Slajd 1

Dziedzictwo

(heritage)

– to „coś” co jest przekazywane z pokolenia na
pokolenie.

W encyklopedii „

dziedzictwo kulturowe

dziedzictwo kulturowe”

     jest określane jako  ogół dorobku społeczeństw
     (narodów i środowisk)
     w zakresie nauki, sztuki, architektury, oświaty,
techniki,
     wytworzonego w trakcie jego historycznego
rozwoju
     i przekazywanego z pokolenia na pokolenie.

Dziedzictwo kulturowe stanowi zatem

dorobek materialny i duchowy kolejnych

pokoleń,

jest ono częścią historii każdego

społeczeństwa.

DZIEDZICTWO

Pojęcie

dziedzictwa

obejmuje zarówno obiekty, miejsca,
obszary przyrodnicze i kulturowe,
ale i niematerialne formy kultury,
jak filozofię, tradycję,
sztukę we wszystkich jej przejawach,
różne style życia
oraz edukację poprzez literaturę lub

folklor.

Papież

Jan Paweł II

Jan Paweł II mówił,

że w dziedzictwie, jakim jest

kultura,

tkwi tożsamość narodu.

DZIEDZICTWO

Ogromne zasługi dla ochrony dziedzictwa
kulturowego
ma

Organizacja Narodów Zjednoczonych

do spraw Oświaty, Nauki i Kultury

(UNESCO)

która prowadzi od

1960

1960 roku szeroko zakrojoną

akcję
na rzecz ratowania światowego dziedzictwa
kulturowego.

1972

UNESCO

wystąpiła z inicjatywą

zinwentaryzowania najcenniejszych miejsc na
świecie.

Chodziło nie tylko o zabytki historii
i inne wytwory ludzkiej cywilizacji,
lecz także o unikatowe dzieła natury,
które powstały bez udziału

człowieka,

np. Puszcza Białowieska w Polsce,
czy Puszcza Amazońska w Brazylii.

Mocą konwencji
uchwalonej w Paryżu

16 listopada 1972 roku

powołano

Międzynarodowy Komitet Ochrony

Światowego Dziedzictwa Kulturowego i

Naturalnego

który ustalił kryteria, jakim powinny odpowiadać
obiekty
wpisywane na

Listę UNESCO

Listę UNESCO.

Warunkiem wpisania obiektu na listę
jest spełnienie jednego lub kilku kryteriów
stanowiących o jego wyjątkowości.
Brane są pod uwagę przede wszystkim:

autentyczność,

reprezentatywność

i uniwersalność obiektu.

Obecnie w skład

Międzynarodowego Komitetu Ochrony

Światowego Dziedzictwa Kulturowego i

Naturalnego

Naturalnego wchodzą

174 kraje

174 kraje spośród

192 krajów świata.

Na podstawie wykazów
proponowanych przez poszczególne państwa
Komitet ustala, aktualizuje oraz rozpowszechnia

wykaz dóbr kulturowych i naturalnych

wykaz dóbr kulturowych i naturalnych
wpisanych na:

Listę światowego dziedzictwa

kulturowego i naturalnego

UNESCO

Lista światowego dziedzictwa

kulturowego i naturalnego UNESCO

(według danych z 2012 roku) obejmuje:

936

obiektów w 153 krajach

obiektów w 153 krajach, w tym:

725

725 obiektów dziedzictwa kulturowego,

183

183 przyrodniczego i

28 mieszanych.

Polska posiada:

obiektów wpisanych na Listę UNESCO,

co daje nam

9 miejsce w Europie i

15 na

świecie.

Miasta i obiekty w Polsce znajdujące się na Liście
UNESCO utworzyły

Ligę Polskich Miast i Miejsc UNESCO

w celu przekazywania informacji, współpracy i promocji.

Siedzibą Ligi UNESCO jest Toruń.

Kryteria UNESCO

O objęciu danego obiektu ochroną

UNESCO

UNESCO w ramach

listy światowego dziedzictwa decyduje szereg
kryteriów.

Do końca 2004 roku było:
sześć kryteriów dla obiektów dziedzictwa
kulturowego
cztery kryteria dla obiektów dziedzictwa
przyrodniczego.
W 2005 połączono je w jednorodną listę

dziesięciu

kryteriów

kryteriów.

Dany obiekt musi reprezentować

"unikatową uniwersalną wartość"

"unikatową uniwersalną wartość"
i spełniać przynajmniej jeden z poniższych

warunków:

Kryteria kulturowe UNESCO:

Dany obiekt musi reprezentować

"unikatową

uniwersalną wartość"

uniwersalną wartość"
i spełniać przynajmniej jeden z poniższych warunków:

"reprezentować arcydzieło ludzkiego geniuszu

twórczego”

II.

"przedstawiać ważną wymianę ludzkich wartości,

na przestrzeni dziejów lub w obszarze danego regionu
świata
w zakresie rozwoju architektury lub technologii,
w sztukach monumentalnych, urbanistyce
lub projektowaniu krajobrazu"

Kryteria kulturowe UNESCO:

Dany obiekt musi reprezentować

"unikatową

uniwersalną wartość"

uniwersalną wartość"
i spełniać przynajmniej jeden z poniższych warunków:

II.

"przedstawiać unikatowe albo przynajmniej

wyjątkowe świadectwo tradycji kulturowej
lub istniejącej albo minionej cywilizacji"

IV.

"przedstawiać szczególny przykład typu budowli,

zespołu architektonicznego lub technologicznego
albo krajobrazu ilustrującego ważny etap (lub etapy)
w historii ludzkości "

Kryteria kulturowe UNESCO:

Dany obiekt musi reprezentować

"unikatową

uniwersalną wartość"

uniwersalną wartość"
i spełniać przynajmniej jeden z poniższych warunków:

V. "przedstawiać szczególny przykład tradycyjnego
ludzkiego osadnictwa, zagospodarowania ziemi lub
morza, reprezentatywny dla danej kultury (lub kultur),
albo ludzkiej interakcji ze środowiskiem, szczególnie
jeśli stało się ono zagrożone wskutek nieodwracalnej
zmiany"

VI.

VI. "pozostawać w bezpośrednim lub namacalnym
związku
z wydarzeniami lub żywą tradycją, pomysłowością lub
wierzeniami albo z dziełami artystycznymi lub
literackimi o wyjątkowym uniwersalnym znaczeniu
(Komitet uznaje, że to kryterium powinno być
stosowane w połączeniu z innymi kryteriami)"

Kryteria przyrodnicze UNESCO:

Dany obiekt musi reprezentować

"unikatową

uniwersalną wartość"

uniwersalną wartość"
i spełniać przynajmniej jeden z poniższych warunków:

VII.

obejmować wyjątkowe zjawiska przyrodnicze

lub tereny szczególnego naturalnego piękna
i o estetycznym znaczeniu"

VIII.

przedstawiać szczególne świadectwo

ważnych etapów w historii planety, zawierające
ślady dawnego życia, istotnych toczących się
procesów geologicznych
tworzących formy ukształtowania terenu
lub istotne formacje geomorficzne lub
fizjograficzne"

Kryteria przyrodnicze UNESCO:

Dany obiekt musi reprezentować

"unikatową

uniwersalną wartość"

uniwersalną wartość"
i spełniać przynajmniej jeden z poniższych waru

nków:

IX.

przedstawiać szczególny przykład toczących

się procesów ekologicznych i biologicznych,
istotnych dla ewolucji i rozwoju
lądowych, słodkowodnych, przybrzeżnych i
morskich ekosystemów lub społeczności roślin i
zwierząt

obejmować najważniejsze środowiska

przyrodnicze
do ochrony różnorodności form życia,
łącznie z zagrożonymi gatunkami o uniwersalnej
wartości
z punktu widzenia nauki i konserwacji przyrody."

Puszcza

Białowieska

(na Liście
znajduje się
także część
białoruska)

wpisana
w

1992

roku.
kryterium N
(3).

OBIEKTY POLSKIE na Liście

UNESCO:

Puszcza Białowieska

Jest położona na dziale wodnym
Mórz Bałtyckiego i Czarnego,
stanowi ogromny obszar leśny
składający się z drzew iglastych i
liściastych,
jest siedliskiem wielu niepospolitych
zwierząt,
włączając w to takie ssaki, jak wilk, ryś.
wydra,
jak również ok. 300 żubrów
reintrodukowanych w Parku.

OBIEKTY

POLSKIE na Liście

UNESCO:

Historyczn

centrum

Krakowa

wpisane
w

1972

roku.
kryterium: C
(4).

OBIEKTY POLSKIE na Liście

UNESCO:

Historyczne Centrum Krakowa

Położony u stóp Wawelu Kraków
to historyczna stolica Polski, ma bogate historyczne
centrum składające się ze średniowiecznego
Kazimierza
u południowej części miasta
z pozostałościami czternastowiecznych fortyfikacji
i trzynastowiecznego miasta Krakowa
z największym rynkiem w Europie,
Ratuszem, Uniwersytetem Jagiellońskim (Collegium
Maius), Zamkiem Królewskim
i Katedrą św. Wacława z grobami królewskimi.

OBIEKTY POLSKIE na Liście

UNESCO:

Kopalnia

Soli

w Wieliczce

wpisana
w

1978

1978 r.,

kryterium C
(4).

OBIEKTY POLSKIE na Liście

UNESCO:

Kopalnia Soli w Wieliczce

Kopalnia z XIII w.
pokłady soli w Wieliczce i Bochni są stale
eksploatowane.

Z ponad dziewięcioma poziomami i 300 km
chodników zawierających dzieła sztuki,
ołtarze i rzeźby w soli,
tworzą fascynującą wędrówkę w przeszłość
głównych przemysłowych przedsięwzięć.

OBIEKTY POLSKIE na Liście

UNESCO:

Obóz

koncentracyj

Auschwitz

- Birkenau

Oświęcimiu

wpisany
w

1980

1980 r.

kryterium C
(

6).

OBIEKTY POLSKIE na Liście

UNESCO:

Obóz koncentracyjny Auschwitz -

Birkenau

Umocnione mury, kolczaste ogrodzenia,
platformy, baraki, szubienice, komory gazowe i
krematoria stanowią świadectwo warunków,
w jakich ujście znalazło hitlerowskie ludobójstwo
w obozie koncentracyjnym i zagłady w Oświęcimiu-
Brzezince, największym w Trzeciej Rzeszy.

Cztery miliony osób, w większości Żydów,
było systematycznie głodzonych, torturowanych
i mordowanych w tym obozie,
stanowiącym symbol okrucieństwa człowieka
w stosunku do człowieka w XX wieku

Historyczne

centrum

Warszawy

wpisane
w

1980

1980 roku.

kryterium: C
(2) (6).

Historyczne centrum

Warszawy

sierpniu 1944 roku, podczas II wojny

światowej,
ponad 85% XVIII-wiecznego historycznego
centrum
zostało zniszczone przez nazistowskich
okupantów.

Po wojnie, w ciągu pięciu lat
odbudowano drobiazgowo kościoły, pałace i
rynek.

Jest to wyjątkowy przykład całkowitej
rekonstrukcji
architektury okresu historii od XIII do XX wieku.

Centrum

Zamościa

wpisane
w

1992

1992 r.,

kryterium C
(4).

Centrum Zamościa

Zamość został ufundowany w XVI wieku
przez hetmana Jana Zamojskiego na szlaku
handlowym łączącym zachodnią i północną Europę z
Morzem Czarnym.

Wzorowany na włoskim mieście handlowym
i zbudowany w okresie baroku
przez architekta Bernardo Morando z Padwy.

Jest doskonałym przykładem architektury
renesansowego miasta schyłku XVI wieku, które
zachowało oryginalny układ
i fortyfikacje z dużą liczbą budynków łączących
włoskie
i środkowoeuropejskie tradycje architektoniczne.

Średniowieczne

miasto Toruń

Wpisane w

1977

r.,
kryterium C (1)
(4).

Średniowieczne miasto Toruń

Toruń zawdzięcza swe pochodzenie

Zakonowi Krzyżackiemu,
który zbudował tu zamek w XIII w.
jako bazę dla podboju i ewangelizacji Prus.

Szybko rozwinął komercyjne funkcje jako
członek

Hanzy.

Wiele

wspaniałych

budynków publicznych i prywatnych
z XIV i XV wieku zachowało się
na Starym i Nowym Mieście,
dając zdumiewające świadectwo jego
dawnego znaczenia.

Zamek

Krzyżacki

Malborku

wpisany
w

1997

1997 r.,

kryterium
C (1) (3) (4).

Zamek Krzyżacki w Malborku

Kiedy siedzibę Wielkiego Mistrza Zakonu

Krzyżackiego

przeniesiono z Wenecji do miejsca, nazwanego

Marienburg,

wcześniejszy zamek został powiększony i

upiększony.

Stał się najdoskonalszym przykładem średniowiecznego
zamku ceglanego.

Później jego rola zmalała, lecz na przełomie XIX i XX wieku
został skrupulatnie odrestaurowany. To tutaj wykształciło się
wiele technik konserwatorskich obecnie uznawanych za

standard.

wielu

zniszczeniach

wojny

światowej

został

odrestaurowany

raz jeszcze z wykorzystaniem dokumentacji
przygotowanej przez konserwatorów wcześniejszych.

Kalwaria

Zebrzydows

wpisana
w

1999

1999 r.,

kryterium
C (2) (4).

Kalwaria Zebrzydowska

Manierystyczna architektura
i kompleks parku krajobrazowego z kalwarią:

ryterium (2): Kalwaria jest wyjątkowym pomnikiem

kultury,

w którym naturalny krajobraz został wykorzystany jako

miejsce

symbolicznego przedstawienia w formie kaplic i alejek
scen z Pasji. W efekcie powstał krajobraz kulturowy
o wyjątkowym pięknie i duchowej jakości,
w którym naturalne i zbudowane przez człowieka elementy
przeplatają się w harmonijny sposób.

Kryterium (4): Kontrreformacja pod koniec XVI wieku
doprowadziła do rozkwitu tego typu kształtowania

krajobrazu

w dużej skali, łącząc naturalne piękno z duchowymi

wartościami

i zasadami barokowych założeń ogrodowych.

„

Kościoły Pokoju”

w Jaworze i

Świdnicy

Wpisane w

2001

r.,
kryteria C (3) (4) (6).

10.

„Kościoły Pokoju” w Jaworze i

Świdnicy

Kryterium

(3):

są

wyjątkowym

świadectwem

szczególnego

aktu

tolerancji

części

Katolickiego

Cesarstwa

Habsburgów

wobec społeczności protestanckiej na Śląsku
w okresie po wojnie trzydziestoletniej w Europie.

Kryterium (4): wskutek warunków narzuconych przez

Cesarza,

wymagały od budowniczych wprowadzenia pionierskich
rozwiązań konstrukcyjnych i architektonicznych na skalę
oraz w komplikacji nieznanej dotąd w architekturze

drewnianej. Sukces można docenić dzięki ich
przetrwaniu do dnia dzisiaj.

Kryterium

(6):

stanowią

wyjątkowe

świadectwo

szczególnych

politycznych postaw wobec innowierców w Europie w XVII

wieku

i rozwoju wielkiej siły duchowej i społecznego

zaangażowania.

Drewniane

Kościoły

Południowej

Małopolski

Binarowa,
Blizne,
Debno, Haczów,
Lipnica
Murowana,
Sękowa

wpisane
w

2003

2003 r.,

kryteria

C (3) (4).

11.

Binarowa

Blizne

Drewniane

Kościoły

Południowej

Małopolski

Binarowa,
Blizne,
Debno, Haczów,
Lipnica
Murowana,
Sękowa

wpisane
w

2003

2003 r.,

kryteria
C (3) (4).

11.

Haczów

Dębno Podhalańskie

Drewniane

Kościoły

Południowej

Małopolski

Binarowa,
Blizne,
Debno, Haczów,
Lipnica
Murowana,
Sękowa

wpisane
w

2003

2003 r.,

kryteria
C (3) (4).

11.

Lipnica
Murowana

Sękowa

11.

Drewniane Kościoły południowej

Małopolski

Kryterium (3): Drewniane kościoły Małopolski

stanowią

ważne świadectwo średniowiecznych tradycji

budowy kościołów,

tóre wiązały się z liturgicznymi i kultowymi funkcjami

Kościoła rzymskokatolickiego w stosunkowo zamkniętym

regionie

Europy Centralnej.

Kryterium (4): Kościoły te są reprezentatywnymi przykładami
zachowanej gotyckiej architektury sakralnej.
Zbudowane zostały techniką zrębową i są szczególnie

imponujące

ze względów artystycznych i konstrukcyjnych.

Zostały ufundowane przez szlachetne rody i władców
jako symbole prestiżu społecznego i politycznego

(Dębno Podhalańskie, Lipnica Murowana,
Sękowa, Binarowa, Blizne, Haczów).

Park

Mużakows

nad Nysą

(wspólnie
Z
Niemcami)

wpisany
w

2004

2004 r.,

kryteria K.

12.

Park Mużakowski nad Nysą

Park Mużakowski nad Nysą (wspólnie

z Niemcami)

Park krajobrazowy nad Nysą

Łużycką,

leżący po obu stronach granicy

polsko-niemieckiej

- najwspanialszy przykład sztuki

ogrodowej

pierwszej połowy XIX wieku.

Zajmuje 528 hektarów po stronie

polskiej

i 206 po stronie niemieckiej.

W skład obiektu wchodzą również
odbudowany zamek, mosty i

arboretum.

Hala

Ludowa

Wrocławi

(Hala

Stulecia)

wpisana
w

2006

2006 r.,

kryteria K.

13.

Hala Ludowa (Hala Stulecia) we

Wrocławiu

Jest innowacyjnym przykładem rozwoju

technik budowlanych w dużych
konstrukcjach zbrojnych

- zastosowania żelbetu w architekturze
i wykorzystania stali do wzmacniania

struktur budowli

Może pomieścić około 10 tys. ludzi
i jest gmachem użyteczności publicznej
- służy jako miejsce konferencji, wystaw,

koncertów, spektakli teatralnych i
operowych.

SZLAKI

TURYSTYCZNE

Szlak turystyczny

to wytyczona w przestrzeni turystycznej trasa
dla potrzeb osób zwiedzających (nie zawsze
oznakowaną), prowadząca do najbardziej
atrakcyjnych miejsc (obiektów),
z zachowaniem szeregu przepisów,
w tym m.in. bezpieczeństwa i ochrony walorów.

Rodzaje szlaków

wydzielane są ze względu na trzy kryteria:



środka transportu,



tematyczne,



zasięgu.

kryterium środka transportu:

W oparciu o to kryterium wydziela się:

- szlaki piesze (górskie i nizinne),

- szlaki samochodowe,

- szlaki rowerowe,

- szlaki kajakowe,

- szlaki kolejowe itp

W Polsce oznakowano

ponad

62 tys. km

62 tys. km szlaków turystycznych.

kryterium środka transportu:

Najdłuższe

szlaki piesze

szlaki piesze znakowane są kolorem

czerwonym. Należą do nich np. Główny Szlak Sudecki
(347 km),

Szlak Beskidzki (519 km) i inne.

Za najpiękniejszy

szlak kajakowy

szlak kajakowy w Polsce

uważany jest szlak, który prowadzi rzeką Drwą
(ks. Kardynała Wojtyły);

inne dobrze zagospodarowane to:
Szlak Brdy, Kretyni, Szlak Czarnej Hańczy.

Najdłuższym

szlakiem kolarskim

jest szlak dookoła Puszczy Kampinoskiej, liczący ok.
200 km.

kryterium tematyczne:

zalicza się tu

szlaki historyczne

Szlak Piastowski

Szlak Piastowski
      (podstawą szlaku i jego główną ideą są trzy
miejscowości
      stanowiące ośrodek piastowskiej Polski z X i XI
wieku
      - Poznań, Ostrów Lednicki, Gniezno)

Szlak Orlich Gniazd

- obejmuje historyczne warownie,

wzniesione w większości w XIV wieku,

kryterium tematyczne:

szlaki historyczne

Szlak Zamków Gotyckich

przebiegający przez północne tereny kraju
- obejmuje średniowieczne warownie i

rezydencje,

położone na Kaszubach, Powiślu, Warmii i

Mazurach,

Szlak Zamków Piastowskich

obejmuje budowle obronne na Dolnym

Śląsku,

kryterium tematyczne:

szlaki handlowe

np.

Szlak Jedwabny, Szlak Bursztynowy

szlaki zabytków architektury:

np.

Szlak Renesansu Polskiego

Szlak Renesansu Polskiego,

Szlak Architektury

Drewnianej

Drewnianej
   – to właściwie kilka odrębnych szlaków, wśród których
   najbardziej znany jest małopolski (świątynie w Binarowej,
   Bliznem, Dębnie Podhańskim, Haczowie, Lipnicy
Murowanej),

szlaki biograficzne:

np.

Zakopiański Szlak Szymanowskiego,

szlak Adama

Mickiewicza w Wielkopolsce, Gorczański Szlak Orkana, szlak

Fryderyka Chopina.

kryterium zasięgu:

pozwala na wydzielenie szlaków:

regionalnych, krajowych, międzynarodowych.

szlaki o znaczeniu międzynarodowym:

Droga św. Jakuba

(Szlak Santiago de Compostella)

   – średniowieczny szlak pielgrzymkowy wiodący z różnych
krajów
   do grobu św. Jakuba w hiszpańskiej Compostelli,
   ma swoje polskie odnogi:

dolnośląską

dolnośląską (wiodącą z

Jakubowa
przez Grobowiec, Polkowice, Chocianów, Bolesławiec,
Nowogrodzie, i Lubań do Zgorzelca) oraz

wielkopolską

   (prowadzącą od Gniezna przez Lednicę, Murowaną
Goślinę,
   Poznań, Żabno, Lubiń, Leszno, Wschowę, Głogów
   do Jakubowa i dalej do Zgorzelca).

kryterium zasięgu:

szlaki o znaczeniu międzynarodowym:

Szlak Hanzeatycki

   – obejmuje miasta, głównie portowe, należące dawniej
   do tego potężnego związku handlowego i politycznego,
   krajów północnej, środkowej i wschodniej Europy
   (w Polsce Szczecin, Stargard, Kołobrzeg, Koszalin, Słupsk,
   Gdańsk, Elbląg, Braniewo, Toruń).

Szlak Cysterski

   – wytyczony został na terytorium europejskim,
   obejmującym opactwa francuskie oraz polskie
   (Małopolska, Wrocław, Gdańsk).

kryterium zasięgu:

szlaki o znaczeniu krajowym:

Szlak Kopernika, Szlak Grunwaldzki, Naftowy

szlaki o znaczeniu regionalnym:

Szlak Zabytków Techniki Województwa Śląskiego,
Bursztynowy Szlak Greenways,
Via Sacra (trasa kulturowa na pograniczu sudeckim)
Szlak Tatarski

szlaki o znaczeniu lokalnym:

Trakt Królewski w Warszawie,
Droga Królewska w Krakowie,
Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

SZLAK PIASTOWSKI

SZLAK KOPERNIKA

SZLAK ZAMKÓW KRZYŻACKICH

SZLAK RENESANSU POLSKIEGO

SZLAK GÓRNICTWA NAFTOWEGO W KARPATACH

SZLAK TATARSKI NA PODLASIU

SZLAK CMENTARZY Z I WOJNY ŚWIATOWEJ W

KARPATACH

SZLAK PAPIESKI

WIELKA I MAŁA OBWODNICA BIESZCZADZKA

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

TRASA ŚRÓDKARPACKA

SZLAK CERKIEWEK ŁEMKOWSKICH

SZLAK ZAMKÓW PIASTOWSKICH W SUDETACH

SZLAK DWORÓW SZLACHECKICH NA ZIEMI

KRAKOWSKIEJ

SZLAK ZAMKÓW KARPACKICH

SZLAK ORLICH GNIAZD

SZLAK DROGA KASZUBSKA

SZLAK GRUNWALDZKI

SZLAK KRUTYNI

SZLAKI

TURYSTYCZNE

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

ŚLADAMI MIŁOSZA

DROGĄ KRÓLEWSKĄ NA WAWEL

SZLAK BURSZTYNOWY

SZLAK DAWNYCH KULTUR (archeologiczny)

EUROPEJSKI SZLAK CYSTERSÓW (odcinki

polskie)

TRASA KÓRNICKA

MAŁOPOLSKI SZLAK BUDOWNICTWA DREWNIANEGO

SZLAK FRYDERYKA CHOPINA

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Szlak Dwudziestopięciolecia PTTK
na trasie: Chorzów - Siemianowice Śl. - Czeladź
- Grodziec - Pogoria - Maczki - Jaworzno - Słupna
- Giszowiec - Starganiec - Załęska Hałda - Chorzów
dł.

113,9 km

113,9 km.

Szlak Husarii Polskiej:
Będzin - Bytom - Tarnowskie Góry - Rudy
- Racibórz - Krzanowice, dł.

22,1 km

22,1 km.

Szlak Historii Górnictwa Górnośląskiego:
Łubianki - Siemianowice Śl. - Katowice - Giszowiec
Mikołów - Orzesze - Leszczyny - Rybnik, dł.

66,2 km

66,2 km.

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Katowicki Szlak Spacerowy:
Chorzów - Katowice - Murcki - Hemerla dł.

24,3 km

24,3 km.

Szlak Okrężny wokół Gliwic:
Rudy - Sierakowice - Łącza - Toszek
- Pyskowice - Łabędy - Makoszowy
- Chudów - Szczygłowice - Rudy,
dł.

21,2 km.

Szlak Obrońców Polskiej Granicy:
Makoszowy - Wirek - Paniowy - Zawiść
- Paprocany, dł.

48,4 km

48,4 km.

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Szlak Krawędziowy GOP:
Gliwice - Chudów - Mikołów - Tychy - Ledziny
- Chełmek - Tarka dł.

55,3 km

55,3 km.

Szlak im. Ks. Władysława

Roboty:

Chudów - Gierałtowice dł.

4,1 km

4,1 km.

Szlak Bohaterów Wieży

Spadochronowej:

Katowice - Mikołów - Chudów, dł. 38,6

km.

Szlak Halembski:

Halemba - Śmiłowice, dł. 6,3

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Szlak im. Augustyna Czarnynogi:
Stara Kuźnica - Batory, dł.

12,2 km

12,2 km.

Szlak Kochłowicki: dł.

4,4 km

4,4 km.

Szlak Żwakowski:

Piotrowice - Starganiec - Żwaków - Paprocany

dł.

28,9 km

28,9 km.

Szlak Ochojecki: dł.

5,1 km

5,1 km.

Szlak Parkowy:
Park Kościuszki - Katowicki Park Leśny, dł.

2,6 km

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Szlak im. Mariana Kantora-Mirskiego:
Jannina Barbara - Mysłowice, dł.

19 km

19 km.

Szlak Hołdunowski:
Giszowiec - Hołdunów - Jeleń,

dł.

24,1

km.

Szlak Wesołej Fali: dł.

2,8 km

2,8 km.

Szlak Dolinki Murckowskiej: dł.

6,8

km.

Szlak im. ks. Jana Kundery:

Brzezinka - Imielin - Bieruń Stary, dł.

20,6 km

20,6 km.

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Szlak Okrężny wokół Jaworzna:
Szczakowa - Byczyna - Jeleń
- Dąbrowa Narodowa - Szczakowa, dł.

25,1 km

25,1 km.

Szlak Metalurgów:
Gołonóg - Strzemieszyce Wielkie - Stare Maczki,

dł.

13,2 km

13,2 km.

Szlak Zamonitu:
Gołonóg - Ząbkowice
- Niegowonice - Podzamcze

- Kroczyce - Złoty Potok
- Poraj

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

    Szlak Powstańców Śląskich:
  Bytom - Zbrosławice - Toszek - Strzelce Opolskie
  - Góra św. Anny - Kędzierzyn Koźle - Kotlarnia - Gliwice

Szlak Tysiąclecia:
Bytom - Świerklaniec - Łubianki - Siewierz

Podzamcze - Skarżyce

Szlak Świerklaniecki:
Grodziec - Świerklaniec - Miasteczko Śląskie

Szlak Bekszański:
Gierałtowice - Beksza

Lista ważniejszych szlaków w Polsce:

(istniejących i projektowanych)

Szlak Byczyński:
Jaworzno - Byczyna

Szlak Baliński:
Jaworzno - Balin

       Szlak Pustynny:
       Maczki - Bukowno
       - Olkusz - Golczowice
       - Ryczów

Najczęściej
są to szlaki

jednodniowe,

odbywane pieszo
lub z pomocą środków
komunikacji miejskiej.

Łącznie na terenie

byłego

województwa

katowickiego

znajduje się 2500

oznakowanych

szlaków.

Document Outline