PODSTAWOWE POJĘCIA KRYMINALISTYKI

Kryminalistyka – to nauka o metodach
ustalania faktu

przestępstwa,

sposobu jego

popełnienia,

wykrywaniu sprawców i
zapobieganiu przestępstwom oraz

innym ujemnym zjawiskom

społecznym.

Najprościej rzecz ujmując:

kryminalistyka jest sztuką znalezienia dowodów
przestępstwa, których nie będzie potrafił obalić
adwokat podejrzanego.

Kryminalistyka - nauka o taktycznych zasadach i
sposobach oraz o technicznych metodach i środkach
rozpoznawania, a także wykrywania prawnie
określonych, ujemnych zjawisk społecznych, a w
szczególności:

- przestępstw i ich sprawców

- oraz udowadniania istnienia lub braku związku
między osobami a zdarzeniami.

Pokrewna jej jest kryminologia
zajmująca się osobowością sprawcy oraz
warunkami
i przyczynami jego czynu.

Kryminalistyka operuje swoistym zespołem pojęć,
których w swym obrębie nadaje własne, czasem
odmienne od potocznego znaczenie. Używa też
własnego języka zawierającego te pojęcia i swoiste
określenie.

Przykład:

 ZDARZENIE

Kryminalistyka nie używa pojęcia przestępstwo, lecz
zamiast tego posługuje się pojęciem zdarzenie,
ponieważ nie każdy czyn jest przestępstwem; np.
samobójstwo.

 SPRAWCA

Kryminalistyka unika terminu przestępca z w.w.
względów oraz z uwagi na fakt, że w prawodawstwie
obowiązuje zasada domniemania niewinności tzn., że
tylko sąd decyduje czy dana osoba popełniła
przestępstwo.

 INFORMACJA

W rozumieniu kryminalistyki informacjami nazywamy
wszystkie dane o świecie zewnętrznym, które
uzyskujemy przez bezpośrednie poznanie zmysłowe,
albo przez podany przez kogoś opis stanu rzeczy.

 MODUS OPERANDU

Charakterystyczny, szczególny i z reguły powtarzalny
sposób zachowania (działania) sprawcy. W tym
sposobie odbijają się indywidualne cechy, właściwości
oraz możliwości człowieka.

Wywodzą się one z takich źródeł jak:

 własna teoria i praktyka kryminalistyczna;
 system naczelnych zasad prawa a zwłaszcza
procesowego;
 prakseologia – nauka o zasadach sprawnego
działania;
 psychologia i psychopatologia;
 strategia (taktyka) wojskowa.

W nauce kryminalistyki wyróżniamy

cztery podstawowe dziedziny:

KRYMINALISTYKA

TAKTYK
A

TECHNIK
A

STRATEGI
A

METODYKA

TAKTYKA KRYMINALISTYCZNA

zajmuje się badaniem sposobów popełnienia
przestępstw oraz wypracowaniem metod i sposobów
postępowania organów ścigania i organów
sprawiedliwości mających najskuteczniej
doprowadzić do ujawnienia przestępstwa, wykrycia
sprawcy a także wypracowaniem sposobów
zapobiegania przestępczości.

TECHNIKA KRYMINALISTYCZNA

zajmuje się badaniem środków technicznych
wykorzystywanych najpierw do popełnienia
przestępstw oraz opracowaniem środków
stosowanych przez organy ścigania i wymiaru
sprawiedliwości w toku dowodzenia przestępstw a
także wypracowaniem środków do zapobiegania
przestępczości.

STRATEGIA KRYMINALISTYCZNA

to dział obejmujący naukę typu prognostycznego a
mianowicie przewidującą rozwój przestępczości,
kierunki i symptomy tego rozwoju oraz
przygotowująca także metody, środki i
przedsięwzięcia, które będą w stanie skutecznie
zwalczać przestępczość.

METODYKA KRYMINALISTYCZNA

- stanowi

adaptację taktyki i techniki śledczej, obejmuje:

ogólną i specjalistyczną wiedzę, na podstawie, której
podejmowane są odpowiednie decyzje polegające na
wyborze optymalnej taktyki śledczej.
Wykorzystywana do zwalczania określonych grup
przestępczych.

 FUNKCJA ROZPOZNAWCZA
aby wyjaśnić problem, coś udowodnić, musimy
zdobyć informację (rozpoznać problem). Rozpoznanie
jest więc wiodącym zespołem czynności i
przeprowadza się je takimi metodami jak:

• analiza oparta na studiach materiałów sprawy oraz
ich materiałów pomocniczych;
• obserwacja, która stanowi trzon wstępnych działań
detektywa;
• wywiad przeprowadzony w różny sposób.

Rozpoznanie terenowe – skierowane jest na
pozyskanie całkowitej wiedzy o terenie aktualnego bądź
przyszłego działania, na przykład: przeszukanie,
zorganizowanie zasadzki itp. Istotne jest tu uzyskanie
możliwie szerokiej i pełnej wiedzy o takich elementach,
jak topografia terenu (tj. jego wygląd i budowa
przestrzenna), występujące zabudowania, lokalizacja
istniejących mieszkań i ich typowe rozplanowanie,
ogrody na danym terenie, wejścia do domów i
mieszkań, lokalizacja bram przechodnich etc.

Rozpoznanie środowiskowe – ten rodzaj
rozpoznania powinien dostarczyć informacji na temat
struktury i składu określonego środowiska, na przykład
narkomanów, homoseksualistów, różnych odmian sekt –
ich wzajemnych powiązań, zainteresowań, sposobu
spędzania czasu, przypadków kolizji z prawem,
skłonności, występującej hierarchii w danej grupie,
kontaktów i powiązań pozaśrodowiskowych

 Rozpoznanie problemowe – polega na próbie

uzyskania możliwie pełnej orientacji w zakresie
danego problemu będącego przedmiotem
zainteresowania organu ścigania. Gdy dotyczy to na
przykład narkomanii powinno dostarczyć informacji
o środkach odurzających i lekach psychotropowych,
mechanizmach ich działania, objawach ich
zażywania oraz wynikających z tego
konsekwencjach.

 Rozpoznanie osobowe – dotyczy konkretnych i

indywidualnych osób, które znalazły się w orbicie
prawnie uzasadnionego zainteresowania organów
ścigania. Poprzez to rozpoznanie powinno się
osiągnąć informacje uzasadniające przeprowadzenie
postępowania karnego, o wyglądzie danej osoby,
miejscu jej zamieszkania, kontaktach, nawykach i
nałogach, zainteresowaniach, postawie życiowej,
stosunkach rodzinnych oraz środowiskowych,
konfliktach i przyjaźniach, trybie życia,
wykonywanej pracy, ambicjach, osiągnięciach,
światopoglądzie

 FUNKCJA DOWODOWA
jest realizowana poprzez dowodzenie
(udowadnianie). Jest to jedna z dziedzin pracy
detektywa i pracownika ochrony. Detektyw ustala
fakty, które prowadzą do udowodnienia lub
ukierunkowania prowadzonej sprawy.

Polega na gromadzeniu materiału i jego
sprawdzeniu:

• czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo,
• rozwikłaniu okoliczności przebiegu zdarzenia,
• powiązanie określonej osoby ze zdarzeniem i w ten
sposób ustalenie jej osobowości.

 FUNKCJA WYKRYWCZA

ma na celu wykrycie jakiegoś zdarzenia, jego
skutków, poznanie wszystkich okoliczności i
mechanizmów zdarzenia oraz powiązanie
sprawcy z tym zdarzeniem.

Chodzi zatem o ujawnienie zdarzenia stanowiącego

przestępstwo,

osoby – przestępcy, rzeczy, informacji o przebiegu

zdarzenia, o

przedmiocie wykrywania. Ważne jest jednak, aby

informacja

ujawniona była odpowiednio udowodniona i

powiązana z

przestępstwem.

Funkcja wykrywcza obejmuje trzy stadia:

1) poszukiwanie przedmiotu i informacji na jego

temat;

2) ujawnianie tych informacji;
3) powiązanie przedmiotu i przetworzenie na

materiał dowodowy

 FUNKCJA ZAPOBIEGAWCZA
jest to funkcja nazywana również funkcją
prewencyjną, profilaktyczną, mającą na celu
uniemożliwienie, zapobiegnięcie lub utrudnienie
popełnienie przestępstwa.

Chodzi tu przede wszystkim o fizyczną i
techniczną ochronę obiektu, nadzór nad
potencjalnymi sprawcami przestępstw, eliminację
czynników sprzyjających przestępczości.

Funkcja ta jest jakby odzwierciedleniem zasady

„Lepiej zapobiegać , niż leczyć

.”

 ZASADA DZIAŁANIA ZGODNEGO Z ETYKĄ

ZAWODOWĄ

etyka zawodowa detektywa jest cząstką etyki
przyjęć w danym kraju. Wymaga ona od detektywa
czy pracownika ochrony oprócz przestrzegania
ogólnych zasad etycznych wiążących każdego
człowieka, także przestrzegania dodatkowych
nakazów i zakazów związanych z jego zawodem.
Dotyczy to szczególnie unikania wyrządzania
komukolwiek dolegliwości ponad konieczną prawnie
uzasadnioną oraz przestrzeganie uczciwości i
lojalności wobec zleceniodawcy oraz nie
przyjmowanie ubocznych korzyści;

 zasada praworządności - ścisłe
przestrzeganie przepisów

prawa;

 zasada humanizmu - działalność oparta na
prawie musi uwzględniać poszanowanie godności
osobowości ludzkiej;

 zasada prawdy materialnej - zwana inaczej
zasadą prawdy obiektywnej. Stosujemy takie
metody i sposoby działania, które pozwolą na
uzyskanie ustaleń zgodnych z rzeczywistością;
zasada obiektywizmu - wszystkie czynności
wykonywane przez nas powinny być pozbawione
uprzedzeń do którejś ze stron postępowania;

 zasada szybkości działania - stosujemy takie
środki i metody, które pozwolą na uzyskanie w
możliwie krótkim czasie określonych rezultatów w
prowadzanych czynnościach;

 zasada celowości działania - każde działanie
musi być prowadzone przewidzenia planem
kierunku by zrealizować określony cel;

 zasada dokładności - dokładność badań,
poszukiwań, działań. Umożliwia ona realizacje
założeń zawartych w tzw. siedmiu pytaniach
kryminalistyki;

 zasada tajności - polega ona na nie
ujawnianiu poza konieczną potrzebą
podyktowaną normami prawa i względami
celowości metod i środków informacji ich źródeł
oraz braku źródeł i informacji w konkretnie
prowadzonej sprawie;

 zasada dokumentowania wykonywanych
czynności - wszystkie wykonywane przez
pracownika ochrony lub detektywa czynności
powinny być dokumentowane za pomocą
zapisków, notatek, protokołów lub aparatury
utrwalającej obraz i dźwięk.

7 ZŁOTYCH PYTAŃ

1. co?

(co się stało? Na czym polega

zdarzenie?)

2.gdzie?

(gdzie miało miejsce zdarzenia?)

3.kiedy?

(w jakim czasie? Jak długo trwało

zdarzenie?)

4.jak?

(jakim sposobem dokonano czynu?)

5.czym?

(jakich środków użyto do popełnienia

czynu?)

6.dlaczego?

(jaki był powód, motyw czynu?)

7.kto?

(kto

jest

sprawcą?

Kto

pokrzywdzonym?)

Z punktu widzenia taktyki kryminalistycznej
najczęstszymi źródłami informacji są osoby a
więc treść ich wypowiedzi.

Detektyw do każdej informacji powinien
podchodzić ostrożnie co nie oznacza, że
podejrzliwie.

Informacje pochodzące od innych osób są
zazwyczaj pierwszymi informacjami
uzyskiwanymi w danej sprawie. Przy odbiorze
informacji od zawiadamiającego należy
dyskretnie zorientować się jakie są
prawdziwe motywy, dla których zwraca się on
do detektywa.

 ŹRÓDŁA ZEWNĘTRZNE – to osoby dotychczas
na ogół nie posiadające żadnych kontaktów z
organami ścigania i zawiadamiające o określonych
zdarzeniach w sposób spontaniczny.

Mogą to być:

• zawiadomienia obowiązkowe ( zbrodnie,
zabójstwo )

• doniesienia jawne ( wewnętrzny obowiązek,
zemsta )

• doniesienie anonimowe ( anonimowe szantaże,
groźby )

• samooskarżenia ( przyznanie się do przestępstwa
)

• informacje zawarte w publikatorach ( radio, TV,
gazety )

• wyniki prac instytucji kontrolno – rewizyjnych
( NIK, Sanepid)



ŹRÓDŁA WEWNĘTRZE – to źródła organizowane

przez

organy

ścigania.

Należą do nich:

• bezpośrednie wyniki czynności operacyjno –
rozpoznawczych

policji;
• poufne osobowe źródła informacji;
• czynności służbowe organów ścigania;
• czynności procesowe tzw. innej sprawy;
• analiza materiałów archiwalnych;
• różne formy kontaktu ze społeczeństwem.

Każde działanie człowieka powoduje zmianę w
rzeczywistości. Zatem popełnienie przestępstwa
powoduje powstanie śladów, czasami bardzo
charakterystycznych dla sposobu jego działania.

Pozostawione ślady dają możliwość wykorzystania
ich w procesie dowodzenia a w szczególności
przeprowadzenia identyfikacji kryminalistycznej
pozwalającej m.in. na weryfikację wersji
kryminalistycznej.

Ślady negatywne- to takie ślady, które powinny
występować na miejscu zdarzenia, a faktycznie ich
nie ma, albo gdy śladów tych jest za mało lub za
dużo

Są różne podstawy podziałów

śladów:

 Ze względu na miejsce występowania:

• ślady na miejscu zdarzenia,

• ślady na ofiarach,

• ślady na sprawcach.

 Ze względu na charakter/ możliwości

badawcze:

• odciski,

• plamy,

• przedmioty pozostawione na miejscy

zdarzenia.

 Ślady da się podzielić na:

• materialne

(są widoczne gołym okiem lub

uzbrojonym),
• niematerialne (np. ślady pamięciowe, zeznanie
świadka- co

widział, słyszał, czuł…)

 Ze względu na sposób powstania:

• ślady nawarstwione ( naniesienie substancji
potowo -

tłuszczowej

przez dłoń na powierzchnię)
•     ślady odwarstwione ( np. kurz, którego część
została zabrana z
podłoża)
•     ślady wgłębione (powstają podczas kontaktu
palców lub dłoni  z miękkimi podłożami, takimi jak
wosk, kit, świeża farba).

Według RODZAJÓW ślady dzielimy na:

 mechanoskopijne (ślady narzędzi, przełamań,
zerwań),
 traseologiczne (lokomocyjne- ślady obuwia,
opon, płóz,

nart, ślady zwierząt),

 daktyloskopijne (ślady linii papilarnych na
dłoniach i

stopach),

 biologiczne (organizmy i ich części, całe ciało
ludzkie,

wydzieliny, wydaliny,

rośliny),
 ślady użycia- (działania broni palnej- najczęściej
ślady

powystrzałowe),

      odorologiczne (zapachowe),
      fonoskopijne (dźwięk utrwalony różnymi
technikami),
      pisemne (dokumenty, teksty, znaki graficzne i
cech

fałszerstwa, obraz, podłoże),

 mikroślady- wśród śladów substancjonalnych
(posiadają względnie stałą postać; można wyróżnić
ślady o bardzo małych rozmiarach, czasem nie są
widoczne gołym okiem; lupa, mikroskop,
oświetlenie, czynniki ułatwiające ujawnienie).

Document Outline