Receptory i regulacja dla układu

dopełniacza

Paweł Oleszak



Na komórkach występuje wiele receptorów
dla poszczególnych składników dopełniacza



Pełnią one następujące funkcje:



ułatwiają fagocytozę przez komórki żerne



usuwają kompleksy immunologiczne



regulują aktywację dopełniacza



biorą udział w kilku typach odpowiedzi
immunologicznej

Receptory

Rodzaje receptorów

komórkowych

dla dopełniacza:



CR1



CR2



CR3



CR4



CR5



C3a



C5a

Receptor CR1:



Jeden z najważniejszych receptorów dla

składników dopełniacza



Występuje na erytrocytach (ok. 500-600),

neutrofilach (5-40 tys.), monocytach

(30tys.), limfocytach (40 tys.)



Czynniki aktywujące CR1:



Czynniki chemotaktyczne



Receptory FcR neutrofila przeciwciał IgG

opłaszczających daną cząsteczkę



Fibronektyna i laminina



Choć na jednym erytrocycie jest stosunkowo mało tych
receptorów, to zważywszy na liczbę erytrocytów,
stanowią one 85-90% wszystkich CR1 obecnych we
krwi



Usuwają z krwiobiegu kompleksy immunologiczne
zawierające dopełniacz, które mogłyby się odkładać
np. w nerkach i powodować ich uszkodzenie



Związane na erytrocytach kompleksy immunologiczne
są usuwane z ich powierzchni w trakcie przechodzenia
erytrocytów przez watrobę i śledzionę, po czym
erytrocyty wracają do krążenia



CR1 jest kofaktorem dla czynnika I, dzięki temu
kompleksy immunologiczne transportowane przez
erytrocyty już w drodze są rozkładane przez ten
czynnik



Może się stać potencjalnym czynnikiem
chroniącym przed uszkodzeniem tkanek w
reakcjach zapalnych i autoimmunizacyjnych, w
których dochodzi do aktywacji dopełniacza



CR1 podawany w formie rozpuszczalnej zmniejsza
np. rozmiary zawału serca o ok. 50%, hamuje
reakcję zapalną w oparzeniach, a także wydłuża
przeżycie przeszczepów ksenogenicznych



Przyleganie opłaszczonych przez
dopełniacz kompleksów immunologicznych
bakterii lub wirusów do erytrocytów
nazywamy adherencją immunologiczną



CR1 występuje również w podocytach
kłębuszków nerkowych, co może sprzyjać
inaktywacji i usuwaniu kompleksów
immunologicznych w nerce

Receptor CR2:



Występuje głównie na limfocytach B,
komórkach dendrytycznych i komórkach
nabłonkowych gardła



Bierze udział w odpowiedzi humoralnej



Chroni limfocyty przed apoptozą i wzmaga
ich aktywację



Aktywacja nie zachodzi w sposób
bezpośrednio lecz za pośrednictwem
cząsteczek CD19 i CD81



CR2 na grudkowych komórkach
dendrytycznych utrzymują limfocyty B
pamięci



CR2 stanowi receptor dla wirusa
Epsteina-Barr umożliwiając zakażenie
tych komórek



Większość limfocytów B ma na swojej
powierzchni receptory CR1 i CR2, a
nieliczne limfocyty T jedynie CR1

Receptor CR3:



Bierze udział w fagocytozie cząsteczek
lub komórek wiążących składniki
dopełniacza, a także może bezpośrednio
wiązać bakterie poprzez
lipopolisacharyd znajdujący się w
ścianach bakterii



CR3 obecny jest w komórkach K
ułatwiając cytotoksyczność komórkową
zależną od przeciwciał (ADCC)



Niestety receptor CR3 jest
wykorzystywane przez
niektóre bakterie (np.
Mycobacterium
tuberculosis), a także
wirusy (np. HIV, wirus
Zachodniego Nilu) do
wnikania do makrofagów

Receptor CR4:



Występuje na neutrofilach, monocytach
i makrofagach



Prawdopodobnie bierze udział w
fagocytozie kompleksów
immunologicznych i mikroorganizmów,
ale nie jest to do końca potwierdzone



Jest integryną i spełnia funkcje
„dodatkowej” cząsteczki adhezyjnej na
komórkach żernych

Receptory C3a i C5a:



Wykazują właściwości chemotaktyczne

wobec monocytów i neutrofilów



C5a aktywuje komórki żerne zwiększając ich

właściwości fagocytarne i bakteriobójcze,

ponadto stymuluje uwalnianie z makrofagów

cytokin: interleukiny 1 i 2 i czynnika

martwicy nowotworu (TNF)



C3a hamuje wydzielanie przeciwciał i

indukuje wydzielanie enzymów

lizosomalnych przez neutrofile

Regulacja

Głównym zadaniem

mechanizmów
regulacyjnych jest
zabezpieczenie
organizmu przed
działaniem
dopełniacza.



Mechanizmy działające z błonami
komórkowymi



Mechanizmy działające w płynach
tkankowych

Czynniki błonowe



CR1



DAF



MCP



HRF

CR1



Kofaktor dla czynnika I rozkłądającego

C4b oraz C3b



Inaktywuje C3 i C5 chroniąc przed

przypadkową lizą



Hamuje reakcję zapalną w oparzeniach

oraz zmniejsza rozmiary zawału serca



Chroni przed reakcjami zapalnymi oraz

autoimmunizacją

DAF (CD55)



Rozkłada C3 i C5 obydwu dróg



Uwalnia C2a i Bb z konwertazy C3 obu dróg



W śródbłonku naczyń, krwinkach i innych



Duża ruchliwość w błonie



Występuje w osoczu (fosfolipaza C odcina
go)



Otrzymano rozpuszczalny DAF do
hamowania reakcji zapalnych

MCP (CD46) – kofaktor

białkowy



We wszystkich komórkach jądrzastych



Wiąże C3b i C4b w stanie wolnym lub w
konwertazie



Jest receptorem dla wirusa odry



Kofaktor czynnika I

HRF – czynnik restrykcji

homologicznej



Wiąże C8 i C9



Występuje w limfocytach T i B, neutrofilach
i monocytach



Hamuje polimerazę C9, formowanie
kompleksu aktywującego błonę i
tworzenie kanałów



Umocowany jak DAF w błonie przez
glikozylofosfatydyloinozytol

Czynniki osoczowe



Inhibitor C1



Czynnik I



Białko wiążące C4



Czynnik H

Inhibitor C1



Wiąże aktywny C1r i C1s
blokując dalszą aktywację



Hamuje: kalikreinę,
plazminę i czynniki
krzepnięcia XIa i XIIa



Podawany w obrzęku
Quinckego

Czynnik I – inaktywator

C3b/C4b



Rozkłada C3b i C4b



Rozkłada C3b do C3f i iC3b



Rozkłada C4b do iC4b



Kofaktorami Czynnika I są: CR1, CR2 i
MCP

Białko wiążące C4



Przyśpiesza wywołany przez Czynnik I
rozpad konwertazy C3

Czynnik H



Z białkiem wiążącym C4 jest
kofaktorem dla czynnika I



Wiąże w osoczu C3b i C4b zapobiegając
tworzeniu się konwertaz

Niektóre wirusy oraz bakterie

wykorzystują receptory dla dopełniacza

aby wniknąć do komórek. Np.:

-

Wirus Epsteina-Barr – CR2

-

Wirus odry – MCP

-

Legionella – CR1

-

E. Coli – DAF

-

Mycobacteria – CR1 i CR3

Bibliografia:



Jakub Gołąb, Immunologia, Warszawa
2002, PWN



Ivan Roit, Immunologia, Warszawa
2000, PZWL

Dziękuję za uwagę.