorszenia
sytuacji ludzi o niskich
dochodach.
Ceny minimalne
ich wprowadzenie zmierza
do podwyższenia cen dla
producentów lub
dostawców. Oznacza to, iż
dane dobro lub usługa nie
mogą być sprzedawane
poniżej tej ceny,
przykładem może być
ustalanie minimalnego
wynagrodzenia przez
pracodawcę
Ceny orientacyjne
ustalane na towary o
rozproszonej produkcji, np.
rzemieślniczej. Dzięki nim
drobni producenci mogą się
zorientować, jakie są
możliwe do osiągnięcia
ceny na ich wyroby;
wpływa to też na
ograniczenie konkurencji
cenowej
Monopol naturalny
taka gałąź gospodarki, w
której długookresowe
koszty przeciętne i
krańcowe spadają wraz ze
wzrostem produkcji, co
prowadzi do zdominowania
produkcji przez pojedynczą
firmę. Przykładem jest sieć
energetyczna
Monopson
wyłączny nabywca
jakiegokolwiek
towaru, usługi lub
zasobu, np. państwo
jako nabywca
produktów przemysłu
zbrojeniowego
Kartel
organizacja niezależnych
producentów zmierzających
do wykluczenia konkurencji
między sobą poprzez
wspólną regulację udziałów
w rynku, poziomów
produkcji i cen, w celu
podnoszenia cen i zysków
ponad poziomy wyznaczone
przez konkurencję
Trust
połączenie
przedsiębiorstw w jedno
nowe przedsiębiorstwo,
w wyniku czego
następuje centralizacja
produkcji i kapitału.
Władzą jest rada
wykonawcza.
Koncern
zespół odrębnie
działających
przedsiębiorstw, należących
jednak do wspólnego
właściciela. Duże, silne
kapitałowo
przedsiębiorstwo wykupuje
akcje innych firm lub
doprowadza do fuzji
organizacyjnych, uzyskując
nad nimi kontrolę
Konglomerat
polega na przyłączeniu do
monopolu przedsiębiorstw
niezmonopolizowanych, a
działających w różnych
gałęziach gospodarki. W
tym momencie ryzyko
rozkładane jest na większą
liczbę różnorodnych sfer
działania
Holding
spółka dysponująca
pakietem kontrolnym akcji
innych firm. Teoretycznie
wystarczy posiadanie
nieco więcej niż 50% akcji
innych spółek, aby je
można było kontrolować.
Przykładem jest „General
Motors”
Mechanizm kształtowania cen
na podstawie relacji popytu i
podaży wskazuje jedynie, że
cena jest odzwierciedleniem
procesów rynkowych,
natomiast nie wyjaśnia,
dlaczego w dłuższym okresie
cena jakiegoś towaru
utrzymuje się na wyższym
poziomie od ceny innego
towaru i co jest podstawą
relacji wymiennych
poszczególnych towarów
Funkcje cen:
•funkcja informacyjna,
•funkcja
redystrybucyjna,
•funkcja stymulacyjna.
Funkcja informacyjna
ceny są parametrem
docierającym do wszystkich
podmiotów gospodarczych,
zrozumiałym dla nich,
pozwalającym określać
wielkość dochodów
pieniężnych oraz
pobudzającym do
określonego działania
Funkcja redystrybucyjna
za pośrednictwem cen
następują przesunięcia
dochodów od jednych
grup społecznych do
innych, w zależności od
struktury nabywanych
dóbr i usług oraz
struktury i poziomu cen
Funkcja stymulacyjna
ceny kształtowane na podstawie
relacji popytu i podaży skłaniają
wytwórców do działań
produkcyjnych zgodnych z
wymaganiami rynku. Wzrost ceny
wyrobu przy danych nakładach
powoduje zwiększenie zysku
jednostkowego, a więc poprawę
opłacalności, co może być
bodźcem do zwiększenia
produkcji i podaży danego
wyrobu
Cenowa
elastyczność
popytu
E(D,P) =
Procentowa
zmiana wielkości
popytu/
procentowa
zmiana ceny
Czynniki określające
cenową elastyczność
popytu:
• dostępność substytutów,
• poziom ceny danego dobra,
• znaczenie dobra dla
konsumentów,
• długość okresu, jaki mają
konsumenci na dostosowanie
struktury swych wydatków
do zmieniających się cen
Cenowa
elastyczność
podaży
E (P,S) =
Procentowa
zmiana wielkości
podaży/
procentowa
zmiana ceny
Wielkość współczynnika cenowej
elastyczności podaży zależy od
następujących czynników:
• możliwości przestawienia produkcji-
elastyczność podaży jest tym wyższa, im
większe są te możliwości;
• stopnia wykorzystania zdolności
produkcyjnych- przy mniejszym stopniu
ich wykorzystania łatwiej i szybciej
można zwiększyć produkcję i podaż, stąd
jest ona bardziej elastyczna;
• istnienia dostatecznych zapasów
wyrobów gotowych- można je bowiem
przy wzroście ceny szybko skierować na
rynek, zwiększając tym podaż;
• możliwości szybkiego zwiększenia
importu.
Elastyczność
mieszana popytu
E(D,M) =
Procentowa
zmiana wielkości
popytu na
określone dobro
„a”/ procentowa
zmiana ceny dobra
„b”
Dochodowa elastyczność
popytu
E(D,Y) =
procentowa
zmiana wielkości
popytu/
procentowa
zmiana dochodów
Marketing
ma miejsce na
rynku
konsumenta, tj.
na rynku, na
którym podaż
przewyższa popyt
Marketing uprawiany
jest na:
•rynkach produktów i
usług
(konsumpcyjnych i
produkcyjnych);
•rynkach pracy,
•rynkach kapitałowych.
Należy go rozpatrywać w
trzech głównych
wymiarach:
•koncepcyjnym,
•decyzyjnym,
•narzędziowym
Wymiar koncepcyjny
marketingu:
działalność marketingowa
jest strukturalnie związana
ze współczesnym rynkiem.
W centrum uwagi jest
klient wraz z jego
potrzebami oraz
konkurent, którego celem
jest także zaspokojenie
potrzeb klienta
Wymiar decyzyjny
marketingu
koncepcja marketingowa musi
być skonkretyzowana w
postaci określonych struktur,
w ramach których
podejmowane są decyzje
marketingowe. Do struktur
tych zalicza się różne
departamenty, działy czy
sekcje marketingowe w
istniejących strukturach
organizacji
Wymiar narzędziowy
marketingu
precyzuje głównie
narzędzia stosowane w
działalności
marketingowej, dzięki
którym firma może
pozyskać nowych bądź
utrzymać starych
klientów, konkurować z
innymi firmami o lepszą
pozycję rynkową